Þjóðviljinn - 05.12.1936, Page 3

Lauiga,rdaginn 5. des. 1936,
PJÖÐVILJINN
þJÓOVILJINN
Málgagn Kommúnlstaflokks
fslands
Kitstjóri og ábyrgðarmaður
Einar Olgeirsson.
liitstjórn: Bergstaðastrœti 27,
Simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrifst.
Laugaveg 38, sími 2184.
Kemur út alla daga, nema
mánudaga
Askriftargjald:
Reykjavik og nágrenni kr. 2.00
á mánuði.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25
á*mánuði.
I lausasölu 10 aura eintakiö.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, sími 4200
Áí þýðutryggingoimar.
Lög’in um alþýðutryggingar,
sem samþykt voru á síðasta Al-
þingi, marka tímamót í baráttu.
íslenskrar alþýðu, þau eru ein-
hver merkasta viðurkenningin,
sem knúin hefír verið fram, um
að þjóðfélagið hefði ákveónum
skyldum að gegna gagnvart al-
múganum í landinuj. Réttur
aijra einstaklinga þjóðarinnar
um að enginn skuli líða neyð
vegna elli, örkumlai, sjúkdóma
eóa atvinnuleysis hefir verið
staðfegtur með lögum.
Barátta alþýðunnar fyrir l,ög-
í’estinguj alþýðutrygginganna
hefir verið háð með þrautseigju
og fórnfýsi, í andstöðu við öll
afturhaldsöfl landsins. Fremst í
þessari baráttu, haí'a verklýðs-
félpgin staðið', þaui hafa barist
fyrir þessu máli um rúmlega 15
ára skeið í þeirri öruggu, sigur-
vissu, semi máttur samtakanna
hefir blásið íslenskum verkalýð
í brjóst.
Fyrsti sigurinn í tryggingar-
málunum er fenginn. Alþýðan
heí'ur náð fótfestu, í baráttunni
við afturhaldið, hún mun hvergi
liopa, fyr en fullnaðarsigur fæst
í þessu, máli.
En tryggingalöggjöfin ber
það greinilega með sér, að mót-
staðai kyrstöðumannanna í land-
inui er ennþá mikil. Fingraför
þeirra, eru auðsæ,
1 fyrsta, lagi er frágangur
laganna í niörgum atriðum al-
gerl.ega andstæður þeirri hug-
sjón, sem felst í þeirri baráttu,
er alþýða landsins hefir háð fyr-
ir almannatryggingum, og í öðru
lagi er l'ramkvæmd laganna
mjög ábótavant, og það jafnvel
svo, að örgustu fjandmönnum
alþýðutryg’ginganna, íhajdinu,
hefir að mestu leyti verið falin
framkvæmidi þeirra.
Alþýðunni í landinu va,r það
þegar ljcst, eí'tir að lögin voru
samþykt, að baráttunni fyrir al-
mennum þj cðf éjagstr yggingum
var ekki lokið'. Þegar í stað var
hafin allsherjarbarátta um land
a,lt fyrir endurhótum, á lögun-
um.
Svo að segja öll verklýðsfélög
landsins haí'a þegar gert á-
kveðnar kröfur um breytingar
á tryggingalögunum og þeirri
baráttu, mun verða haldið á-
fram og hún samfeld um þær
nauðsynleg'ustu breytingar, sem
gera verður þegar á næsta Al-
þingi.
Afturhaldinu i Vestmannaeyjum
dettur „gott rádu í hug.
Goodtemplara-húsið í Vestmanna-
eyjum heíVir nú verið rií'ið til gruniia
Sú heillum horfna afturhalds-
kljka, semi frægust er orðin, fyr-
ir þæjarmálasukk sitt í Vest-
mannaeyjumi hefir, eins og
vænta má, ekki kcmist hjá
þeirri hugarraun* að sjá þverr-
andi tiltrú fjöldans í kringum
sig' og eðlilega reiði hans rísa
stöðugt hærra yfir höfði sér, í
mynd samfylkingarinnar.
Þessi skiljanlegu tákn tím-
anna,, semi fremst af öllu gerast
nú í verklýðshreyfingunni virt-
ust þó í stækkun Alþýðuihússins
leiða, af sér hámark skelfingar-
innar í herbúðum afturhaldsins.
