Þjóðviljinn - 21.06.1938, Blaðsíða 2

Þriðjudagurinn 21. júní 1938
P JÖÐVILJINN
EfUr stfidentamðHð.
Maður nokkur kom hlaupandi inn
Það eru nú liðin tæp 20 ár
síðan aðaláfanga sjálfstæðis-
málsins var náð. Árið 1918
skapaði síðustu stóru tímamót-
in í sögu þjóðarinnar, og þessi
tímamót voru ekki hvað síst
djúptæk hvað stúdentana snerti.
Allt frá dögum Skúla fógeta og
þó einkum alla 19. öldina hafði,
sjálfstæðismálið verið hjartans-
og metnaðarmál allra stúdenta,
er nokkur dugur var í. Á þeim
tíma má segja að afstaða stú-
dentsins til sjálfstæðismálsins,
hafi verið mælikvarðinn á
manngildi hans. Stúdentinn
sýndi þá, svo glæsilega sem
framast verður á kosið, hvílík
lyftistöng menntunin og þekk-
ingin er. Peir litu ekki á ment-
unina sem tæki til að komast í
góðar stöður, heldur sem dýr-
mætt vopn, er þeim bar sið-
ferðisleg skylda til að beita í
þágu þjóðarinnar.
Eftir 1918 átti þjóðin ekkert
sameiginlegt baráttumál, enga
sameiginlega lifandi hugsjón.
Baráttan færðist inn í landið
sjálft með dýpkandi stéttamót-
setningum. Forustumennirnir í
þjóðlífinu voru nú ekki lengur
mentaðir hugsjónamenn, held-
ur fjáraflamenn, sem tóku þátt
í stjórnmálabaráttunni í eigin-
hagsmunaskyni. Pjóðerniskend-
in dofnaði og jafnvel þó að
andlegt líf ykist að fjölbreytni,
var það ekki borið uppi af
neinni markvissri stefnu. All-
ar þessar breytingar settu og
mark sitt á stúdentana. Þeir
tóku reyndar eftir sem áður
mikinn þátt í opinberu lífi, en
sjónarmið þeirra mótuðust yf-
irleitt ekki af hlutlægri þekk-
ingu. Peir voru ekki lengur and-
legt forystulið þjóðarinnar, held
ur þjónar hinna ýmsu flokka.
Þeir smituðust að allverulegu
leyti af hinum hugsjónasnauða
anda sérdrægninnar og hinnar
þröngsýnu broddborgara-
mennsku, sem svo mjög hefir
Á fundi í Mecca-höllinni í
New-York, þar sem umræðuefn
ið var, „Sovétlýðveldið og á-
standið í heiminum, sagði Up-
ton Sinclair í ræðu, sem út-
varpað var um útvarpsstöðina
í Kalíforníu, meðal annars:
,,150 miljónir bænda ogverka
manna tóku sjötta part jarðar
eignarnámi og tóku sig til
að sýna, að hægt væri að gera
sósíalseraða samvinnu arðbæra.
Pessir fyrverandi þrælar höfðu
þor til að skapa verkamanna-
ríki. Peir hafa bygt risavaxnar
vélar og Iátið þær vinna. Þeir
hafa fsprt verkalýðnum sjö-
stunda vinnudaginn og konun-
um frelsi, svo að þær geta ó-
hindrað ráðstafað sjálfum sér
svo og arði vinnu sinnar. Þeir
hafa komið á jafnrétti kynflokk-
anna og stefnt stigu fyrir gyð-
ingaofsóknum. Börnum verká-
mannanna og bændanna hafa
einkent þetta tímabil.
En nú virðist sem búast megi
við nýrri, andlegri hreyfingu
meðal stúdenta. Sú hugsun er
meir og meir að ryðja sér til
rúms meðal þeirra, að þeir al-
vörutímar kunni að vera fram-
undan, að þjóðinni verði lífs-
nauðsyn að sameinast um heild
arhagsmuni sína, sameinast um
verndun sjálfstæðis síns. Og
vafalaust liggur þessi hugsun
meira eða minna óljós til grund
vallar hinum fyrstu nýju hrær
ingum stúdentalífsins, sem nú
gera vart við sig.
