Þjóðviljinn - 24.11.1936, Side 3

ÞJOÐVILJINN
Þriðjudaginn 24. nóv. 1936.
Fyrir 15 árum.
Þegar íhaldid efldi til
borgarastyrjaldar i
Reykjavilc.
Aðför hvíta liðsins að Ólafi Friðrikssyni 18-
23. nóv. 1921 er alvarleg áminning til íslenzka
verkalýðsins um hvað íhaldið gerir, ef því býður
svo við að horfa.
þJÓOVILJINN
Málgragn Koinmúnistaflokks
fslands
Ritstjóri og ábyrgðarmaðuv
Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstaðastrœti 27,
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrifst.
Laugaveg 38, sími 2184.
Kemur út alla daga, nema
mánudaga
Askriftargjald:
Reykjavík og nágrenni kr. 2.00
á mánuði.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25
á mánuði.
Íf lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, simi 4200
Beitir íhaldid aftur
vopnum eins og árid
1921?
Ihaldið þykist vera friðsam-
legt og- lýðræðiselskandi og það
l.ætu.r ekkert tækifæri ónotað til
þess að gera kommúnistum
upp þær skoðanir, að þeir séu
andvígir lýðræði, vilji »blóðuga
byltingu«. Þarf varla að taka
fram, að það er ekki agnarögn
aí' sannleika í þessari staðhæf-
ingu,
Kommúnistar vilja ekki blóð-
uga byltingiu, hel,dujr byltingu í
atvinnu- og framleiðslulífi þjóð-
arinnar, þ. e. auðæfi og fram-
leiðslutæki þjóðíúlagsins séu
hagnýtt af heildinni fyrir
heildina, en ekki eins og nú er
í gróðaskyni fyrir einkabraskr
ara og fjárplógsmenn. Þetta
eina Sanna lýðræði í, atvinnu-
málujm og stjórnmálum vill al-
þýða landsins. Og, þessu tak-
marki hyggst alþýðan að ná
með þrantseigri baráttu sam-
taka sinna.
En hugsi auðmenn og stórat-
vinnurekendur sér að í'ara að
dæmi Francos og annara fas-
ista erlendis og undirbúa það,
að innlpiða vopnaburð, verða
í*rið‘rofar í þjóðfélaginu og á-
kveði að skera úr deilumálum
stéttanna með blóði og sverði,
þá verður alþýðu, iandsins nauð-
ugur sá kostur, að verja sig
með sömu vopnum.
Árið 1921 gerðist sá atburð-
ur hér á landj, sem. er merki-
legur í'yrir þær sakir, að yfir-
stéttin vopnaði hundruð mannu,
út af smávægilegu deil,umáli.
Þetta er sama sagan og erlend-
is. Ibaldið vopnar sig, þegar það
sér einkahagsmunum sínum
hættu búna., Alt hjal, þeirra um
frið, lýðræði, rök o. s. frv. reyn,d,-
ist blekking,, Engin vopn eru.
svo auiðVirðileg, að ekki sé
sjálfsagt að nota þa,u g,egn al,-
þýðunni — gegn eigin þjóð.
Islendingar eru f'ámenn þjóð
og hafa ekki eí'ni á að fórna
sonum, sínumi og dætrum á alt-
ari hergiðanna. Islendingar
vilja, ekki stríð, vilja ekki blóð-
uga borgarastyrjöld1, bræðravíg.
En( ef koma á í veg f'yrir þess-
ar hörmungar, verður þjóðin að
sjá, að þeim, sem 1921 vopnuðu
hundruð manna út af smámuji-
um — og raunar tilviljun að
ekki hlutust mannvíg af, — að
þessum mönnum er ekki treyst-
andi. Þegar þeir tala um frið,
j>á hugsa þeir u,m stríð.
Fyrir 15 árum síðan eða frá
18-—23. nóvember 1921, gerðust
þau. stórtíðindi hér í Reykjavík,
að Ihaldsflokkurinn efndi til, of-
sóknar gegn einum af þáver-
andi forustumönnum verklýðs-
hreyfingarinnar, Ölafi Friðriks-
syni.
Tildrög þeirra atbuirða, sem
þá gerðust, voru þau, að ölafur
Friðriksson tók til f'ósturs for-
eldralauisan, rússneskan dreng.
Ihaldið þyrl,aði upp hinu mesta
moldviðri og blekkingum í sam-
bandi við þetta svonefnda
»drengsmál«, töldu þeir dreng-
inn hafa, smitandi augnsjúk-
dióm, og því bæri að vísa honum
úr landi, jafnframt var hinum
mestu auðtrúarsálum íhaldsins
talin trú um að þjóðfélaginu
staí'aði hin mesta hætta af
dreng þessum, töldu þeir jafn-
vel, að hon.um, 14 ára gömlurn,
væri ætlað að leiða byltinguna
á Islandi.
