Þjóðviljinn - 03.02.1937, Page 3

Miðvikudaguirinn 3. febr. 1937.
ÞJOÐVILJINN
lðnaðarmaiinafélaf|id
sjotín ára í dag
1867 .. 3. febrúar “ 1937
þJÓOVILJINN
Málgagn Koinmúnistaflokkg
Islands.
Kltstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstaðastræti 27,
simi 2270.
Afgrciðsla og auglýsiugaskrifsfc
Laugaveg 38, sími 2184.
Kemur út alla daga, nema
mánudaga.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar,
Bergstaðastræti 27, s^mi 4200.
Dauðadómarnir
í Moskva
Málaferlin í Moskva, hafa að
vonujn vakið gífu,rlega eftirtekt
u,m allam heim, ýmsum hefir
þótt ótrúlegt, að þeár menn, sem
unnu að mótuji Sovétríkjanna,
skyldu rata út á slíka glæpar
braut, en þær ástæður eru, rakt-
ar á öðrum stað hér í blaðinu.
Málaferli þessi hafa gefið
andstæðingum Sovétríkj anna
kærkomið tækifæri tii þess að
ráðast á réttar- og stjórnarfar
landsins. Árásir þessar hafa þó
eingöngu, verið innantóm glam-
u.ryrði og staðlausar fullyrðing-
ar, sem þegar hafa verið hrakt-
ar og léttvægar fundnar af öll-
um þeim mönnum., sem hafa
kynt sér málið í alvöru og vilj-
að gefa sannar og hlutlausar
skýringar, Enda hafa þeir ekki
getað bent: á neitt, sem bendi til
annars en að! hins fylsta hlnt-
leysis hafi verið beitt við rann-
sókn málsins.
Alþýðuþlaðið fór á stúfana
fyrir fáum dögum' og ritaði leið-
ara um þetta mál. Greinarhöf-
undu,r bollaleggur fram og aft-
ur um málið og leggur kollhúfur
framan í allar staðreyndir, uns
honum opnast nýtti útsýni yfir
gang málanna í Rússlandi og al-
menna sögu; mannkynsins. I
þessu. nýja ljósi, hyggst greinar-
höfundur að sanna, að Stalin sé
einvaldu,r í Sovétríkjunum, og
að allir verði að hlýða boði bans
og banni í lífi og dauða. Menn
verði eftir skipun hans að ljúga
á sig sökum og hljóta, svo byssu,-
kúliTj að lauyium. Málaferli og
dómar, sem þessir, geta ekki átt
sér stað í lýðfrjálsu landi, þar
sem hver maður má segja skoð-
un sína.
Svo mörg eru, þessi spekinnar
orð. Veit greinarhöfu,ndur ekki,
að samsæris- og landráðamál
hafa oft komið fyrir í þeim lönd-
um þa,r ,sem hann telur vafa-
laust að fult lýðræði ríki, og veit
hann ekki að í refsilögum allra
þjóða er tekið þyngst á brotum
af þessu. tagi? Veit greinarhöf-
undur ekki, að takmörk eru sett
fyrir því, sem rita má og ræða
um í allra, lýðfrjálsustu, löndum?
Mu,ndi það vera, leyfilegt og ó-'
refsivert athæfi hér á Islandi að
skípuleggja morð i blöðum og á
mannfundum, eða, gefa erlend-
um þjóðum leiðbeiningar og
heita þeim fulltingi við hernám
landsins? Nei, slíkt mu,ndi ekki
vera leyfilegt í nokkru landi og
I dag eru liöin 70 ár síoan
Iðnaðarmannafélagið var stofn-
að. Stofnfu,ndur þess var hald-
inn 3. febr. 1867. Hið upphaflega
nafn félagsins var »Handidnað-
armannafélagið« og hélt félagið
því nafni til ársins 1882, en þá
skifti það um nafn og nefnd-
ist Iðnaðarmannafélag Reykja-
víkur, þar til 1925 að félagið tók
upp núverandi nafn sitt »Iðn.að-
a rmannafélagið«.