Hið nýafstaðna stúdentamót
tók reyndar ekki til meðferðar
nein af þeim stórmálum, sem
nú bíða úrlausnar. Það takmark
aði sig aðallega við sérmál stú-
denta og skólamálin, og gerði
engar sérstaklega mikilvægar
ályktanir, þó að yfirleitt væri
tekið skynsamlega á þeim mál-
um, sem til meðferðar voru. Þó
kom margt það fram á mótinu,
sem rifjaði upp hinn forna anda
íslenzkra stúdenta, einkum var
ávarp Sigurðar Nordals af svöl-
um Alþingishússins áhrifamikil
hvatning um a’ð hefja að nýju
merki Jóns Sigurðssonar, þora
að standa við sannfæringu sína
og rækta hjá sér þann metnað,
er vísar á bug hverskonar mútu
tilraunum og atvinnukúgun. Ó-
efað hefir málið í heild sinni
verið drjúgt spor í þá átt, að
vekja þann samhug meðal stú-
denta, sem nauðsynlegur er til
þess, að þeir geti síðarmeir
sameinast um lauíJin ýmsra
þeirra vandamála, sem þeir ó-
hjákvæmilega verða að taka af-
stöðu til.
Ýmsir af ræðumönnum móts-
ins töluðu um nauðsyn þess að
i hefja hinn akademiska anda til
vegs að nýju, og það er vissu-
lega eitt meginskilyrðið fyrir
því, að stúdentar geti sem heild
látið til sín taka í opinberu lífi.
I Sem stendur eru þeir að mikl-
þeir opnað leiðina til menta.
Hundruð miljónir bóka hafa
verið prentaðar — nýtísku bæk-
ur, frelsandi bækur — og feng-
ið þær í hendui' alþýðunni.
Þeir hafa afnumið stjórnleys-
ið í landbúnaðinum og vinnu-
aðferð bóndans — þá, að þræla
sér út frá sólaruppkomu til sól-
arlags — einmitt aðferðina sem
frá því sögur hófust hefir ver-
ið undirstaða fátæktarinnar, fá-
kænskunnar og hjátrúarinnar.
Þeir hafa komið á samvinnubú
skapnum — úlbúnum nýtísku
vélum — og í þrjú ár í röð
náð mestu uppskeru í sögu
Rússlands. Það eitt má kalla
mikinn sigur í hinu læ>ga stríði
mannkynsins.
Ég hefi fylgst með utanríkis
stjórnmálastefnu Sovétríkjanna
með athygli frá byrjun, og veit
að þau hafa ætíð tekið málstað
heimsfriðarins. Aftur og aftur
um meirihluta skiptir í hina
ýmsu stjórnmálaflokka og hafa
tileinkað sér, oft og tíðum at-
hugunarlítið, ýmsar mjög ó-
akademiskar skoðanir og sjón-
arrnið, sem inundu torvelda
mjög samstarf í viðkvæmum
málum. Ef stúdentar eiga að
geta unnið saman og verið
sterkur og leiðandi kraftur með
þjóðinni, verða þeir fyrst og
fremst að temja sér akademiska
eða vísindalega og fordóma-
lausa hugsun. Þeir verða að
temja sér þá meginreglu, að
hafa það alltaf heldur, er sann-
ara reynist, hvaðan sem það
kemur. Á þessum akademiska
anda Ara fróða veltur það,
hvort þeim tekst að vinna til-
trú þjóðarinnar og liafa happa-
sæl áhrif á mál hennar.
Annað þing Farmanna- og
fiskimannasambands íslands
stóð yfir í 'Rvík, dagana 31. maí
s.l. til 3. júní. Mættir voru á
þinginu 21 fulltrúi, frá alls 8
stéttarfélögum sjómanna.