1 mesta ofboði var fundur kall,-
aður samian, með helstu stólpa-
gripunum úr Miðstræti og ráó
bri'gguð: Höll mikil skyldi reist
fyrir næstu bæjarstjórnarkosn-
ingar; eitt veglegasta samkomu-
hús landsins, á besta stað í bæn-
um. Ársæll Sveinsson -timbur-
kaupmaður var mjög fýsandi
þess að ráðist væri í stórbygg-
inguna og eggjaði liðið fast, —
og kjörorð var valið: »Niðujr með
AIþýðuhúsið«!!
I 'sambandj við þetta bygg-
ingamál þcttust stærri spámenn
afturhaldsins sjá meðal annars,
alvegi tilva.lið tækifæri til að end-
urvekja u,m stund löngu dauða
trú fclksins á framtafcsemi
»sjáIfstæðis«-broddanna, í öðru
lagi mögujeika á því að eitthvað
mætti fá af Alþýðufólki til að
vinna sér inn hluti í stórhýsinu,
að lítt hugsuðu máli og vel gæti
skeð að húsbygging þessi gæti
clregið hugi einhvers hlu,ta, at-
vinnuleysingjanna frá kröfunni
ran átvinnubætur á hendur bæj-
arvaldjnu,. Helmingur vinnunnar
skyldi greiddur út vikulega,
helst í vörum, en hinn helming- ,
urinn leggjast sem hlutur inn í 1
fyriríækiö! Þannig skyldu spar-
ast atvinnubæturnar, helming-
v.r byg'gingarkostnaðarins og svo
góðí:rúaíðir hluthafar greiða fyr-
irsjáanlegan reksíurshalla. Með
þetta veganesti var nokkrum
gæðingum afturhaldsins hleypt
úr hlaði til hlutafjársöfnunar.
Kom þá í ljós að sumir þeirra
sem altiaf segjast vera að tapa
huðúst til að gefa fleiri þúsundir
króna í fyrirtækið, en beiddust
ákveðið v.r.idan þeim heiðri(!) að
verða hluthafar. Um stórgjafir
þessar er það að segja að gef-
endurnir eru bifreiðaeigendur,
sem keppa við samtök bilstjór-
anna og uppfylla þessi gjafa-
loforð sín með akstri. Ým,sir í-
haldsbroddar hafa lokið lofsorði
á dugnað Gísla Wíum forslöðu-
manns bílastcðvarinnar í söfn-
un þessa, gjafaaksturs, en bíl-
stjórunum þykir ha,rla, kynleg
umliyggja foringjans fyrir hags-
muinum þeirra,
Góöar konur í tröllahönd-
um.
Kvenfélagið »Líkn« hefir um
allmörg ár starfað í Vestmanna-
eyjum undir merkjum: ópóli-
tískrar góðgerðastarfsemi. Eng-
inn, ’gæti með sanngirni borið
fjöldanum af félagskonum, sem
eru alþýðu- og millistéttarkonur,
á brýn, að pólitík eða, meðvit-
an.d;i yfirstéttaráróðui- liafi legið
á bak við viðleitni þeirra, —
ekki heldur litið smáum augum;
góðan vilja hefðarfrúnna sem
svo oft hafa að kveldi, gengið
sættandi erindum þær sömu
slóðir sem' e'ginmaourinn herj-
aði að deginum, hvað svo sem
um árangurinn má deila. Enda
hefir kvenfélagið »Líkn« saf'nað
samúð og fiármunujm unuir
þessu ópólitiska merki sínu. Það
hefir því notið xullkominnar
gestrisni á undanfórnym árura i
húsi alþýðunnar í, Eyjum og Al-
þýðuhúsið gagnkvæmrar viður-
kenningar hjá öll,um þorra
félagskvenna. Það kom því al-
menningi mjög á óvart, jafnvel
fjölda'félagskvenna er það sann-
aðist að nokkrar áhrifakonur
innan »Líknar« höfðu komið því
til, leiðar að mörgum þúsundum
af samansöfnuðu fé »líknarfé-
lagsins« var ajt í ein,u komið í
hú.sbyggingaræfintýri aftur-
haldskljkunnar.
