Þjóðviljinn - 10.05.1938, Blaðsíða 2

, Þriðjudaginn 10. maí 1938
Þ JÓÐVILJINN
Fjárfækkun af völdum mæði-
veikinnar 69s í sumum sveitum
S&ýrsli mn starfseml-
hjnbrnnarfélagslns
„LfknC( árið 1037.
Einu sinni sem oftar reru Akur-
nesingar til Sviðs. Pegar ]>angað
kom er nokkur hvalagangur á Svið-
inu, og kemur einn hvalurinn skamt
frá bátnum. Einn hásetanna sem
var sjóhræddur, segir í auðmjúkum
og blíðumrómi: Ojá, blessuð skej)n-
an, þessu er stjórnað“. Þegar að
landi kom kvað við annan tón þeg-
ar hann fór að segja frá sjóferð-
inni. Bölvaði hann þá hvalnum nið-
ur fyrir allar hellur og segir:„Haiin
var ekki svo lítill eða magur hel-
vítis belgurinn sem ætlaði að dreþa
okkur í dag“. — Trúði hann því,
ef talað væri virðulega um hvalinn
þegar hann væri nærri, að það
mundi ráða úrslitum hvort hann
grandaði bátnum eða ekki.
**
Prestur kom eitt sinn þar að sem
börn voru að leika sér við að bera
saman for af götunni til að „byggja"
úr. Snýr þrestur sér að einum
drengnum og segir: „Hvað ert þú
að gera góðurinn?“ Drengurinn svar
ar: „Ég er að byggja kirkju". Prest-
urinn: „Ætlarðu þá ekki að hafa
prest í kirkjunni?" Drengurinn: „Jú,
en til þess hef ég bara ekki nógan
skít..“
Úr gamalli stólræðu: „Ef ailir
menn yrðu að einum manni, og öll
fjöll að einu fjalli og allir steinar
að einum steini, og öll vötn að einu
vatni, og sá stóri maður stæði upp
á því hinu stóra fjalli og kastaði
þeim stóra steininum ofan í það
stóra vatnið, mundi verða eitt óend-
anlegt bomsaraboms, mínir elskan-
legu. Eins mun fara fyrir yður,
mínir elskanlegu bræður, þegar sál-
um yðár verður steypt niður til
helvítis á efsta degi. Amen“.
Samtal með mannætum: Bág er
tíðin, nú erum við búnir með þessa
skipshöfn, sem rakst upp i hend-
urnar á okkur um daginn og ekkert
útlit: fyrir meiri ketfeng í bráðina.
- „Og verið þið ekki að þessu
arna“, gall við í einum af hópnum.
„Parna uppi á hillunni eiga að
standa leifar af kölduirl k ristni-
boða“.
**
A.: „Einu sinni þekti ég mann,
sem var svo hár að hann varð að
ganga með grindverk á öxlunum
til þess að sundla ekki þegar hann
leit niður fyrir sig“..
B: „Ekki þykir mér það svo mik-
ið. Einu sinni þekti ég mann, sem
var svo hár, að ef hann óð í fæt-
urnar á mánudag og kvefaðist af,
þá var kvefið aldrei komið upp í
nasirnar á honum fyr en á laugar-
dag, svo langt \'ar upp eftir honum,
**
„Heyixiu Bjarni, mér sýnist kær-
astan þín vera rangeygð“..
„Ja, hvað er um það að tala.
Augun í henni eru svo ljómandi fal-
leg, að þau vilja endilega sjá hvort
ahnað“.
• •
Rimman var hroðaleg og orustan-
hörð, og Jónas bóndi var skriðinn
undir lausa rúmið.
„Komdu fram undan rúminu, lidd-
an þín, ef þú þorir“, æpti konan
hans með rúmfjölina reidda á lofti.
„Nei, kerla mín, það geri ég ekki
fyr en mér sýnist, eg ætla nú að
sýna þér, að eg er húsbóndi á mím*
heimili og læt ekki ógna mér til að
gjöra annað en eg sjálfur vil.
**
Presturinn: „Mikið fjarskalega er
svinið yðar feitt“.
