Þjóðviljinn - 27.01.1938, Blaðsíða 2

Fimttadaginn 27. janúar 1938.
þjoðviljinn
Jón Pálsson frá Hlíð
Nokkur minningarorð.
Skipaviðgerðir inn i landið!
Bygging dráttarbrautar og viðgerðarbryggju
Höfum við ráð á pví núna í gjaldeyrisskortinum og atvinnu-
leysinu. að greiða miljónir króna út úr landinu í vinnuiaun.
JÖN PALSSON.
I dag verður til moldar bor-
inn hér í Reykjavík, Jón heitinn
Pálsson frá Hlíð.
Hann var fæddur 3. apríl
1892 að Hlíð undir Eyjafjöllum
og þar óilst hann, upp. Ætíð síð-
an kendi hann sig við þa,nn stað.
Hann druknaði 20. þ. m, og varð
því aðeins tæplega 46 ára að
aldri. Foreldrar hans voru þau
hjónin, Páll bóndi í Hlíð, sem
var sonur Páls snikkara Páls-
sonar prófasts í Hörgsdal á Síðu
og Geirlaug Jónsdóttir Jónsson
ar prests í Stóradal undir Eyja-
fjöllum.
Strax á æskuárum bar mjög
á löngun Jóns til lærdóms, bæði
hvað snerti hið bóklega og' ,svo
einnig hljóðfæraleik. En því
máður gat ek-ki orðið úr því sern
skyldi, .sökum þess að á barns-
aldri misti hann föðuir sinn og
efnin voru mjög af skornum
skamti. Þess vegna varð hann
eins og svo margir aðrir fátækir
piltar fyrr og síðar, að stunda
erfiðisvinnu og sjómensku, sem
að sjálfsögðu hefir orðið honum
mikil vonbrigði, þar sem honum
voru meðfæddú' svo miklir
andlegir hæfileikar. I hjáverk-
um sínum. lærði hann þó lítiö
eitt að leika á orgel og- var um
tíma orgelleikari í Eyvindar-
hólakirkju undir Eyjafjöllum.
Fyrir tilstyrk ýmsra manna,
nam hann um eitt, skeið hljóm-
list í Vínarborg.
Frá fyrri tím.um átti hann í
fórum sínum nokkur ljóð, eitt
þeirra >Grímur í Skek kom út
sérprentað árið 1932. Einnig
hafði hann fengist við lagsmíð-
a,r, af því tagi kom út árið 1924
>Vögguljóð« og var ljóðið einnig
ef.tir hann, en flest munu þo lög
hans týnast í gleymskunnar
þögn.
Hin síðari ár hafði hann að
mestu leyti ofan af fyrir sér
með keaslu á hljóðfæri. En að
öðru leyti lagði hann aðallega
f'.vrir ,sig þýðingar, og svo hafði
hann einnig í smíðum mikla
sögu. Hann var mjög vandvirk-
ur og lét. ekkert frá sér fara,
fyrr en hann hugði sig ekki geta
gert það betur. Hinir ýmsu erf
iðleikar, sem hann át.ti við að
stríða og áhyggjur þær sem af
þeim leiddu, urðu þess valdandi
hve seint honum. gekk með
samningu sögunnar, því honum
fanst hann verða að leggja sig
allan fram við sérhvert verk-
efni. — Hanr. las oft fyrir mig
kafla úr þessari sögu og sagöi
mér í nokkrum. dráttum hvernig
hann hafði hugs'að sér frarn
hald þess, sem komið var. Nú ev
svó komið, að sú saga verður
aldrei' til enda sögð. — Frásagn-
arhæfileikar hans voru mjög
sérkennilegir og“Uthuganir hans
algjörlega, frábrugðnar öðrum.
Lífskjörum. þeim, s.em hann
átti við að búa, verður vart lýst
betur, ein með hans eigin orðum:
Þungur er þrautahagur,
]>ung eru öreigans kjör,
þung eru spor hins þreytta,
þung var mín raunaför.
f raun og veru var líf hans
alt ein samfeld raunaför.