Ihaldið efndi þegar til liðs-
safnaðar jafnframt því, sem Öl-
aí'i var skipað að l,áta dreng-
inn af hendi, en því neitaði Öl-
afur, og taldi hann, að hægt
væri að einangra drenginn hér,
eí' þörf krefði.i
18. nóvember gerðu hvítliðar
þeir, sem íhaldið haíði dregið
saman og vopnað, ásamt
slökkviliði bæjarins og lögregl-
iinni fyrstu, atlöguna að Ölafi.
Réðuist þeir að honumi í heima-
húsuro, brutu upp húsið og náðu
drengnum á sitt val,d eftdr
nokkrar stimpingar, en þegar út
kom náðu. í'élagar Ölafs drengn-
um aftur af hvítliðunum, sem
treystu, sér ekki til að ráðast aft-
ur inn í húsið, því miikill mann-
fjöld.i hafði safnast um húsið,
enda varð ekki u.m það vilst, að
mannfjöldinn f'ordæmdi gjör-
samlega. þessa ruddafegu og ó-
drengilegu framkomu þessara
varmenna,
Eftir þessa mishepnuðu at-
lögu geg;n ölafi, ærðist hvitliða,-
skríllinn,, kúguðu þeir ríkis-
stjórnina til þess að setja lög-
regh'istjórann af, og skipa, í
hans sóað'. Jóhann P. Jónsson,
í'yrv. skipherra. Var honum
faljn yfirstjórn og skipulagning
Almenningur og ríkisstjórn,
vinstri í'iokkanna, þarf að lita,
eftir því, að forráðamenn aftur-
haldsins, Kveldúlfskljkan, sem
stjórnar því, fái ekki tækifæri
til að safna að sér vopnuro, inn-
leiða mannvíg, nota vopnin
gegn eigin þjóð.
hvítliðahersins. Gengu, íhalds-
menn, nú berserksgang um bæ-
inn, söfnuðu, þeir saman 400
ma,nna, sveit, stofninn í þessu
liði var úr »Stefni«, sem þá var
»Vörður« íhaldsins, Skotí'élagið,
Slökkviliðið, lögreglan og að ó-
gleymdum allskonar þorparalýð.
Helstu núlifandi forystumenn,
þessa óaldarflokks voru: Yfir-
hershöfðinginn Jóhann P. Jóns-
son, Axel Tulinius, skátahöí'o-
ingi, Valgeir Björnsson, bæjar-
verkfæðingur, Hjörlpifur á
Hálsi, Ölafur, Kjartan og Hauk-
u;r Thors, Hallgrímur Bene-
diktsson, stórkaupmaður, Þor-
steinn Scheving Thorsteinsson,
lyfsali, Björn ölafsson, stór-
kaupmaður, Sigurjón Pétursson
á Álafossi, Magnús Kjaran,
Einar Pétursson, stórkaupmað-
ur.
Hervædidist þetta lið nú í
mesta flýti. Hel,mingur liðsins,
200 ma,nns, var vopnaður byss-
um, en hinn helmingurinp með
kylfum og; axarsköftum, frá
Sigurjóni Péturssyni. Auk þess
var góðtemplarahúsið tekið
hernámi og'gert að sjukraskýli,
því íhaldið var staðráðið í því
að limlesta og drepa alla þá, er
sýnduj nokkra, mótstöðu, aðalr
Maður heitir Guðmundur
Kristjánsson, ættaðuæ af Vatns-
leysuströnd. Hann, heí'ir stund-
að sjómensku alla sína æfi, ým-
ist í Hafnarfirði, Reykjavík eða
Austfjörðum, og; er nú orðinn 55
ára að aldiri og 5 barna, faðir.
Ha,nn hefir kyn,st öll.um þeim
þrældpmi, sem íslenskri sjó-
mannastétt hefir verið boðinn.
1932 tók hann( vegna áeggj-
unar hreppsnefndai’innar í
Vatnsleysu'strandarhreppi eyði-
býlið Móakot til ábúðar, sem þá
hafði verið lt ár í eyði og var
í mestu niðurníðslu. Lét hrepps-
nefndin hann hafa kú til að
byi’ja, með, eni fjósið var svo lé-
legt að dýral,æknir bannaði síð-
ar meir að hafa kú þar, en,da
var hún nærri dauð þar úr kulda
og varð Guðmiundur þá að skila.
kúnni aftur til hreppsnefndar,
því ekki vildi nefndin hjálpa til
bækistöð liðsins var í Iðnó, sem
einnig var tekin hernámi.
Hinn 23. nóvemiber, hélt svo
lið þetta, sem alment var nefnt
»Morðtólasveitin« meðal hæjar-
búa, vopnað1 hlöðnum byssum og
bareflum, að heimili ölafs og
réðst froðufel,lan.di, br ’ótandi og
bramlandi inn í húsið. Tóku þeir
ö.renginn þegar höndum, ásamt
um 15 mönnum, sem staddir
voru, á heimili Ölafs. Voru þeir
allir settir í járn og fluttir
í hegningarhúsið. — Þús-
u.ndir manna voru, þarna við-
staddir. — Hvítliðarnir óðu um
með barefli og hlaðnar byssur,
sem þeir otuðu að mönnum, en
fófkið sá að hér voru óðir menn
að verki, og sýndi þess vegna
enga mótstöðu, til þess að firra
þessa menn frá manndrápum,
og bæinn frá borgares'yrjöld.