Stofnendur félagsins mu,nu
hafa verið 31 og helstu hvata-
menn að félagisstofnuninni þeir
Einari Þórðarson prentari og Sig-
fús Eymundsson ljósmyndari.
Um stefnu, og stairfsemi fé-
lagsins verðu,r lítið sagt með
vissu fyrstu, árin, því gerðabók
félagsins frá 1867 til 1874 er
glötuð. Hinsvegar birtist í Tím-
anu.m 1874 grein u,m félagið, sem
talið er að Jón Borgíiroingur
hafi skrifað. Þar segir m. a..:
»Handiðna,mannafélagið í
Reykjavík var stofnað 3. febr.
1867 of 31 ha,ndiðnamönnum í
þeim tilgangi að koma upp dug-
legum handiðnamönnum,, efla og
styrkja, samheldni meðal hand-
iðnamanna, á Islandi, og innlent.
iðnaðarlíf ta,ki framförum, og
ennfremur að styðja, að gagnleg-
um og þjóðlegum fyrirtækjum«.
Fyrstu, stjórn félagsins skip-
uðu,: Einair Þóirðarson prentari,
forseti, Einar Jónsson snikkari,
féhirðir og Egill Jónsson bók-
bindari, skrifari.
Mentun iðnaðarmanna
Eitt af fyrstu viðfangsefnum
félagsins, eins og stefnuskrá þess
bendir til, va,r að efla mentun
og þekkingu iðnaðarmannai. Fé-
lagið stofnaði fyrsta skóla sinn
árið 1869, var það kvöldskóli,
þetta veit greinarhöfunduir
mætavel, þó hann kjósi fremur
að varpa yfir sig kufli fáfræð-
innar í blekkingarskyni.
Nei, orsakanna til þeirra at-
bu.rða, sem nú hafa, gerst í Rúss-
landi verður að leita dýpra, en í
yfirborðslegum va,ngaveltu,m og
dagdónmm þeirra manna, sem
hafa tekið sér fyrir hendur að
rita svívirðingar u,m Sovétríkin
í hvert skipti, sem húsbændur
þeirra skipa svo fyrir. Orsakirn-
ar liggja í því regindjúpi, sem
greindi þá Lenin og síðar Stalin
frá Ti'otsky og fylgismönnum
hans. Skoðanir þeirra á sósíal-
isma og framkvæmd hans voru
svo gjörólíkar, sem mest mátti
verða.
Sósíalisminn verður ekki bygð-
u,r upn í etnu landi, .hrópaði Trot-
sky og hrópair enn, eftir að Stal-
in og fylgismenn hans hafa kom-
ist svo langt í þeim efnu,m, sem
raun er á og viðu.rkent er að öll-
um, sem rita og hugsa af nokkru,
viti um Rússlandsmál. I þessum
sem aðallega var ætlaður iðnað-
armönnum. Engin teikning mun
ha,fa verið kend í, þassuro skóla,
heldur aðeins venjuleg almenn
Einar Þórðarson, prentari.
fræðsla. Um haustið 1873 breyt-
ist þessi skóJi í sunnudagsskóJa
og hélst það svo til ársins 1892
að teíkniskóli var stofnaður.
Skólar jiessir störfuðu ekki óslit-
ið og féll kensla niðu,r sum árin
vegna ónógrar þátttöku. Sum ár-
in gáfu sig jafnvel ekki fram
nema 4—5 nemendur. Kennarar
þessara skóla munu aðallega
hafa verið iðnaðarmenn, sem
forgöngu höfðu í þessum málu-m.
Árið 1904 var Iðnskólinn stof n-
aðu,r. Var hann, eins og hann
er að mestui leyti enn þann dag
í dag, lívöldskóli. Námsgreinar
voru að mestu, þær sömu: og áð-
u,r. Fljótlega, var þó tekin upp
fagkensla við hæfí iðnaðar-
roanna, svo sem í byggingarefnar
fræði og iðnteikningu, og síðar í
fríhendisteikningu,, rafmagns-
efnis- og áhaldafræði. Nemend-
ur skólans síðan 1904 hafa verið
fiestir 300 1930—31, en fæstir
1911—12 46. Nú erui nemendur
skólans um 200.
