Dagur - 31.08.1982, Side 6

Fjóroungsþing N

Snúum vöm í sókn
íí
— sagði Bjami Aðalgeirsson formaður Fjórðungssambandsins
Fjórðungsþing Norðlendinga,
það 24. í röðinni, var haldið á
Sauðárkróki dagana 26.-28.
ágúst. Fjölmargir nýir fulltrúar
sátu þetta þing, sem jafnan er
eftir bæjarstjórnarkosningar.
Kom fram í þingsetningaræðu
Bjarna Aðalgeirssonar, for-
manns sambandsins, að af 95
fulltrúum væru hvorki meira né
minna en 40 sem sætu þingið í
fyrsta sinn sem fulltrúar.
Fjórðungssambandið var stofnað
14. júlí 1945 á Akureyri. Um er að
ræða frjálst samstarf án lagalegra
réttinda eða valda. Vöxtur og við-
gangur samtakanna byggir á trú
manna á samtakamáttinn, trúna áað
sameinaðir nái menn meiri árangri í
hinum ýmsu málum er til framfara
horfa fyrir Norðurland, eins og fram
kom í ræðu Bjarna Aðalgeirsssonar.
Bjarni sagði m.a.: „Því miður
verður að segjast að staða Norður-
lands er ekki nógu góð þegar á heild-
ina er litið og á síðasta ári hefur
nokkuð hallað á í búsetuþróun fjórð-
ungsins miðað við landið í heild. En
að mínu mati er beint samhengi milli
búsetuþróunar og atvinnuframboðs.
Ég vil þó vara menn við að fyllast
bölsýni og forðast að mála ástandið
of dökkum litum. Við skulum hins
vegar snúa vörn í sókn á sem allra
flestum sviðum atvinnulífsins og
auka þannig atvinnuframboð og hag-
stæðari búsetuþróun. Að þessum
málum vill Fjórðungssambandið
vinna, enda eru atvinnumálin eitt
aðalmál þessa þings og er þetta ann-
að þingið í röð sem atvinnumál eru
aðalmálið og sýnir það hve Fjórð-
ungssambandið lítur stöðu þessara
mála alvarlegum augum og vill
leggja sitt til að snúa vörn í sókn.“
Eins og fram kom í ræðu Bjarna
voru atvinnumálin einkum rædd á
Fjórðungsþinginu. Framsöguræður
voru fluttar um þau mál. Lögð var
fram tillaga fjórðungsráðs um
atvinnumál og frummælendur voru
Gunnar Ragnars um stóriðnað,
Björn Dagbjartsson um matvælaiðn-
að, Páll Hlöðversson um almennan
iðnað og Guðmundur Sigvaldason
um þjónustustarfsemi.
Annað aðalmál þingsins var um
verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga. Tillaga kom frá fjórðungsráði
og framsöguræður fluttu Egill Skúli
Ingibergsson og Sturla Böðvarsson.
Gunnar Ragnars:
Nýta þarf vatns- og hitaorkuna
Gunnar Ragnars, fram-
kvæmdastjóri Slippstöðvarinn-
ar á Akureyri flutti erindi um
stóriðnað. I upphafí erindisins
dró hann saman þau helstu rök
sem hann taldi fyrir því að ís-
lendingar færu út í stóriðju.
Verða þau rakin hér á eftir:
1. íslendingar hafa áður þolað
miklar breytingar í þjóðfélaginu í
atvinnulegum og félagslegum efnum
og reynslan sýnir, að þjóðin hefur
komið ágætlega út úr þeim breyting-
aukning eða með öðrum orðum mun
meira framleiðslumagn hefur verið
framleitt af mun minni mannafla.
3. Þessar hefðbundnu atvinnu-
greinar, svo og ýmiss konar þjón-
ustustarfsemi eru komnar að sínum
ystu takmörkunum. Og með hlið-
sjón af því, að um enn frekari fram-
leiðniaukningu verður að ræða í
þessum atvinnugreinum í framtíð-
inni er þess ekki að vænta, að þær
taki við miklu af því vinnuafli, sem
kemur á vinnumarkaðinn á næstu
arum.
