Þjóðviljinn - 24.04.1938, Blaðsíða 3

ÞJÓÐVILJINN
Sunnudaginn 24. apríl 1938.
þJÓOVIIJINN
Málgagn I&mmönistaflokks
Islands.
Ritstjóri: ELnar Olgeirsson.
Ritstjórn: Bergstaðastrœti 30.
Sír.'.i 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Simi 2181.
Kemur út alla. daga nema
mánudaga.
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu lcr. 1,25.
I lausasölu 10 aura eintakiö.
Vikingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Engir verkamanna-
bústaðir i sumar?
Þegar lögin um verkamanna-
bústaðina voru samþykt á sínurn
tíma voru hér í bænum um 300
kjallaraíbúðir. Þó að reisulegir
verkamannabústaðir hafi verið
reistir síðan og þrátt, fyrir mikl-
ar byggingar af hálfu einstakra
manna, hefir þó kjallaraíbúðun-
um fjölgað svo, að þær eru nú
komnar nokkuð yfir þúsund.
Sýnir þetta ásamt fleiru, að á
þessumi árum hafa byggingar
ekki haldist í hönd við fólks-
fjölgunina í bænum og orðið
mjög aftur úr.
Þegar lögin um verkamanna-
bústaðina varu samin, var þeim
ætlað sem tekjur helmingurinn
af ágóða tóbak-einkasölunnar.
Ágóði af rekstri tóbakseinkasöl -
unnar nemur nú umi sex hundr-
uð þúsundum króna, og af því
úttu eins og áður er sagt, þrjú
hundruð þúsundir að renna til
verkamannabústaðanna. En í
fimm undanfarin ár hafa á
hverju Alþingi verið samin lög
um að ráðstafa, fé þessu og
ýmsu öðru á aít annan hátt.
Með cðrum orðumc Alþingi hef-
ir samþykt, að lög, sem það
.sjálft hefir samið, og vill ekki
afnema, skuli ekki vera lög. Hef-
ir lagaflokkur þessi, sem hvert
þing hefir samþykt, verið að
vonum óvinsæll af almenningi
og alment gengið undir hinu
lítt vinalega nafni »bandorm-
urinn«,
Þingmenn Kommúnistaflokks•
ins báru fram breytingartiillögu
við hinn nýja árgang laga þess-
ara eða »bandormsin,s«. Tillaga
þessi gekk út á, það, að sá lið-
ur »bandormsins« er fjallar um
tekjustofn verkamannabústað-
anna falli niður. Breytingartil-
laga þessi var feld á Aiþingi í
gær, og hefir ríkisstjórnin þar
með sýnt, hvern hug hún ber til
slíks nytjamáls, se.m byggingar
verkamannabústaðanna eru, og
hve sneidd hún er öllum skiln-
ingi á húsnæðismálum, bæjanna.
En þörfin fyrir byggingu
verkam annabústaða mi nkai'
sís-t, fyrir þessar aðgerðir þings
og stjórnar. Allir vita, að af
hálfu einstakra manna verður
lítið eða, ekkert um, byggingar í
sumar, svo að verði ekki bygðir
verkamannabústaðir, stcðvast
nálega allar byggingar hér í
bænum í sumar. Við þetta er
talsvert. að athuga: I fyrsta lagi
Alvarlegt ástand á Anstiförðnm vegna
misheppnaðrar Hornafjarðarvertíðar
Víðtal við séra Eirík Helgason.
Enda þótt aflabrögðin á yfir
standandi vertíð hafi verið að-
eins litlu s-kárri en það sem lák-
ast hefir verið á undanförnum
árum, þá er þó Kvergi eins ilt í
þessum efnum og á Austfjörð
um, því þar má, segja að ekki
bafi fengist bein úr sjó á þessu
ári. Til þess að fá fréttir af á-
standinu og horfum, þar eystra,
sneri tíðindamaður Þjóðviljans
sér til sr. Eiríks Helgasonar í
Bjarnanesi, sem nú er staddur
hér í bænum.
»Hv,að hefir þú frétt seinasl
af vertíðinni á Hornafirði?«
»0 því miiður ekki nema
þetta sama, algert aflaleysi að
heita má. Bátarnir kornu ó-
venju sneimima að austan í ár,
en f skur fékst enginn. Kaup-
félagið í Höfn hefir að sjálf-
sögðu töluverð skifti við bátana
og þá sem á þeim eru, en það
treystir sér eðliíega. ekki til ací
lána takmarkalaust,. þegar eng-
-in von, var um borgun. Það á-
kvað því að lána það állrá hauð-
synlegásta til marsloka, en leng-
ur ekki, ef ekki kæmi fiskur.
En á þeim tiíma kom enginn
fiskur, svo að þá urðu bátarnir
að fara heim. Se-inna varð svo
ofurlítið fisk vart, og það varð
til þess að bátarnir komu aftur,
ílestir eða allir, en afli var þá
enginn þegar til kom, og þannig
var það þegar ég talaði síðast
heim, enda voru þá flestir bát-
anna farnir aft,ur«.
