Dagur - 06.05.1986, Page 8

8-DAGUR-6. maí 1986
„Stundum finnst mér ástandið svo von-
laust að mig langar að öskra“
- Rætt við Benedikte Thorsteinsson sem búsett er
í Julianahaab á Grænlandi
„Það sem okkur Grænlend-
inga skortir mest er menntað
fólk, fólk með tæknimenntun
og fólk með háskólamenntun.
Við erum sjálfum okkur ekki
nóg í þeim efnum. Við eigum
ennþá langt í land,“ sagði
Benedikte Thorsteinsson, en
hún er Grænlendingur búsett í
Julianahaab. Benedikte er gift
Guðmundi Þorsteinssyni og
hafa þau búið á Islandi í 12 ár.
Benedikte eða Bendo eins og
hún er stundum kölluð talar
góða íslensku, enda er töluð
íslenska á heimilinu. Bene-
dikte og Guðmundur eiga þrjú
börn, Ingu Dóru 14 ára, Súsan
Ýr 13 ára og Andreas Þorstein
3 ára og von er á fjórða barni
þeirra hjóna í júní.
Benedikte er fædd og uppalin á
bóndabæ í Einarsfirði skammt
frá Julianahaab.
„Það var mjög gott að alast
þarna upp. Kyrrðin var svo mikil.
Einangrun? Nei, ég fann aldrei
fyrir einangrun. Þó var um
þriggja tíma sigling frá okkur og
hingað inn í bæinn á þeim tíma.
Nú tekur ekki nema um klukku-
tíma að sigla inn í firði. Við kom-
umst ekkert þegar veður var
vont, nema þá til næstu bæja.“
Búið var sauðfjárbúi á heimili
Benedikte og voru kindurnar um
1000. „Við höfðum einnig nokkr-
ar kýr um tíma, en einhvern tíma
kólnaði svo mikið í veðri að
nokkrar kýr dóu úr kulda. Það
var líka dýrt að kaupa fóður,
þannig að við þurftum að velja á
milii þess að hafa kýrnar eða
fækka kindunum.
Jarðir eru mjög stórar, en þeg-
ar ég var að alast upp voru engin
vinnutæki þannig að það var oft
erfitt að heyja. Nú eru komin
tæki á alla bæi.“
Nám í Danmörku
Benedikte var í skóla í Juliana-
haab, en 13 ára gömul var hún
send til Danmerkur, „til að læra
dönskuna betur. Allir þeir
nemendur sem efnilegir þóttu
voru sendir til Danmerkur. Ég
dvaldi á Suður-Sjálandi og það
voru mikil viðbrigði. Mér fannst
veðrið mjög óviðkunnanlegt.
Maður var alveg að frjósa á vet-
urna, en á sumrin var kæfandi
hiti. Við vorum nokkrir krakkar
héðan frá Grænlandi sem fórum
til Danmerkur og við vorum
dreifð um allt land. Það átti að
fyrirbyggja að við töluðum græn-
lensku.
Þegar ég kom aftur heim þá
uppgötvaði ég að ég hafði gleymt
miklu í grænlenskri málfræði, en
hún er nokkuð erfið. Samt hafði
ég fengið hæstu einkunn í mál-
fræðinni í skólanum hér. Ég fór í
gagnfræðaskóla í Nuuk, þar voru
öll fögin kennd á dönsku.“
Að gagnfræðaskóla afloknum
lá leiðin aftur til Danmerkur og
Benedikte hóf menntaskólanám.
Fyrir þá Grænlendinga sem halda
vildu áfram námi var eini kostur-
inn að halda til Danmerkur.
Danska ríkið kostar alla menntun-
ina og fá grænlenskir nemar vasa-
peninga meðan á námi stendur.
Benedikte lauk stúdentsprófi á
þremur árum.
„Eftir stúdentspróf fór ég heim
í sumarfrí og var hér í mánuð. Ég
var búin að skrá mig í læknis-
fræði en þegar ég kom til Dan-
merkur komst ég að því að ég
myndi ekki fá námsstyrk. Ráðu-
neytið ætlaði ekki að hugsa um
mig meira. Ég hafði verið svo
barnaleg að ég hélt að allt yrði
áfram skipulagt, eins og það
hafði áður verið. Á sama tíma
veiktist ég og lá í rúminu í
mánuð. Þannig að það fór allt í
vaskinn. Draumurinn um læknis-
fræðina varð ekki að veruleika.
Ég sótti um námslán og á með-
an ég beið eftir úthlutun vann ég
fyrir mér. En þegar námslánin
loksins komu var ég búin að
missa áhugann."