Á þinginu voru rædd ýms
sameiginleg hagsmuna- og á-
hugamál sjómanna, svo sem til-
lögur um byggingu væntanlegs
sjómannaskóla fyrir hinar
ýmsu starfsgreinar á tejónum,
endurbætur á siglingalögunum,
öryggismálin, útgáfa blaðs eða
tímarits fyrir sjómenn, tillögur
um útgerðarmál og nýjar veiði-
aðferðir, um nýbyggingu og
innflutning fiskibáta, um stríðs-
tryggingar, breytingatillögur
um skipun sjódóms, um endur-
bætur síldarverksmiðjanna, vita-
málin, kaupgjaldsmál sambands-
félaga, umræður um vinnulög-
gjöfina, um ríkishafnsögumenn
og vitavarðastöður, tillögurum
báru þau fram í þingsölum Ev-
rópu tilboð um ærlega afvopn-
un. Fjandmenn þeirra hædd-
ust pg töluðu um blekkingu.
En Sovétstjórnin gat af heilum
hug stungið upp á afvopnun
af því að hún hefir afnumið
arðránsfyrirkomulagið í landi
sínu og Sovétlýðveldin geta
haldist við lýði án þess að taka
þátt í baráttu auðmannanna.
Sovétlýðveldin eru í dag að
mörgu leytli í stríðs- eða umsát-
ursástandi, sem er þröngvað
upp á þau. Þau voru og eru
ennþá þolandi fjármálalegs
banns. . . . í baráttunni gegn
Sovétlýðveldunum hefir fasism-
inn ekki gleymt að hagnýta sér
njósnara og skaðsemdarmenn.
Stjórnir Þj'skalands, Englands,
Japans, Póllands og Rúmeníu
eyddu miljónum í undirróður,
til að hindra gengi verkamanna
Sovétlýðveldanna. Og sjáið, hví-
lík skelfing grípur auðvalds-
blaðaheiminn, þegar Sovét-al-
þýðan er búin að fletta ofan af
og hegna þessum njósnurum og
skaðsemdarmönnum!
Mér virðist það vera hinn
á símstöð og spurði, hvort ekki
hefði komið símskeyti til Nabaldius
Mogensen.
— Nei, sagði einn af símþjónun-
um.
Tíu mínútum síðar kemur hann
aftur og er mjög flaumósa.
— Hefir ekki komið símskeyti til
mín?
— Nei.
Litlu síðar kemur hann inn í
þriðja sinn og var þá símskeytið
komið. Maðurinn reif skeytið upp.
li s það og hrópaöi.
Guð minn góður. Pað er kviknað
í húsinu mínu.
**
Tveir menn, Páll og Andrés,
höfðu farið á markaðinn og lent
þar í handalögmáli. Málið kom fyrir
dómstólana, og undir rannsókn þess
stóð Páll upp og spyr Andrés:
— Þorir þú að sverja, að ég hafí
.gefið þér tvisvar á kjaftinn?
Já, kvað hinn við.
Páll sló þá Andrés bylmingshögg
og mætti við:
Hér getur þú þá fengið þriðja
höggið, svo þú losnir við að sverja
rangan eið.
**
Frúin: Hvað er málarinn að gera
svona lengi frarnmi í eldhúsi.
Stofustúlkan: Hann er að mála
framtíðina í fögrum litum fyrir elda
.buskuna.
**
Fyrir fáeinum dögum lögðu 187
útflytjendur frá Danmörku af stað
til Venesuela. .Yngsti útflytjandinn
íhópnum var 15 rnánaða telpa.
**
Kata er að tala við vinstúlku sína.
— Hugsaðu þér, það var 1000
krónum of mikið í kassanum hans
Frits í fyrradag. Hann hlýtur að
hafa greitt einhverjum viðskiftavin-
anna þúsund krónum of lítið.