Bóndinn: „Já, þ^að má nú segja.
Það væri óskandi, að við værum
allir eins vel búnir undir dauðanfr
og það.
• •
Forngripasalinn: Þetta er sú merki
legasta skammbyssi sem til er. Knút-
ur helgi var myrtur með henni“.
Kaupandinn: Það getur ekki ver-
ið. Á þeim tima voru engar skamm-
byssur til“.
Forngripasalinn: „En það einmitt
gerir byssuna svo merkilega að eng-
in önnur eins er tjl í heiminum.
Landbúnaðarnefnd hefir lagt
fyrir neðri deild þingsins all-
mikinn lagabálk um varnir gegn
útbreiðslu mæðiveikinnar og
stuðning til bænda, sem hafa
orðið fyrir tjóni af henni.
Frumvarpinu fylgir ýtarleg
greinagerð frá nefndinni, og
skýrsla um varnirnar og út-
breiðslu veikinnar. Hefir það
meðal annars komið í ljós, að
allar aðalvarnarlínur, sem
ákveðnar voru í fj7rra, eru úr
gildi fallnar, þar sem veikin hef-
ir komið upp fyrir utan þær all-
ar. Samkvæmt frumvarpi þessu
verða í sumar settar upp aðal-
varnarlínur: með fram Þjórsá,
frá sjó og að Hofsjökli, og frá
Hofsjökli til sjávar við Héraðs-
vötn og Jökulsá eystri, og loks
í þriðja lagi milli Steingríms-
fjarðar og Þorskafjarðar.
Þá felast og í frumvarpinu
eftirfarandi ákvæði um styrk
til bænda, er tjórn hafa beðið
af völdum mæðiveikinnar og
skal styrknum varið sem hér
segir:
„1. Til greiðslu upp í vexti af
lánum og upp í jarðarafgjöld
leiguliða. Þau ein lán koma
til greina með vaxtastyrk,
sem vottorð liggur fyrir um
frá skattanefnd, að talin hafi
verið fram og sönnuð í árs-
lok 1937 ásamt vaxtakjör-
urn.
2. Til sýslu- eða hreppavega í
viðk. héruðum án fram-
laga úr sýslu- eða sveitar-
sjóði.
3. Til greiðslu á styrk til fram-
ræslu, túnasléttunar og
garðyrkju, er nemi allt að
tvöföldum styrk, sem greidd-
ur er til skurðagerðar, túna-
sléttunar og garðræktar,
samkv. jarðræktarlögum. —
Auk þess greiðist lögmætur
jarðræktarstyrkur.
4. Til styrktar nýjum fyrir-
tækjum, er gera framleiðslu
bænda verðmæta eða fjöl-
breytta, svo sem gróðurhús-
um og rjómabúum."
Þá fylgir og greinagerðinni
allnákvæmt yfirlit yfir hve mik-
ið fé hefir fækkað á pestarsvæð-
inu af völdurn veikinnar.
Mestu nemur fækkunin í
Vestur-Húnavatnssýslu eða 46,1
af hundraði. Næst í röðinni ei;
Borgarf jarðarsýsla með 41,5 af
hundraði og Mýrasýsla með
38,3 af hundraði. Aðrar sýslur
eru allmikið lægri. Þó segir svo
í greinagerðinni, að tölur þess-
íir muni vera of lágar og að
fjárfækkunin nema nokkru
meiru en hinar opinberu skýrsl-
ur greini. Þannig að hin raun-
verulega fjárfækkun í Vestur-
Húnavatnssýslu sé 50 af hundr-
aði og í Borgarf jarðarsýslu 45
af hundraðL Loks segir svo í
greinagerðinni:
,4 hreppum þeim, sem veikin
hefir verið lengst, er fækkunin
orðin frá 60—69%, eins og t. d.
í Hálsa-, Reyholtsdals- og
AndakQshreppi í Borgarf jarð-
arsýslu. í Mýrasýslu er fækk-
unin í þrem hreppum upp undir
60% og í Vestur-Húnavatns-
sýslu er hún svipuð í þrem '
hreppum, Staðarhreppi 57%,
Fremri-Torfustaðahreppi 58%
og Ytri-Torfustaðahreppi 62%.
