Dagur - 22.03.1988, Qupperneq 6

6 - DAGUR - 22. mars 1988
22. mars 1988 - DAGUR - 7
Vélasamstæður í virkjuninni
verða þrjár, hver um sig með 50
MW afli þannig að heildarafl
virkjunarinnar verður 150 MW.
sem þá verður um 20% af fram-
leiddri raforku landsins.
Vélarnar verða fluttar inn frá
Japan og mun framleiðandinn sjá
um niðursetningu þeirra, þegar
þar að kemur.
Reiknað er með að vinnu-
svæðið við Blönduvirkjun verði
mannlaust nk. vetur þar sem
ákveðið hefur verið að fyrsta vél
verði ekki gangsett fyrr en á
árinu 1991.
Nú hefur farið fram útboð á
vinnu við þéttingu á jarðvegi
undir væntanlegar stíflur inni á
heiðunum. Fimm tilboð hafa bor-
ist í það verk en ekki hefur enn
verið ákveðið hverju tilboðinu
verður tekið. Lægstu tilboðin eru
frá innlendum verktökum þó að
erlendir fagmenn tengist þeim
öllum. íslendingar hafa ekki enn
hlotið þá reynslu sem til þarf í
sambandi við bergþéttingu en
vonandi fæst hún við framkvæmd
þessa verks.
Aðkomugöng virkjunarinnar
eru 800 m löng og við enda þeirra
mikil hvelfing, þar sem nú er
unnið að byggingu stöðvarhúss,
djúpt í iðrum jarðar.
Stöðvarhúsið er meiriháttar
stórhýsi, 66 m langt, 30 m hátt og
12,5 m á breidd. Það verður
byggt á fjórum hæðum, upp að
sjálfu stöðvarhúsinu sem verður
12 m á hæð. Yfir 6000 rúmmetrar
af steypu fara í að steypa upp
þetta stórhýsi og til samanburðar
má geta þess að um 100 rúm-
metra þarf til að steypa upp
myndarlegt einbýlishús með
bílskúr.
Stjórnstöð verður reist uppi á
yfirborðinu, tengd stöðvarhúsinu
um lóðrétt göng. Tengivirki verð-
ur innanhúss í stjórnhúsinu, en
spennar við hlið hússins.
Frárennslisgöngin verða 1700
m að lengd og koma fram nokkru
undir núverandi yfirborði
Blöndu. Þarf vegna þessa að
lækka farveg árinnar um 10 m og
til að ná eðlilegu rennsli frá
gangaopinu verður grafinn frá-
rennslisskurður niður eftir far-
vegi árinnar, um 1200 m vega-
lengd.
Tvenn lóðrétt göng, 240 m
löng, hafa verið boruð frá stöðv-
arhússhvelfingunni, upp á yfir-
borð jarðar. Önnur eru fallgöng
að stöðvarhúsi sem nú er verið að
fóðra að innan með 3,4 m víðum
stálrörum sem síðan greinast í
þrenn lárétt göng að vatnshverfl-
unum.
í hin göngin kemur lyfta, stigi
með 1100 tröppum og kaplar sem
tengja stjórnstöð við stöðvarhús-
ið. Þarna eru lengstu jarðgöng
sem gerð hafa verið á landinu og
út úr göngunum hafa verið fjar-
lægðir 120 þúsund rúmmetrar af
föstu bergi.
Inntakslón virkjunarinnar
myndast með stíflu sem verður
reist í Gilsá, skammt neðan við
Gilsvatn og er gert ráð fyrir 20 G1
miðlunarrými í lóninu.
Ráðgert er að tengja Blöndu-
virkjun við orkuveitukerfi Lands-
virkjunar með 132 kv háspennu-
línu, er verði lögð frá tengivirki
við stjórnstöð virkjunarinnar á
tvírása stálmöstrum og tengist
núverandi byggðalínu á vestur-
bakka Blöndu. Verður byggða-
línan tekin þar í sundur og hvor
endi um sig tengdur virkjuninni.