5. í aðeins mjög fáum tilfellum á
hinn hefðbundni iðnaður framtíð
fyrir sér. Með hefðbundnum iðnaði
er átt við framleiðslu á vörum, sem
þekktar eru og eru víða framleiddar
og er auðvelt að framleiða, og þar
sem framboðið er nú þegar jafn-
mikið eftirspurninni og í sumum til-
vikum meira. Undir þetta flokkast
m.a. það sem ýmsir hér á landi kalla
úrvinnsluiðnað. Við eigum ekki að
leggja áherslu á að nýta hendur okk-
ar til slíkrar framleiðslu, ef kostur er
á öðru.
2. Breytingar á framleiðsluháttum
þjóðarinnar hafa verið geysimiklar
og aukning framleiðslunnar gífurleg.
í hinum hefðbundnu atvinnuvegum
þ.e. sjávarútvegi og landbúnaði hef-
ur einnig orðið mikil framleiðni-
4. Þjóðin þarf að stórauka iðnað-
arframleiðslu sína til þess að sjá fyrir
atvinnu þessa fólks og er það alger
forsenda fyrir áframhaldandi vexti
og viðgangi þeirra lífskjara, sem við
verðum að hafa ef þjóðfélagið á að
standast næstu áratugi.
6. Við eigum hiklaust að snúa okk-
ur að því, að nýta vatns- og hitaork-
una og breyta henni í iðnaðarvöru og
flytja hana á þann hátt út úr landinu.
Við skulum nota tíma okkar til þess,
ef við ætlum að halda áfram á leið
bættra lífskjara.
7. Við skulum ekki ætla að við get-
um gert allt sjálfir. Við skulum þess
vegna ekki hika við það, að leita
samvinnu við erlenda aðila, enda er
slíkt forsenda þess, að hægt sé að
byggja upp orkuiðnað.
8. Þótt við gerum svo eigum við
ekki að óttast menningu okkar og
sjálfstæði og ef rétt er að málum
staðið eigum við ekki heldur að
þurfa að spilla umhverfinu á neinn
hátt þótt hér rfsi upp orkuiðnaður.
9. Það er álitlegast fyrir okkur að
flytja orkuna úr landi í formi áls.
10. Efhugurfylgirmáliokkaraðhér
þurfi að efla iðnað og þróa upp iðnað
er kominn tími til þess, að við förum
að líta í eigin barm og skoða hvort
við höfum skapað þær forsendur sem
þurfa til þess að iðnaðaruppbygging
geti þróast á jákvæðan hátt.
Guðmundur Sigvaldason:
Óheillaþróun í dreifingu
þjónustustarfseminnar
Guðmundur Sigvaldason,
landfræðingur og starfsmaður
Fjórðungssambandsins, flutti
framsöguræðu um þjónustu-
starfsemi.
Þar kom meðal annars fram að á
síðustu tíu árum hafi frumvinnslu-
og úrvinnslugreinar eflst verulega út
um landsbyggðina og raunar einnig á
höfuðborgarsvæðinu. Hins vegar
hefði sú efling þjónustustarfsemi
sem vænta hefði mátt í kjölfar efling-
ar á öðrum höfuðþáttum atvinnulífs
ekki séð dagsins Ijós, nema á höfuð-
borgarsvæðinu.
Hann sagði að þjónustan væri orð-
in svo snar þáttur í lífi fólks að ef hún
væri ekki innan seilingar flytti fólkið
þangað sem hana væri að finna. í
þessu efni skiptu heilbrigðisþjónusta
og menntunarmöguleikar mestu
máli.
Guðmundur benti síðan á þá
óheillaþróun sem orðið hefði á síð-
ustu árum í þessum efnum. Þjónust-
an færi sívaxandi í Reykjavík á
kostnað landsbyggðarinnar. Miðað
við þá þróun sem orðið hefur má
gera ráð fyrir að 19 af hverjum 20
nýjum störfum á höfuðborgarsvæð-
inu verði í þjónustugreinum árið
1990 ef svo heldur sem horfir, eða
um 95% af öllum nýjum störfum.