Af þessum níu lireppum úr
þrem sýslum virðist mega draga
þá ályktun, að fénu fækkar um
% af völdum mæðiveikinnar. |
Hve mörgum af dauðsföllunum
veikin eigi beinlínis sök á, verð-
Eftirfarandi skýrsla hefir blað
inu borizt um starfsemi hjúkr-
unarfélagsins Líkn á síðastliðnu
j ári:
Árið 1937 hefir Hjúkrunar-
félagið „Líkn“ haft 5 hjúkrun-
arkonur í fastri þjónustu sinni
til 1. okt., en frá þeim tíma 6.
Störfum þeirra er skift þannig,
að 3 þeirra vinna að heimilis-
vitjanahjúkrun, 2 við Berkla-
varnarstöðina og 1 við Ung-
barnavernd Líknar. Stöðvar-
hjúkrunarkonurnar hjálpuðu til
við bæjarhjúkrunina á frídögum
óg í sumarfríum bæjarhjúkrun-
arkvennanna, en eftir 1. okt.,
að einni heimilisvitjanahjúkrun-
arkonu var bætt við, hafa þær
nær eingöngu unnið við stöðv-
arnar. Þó skiftast þær allar á
að hafa hjúkrunarkvöldvakt sína
vikuna hver.
Hjúkrunarkonurnar hafa alls
farið í 11381 sjúkravitjun, þar
af hafa 9387 verið sjúkrasam-
lagsvitjanir. Þær hafa vakað í
11 nætur og haft 71/2 dagvakt.
Berklavarnarstöðin. Alls hafa
komið til stöðvarinnar 2594
manns til rannsóknar á árinu.
Af þeim komu 2061 í fyrsta
sinn, en 533 voru kunnir stöð-
inni áður. Hinir nýkomnu skift-
pst þannig: karlar 466, konur
848 og börn 747.
Af hinum nýkomnu voru 131
eða 6,4o/o með virka lungna-
berkla. Smitandi voru 62 eða
rétt 3o/o. Auk þess fundust
greinilegar berklabreytingar (að
mestu óvirkar) hjá 497 eða
24.10/0.
631 sjúklingar hafa verið
röntgenmyndaðir, 4421 gegn-
lýstir, 26 verið vísað í Ijóslækn-
ingar og 112 sjúklingum verið
útveguð heilsuhælis- eða spít-
alavist. Séð hefir verið um sótt-
hreinsun á heimilum 38 smit-
tandi sjúklinga. Gerðar hafaver
ið 809 loftbrjóstaðgerðir á 70
sjúklingum, 422 hrákarannsókn-
ir og 598 berklaprófanir. Alls
hafa verið gerðar 5967 læknis-
skoðanir á stöðinni.
Stöðvarhjúkrunarkonurnar
hafa farið í 3040 heimsóknir á
heimilin. 550 heimili hafa verið
undir eftirliti frá stöðinni á ár-
inu. Hjúkrunarkonurnar hafa
auk þessara vitjana fárið í 1603
vitjanir fyrir bæjarhjúkrun Líkn-
ar og vakað í 4 nætur. Þessi
ur eigi ráðið; má vera að fækk-
uuin sé örari sakir ótta manna
við veikina. Hins vegar er ekki
víst, að veikin sé fyllilega um |
garð gengin í þessum sveitum."
Nægir þetta ti! þess að sýna,
að hér er hið mesta vandamál
á ferðum, svo að til auðnar
horfir með annan stærsta at-
vinnuveg landsmanna.
hjúkrun er talin með skýrslu
bæjarhjúkrunarinnar að fram-
an. Lýsi og aðrar gjafir til
stöðvarinnar liafa verið metnar
og nema kr. 1870,00. Heim-
sóknadagar með læknum eru
þrisvar í viku.