Jón var dulur maður, og bar
sorgir sínar einn. f vinahóp var
hann kátur og skemtilegur; þá
hlið lét hann jafnan snúa að
þeim., sem hann umgekst. Hann
var prúður í framkomu og hlýr
sem barn í umgengni, varð því
hugþekkur öllum, sem. honum
kyntust, Hann var drengur hinn
besti og tilfinningaríkur, næm-
ur fyrir öllu, sem miður fór um-
hverfis hann. Þjáningar fá-
tæktar og umkomuleysis höfðu
markað andlit hans rúnum fyr-
ir aldur fram og hár hans var
nær hvítt orðið.
Við áttum margar samveru-
stundir. Þú miðlaðir mér ungum
og lífct, reyndum, af þinni miklu
og djúpu lífsreynslu og ga.fst
mér -holl ráð. Því fór ég ætíð
ríkari af þínum fundi.
Ég hug-ði ekki, að þú mundir
hverfa svo fljótt á braut, sem
ra,un varð á. En enginn má
sköpum. renna.
Far þú í friði, góði vjnur!
Þökk fyrir alt.
Minnin,gin um þig er vafin
bjarma heilinda hjarta þíns og
göfgi.
Guðján Halldórsson.
IL
Jón Pálsson frá Hlíð er
skyndilega horfinn úr hópnum.
Enn einu sinni hefir dauðinn
höggvið skarð í hóp íslenskra
listamanna, og í dag safnast vin-
ir Jóns og kunningjar að gröf
hans til hinstu kvesðju.
Um heimsbrest eða bæjarsorg
eir ekki að ræða, því að einn
hinna, kyrlátu er hniginn til
moldar. Um na,fn Jóns Pálssonar
stóðu engir háværir, hryktandi
stormar, enginn arnsúgur um-
deildra markmiða, énginn sigur-
ljómi hins: fræga, manns. Þó var
hann einn þeirra manna, sem
gaf Reykjavíkurlífinu svip og
blæbrigði ' s/nnar sérkennilegu
skapgerðar. Okkur sem «ftir lif-
um, finst Reykjavík fátækari,
þegar moldirnar lykjast y.fir
höfði Jóns Páiissonar.
Jón Pálsson var fátækur mað-
ur alla æfi. Þangað verðum við
að rekja það, hve oft, honum
dapraðist flugið. ’Fyrir atbeina
nokkurra vina auðnaðist Jóni að
njóta um skeið hljömlistarnáms
í Vínarborg. Honum. var sýnt
inn í fordyri listarinnar í borg
þar sem minningar og andi
hjnna eilífu meistara sveif yfir
vötnunum. Fátæktin hreif ha,nn
Núna þegar við reykvískir
alþýðumenn eigum brátt að
ganga að kjörborðinu og velja
okkur fulltrúa til þess að fara
með m.álefni okkar í bæjarstjórn
inni, þá er ekki úr vegi að at
huga all-ýtarlega hverjum við
eigum að fela þau t'rúnaðarstörf,
sem kom.a til með að marka spor
bæjarfélagsins, »-— annað hvort
aftjur á bak, ellegar nokkuð á
leið«.
Það er okkur öllum alþýðu-
mönnum sameiginlegt, að við vilj
um ekki að Íífskjörum okkar
fa,ri hnignandi, heldur viljum
við færa, þau »n.okkuð á leiðx til
bættrar efnalegrar afkomu og
aukinnar menniogar, en það
tvent. eru óaðskiljanlegir hlutir,
af því að bættur eínahagur skap
ar skilyrðin til aukinnar menn-
ingar.
Fyrsta skilvrðið er atvvnno,
það sem vinnandi mönnum er
efst. í huga og er undirstaða
mannlegra lífskjara — það er
atvinna.
Þess vegna er það mjög eðli-
legur hlutur að afstaða okkar tií
opinberra mála fari að mestu
leyti eftir því hvaða flokkur eða
ílokkar eru að okkar dómi fær-
ast,i.r urn. það að leysa þetta mái
málanna — atvimnuleysið,
efla atvinnulífið og í náinni
framtíð að útrýma atvinnuleys-
inu með öllu — þannig að það
in,nan fá.rra ái-a verði ekki til
hér í böfuðborg Islands, né ann-
arsstaðar í landi voru.