IðnfræðsJan hefu,r aila tíð ver-
ið eitt af aðajviofangsef num Iðn-
meginmun og persó,nuj,egri metn-
aðargirnd Trotskys og fylgis-
rnanna hans eru, fólgnar orsakir
þess, að þeir hafa nú leitað á
náðir fasistaríkjanna u,m hjálp
til þess að rífa niðu,r eina sósíal-
istiska, ríki jarðarinnar. 1 þessu
eru fólgnar orsakir þess, að þeir
hafa nú hlotið sinn dóm.
Hefði Trotsky og fylgifiskar
hans mátt ráða einir hefði sósí-
alisminn aldrei verið bygður upp
í Sovétríkjunum og hið mikla. .
verk rússnesku, byltingarinnar
hefði hrunið í rústir og verið
kæft í blóði þeirra verkamanna,
sem nú byggja upp glæsilegasta
þjóðfélag veraldarinnar. Er Al-
þýðublaðið að harma það hlut-
skipti?
Þessvegna harma fasistablöð-
in um víða veröld örlög hinna
dæmdu,. 1 sama strenginn taka
þa,u af blöðu,m borgarastéttar-
innar, sem nátengdust eru fas-
ismanum. En hvað harmar Al-
þýdu.blaoið og önnu,r blöð Al-
þýðuflokkanna í Vestur-Evi'ópu.
aðarmannafélagsins. Starf þess
á sviði iðnmenningarinnar hefir
um áratugi verið svo að segja,
sú eina mentun, sem iðnaðar-
Sigfús Eymundsson Ijósmyndari
menn hafa átt kost á. Þrátt fyr-
ir mikið starf af hendi félagsins
í skólamálum iðnaðarmanna,
vantar þó mikið á, að mentun
iðnaðarmanna sé hér í sæmilegu
horfi. Enda hafa undanfarna
tvo áratugi komið fram háværar
raddir meðal iðnaðarmanna,
bæði innan og utan Iðnaðar-
mannafélagsins ujn endurbætur
á iðnfræðslunni. Sérstaklegai
með tilliti til þess hve iðnaður-
inn er nú orðinn stór þáttur í
atvinnulífi þjóðarinnar. Þessar
kröfur eru; aðallega þær að kom-
ið verði u,p:p fullkomnu skóla-
húsi, kenslan aukin og miðuð við
hæfi hverrar iðngreinar, og að
síðustu að skólinn verði dagskóli.
Iðnaðarmannafélagið hefir
unnið nokkqð að þessu. máli. M.
a. keypt lóð u,ndir væntanlegan
Iðnskóla. Lóð þessi er á horni
Ingólfsstrætis og Hallveigarstígs
gegnt Adventistakirkjunni. Þá
hafa og komið fram háværar
kröfur meðal iðnaðarmanna u,m
að ríkið bygði hús yfir skólann
og tæki að sér rekstur hans, svo
sem sjálfsiagt er.
Krafan um aukna mentun iðn-
aðarmanna er orðin svo óhjá-
kvæmileg, að ekki verður
komist hjá því lengu,r að leysa
þetta mál á viðu,nandi hátt.
••
Onnur störf félagsins
Auk iðnmentunairinnar hefir
félagið haft með höndum ýms
önnur mál. Árið 1894 stofnaði
félagið styrktarsjóð iðnaðar-
manna. Hefir félagið lagt þess-
um sjóði mikið fé, auk þess sero
það geldu,r árlega til hans ákveð-
io tillag. Allir iðnaðarmenn í
Reykjavík geta orðið meðlimir
þessa sjóðs. Sjóðurinn er nú
rúmlega 40. ,þús. kr., en með-
limir aðeins rúrolega 30.