- Af hverju hætti danska ríkið
allt í einu að styrkja þig?
„Mér skilst að ástæðan hafi
verið sú að pabbi þénaði of
mikið. En það gleymdist að
reikna með systkinum mínum.
Auðvitað er leiðinlegt að hafa
ekki getað stundað þetta nám.
Hér á Grænlandi er mikill lækna-
skortur, það eru fáir Grænlend-
ingar sem lært hafa læknisfræði.
Hér eru yfirleitt danskir læknar.
Það tekur tíma fyrir þjóðfélag
okkar að breytast í þá átt að sjálf-
sagt þyki að læra. Þessi hugsunar-
háttur er samt skiljanlegur, við
þurfum að sækja allt nám til ann-
arra landa, það er bæði dýrt og
erfitt. Það er því ekki skrýtið að
margir hætta námi, finna sig ekk'
og flosna upp.“
Komin heim
Benedikte kynntist Guðmundi
úti í Kaupmannahöfn, „líklega á
einhverri krá,“ og um áramótin
1970-71 fluttu þau til Reykjavík-
ur. En þau voru ekki nema tvo
mánuði í Reykjavík, þá lá leiðin
til Nassaq í Grænlandi. Síðan er
það ísland aftur, en á árunum
1973-4 bjuggu Benedikte og
Guðmundur í Julianahaab. Frá
árinu 1974 bjuggu þau í Reykja-
vík og alveg til ársins 1984, að
þau fóru enn á ný til Grænlands
og hafa þau búið í Julianahaab í
tvö ár. „Og nú er ég komin heim
og vil helst ekki flytja burtu strax
Félag kartöflubænda
viö Eyjafjörð
heldur almennan félagsfund nk. fimmtudag 8. maí
kl. 9 e.h. aö Jakobshúsi, Svalbaröseyri.
Fundarefni:
Framtíðarskipulag á verslun með kartöflur á Eyja-
fjarðarsvæðinu.
Stjórnin.
aftur. Við erum búin að fá lóð og
erum að kaupa okkur eininga-
hús frá íslandi, þannig að við
verðum hér eitthvað áfram,“
sagði Benedikte.
„Mér líkaði mjög vel að búa á
Islandi. Það var að vísu erfitt að
læra málið. Hrikalega erfitt! En
samt kom það af sjálfu sér með
tímanum. Ég hlustaði á fólkið og
þá kom þetta allt saman.“
í Reykjavík vann Benedikte til
að byrja með á kaffistofu Nor-
ræna hússins og síðan á sauma-
stofu í eitt ár. Þá fékk hún vinnu
á skrifstofu Norræna félagsins og
var þar í eitt og hálft ár, „en
kaupið var svo lélegt að ég gat
ekki unnið þar lengur.“ Bene-
dikte fékk þá vinnu á skrifstofu
söludeildar Álversins í Straums-
vík og vann þar í tvö og hálft ár,
.eða þar til ég eignaðist strákinn.“
Benedikte var um skeið við
lögfræðinám í Háskóla íslands,
„en ég vissi að það kæmi mér
ekki að gagni hér heima á Græn-
landi svo að áhuginn hefur ekki
verið nógu mikill. Þetta gekk
ekki nógu vel hjá mér þannig að
ég hætti."
Mikið af félagslegum
vandamálum
Benedikte er yfirmaður í hús-
næðismáladeild Julianahaab.
Flestar íbúðir og hús í bænum
eru í eigu ríkisins eða bæjar-
félagsins og hefur Benedikte það
starf með höndum að hafa
umsjón með þessum leiguíbúð-
um, hún annast innheimtu, sér
um að húsunum sé viðhaldið og
hún sér um að deila út íbúðun-
um.
„Hugsunarhátturinn hér er allt
annar en á íslandi. Sjálfsbjargar-
viðleitnin er því miður svo lítil
hérna. Það er ekki eins mikið lagt
upp úr því að bjarga sér. Stund-
um er svo lítill kraftur í fólkinu.“
Benedikte hristir höfuðið og er
allt annað en ánægð hvernig
komið er fyrir þjóð sinni. „Það er
svo mikið af félagslegum vanda-
málum hérna. Húsnæðisvanda-
mál, drykkjuvandamál. Fólkið
hefur svo lítið frumkvæði, það
heldur að það geti ekki gert neitt
sjálft.“
Við förum að tala um drykkju-
vandamálið og Benedikte segir
að það sé alltaf verið að halda
ráðstefnur um málið, en aldrei
gerist neitt. „Það er búið að
benda á íslenskar aðferðir, en
þeir sem ráða eiga sjálfir við
drykkjuvandamál að stríða þann-
ig að áhuginn fyrir því að gera
eitthvað er takmarkaður. Ráða-
menn myndu þá neyðast til að
taka sjálfa sig f gegn, en líklega
finnst þeim ástandið best eins og
það er í dag. Ohh, stundum
finnst mér ástandið svo vonlaust
að mig langar mest að öskra!