Það var hugmynd mín með
þessum línum; að benda aðeins á
eitt dæmi aX mörgum, ,sem geta
miðað að því að auka atvinnu
hér í bænum og um leið hverjar
leiðir eru færar til þesss að
von bráðar aftur norður um höf
heim í tregðuna og sinnuleysið.
Hallirnar, sem, Jón drevmdi um
ungan austur undir Eyjafjöllum
og sem honumi voru sýndar í
ílugsýn voru lokaðar fyrir f.ult
og alt. En oft mintist Jón dval-
arinnar í Vínarborg. 1 minning-
ar sínar þaðan sóttj, hann ylinn,
er fastast gustaði um, slóð hans.
Heimkoman varð Jóni sár von
brigði, 'sem: síðar urðu uppistað-
an í skapgerð hans og örlögum.
Hann fékkst nokkuð við tón
smíðar og skáldskap, milli þess
sem hann vann fyrir sér með
kenslu. En öll ínunu verk hans
vera, baugabrot, sem eftir var
að tengja í samræmda heild,
molar eins og líf hans var alt.
Þegar við stöndum. í dag við
gröf Jóns Pálssonar rifjast enn
á. ný upp hin sívökula spurning,
hvað hann hefði afrekað við hlið
hollari aðstæður. Líf hans og
starf gefa ófullnægjandi svör og
við finnumi að við stöndum.
frammi fyrir einni af þeim dul-
ráðu Sphinx-gátum, sem ekki
verður leyst.
Einn úr kunningjaliópnum.
hrinda þessu nauðsynjamáli í
framkvæmd, en það er að allar
viðgerðir á íslenskum skipum
verði framkvæmidar innanlands.
Ökunnugir kynnu að álíta það,
að hér væri ekki um að ræða þá
atvi,nnuaukningu, sem verulegu
rnáli skifti, en þegar nánar er að
gætt þá kemur það í ljós, að á
undanförnum árum hefir farið í
iaunagreiðslur erlendis um ein
miljón króna árlega, til viðgerða
á íslenskum skipum.
Hverjir mundu frekast njóta
þeirrar atvinnu sem við það
skapaðist að allar við^erðir á ís-
lenskum skipum yrðu f.ram-
kvæmdar innanlands og þá nær'
eSngöngu í Reykjavík?.
Það yrðu iðnaðarmenn: járn-
smiðir, trésmiðir, rafvirkjar,
málarar, ým,sar fleiri iðnstéttir
og einnig mundi allverulegur
hluti þeasarar afvinn.uauknmg-
ar falla í hlut ófagjærðra verka-
manna.
Möguleikarnir til þess að fram.
kvæma þessa vinnu. hérlendis
eru þegar fyrir hendi, þeir sköp-
uðust með byggingu dráttar-
brautanna, sem bygðar v.oru fyr-
ir nokkrum árum síðan, samfara
þessu, hafa verkstæði og verk-
færi aukist. og fullkominast.
En til þess að auka á þessa
möguleika og um leið að skapa
arðbæra atvinnu fyrir hundruð
iðnaðarmanna og verkamanna,
þá vantar enn eina dráttarbraut
sem tæki altj að tvö þúsund smá-
letetaskip.
En,nfremur vantar hér við
höfnina viðg'erðarbryggju með
»krönum« og öðrum. nauðsynleg-
um áhöldum, sem þar yrðu að
vera fyrir hendi. Þetta hvoru-
tveggja, byggingu dráttarbraut-
ar og- viðgerðarbryggju, hafa
verklýðsflokka'rnir tekið upp í
málefnasamning sinn, um fram-
kvaamdir á næsta kjörtímabili
bæjarst.jórnarinnar í Reykjavík.
Félag- járniðnaðarmanna hefir
á undanförnum árum. sent á-
skorun til b æ j arstj ór n a r i n n a í ■
um það að bærinn beitti sér fyr-
ir því að koma upp dráttarbraut
og viðgerðarbryggju, en íhalds-
meirihlutjinn í bæjarstjórn hefir
svæft þetta eins og önnur vel-
ferðarmál alþýðu þessa, bæjar.