Hvort'sem konur þessar hafa
fyllilega gert sér grein fyrir
hvað þær hér höfðu látið
leiða sig út í eða ekki, verður
tæpast á því vilst að með þess-
um verknaði hafa skapast
merkileg tímamót í sögu félags
þeirra,: »Liknarfélagið ópóli-
liska« hefir nú opinberlega verið
dregið í dillc með pólitískri aft-
urhaidsklíku, verið látið bregð-
ast á tilfinnanlegasta hátt, forn-
um. kjörorðum sínum og einlceg-
um tilgangi heiðarlegra meðlima
sinna, — en svartasta íhalds-
klíka lan.dgins notar samansafn-
að fé þess til bölvunar margum-
töluðum skjólstæðingum þess,
fátæklinguim bæjarins'.
Goodtemplara-húsið
í rústum.
Um áratugi hafði hús þetta,
staðið í, miðjum, bæ, sem eign
einnar elstu. stúku landsins, og
musteri bindindishugsjónarinn-
ar »hrein,skúrað og friðað af öll-
um pólitískum flokkadrætti í
meðvitund fólksins. Einmitt á
því sögulega augnabliki sem
þetta húsbyggingaflpg greip
íhaldsklákuna, hafði ulltrúum
hennar í stúkunni »Bá,ra« tek-
ist að murka úr þessum félags-
skap síðustu lífsmörkin. Það var
því ekki um að vilþast livað gera
skyldi: Foringjahópur sjálfstæð-
isbyggingarinnar verður sjálf-
kjörinn erfingi hinnar látnu.
stúku; húsið sem brautryðjend-
ur bindjndismílsins vígðu á sín-
um tíma, áhugamáli sínu,, er
skyndiJ,ega rifið niður til grunna
án, vilja og samþykkis starfandi
bindindisfélaga í bænum, — lóð
sú, sem gefin var til ævarandi
afnota reglunni — og eingöngu
henni — af einum elsta, frum-
herja bindindismálsins hérlend-
is er tekin undjr fyrirhugaðan
herkastala höfuðóvinarins, þ. e.
andbanningaklíkunnar í sjálf-
stæðisflokknum að gefandan-
um látnum. Væri nokkuð úr
vegi að athuga hvort ekki er
tími til kominn að stórstúkan
færi að svipast um eftir stofn-
skrá stúkunnar »Bára«, — og
hvort G óðtempl ar ar egl an, sem
fær árlegan styrk frá Alþingi
með atfylgi allra flokka jafnt,
getur sóma síns vegna látið und-
i.r höfuð Jeggjast að taka fram
fyrir hendur þeirra, manna í
Vestmannaeyjumi, sem brotið
hafa, svona herfilega hið póli-
tíska hlutleysi regln.nnar.
Asninn í herbúðum Leik-
félags Vestmannaeyja.
1 fjölda mörg’ ár hafa leik-
kraftar Eyjanna barist við innri
og ytri örðugjeika, fyrir tilveru
sinni. Vegna vöntunar á not-
hæfu, leiksviði í bænum, höfðu
ýmsir ábugamepn leikfélagsins,
svo sem Sigurður Scheving, Jó-
hannes Jóhannesson o. fl. hvatt
eindregið stjórn, Alþýðuhússins
til að leggja, í áðUrnefndan við-
bótarbyggingu og endurbót á
Alþýðuhúsinu með það fyrir aug-
um að leikfélaginu yrði þar
trygður staður fyrir listariðkan-
ir sínar. En þegar byggingin var
tilbúin og gengið skyldj til samn,-
ingageróar um leiguj, bregður
svo einkennilpga við, að löngu
dauðir og gleymdir áhangendur
leikfélagsins, eins og t:. d. Georg
Gíslason o. fl. rísa upp úr gröf
sinni, öndiverðir gegn því, að því
er virðist, að nokkuð sé hreyft
við leiklist í bænum á næsta, ári.
Valdimar Ásgeirssyni, einum
besta Jeikkrafti bæjarins er
skyndilega vikið úr trúnaðar-
stöðu, án tilgreindra saka, 4
þektum og virkum leikkröftum
er bægt frá þátttöku í leikfé-
laginu, og samkomulag við hús-
nefnd gert ómögulegt, sakir
dæmalaujsrar ófyrirleitni í kröf-
u,m- gagnvart leiguskilroálum af
hálfu þeirra afturgengnu. Þó
er það á alljra vitorði, að leikfé-
laginu bauðst Alþýðujhúsið eins
og' það er nú töluvert lægra
verði en það hafði við að búa í
gamla »Templaranum« og sem
svarar helmingi óclýrara en
Leikfélag Reykjavíkur greiðir
fyrir Iðnó.