Ekki verður þörf á sérstakri
aðveitustöð við þessa tengingu.
Auk þessarar háspennulínu
getur síðar komið til álita að
tengja virkjunina við veitukerfið
með fleiri flutningslínum, svo
sem til aðveitustöðva við Akur-
eyri og Hrútatungu.
Rennsli Blöndu hefur verið
mælt við Guðlaugsstaði í
Blöndudal um nær fjörutíu ára
skeið og hefur væntanlegt meðal-
rennsli til virkjunarinnar verið
reiknað út með hliðsjón af þeim
mælingum. Samkvæmt því ætti
meðalrennsli að vera um 39 rúm-
metrar á sek.
Þeir sem ekki hafa komið að
Blönduvirkjun, og kynnt sér það
sem þar er verið að gera, geta
ekki með neinu móti gert sér
grein fyrir þeim stórvirkjum sem
þar hafa verið unnin, þótt nokk-
uð sé þar enn óunnið, af því sem
koma skal.
Virkjun Blöndu er mesta
mannvirkjagerð sem nú stend-
ur yfir á íslandi. Framkvæmdir
við virkjunina hófust árið 1984
en áður hafði verið unnið að
rannsóknum á virkjunarsvæð-
inu um nokkurra ára skeið.
Virkjunin sjálf stendur
skammt norðan við Eiðsstaði í
Blöndudal. Blanda verður
stífluð við Sandárhöfða sem er
í 25 km fjarlægð frá virkjunar-
svæðinu. Hjástífla með yfirfalli
verður í Lambasteinsdragi og
er nú þegar búið að gera þar
affallsrás og byggja upp loku-
mannvirki eitt mikið. Éftir að
áin hefur verið stífluð myndast
56,4 ferkílómetra lón frammi á
heiðunum. Það land sem fer
undir vatn er að stærstum
hluta af Auðkúluheiði en tals-
vert land af Eyvindarstaða-
heiði fer þó einnig undir vatn.
Nýtanlegt miðlunarrými í lón-
inu verður 400 G1 en til að byrja
með verður það þó ekki nema
220 Gl.
Ýmsir bændur sem eiga upp-
rekstur á þessi heiðalönd voru
mjög andvígir því að Blanda yrði
virkjuð vegna þess mikla land-
flæmis sem kemur til með að fara
þar undir vatn. Töldu ekki eðli-
legt að svo miklu gróðurlendi
væri sökkt á sama tíma og miklu
fjármagni er veitt til verndar
gróðri á öðrum svæðum.
Til að koma til móts við bænd-
ur hefur Landsvirkjun m.a. lagt
og lagfært vegi um heiðarnar,
byggt brýr, sett upp girðingar og
síðast en ekki síst, grætt upp
land.
Skrifað var undir fyrsta verk-
samning vegna virkjunarinnar
þann 10. ágúst 1984 og þá strax
hófust fyrstu framkvæmdirnar,
sem voru við botnrás væntanlegr-
ar stíflu í Blöndu. Þann 24 sept.
það sama ár hófst svo gerð jarð-
ganganna en þeirri vinnu lauk að
mestu á sl. ári.
Landsvirkjun hefur lagt 167
km af heiðarvegum en nokkuð er
þó enn ógert í sambandi við
vegalagningu, því hluti af núver-
andi Kjalvegi á eftir að fara undir
vatn. Þá verður lagður nýr vegur
um Kolkuhól og síðan fram Auð-
kúluheiðina, mun vestar en nú-
verandi vegur liggur.
Vegna vegagerðar á heiðunum
hefur Landsvirkjun byggt brýr á
Hrafnabjargaá, Seyðisá og Mæli-
fellsá.
Til að bæta upp það gróður-
lendi sem kemur til með að fara
undir vatn, vegna virkjunarinnar,
hefur Landsvirkjun látið græða
upp 1250 hektara lands, þar af
832 á Auðkúluheiði og 417 á
Eyvindarstaðaheiði.