Hér er um slíkt. stórmál að
ræða að það má ekki liggja leng-
ur í láginni og einmatt núna með
samstarfi verklýðsflokkanna í
kosningunum og þar m,eð örugc,-
um sigri A-listans, þá er fengin
trygging fyrir því að bæjar
stjórnin leysi s,in,n hluta af þessu
nauðsynjamáli iðnaðarmianna og
verkamanna, en það er að hefj-
ast þegar hand.a, um, byggingu
dráttarbrautar og viðgerðar-
bryggju.
Fyrir Alþingi hefir legið að
undanförnu fírumv. til laga um
framkvæmd viðgerða á islensk
um skipum., sem felur það í sér
að þær verði að öllu leyti fram-
kvæmdar hér á lancli. Það va.r
f'yrst, flutt, af Alþýðuflokkl>um,
en á síðasha þixigi af verkalýðs-
flokkunum, sameiginlega; frumv.
er samið af Félagi járniðnaðar-
manna og komið þetta áleiðis
meðal anngrs fyrir málýtni þess.
Frumvarpið hefir strandað á
beinni andstöðu S j álf stæðis-
flokksins og hirðuleysi Fram-
sóknar um hagsmunamál reyk-
vísklrar alþýðu. En, núna með
tilvonandi meirihlutaaðstöðu
verklýðsflokkanna. í bæjarstjórn
Reykjavíkur, vex þeim. sá ás^'
megin í þingsölunum að þeir
vafalaust. hrinda. máli þessu í
gegn á næsta Alþingi.
fhaldið er á móti þessu máli
bæði í bæjarstjórn og á þingi.
vegna þess að það hugsar ekki
um. hag iðnaðarmanna. og verka-
manna hér í bænum; það eru
stórútgerðarmenn og heildsalar
með Ölaf Thors í broddi fvlking-
ar, semi berjast gegn þessu máli,
sökum þess að bér er ekki u.m
að ræða beinan g'róða í vasa.
þeirra fjárplógsmanna, sem
studidir eru af íhaldinu til rán-
yrkju á atvinnuvegum íslensku
þjóðarinnar.
Iðnaðarmenn! Verkamenn!
Þetta er eitt a,f þeim fjöl-
mörgu hagsmunamálum, sem við
höfum að leiðarljósi þegar við-
núna á sunuudaginn 30. janúar
kjósum okkur fulltrúa í bæjar-
stjólrinina.
Þetta, dæmi sem. ég hefi bent á
í greinarstúf þessum færir okk-
ur heim teanninn um, það, að það
er hægt. á næstu 2—4 árum að
útrýma með öllu atvinnuleysinu
í Reykjavík, en til þess verðum
við að vísa nátttgöllum íhaldsins
á hraut úr þeim trúnaðarstöðum;
sem f ullt niar alþýðunnar eiga aó
skipa — burt með íhaldsmeiri-
hlutann úr bæjarstjórn Reykja-
víkur!
Þetta gerum við með því að
vinna að glæsilegum sigri A-list-
ans — lista alþýðunnar!
Fjölmennið við útför íhaldsins
30. janúar!
Iðnaðarmaður.
Orðsending
Til Matth. Einarssonai*
Eg hefi heyrt talað um að þeg-
ar þú byrjar botnlangauppskurð
eða holskurð á m.anni, með
læknanemendur þér við hlið, þá
segir þú: »Nú byrjum við í Jesú
nafni«. Nú ha.foi einu sinni einn
nemenda angurgapinn bætt. við:
»og fjörutíu!« Þá hafði þér ekki
líkað og gefið honum á,m,inningu.
Nú vil ég spyrja þig: Ert þú
í Jesú náfni á íhaldslistanum til
bæjarstjórnar. Að mínu áliti
ertu þar fy"rir þann. vonda, til að
rugla fólkið og eyðileggja þau
verk er þú hefir unnið t,il góðs.
Þess vegna skora ég á þig að
afturkalla þitt nafn af þeim
li/sta áður en það er orðið of
seint,
V erkamaður.