»Hornafjarðarvert'ð er mjög
þýðingarmikil fyrir Austfirð-
inga?«
»Já, hún er það, þó hún sé að
verður beinn skortur á húsnæði
í bænum, og í öðru lagi vex at-
vinnuleysið, sem svarar þeirri
atvinnu, semi annars hefði feng-
ist við byggingarvinnu hér i
bænumi.
Byggingarfélag a.lþýðu hafði
áformað að hefjast handa í
sumar um byggingu 84 íbúða á
lóð, sem, það hafði fengið hjá
bænum í Norðurmýri, milli
Grettisgötu og Njálsgötu. Allar
framkvæmdir í þessum efnum
eru vitanlega undir því komnar
að fé fáist: til bygginganna,. Nú
hefir því verið lýst yfir á þingi,
,að fé þetta fáist ekki, þar sem
allar tekjur viðkomandi sjóðs
renni til annars. Er því ekkí
annað sjáanlegt, en að engir
verkamannabústaðir verði bygð-
ir í sumar.
Þessi lausn málsins er bins-
vegar með öllu óviðunandi og
stórlega vítaverð fyrir reykvíska
alþýðu, sem. vantar þak yfir höf-
uðið eða verður að búa í léleg-
um heilsuspillandi húsakynnum
í kjöllurum og á hanabjá,lka-
loftum húsaleigubraskaranna.
Þessi alþýða krefst, þess, að þau
lög, sem voru einu sinni
sett til hagsbóta fyrir hana
verði látín standa í gildi, eða
ríkið að öðrum kosti afli þess
fjár, er lögin heimjla til bygg-
inga, verkamannabústaða á ein-
hvern annan hátt.
vísu ekki að sama skapi höfuo-
atriðið og hún var fyrir fárum
árum. Austfirsku bátarnir eru
margir enn svo smáir, að þeir
geta ekki leitað til annara og
fjarlægari verstöðva en Iíorna-
fjarðar, auk þess sem þar er
venjulega ekki róið langt; og því
hentugt fyrir smábáta. En á
sánni árum hafa Austfirðingar
eignast nokkuð af stærri bátum,
,sem eru hér syðra á vertíðinni,
aðallega í Sandgerði og Kefla-
vík«.
»Hjá þeim bátum, sem hirigað
koma, mun afkoman vera tais-
vert betri?«
»Já, það er hún auövitað, ann-
ars hef ég ekki haft, aðstöðu tii
að fylgjast með því. En, þó að
útkoman verði betri hér, þá er
þó að einu leyti talsvert, óhag-
ræði að því að verða að sækja
aflann hingað suður. Þeir sem
hafa fiskað við Hornafjörð eða
Djúpavog hafa að miklu leyti
fiutt aflann heim og þannig
skápað sér og sínu fólki atvinnu
á vorin, en þeir sem koma hing-
að, hafa ekki aðstöðu til þess að
flytja fiskinn heim«.
»Ert,u nokkuð kunnugur því,
hvernig af'komuhorfurnar eru
eystra, úr því að vertíðin bregst
svona hra,pal!ega?«
»Því miður er ég e.kki nógu
kunnugur því. En það veit ég þó,
að þær eru hörmulega slæmar.
Undanfarnar þrjár vertíðir
hafa verið lélegar og sumarafli
við Austurland hefir verið rýr
líka. Þeir sem fiskuðu síld á síð-
astliðnu sumri, fengu að vísu
góðan hlut, en eitt til tvö þús-
und krónur eru ' fljótar að
hverfa, þegar menn hafa í fleiri
ár undanfarið búið við full-
komna örbirgð«.
»Hvernig er það, voru ekki
austfirsiku sjómiennirnir á
Hornafirði að leita á náðir
þingsins?«
»Jú, þe.ir gerðu það, ca 150
menn sendu beiðni til þingsins
um aðstoð, 150 kr. á mánuði
fyrir hvern rnann, ef ekkert, afl-
aðist, en að því skapi minna
sem meira fiskaðist. En þegar
þessi heiðni var send, þá voru
ekki allir bátarnir komnir að
austan, en koimu nastu dagana
á eftir. Samtals hygg ég að
þarna hafi verið um 200 menn,
sem hafa þá í ]>etta sinn mist
alla vertíðina, en máttu ekkert
missa«.
»Velstu nokkuð um undirtekt-
ir stjórnarvaldanna í þessu
máli?«
»Nei, ég veit, það ekki, en þó
hefir mér skilist af viðtali við
þá, sem um það vita, að undir-
tektirnar verði, daufar, og ef til
vill engar, þeim vex það víst í
augum þeim góðu mönnum, hvað
þetta er geysi mikið fé, 60,000
kr. í allra me.sta lagi, því ver-
tíðin stendur ca 2 mánuði þarna
evstra. Þetta er skiljanlegt, því
það er víst í mörg horn að líta
og svo verður nú. Landsbankinn
líka fyrir töpum við og við«.
»Hvað eru þeir víða að, sem
sækja vertíð til Hornafjarða,r?«
»Þeir eru af Seyðisfirði, Norð-
firði, Eskifirði,, Fáskrúðsfirði og
svo Hoti'nfirðingar sjálfir«.