Það sem okkur skortir hérna er
samstaða. Við höfum engan sem
hvetur fólkið til að gera eitthvað,
rétt eins og forsetinn hjá ykkur
sem hvetur þjóðina til samstöðu
og dáða.
Það er margir sem vilja hafa
ástandið eins og það er í dag,
vilja engar breytingar. Græn-
lendingar eru skiptir í afstöðu
sinni til Danans, sumir vilja að
þeir ráði ennþá, en aðrir ekki.
Við fengum nýjan fána í fyrra og
því miður er ekki einu sinni
samstaða um hann. Sumir flagga
ennþá danska fánanum."
Grænlendingar hafa tekið yfir
menningarmálin, atvinnu- og
skólamál auk kirkjumála, en
húsnæðis- og félagsmál eru enn í
höndum Dana. Sagði Benedikte
að talað hefði verið um að flytja
þau mál yfir í hendur Grænlend-
inga á næsta ári en endanleg
ákvörðun ekki tekin.
Enginn vill kaupa
selskinnspelsa lengur
„Það er náttúrlega erfitt að
stjórna þessu risastóra landi, þar
sem þjóðin er mjög dreifð. En
þetta samfélag hefur lifað sóma-
samlega af eigin vinnu og afurð-
um og við verðum að gera okkur
grein fyrir okkar hagsmunum. Ef
við yrðum sjálfstætt ríki einn
daginn þyrftum við að hafa ein-
hverjar hugmyndir um hvernig
við ætlum að leysa málin. Þessa
Svo er einnig mjög óréttlátt, að
þeir Danir sem hér starfa hafa
hærra kaup en við, þeir hafa
ódýrara og betra húsnæði og þeir
fá fríar ferðir heim einu sinni á
ári. Þetta er svo óréttlátt, maður
á ekki til orð yfir þetta.
Svo er talað um að Danir hendi
svo og svo miklum peningum í
okkur, það eru nefndar svimandi
háar upphæðir í því sambandi.
Um þessar mundir er verið að
kanna hversu mikið af þessum
peningum fer í danska vasann
aftur. Ég vona að niðurstöður úr
þessari athugun komi í ljós fljót-
lega.
Allar vörur sem hér eru seldar
koma frá Danmörku, nema fisk-
urinn. Og hvalurinn, sem við
megum ekki lengur veiða. Hér í
Julianahaab hafa verið veiddir
um 20 hvalir árlega og það hefur
verið mikil búbót fyrir okkur. Nú

Benedikte Thorstcinsson.
þjóð skortir margt, en þó fyrst og
fremst menntun, tæknimenntun
sem og háskólamenntun. Við
erum sjálfum okkur ekki nóg í
þeim efnum og eigum enn langt í
land.
En einhvers staðar má byrja.
Málin verða að þróast, það verð-
ur að gefa fólkinu tækifæri á að
taka við ýmsum störfum sem
áður hafa verið í höndum Dana.
Við verðum að hvetja okkar fólk.
Eins og ástandið er núna hafa
Danir haft með höndum ýmis
störf í stjórnsýslu og öðru og
Grænlendingar halda að þeir geti
ekki annast þessi störf. Það er
búið að innprenta það í fólkið.
er laxinn orðinn svo verðlítill að
það borgar sig ekki fyrir okkur að
veiða hann. í kjölfar aukinnar
fiskiræktar er markaðurinn orð-
inn mettaður. Þannig að við eig-
um ekki um marga kosti að velja.
Við verðum að snúa okkur að
nýjum atvinnugreinum. Fyrir-
hugað er að efla skinnaiðnaðinn,
en þá kemur það upp að Evrópu-
búar vilja ekki lengur kaupa sel-
skinnspelsa. Greenpeace sam-
tökin hafa séð fyrir því. Það er
sárt ef við getum ekki fengið að
stunda selveiðar áfram eins og
við höfum gert í áraraðir, bara
vegna einhverra karla úti í
heimi.“
Mynd og texti: Margrét Þóra Þórsdóttir