Landsvirkjun hefur látið setja
upp 63 km af girðingum, reist
myndarlegan gangnamannaskála
við Ströngukvísl á Auðkúluheiði
og byggt 2 hesthús, samtals 187
fm við Galtará á Eyvindarstaða-
heiði og við Vestara-Friðmund-
arvatn á Auðkúluheiði. Þá hefur
á vegum Landsvirkjunar verið
unnið mikið starf á sviði veiði-
Úr stöðvarhúshvelfingunni.
rannsókna en veiðivötn eru mörg
á heiðunum á vatnasvæði
Blöndu.
Menn eru ekki sammála um
hverju virkjunin komi til með að
breyta í sambandi við lífríki á
vatnasvæðinu. Vitað er að lax
hefur gengið í nokkrum mæli í
árnar inni á heiðunum. Eftir að
Blöndu hefur verið veitt úr far-
vegi sínum og hún rennur ekki
Iengur um Blöndugil, slitna árnar
og vötnin á heiðunum, frá
Blöndu, svo eftir það kemst
göngufiskurinn ekki nema upp að
virkjuninni.
Af þessu hafa menn verulegar
áhyggjur, og ekki síst vegna þess
að við rannsóknirnar hefur kom-
ið í Ijós að uppeldisstöðvar
Blöndufisksins eru, að einhverju
leyti, fram í ánum inni á heiðun-
um. Kom meðal annars í Ijós að
mikið af seiðum var í Herjólfslæk
á Eyvindarstaðaheiði en það
hafði fáum dottið í hug að væri.
Blöndugilið sjálft hefur ekki
enn verið rannsakað og þar eru
aðstæður til rannsókna mjög erf-
iðar. Ýmsir telja að í gilinu séu
mjög góððt uppeldisstöðvar fyrir
laxinn, en það er með öllu ósann-
að enn.
Á undanförnum árum hefur
lítið af laxi veiðst í Blöndu, nema
á neðsta veiðisvæðinu, neðan
laxastigans. Á því svæði hefur
verið ágæt veiði.
Á síðustu árum hefur lax verið
veiddur í net, skammt neðan við
Blöndugil, í tilraunaskyni. Þar
hefur veiðst talsvert af laxi svo
sannað er að mikið af honum
gengur langt fram í ána þótt illa
hafi gengið að láta hann bíta á
öngul á leið sinni þangað.
Leiða má að því sterkar líkur
að Blanda, neðan virkjunar,
verði betri veiðiá eftir að hún
hefur farið í gegnum virkjunina.
Það sem hamlað hefur vinsældum
hennar, sem slíkrar, er hvað hún
er mórauð í leysingum og þarf
jafnvel ekki leysingar til. Eftir að
hafa runnið í gegn út í virkjunar-
lónið hlýtur mikið af framburði
árinnar að botnfalla þar og áin
verða tærari og betri veiðiá eftir
það. Þetta kemur þó ekki að not-
um ef uppeldisstöðvum fisksins
hefur verið spillt.
Landsvirkjun hefur skuld-
bundið sig til að greiða fyrir fiski-
göngum, framhjá virkjunni, með
gerð fiskivegar, ef þess reynist
þörf
Þá keypti Landsvirkjun jörð-
ina Eiðsstaði í Blöndudal, en í
landi þeirrar jarðar er aflstöð
virkjunarinnar nú að rísa. Afsal
fyrir jörðinni var gefið út þann
15. ágúst 1984. Samkvæmt þeim
samningi hefur Landsvirkjun tek-
ið við jörðinni, með öllum gögn-
um og gæðum, að meðtöldum
vatns- og veiðiréttindum.
Á hinn bóginn eiga þær fébæt-
ur, er falla til jarðarinnar fyrir
þau virkjunarréttindi, sem þar
koma til nýtingar við virkjun
Blöndu, ásamt fébótum fyrir
skerðingu á veiðiréttindum af
völdum virkjunarinnar, að renna
til fyrri eigenda jarðarinnar, sem
auk þess eiga ábúðarrétt á jörð-
inni samkvæmt ábúðarsamningi.