Bara að ég gæti komist að því,
hver hann var, hrópaði vinkonan
áköf. Það væri inaður handa mér._
**
— Þér eruð nærri því eins ung-
.legar og hún dóttir yðar.
— Þetta er víst einhver misskiln-
ingur. . Eg er dóttirin. 1
með valdatöku Mussolini, ver-
ið haldið við af Hitler og hafi
þegar ætt í tvö ár á Spáni
og eitt í Kína ,,I baráttunni um
björgun lýðræðisins‘“, heldur
hann áfram, „er aðeins til eitt
einasta land, sem hægt er að
reiða sig á um fúsa og einlæga
hjálp, og það eru Sovétlýðveld-
in. Ég veit ekki, hvað kann að
verða; en það eitt veit ég: Sov-
étlýðveldin ímunu verja sig. Við
höfum séð hetjuskap stjórnar-
herjanna á Spáni; óundir-
búinna og óvopnaðra. Én Rúss-
arnir munu standa viðbúnir, og
heimurinn sjá vald byltingar-
sinnaðra verkamanna, sem verja
frelsi sitt — pg hann mun sjá
veikleika launaþrælanna, sem
berjast gegn eigin hagsmunum,
otað fram og blektum með und-
irróðri“.
Upton Sinclair skorar á lýð-
ræðissinnuðu þjóðirnar aðbjóða'
fasistunum að nema staðar:„Eg
skora á Ameríku að tala máli
lýðræðisins í Evrópu og Asíu,
á meðan gnnþá er til lýðræði
hér. Ég ver réttlæti og réttláta
breytni mannanna“.
Upton Sinclair,
um Sovétlýðveidin
2. þing Far- og fiskimanna-
sambands Islands.
sérstaka dagskrárliði í útvarp-
inu varðandi sjómenn, tillaga
um lögskipun 3. stýrimanns á
ísl. fiskiskip, o. fl.
Til stjórnarinnar var vísað:
1. Tillögu um vitavarðastöð-
ur, þar sem til þess, var mælst,
að framvegis yrði fyrir því
séð, að sjómenn yrðu, að öðru
jöfnu, látnir sitja fyrir vitavarða
stöðum, sem veittar kynnu að
verða.
2. Vitamálunum: Ályktun sam
þykt um að skora á ríkisstjórn-
ina að verja framvegis öllu vita-
gjaldi til eflingar vita- og sjó-
merkja-kerfa landsins og reisa
miðunarstöðvar í sambandi við
nokkra tilgreinda vita út um
land.
3. Lögskipun 3. stýrimanns
á ísl botnvörpuskip: Stjórninni
var falið að beita sér fyrir því,
í sambandi við væntanlega end-
Framh. á 3. síðu.
einfaldi pólitíski og hern-
aðarlega sjálfsagði hlutur,
'að í dag skuli vera háð leyni-
legt stríð gegn Sovétlýðveldu-
unum, og að gagnbyltingasinn-
aðir undirróðursmenn með ótak
mörkuðum peningaráðum noti
sér byltingasinnuð öfga-
menni ,hvenær sem færi gefst.
Ég veit, að það dvelja þýskir
og japanskir umboðsmenn í Sov
étlýðveldunum, sem þykjast
.vera afar einlægir vinir
þeirra. Eins vel veit
ég, að í amerísku verklýðshreyf
ingunni eru njósnarar, sem þykj
ast vera kommúnistar og gera
það sem þeir geta til að hrinda
hreyfingunni út á braut pfbeld-
isverka og ringulreiðar, til að
vekja á henni vantraust. Frá-
sögn ameríska námaverkfræð-
ingsins, Littlepage, um nið-
urrifsstarfsemina í kopariðnað-
inum gerir ekki annað en að
fullkomna myndina“.
Gagnvart slagorðinu um
„komandi stríð“ milli fasism-
ans og lýðræðisins, kemst Sin-
clair að þeirri niðurstöðu, að
stríð þetta hafi þegar byrjað