Sams konar framreikningur sýnir að
aðeins tvö-af hverjum þremur nýjum
störfum á Norðurlandi verða í þjón-
ustu, eða rösklega 65%. Ef þróunin
heldur áfram eins og verið hefur þýð-
ir það að við upphaf næsta áratugs
muni aðalatvinnuvegur höfuðborg-
arbúa verða þjónusta við sjálfa sigog
landsbyggðina. Þetta þýðir að þá
verður þjónustan ekki lengur innan
seilingar fyrir stóran hluta íbúa
landsbyggðarinnar.
Guðmundur benti á hve stóran
hlut opinberir aðilar eiga í þessari
þróun. Fátt sýnir þessa þróun betur
en hlutfall launagreiðslna ríkisins
eftir landshlutum, en slík könnun
hefur nýlega verið gerð á vegum
Fjórðungssambandsins.
Árið 1976 fóru 9,8% af launa-
greiðslum ríkisins til Norðurlands en
tveimur árum sfðar var hlutfallið
komið niður í 8,7% af heildarupp-
hæð opinberra launagreiðslna. Hins
vegar fór hlutfall höfuðborgarsvæð-
isins í launagreiðslum ríkisins hækk-
andi milli þessara tveggja ára. Fyrra
árið var hlutfall höfuðborgarsvæðis-
ins 67,5% en það seinna72%. Þessar
tölur sýna í hnotskurn þá þróun sem
orðið hefur í uppbyggingu ríkisþjón-
ustunnar sem verður æ bundnari höf-
uðborgarsvæðinu.
Páll Hlöðversson skipatækni-
fræðingur flutti erindi um
almennan iðnað og fram-
leiðsluiðnað. Hann sagði í upp-
hafí máls síns að spurningin
stæði ekki annað hvort um al-
mennan iðnað eða orkufrekan
iðnað heldur hlytu menn að
ætla hvorutveggja svigrúm óg
vaxtamöguleika og stefna að
því að stór og smá fyrirtæki í
iðnaði gætu haft stuðning hvér
af öðrum.
Páll sagðist sannfærður um aö
þrátt fyrir aflabrest um þessar
mundir gætu störf í fiskiðnaði
aukist. Kvaðst hann eiga sérstak-
lega við það að um meiri full-
vinnslu og verðmætasköpun yrði
að ræða í framtíðinni. T.d. ætti
eitt stærsta frystihús á landinu,
Útgerðarfélag Akureyringa, skil-
yrðislaust að þreifa fyrir sér í
þessu sambandi með tiíraunaeld-
húsi. Hann sagði að reiknað væri
með að landbúnaður myndi að
mestu standa í stað því loðdýra-
rækt muni vega að mestu upp fr am-
leiðsluniðurskurð hinna hefð-
Dr. E
Miklir
fóðurvi
Dr. Björn Dagbjartsson, for-
stöðumaður Rannsóknarstofn-
unar fískiðnaðarins hélt fróð-
legt erindi um matvælaiðnað og
hvað mætti bæta á því sviði ís-
lenskra atvinnu- og fram-
leiðslumála.
Hann ræddi meðal annars um
mjólkuriðnaðinn sem hann taldi í
allgóðu jafnvægi og líklega væri ekki
um auðugan garð að gresja varðandi
útflutning í ríkara mæli en nú er. Þó
benti hann á að miðað við áhuga
ferðamanna á skyri mætti ætla að
finna mætti markað fyrir þá vöru í
Evrópu og einnig gat hann þess að
bent hefði verið á að framleiða mætti
svokallaða „cheddar“-osta til út-
flutnings, en það er harður nýmjólk-
urostur og oft borðaður erlendis í
staðinn fyrir kjötmeti eða fisk.
Hann sagði að í útflutningi á kjöti
væri við ramman reip að draga, en
ýmsar smáhindranir virtust oft í vegi
fyrir því að kjötútflutningur ykist.
Hann nefndi sem dæmi að hugmynö-
in um hangikjötssölu til Evrópu
hefði stöðvast vegna þess að hún hafi
ekki komið frá réttum aðila, slátrun-
araðferðir Araba hafi ekki þótt nógu
fínar fyrir íslensk dýraverndunarfé-
lög, ísland væri ekki á skrá í Japan
yfir lönd sem mættu selja þangað
landdýrakjöt. Allt virtust þetta þó
smáhindranir sem auðvelt ætti að
vera að yfirstíga og mættu ekki trufla
þýðingarmikil viðskipti. Hann sagð-