Árið 1927 hóf félagið útgáfu
Tímarits iðnaðarmanna. Gaf fé-
lagið ritið út til ársloka 1935,
en þá tók Landssamband iðnað-
armanna við útgáfu þess.
Félagið hefir einnig beitt sér
fyrir ntanförum iðnaðarmanna
til framhaldsnáros og va,nn mik-
ið að því að landsmenn gætu
sjálfir leyst af hendi þau iðnað-
Tveir af braiilryð jendum Iðnaðai'-
mannafélagsms
?
Hallesby, hinn norski hvíta-
sunnuprédikari hefir nú birt í
Vísi skýrslu um Islaoidsferðina í
sumar. Og, hjádpi oss hamingj-
an, árangurinn er ekki glæsileg-
ur. Einn prestur — aðeins einn
— umsnerist (skyldi það hafa
verið séra Ámi?), og gömul
kona rýnir nú í eina af bókum
Hallesby sér til hugarhœgðar í
rökkrinu. Að' öðru leyti situr alt
við það sarna hjá hinni andvara-
iausu og óguðlegu þjóð. Islend-
ingar eru dauðvona menn. Ef
ekki tekst, með aðstoð Hriflu-
Jónasar, sem er eini Ijósi punkt-
v.rinn liér að' dómi Hallesby, að
koma af stað öfiugri trúarvakn-
ingu, er sýniiegt að öll þjóðin
stefnir um breiða veginn til ei-
lifrar glötunar.
arstörf, sem áður voru. sótt til
erlendra þjóða og u,nnin af þeim.
Lagði félagið fram nokkurt fó
til framhaldsmentunar iðnaðar-
manna.
Iðnaðarmannafélagið gekst
fyrir fyrstu iðnsýningu, sem
haldin var hér á landi, en það
var 2. ágúst 1883 og var sýning-
in haldin í Reykjavík. Næstu
iðnsýningu, hélt félagið 1911.
Síöan hefir félagið gengist fyrir
iðnsýningum og auk þess styrkt
iðnaðarmenn til þess að sækja
erlenda,r sýningar.
Árið 1896 bygði félagið Iðnað-
armannahúsið, Iðnó. Átti félag-
ið húsið til ársins 1918 að Haa-
konson keypti húsið. En full-
trúaráð verklýðisfélaganna
keypti húsið af honum. 1906
bygði félagið Iðnskólahúsið.
Þá kom félagið á stofn vísi að
iðnbókasafni, sem ennþá er við
líði, og er nú sameiginleg eign
þess og Verkfræðingafélags Is-
lands og Vélstjórafélagsins.
Rétt eftir aldamótin hóf fé-
lagið fjársöfnun til þess að reisa
Ingólfi Arnarsyni minnismerki í,
Reykjavík. Gekk lengi í þófi u,n
það mál. Líkneskið var því ekki
fullbúið fyrir árið 1924.. og af-
henti félagiö landmiu það að
gjöf, en það kostaði um 40 þus.
kr. Einar Jónsson myndhöggv-
ari gerði Ingólfislíkneskið.
Meðljmir Iðnaðarmannafé-
lagsins eru nú um 270.
Stjórn félagsins skipa nú:
Einar Erlendsson formaður,
Sigirrður Haildorsson varaform.,
Ragnar Þórarinsson gjaldkeri,
Guðmu.ndu.r Þorláksson ritari og
Ársæll Árnason vararitari.
Eins og meðlimatala félagsins
ber með sér, er langt frá því að
iðnaðarmenn séu alment í félag-
inu. Flestir meðlimir félagsins
eru, eldri iðnaöarmenn, sem hafa
haldið trygð við þessi fyrstu
samtök iðnaðarmanna. Hinir
yngri iðnaðarmenn, hafa hins-
vegar enganveginn sýnt nægi-
legan áhuga fyrir því að starfa
í félaginu.
Innan Iðnaðarmannafélagsins
Frh. á 4. síðu,