Fara ábúendurnir með óheft for-
ræði bótamála, gagnvart Lands-
virkjun, í því sambandi.
Þá hefur verið gerður ítarlegur
samningur á milli Landsvirkjunar
Aðalstöðvar Landsvirkjunar í Blöndu.
annars vegar og hins vegar land-
eigenda sem eiga lönd að virkj-
unarsvæðinu. Var sá samningur
gerður til að ekki þyrfti að koma
til eignarnáms sem virkjunaraðili
hefði að öðrum kosti orðið að
Iáta gera, á nauðsynlegum rétt-
indum vegna Blönduvirkjunar.
Fram kemur í þessum samn-
ingi að Landsvirkjun viðurkennir
sig bótaskylda fyrir því tjóni sem
af virkjunarframkvæmdunum
kann að hljótast, en allar bóta-
kröfur sem úr á að leysa, á grund-
velli samningsins, eiga að vera
komnar fram og teknar til
ákvörðunar eigi síðar en að tveim
árum liðnum frá gangsetningu
virkjunarinnar.
Á dögunum kom blaðamaður
Dags við í Blönduvirkjun til að
kanna hvernig framkvæmdirnar
þar gengju. Farið var um virkjun-
arsvæðið og niður í jarðgöngin í
fylgd Ólafs Jenssonar verkefnis-
stjóra Landsvirkjunar, sem þá
var að leysa af Svein Þorgríms-
son, staðarverkfræðing, sem var í
fríi.
Um fimmtíu manns starfa nú á
virkjunarsvæðinu. Það er Kraft-
tak hf. sem er verktaki við jarð-
gangagerð og byggingu stöðvar-
hússins. Jarðgangagerðinni er að
mestu lokið, aðeins eftir að
sprengja stutt haft neðst í rennsl-
isgöngunum þar sem vatninu frá
virkjuninni verður veitt aftur í
fyrri farveg.
Einnig þarf að sprengja upp úr
botninum á Blöndu þar sem
göngin koma til með að opnast
undir vatnsborði hennar. Undir-
verktaki á vegum Krafttaks, Óli
Óskarsson, vinnur nú að bygg-
ingu stöðvarhússins og einnig
vinnur nú hópur Júgóslava við að
leggja röralögn frá virkjuninni að
væntanlegu inntakslóni. Það er
júgóslavneskt fyrirtæki sem er
verktaki í allri stálvinnu við virkj-
unina.
Steypustödin.
Botnrás og lokumannvirki í Lambasteinsdragi.
Þaðan verður vatninu veitt um
1300 m langan aðrennslisskurð
að inntaki á brekkubrún Eiðs-
staðabungu. Þar tekur við 360 m
löng og 4 m víð stálpípa sem síð-
an tengist fallgöngunum sem get-
ið er hér að framan.
Inni á heiðinni verða gerðar
nokkrar stíflur og eru þrjár
þeirra langstærstar. Sjálf Blöndu-
stíflan verður 44 m há og 1 km að
lengd og í hana fara 1,2 milljónir
rúmmetra af jarðvegi. Gilsárstífl-
an verður jafnlöng, en ekki nema
37 m há og í hana fara 850 þús.
rúmmetrar og svo er Kolkustíflan
sem er lengst þeirra, 1,2 km en
ekki nema 24 m á hæð og í hana
fara 340 þús. rúmmetrar. Um 400
þús. rúmmetrar af jarðvegi fara í
aðrar minni stíflur.
Ekki má gleyma skurðunum
sem vatninu verður veitt eftir á
milli lónanna og að sjálfri virkj-
uninni. Upp úr þeim verða grafn-
ir 1700 þús. rúmmetrar af jarð-
vegi. Heildartilfærsla á jarðvegi
vegna stíflna og skurða mun vera
um 5 milljónir rúmmetra.
Búðir á Þrívörðuási.
Blöndmirkjun:
Mesta mamivirkjagerð sem
stendur yflr á landimi
—jarðgöng 2,5 km — þau lengstu á Islandi