Alþýðuhúsið steiidur uú
fastari fótum, en uokkru
sismi fyrr.
Eins og að framan er lýst,
hefir aft'urhaldsklíkan ekki hik-
að við, fyrir pólitíska stundar-
hugsmuni, að leggja eld að þeim
andlegu vistarverum þar sem
hún hafði áður hreiðrað um sig
undjr yfirskini ópólitískrar
starf-emi. Þetta er þá fyrir
fram dauðadæmd titraun. Hver
e'nasti maðujr, sem vill teljast
mannvinur, l'stavinur eða frjáls-
lyndur hugsjónamaður, lætur
sér fátt um finnast þennan
bækslagang atujrhaldsins. Stöð-
ujgt nnunu, þeir færri í Alþýðu-
stétt sem láta ginnast til að
þræla við »sjálfstæðishöllina«
fyrir hálft ka,u,p, eða vilja binda
sér þá helskó í framtíðinni að !
gerast hlulhafar í fyrirsjáan- |
7
Einn af blaðumönnum Alþýðu-
blaðsins hefir komist að þeirri
viturlegu niðurstöðu, að eina
ráðið til að bœta og efla starf-
semi »Dagsbrúnar« sé að hætta
að halda félagsfundi!
Samkvæmt þessari rökvisi
væri besta ráðið til að bæta. Al-
þýðublaðið, að blaðamennirnir
hœttu að skrifa í það.
Annars er ég lýðræðissimn og
vil því hafa fundi í félögum og
láta blöð koma út. En ef bœta
á Alþýðublaðið vieri kannske
reynandi að láta greinarhöfund
hætta við' að skrifa i það, en
taka í þess stað greinar af verka
mönnum um styttingu vinnu-
dagsins o. fl. samþyktir Alþýðu-
sambandsþingsins.
★
Morgunblaðið gerir gashernað
Francos að umræðuefni og kall-
ar hann tiiraunastarfsemi, alveg
eins sakleysislega og blaðið væri
að' skýra frá tilraunum i fjólu-
rækt hjá einhverjum af bú-
fræðingum' Ihaldsins.
★
Alþýðublaðið sannar í gær
nieð 5 dæmum að Kommúnista-
flokkurinn geti ráðið úrslitum í
kosningunum á landinu cg tínir
þó ekki til nærri öll dœmi um
styrkleik flokksins. Nú viljum
við spyrja Alþýðublaðið: Hvers-
konar pólitískur hvítvoðungs-
skapur er það, að vilja ekkert
samkomulag hafa við floklc, sem
ræðrn svona miklu?
legum reksturshalla, þessarar
æfmtýraþyggingar. Afturhalds-
kjcrorðið: »Niður með Alþýðu-
húsið« hefir í reyndjnni farið
húsavilt og komið. niður á gaml,a
»Templaranujm,«.
Alþýðuhúsið stendur nú fast-
ari fótum en nokkru sinni íyr
I hugujni fjöldans, sem hags-
muna- og menningartæki hans.
Vestm.eyjum 20/11 1936.
Jón Rafnsson.
Reynitréð í Naní-
húsagiii.
Við nánari athugun á reyni-
trénu i Nauthúsagili undir
Eyjiafjcllum, hefir komið í. Ijós,
að annar af tveimur aðalstofn-
um trésins eir enuþá cbrotinn,
en greinar hafa brotnað a,f hon-
um en hinn stofninn, sem vax-
ið hafði upp á við, er faljinn og
liggur næsluíp láréttur vestur
yfir giiið. Ilefir hann um leið
og hann féll brotið greinar af
neðri stofninum, þeim, sem hef-
ir vaxið yfir gilið. Stofninn var
ófaljinn 1. f. m. en um þ. 20, var
hann fallinn og þykir sennileg-
ast að ofviðrið 18.—19. f. m.
hafi lagt hann að velli. — Hefir
fréttaritajri útvarpsins að Brún-
um heimildir fyrir þessu frá
Eymundi Sveinssyni í Stóru-
mörk un,dir Eyjafjöllum. (FÚ).