Húsakynni stöðvarinnar eru
mjög bágborin, bjæði þröng og
loftlítil, enda tekin á leigu áð-
ur en aðsókn til stöðvarinnar
óx svo mjög, sem nú er raun
á orðin. Nýtast starfskraftar
stöðvanna ver en skyldi vegna
þrengslanna. En á þessu verð-
ur ráðin bót svo fljótt sem auö-
ið er. Sem dæmi um hina
auknu aðsókn til stöðvarinnar
má geta þess, að árið 1935
komu 178 manns til rannsókn-
ar í fyrsta sinn, en árið 1937
komu 2061. Hefir því aðsókn-
in meir en tífaldast. Orsökin
til þessarar miklu aðsóknar er
sú, að berklavarnarstarfsemi
Reykjavíkur og nágrennis hefir
verið sameinuð eftir því, sem
bezt eru föng á, og Röntgen-
tæki útveguð til stöðvarinnar.
Enda nýtur stöðin hinna beztu
starfskrafta. Læknar stöðvarinn
ar eru Magnús Pétursson hér-
aðslæknir, Helgi Ingvarsson,
aðstoðarlæknir á Vífilsstöðum
og Friðrik Petersen. Stöðin
starfar með aðstoð og undir yf-
irumsjón Sigurðar Sigurðsson-
ar berklayfirlæknis.
Ungbarnavernd Líknar.
Hjúkrunarkonan þar hefir far-
ið í 1554 heimsóknir á heimilin.
Stöðin hefir tekið • á móti 359
nýjum heimsóknum og 1632
endurteknum heimsóknum. 66
mæður hafa leitað ráða hjá
stöðinni, og hafa því alls ver-
ið 2057 heimsóknir þangað. 13
barnshafandi konur hafa leitað
til stöðvarinnar, þar af hafa 6
komið í fyrsta sinn. 29 börn
og 1 fullorðinn hafa fengið ljós
böð á árinu.
Gefið hefir verið talsvert af
lýsi og mjólk frá stöðinni. —
Sömuleiðis gömul og ný föt
fyrir ca. 200,00 kr., og barna-
púður, svampar, sápa, pelar og
túttur. Lánaðar hafa verið barns
vöggur og smábarnafatnaður
aliskonar. Gjafir til ungbarna-
verndarinnar hafa verið ca. 440,
00 virði.
Heimsóknadagar með lækni
á stöðinni hafa verið tvisvar
í viku að vetrinum, en þrisvar
í viku að sumrinu, ásamt 1.
þriðjudegi hvers mánaðar, og
er þá tekið á móti barnshafandi
konum. Læknir stöðvarinnar
er ungfrú Katrín Thoroddsen.
Starfsemi hjúkrunarfélagsins
„Líkn“ var haldið uppi árið
1937 af fjárframlögum frá ríki,
bæjarfélagi og Sjúkrasamlagi
Reykjavíkur, auk meðlima-
gjalda, félaga og einstaklinga.
Ennfremur hefir bæjarfélag
Hafnarfjarðar og Sjúkrasam-
lag Hafnarfjarðar veitt Berkla-
varnarstöðinni nokkurn styrk
gegn því að bæjarbúar þaðan
geti fengið sig rannsakaða í
Berklavarnarstöðinni.
Bæjarstjórn Rvíkur leyfði á
síðastliðnu hausti, að styrkur-
inn til Líknar yrði aukinn svo
að félaginu varð kleift að bæta
við þriðju heimilisvitjanahjúkr-
unarkonunni. Með því hefir ráð
izt bót á miklum erfiðleikum fé-
lagsins, þar sem hjúkrunarkon-
ur nægðu hvergi nærri til þess:
að sinna öllum þeim hjúkrunar-
beiðnum, sem því bárust. Stjórn
félagsins færir öllum þeim
beztu þakkir, sem sýna starf-
semi þess skilning og velvild.
Reykjavík, 7. maí 1938
f. h. Hjúkrunarfélagsins „Líkn“
Sirtríður Eiríksdóttir
formaður.
Hans Petersen
kaupmaður andaðist í Kaup-
mannahöfn á sunnudaginn eft-
ir langvarandi veikindi.
Elsa Sigfúss
heldur söngskemtun í kvöld
kl. 7,15 í Gamla Bíó. Á söng-
skemtuninni eru mörg af lögum
heimsfrægra snillinga. Frú Val-
borg Einarsson aðstoðar.