»Eru þetta alt menn sem hafa
fiskveiðar sem eina atvinnuveg-
inn?«
»Nei, ekki alveg, einstaka
menn og þá einkum Hornfirðing-
arnir eiga heima í sveitunum í
kring, en hafa vertíðarvinnuna
,sem aukaatvinnu, en af ölium
hópnum; raunu það þó ekki vera
nema í hæsta lagi 10 menn sem
þanhig er ástatt um«.
„Hvað geturðu annars sagt
oickur uml afkomu ykkar í sveitr
unum þarna austurfrá?“
»Nei, hættu nú bara, ef ég á
að fara að segja, frá þvi sem ég
er nákunnugur, þá er ég nú
hræddur um að ég verði nokkuð
langorður, og nú er ég auk þess
tímabundinn og get þess. vegna
ekki rabbað meira við þig«.
Tíðindamaðurinn hafði þvi
ekki um annað að velja en að
þakka fyrir sig og fara.
JJ
Fornar dyggðir
£í
Revýan „Fornar d}'ggðir“,
sem hefir lilotið meiri og meiri
vinsældir með hverri sýningu,
verður í dag sýnd tvisvar, kl.
2 og kl. 8. Fer nú að verða
hver síðastur að sjá hana, því
að hún verður aðeins sýnd örfá
skipti ennþá, ; sökum þess, að
einn aðalleikarinn er á förumj
úr bænum. Annað kvöld ver.
ur revýan einnig leikin, þrá
fyrir það, þó að óhentugt :
talið að leika svo ört vegi
aðsóknar. Það mun þó ek
þurfa að óttast að .aðgókn rét
því að enn eru margir, se
eiga eftir að sjá þessa brá.
skemmtilegu sýningu.
90 þúsund krónum
safnoð á einu ári
fyrir málgagnsænka
Kommúnisiafl.
Söfnun liefir staðið yfir und
anfarið fyrir nýja prent-
smiðju handa dagblaði
sænska Kommúnistaflokksins
„Ny Dag“. Um miðjan apríl
‘ var söfnunin komin yfir 40
þús. kr. Áður fór fram söfn-
un í sambandi við afmælis-
j hátíð flokksins, er líka fór
* til að stækka blaðið, og safn-
aðist þá 50 þús. kr. Hafa þá
alls safnast á einu ári yfir 90
þús. kr. En það er vel gert.
Bjfllingasinnaðor
einingarflokhnr
skapaðnr i Hexikð
Þjóðbyltingarflokkurinn í
Mexico, sem nú fer með völd
jþar í Jandi, gekst fyrir því ný-
lega, að kallað væri saman stofn
þing fyrir sameinaðan byltinga-
flokk, þar semj í eru allir stuðn-
ingsmenn núverandi stjórnar og
þeir, sem berjast vilja fyrirein-
ingu þjóðartnnar gegn erlendu
auðvaldi og fasisma.
18 manna flokksstjórn varkos
in, þaraf 6 verkamannafulltrúar,,
o bændafulltrúar og 6 her-
mannafulltrúar. Stjórnmálaflokk
arnir höfðu ekki opinberlega
fulltrúa á þinginu, en meðalfull
trúanna voru m. a. 30 meðlimir
Kommúnistaflokksins.
Flokkurinn gerir í stefnu-
skránni ráð fyrir þjóðfylkingu
í Mexico og vill beita sér fyrir
fullkominni faglegri einingu
verkalýðsins.
Ummæli Sellier
Frh. af 2. síðu.
umi, ræg't þau og- nítt og jáfn-
vel síaðið framarlega í skipu-
lagningu stríðs á hendur þeim
af hálfu auðvaldsríkja Vestur-
Evrópu. Mætti margt rifja upp
í því sambandi, ef um það væi I
hirt. Eri að Vandervelde o.g
aðrir afturhaldsamiir sosíal-
demókrataforingjar taki máj-
stað rússnesku trotskistanna er
ekkert undarlegt, og alveg fjarri
því að vera nokkur sönnun fyrir
sakleysi þeirra — þvert á móti.
Þessir foringjar hafa einrnitt,
sannanlega staðið í nánu sam-
bandi við hina rússnesku
trotskysinna — og skyldu þeir
þá ekki taka svari bandamanna
sinna? Aftiur á móti er til mik-
ill fjöldi heidarlegra sósíaldetoiá-
krata. Þeir eru jafnvel miarg-
falt íleiri en Vanderve’da o.
hans líkar. Einn slíkra nnanna
er Henri Sellier. Ummæli þess-
ara sósíaldemókrata um rúss-
nesku málafe.rlin og Sovétríkin
eru óneitanlega sterkar rök-
semdir, s,em' allir heiðarlegir Al-
þýðuflokksmenn hér á landi
bljóta að taka mieira mark á. en
þeim níðskriium, sem Alþýðu
blaðsritararnir tína upp úr alls-
konar erlendum, meira eða
minna heðarlegum málgögnum.