Þegar föngunum var ekið í
fangelsið var bílnum ekið svo
hratt og ógætilega að tveir
drengir urðu fyrir honum og
slcsuðust. Þegar þessari árás
var lokið' var gerð húsrannsókn
á heimili öiafs, til, þess að leita
þar að »fyrirskipunum frá
Moskva«!! — Því þær voru boð-
orð dagsins hjá Mogga þá, eins
og Alþýðublaðiniu í dag, Brutu
þeir upp allar hirslur Ölafs og
konu hans, en alt kom fyrir
ekki, »fyrirskipanirnar« fund-
ust ekki, Handtökunum hélt
svo áfram aljan daginn og voru
alls u,m; 30 ma,nns settir í varð-
hald. Meðal þeirra voru, auk öl-
a,fs, Hendrik Ottósson, Markús
að láta gera við fjósið, en sjálf-
u;r gat Guðmundur ekki fengið
lán til, þess af því hann átti ekki
jörðina né neitt að veðsetja.
Reyndi þá Guðmundur að
bjarga sér með fiskveiðum og
tókst með erfiðismunum að fá
sér bygðan trillubát. Ekk:
hjálpaði hreppsnefndin einu
sinni svo mikið til þess, að hún
borgaði honum ka,up, sem hann
átti inni hjá henni fyrir- vinnu
sína fyrsta sumarið, við endur-
(/ylxsr€)b&i
Ber það vott um að kommún-
istar á IslancLi séu »viljalaus
verkfcerir. í hendi Moskva, Finn-
ur sœll, að þeir skuli bjóðast til
að hlíta ákvörðunum meirihlut-
ans % verklýðssamtökunum, ef
Al þýðuflokksforingj arnir geri
liið sama? Og um livað ber það
vott að þora ekki að svara þessu,
Finnur l'tli? Þó ekki um ótta
við' fólkið?
Tónsson, nú bóndi að Svartagili,
Reiroar Eyjólfsson, verkamað-
ur, Jón Brynjólfssoni, skrif-
stofustjóri hjá Samsölunni.
Settist nú meginhl,uti »Morð-
tólasveitarinnar« að í tugthús-
inu ,til þess að verja það fyrir
almenningi. Fangarnir voru
fæstir kallaðir fyrir rétt innan
þess tíma, sem tilskilinn er í
stjórnarskránni, þ. e. 24 stundir,
liðu, þannig 3-4 sófarhringar þar
til su,mir fangarnir voru kollaðir
fyrir rétt., Ofan á allar aðrar
lögleysur í þessu máli bættist
því einnig stjónarskrárbrot.
Síðrstu föngunu,m, öl,afi og
Hendrik var slept úr varðhaldi
30. nóv. og 1. des. Var síðan
höfðað mál gegn sex af þeim, er
handteknir voru, 1 þeirra var
sýknaður, en hinir voru dæmd-
ir, ölafur í 6X5 daga fangelsi,
Hendrik í 4X5 daga fangelsi,
Markús Jónsson, Reimar Eyj-
ólfsson og- Jónas Magnússon raf-
virki í 2X5 daga i'angelsi, alt
al,t við vatn og brauð.
Andstaða, almennings gegn
ölju þessu framferði og tilraun-
um Ihaldsflokksins til þess að
koma hér á borgarastyrjöld. var
svo mikil, að íhaldsstjórnin, sem
þá fór með völdin í landinu,
bætur á kotinu; En vélina vant-
aði í bátinn og þegar Guðmund-
ur hafði með herkj umunum út-
vegað 300 kr. af 1050 kr. kaup-
verði vélarinnar, neitaði hrepps-
nefnd að ábyrgjast liitt, þó veð
í vél'nni og bátnu'm stæði til
boða,- Á l.ekum ára,bát varð Guð-
mundur að' stunda útgerðina þá
vesrtíð.
En sífelt svarf neyðin meir
og meir að. Heimilið var hvað
Frh. á 4. síðu.
Frh, 4. síðu.
Eru fátæklingar réttlausir á íslandi?
Geta hreppsnefndir eins og hreppsnefnd Vatns-
leysustrandarhrepps leikið sér að pví að brjóta
lög ápeim eftir vild án pess peir geti náð rétti sínum?
Þessi grein er saga eins manns, sem reynt hefur
eins og nú er svo mjög hvatt til, að vinna upp eyði-
kot, baslað kýrlaus á koti sínu, hefur reynt að bjarga
sér með trillubátsútgerð, og allsstaðar mætt sama
ranglætinu frá valdhöfunum. Saga hans er um leið
saga hundraða af fslendingum, sem þannig eru að
reyna að brjótast áfram.