Þjóðviljinn - 19.07.1938, Blaðsíða 3

ÞJÖÐVILJINN
gUÓOVIUINM
Málgagn Kommúnlstaflokks
Islands.
Ritstjöri: Kinar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverlisgata 4, (3.
hæð). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur út alla daga nema
mánudaga.
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,25.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Vikingsprent, Hverfisgötu 4,
Slmi 2864.
Ráðstafanir vegna
ýfirvofandi stríðs,
Þingmenn Kommunistaflokks
ins báru fram á þinginu í vetur
tillögu um skipun nefndar, er
í sætu fulltrúar allra flokka
þingsins, og hefði það hlutverk
að athuga, hverjar ráðstafanir
þyrfti að gera til varnar yfir-
vofandi kreppu og stríði.
Þrátt fyrir ítrekaðan eftir-
rekstur af hálfu flutningsmanna
fékkst tillagan ekki samþykkt,
en var vísað til ríkisstjórnarinn-
ar. Ýmsum þingmönnum fannst
tal kommúnista um komandi
kreppu og stríð, til þess eins
að gera gys að.
Enn sem fyr hefir 'það sýnt
sig ,að kommúnistar sjá lengra
fram á þessu sviði, en stjórn-
málamenn borgaranna. Síðan
þetta var eru aðeins nokkrir
mánuðir liðnir. Og nú
neitar því enginn, a3 ný og
ægileg kreppa sé að færast yf-
ir íslenzkt atvinnulíf. Og nú þyk
ir ríkisstjórninni tímabært, að
fara eftir tillögu kommúnist-
anna frá því á þinginu í vetur,
og skipa nefnd til að athuga
ráðstafanir vegna styrjaldarhætt
unnar. Það er spor í rétta átt,
en hitt er vítavert, að einn
þingflokkurinn, Kommúnista-
flokkurinn, á engan fulltrúa í
nefndinni, — einmitt sá stjórn-
málaflokkur, sem sýnt hefir að
hann skilur bezt nauðsvnina á
ráðstöfunum gegn komandi
styrjöld. Minsvegar eru í nefnd-
inni fulltrúar heildsala og. stór-
braskara, sem eru manna lík-
legastir til að standa gegn heil-
brigðum ráðstöfunum á þessu
sviði. *
Það er vitað, að braskararnir
o|( heildsalarnir vænta sér mik
ils af komandi styrjöld, að þeir
geti þá gramsað í fljótfengnum
stríðsgróða. En alþýðan öll Ött-
'ast heimsstyrjöld og kvíðir fyrir
henni, þó að sjálf eyðilegging
styrjaldarinnar bitni ef til vill
ekki mikið á íslendingum, þá
þýðir styrjöld dýrtíð og skort
fyrir alþýðu manna, yfirgangog
ofbeldi stórveldanna og ef til
vill frelsisskerðingu þjóðarinnar
og glötun sjálfstæðisins, nema
verið sé á verði.
Dýrmætur tími hefir farið til
einskis síðan í vetur, að komrn
únistar báru fram þingsályktun-
artillöguna um nefndarskipun í
þessu skyni. íhaldið í bæj-
Núverðnr samvlnnnlireyl
Ingln að sanna getn sfna.
jm'--—
í Reykjavík eiga samvinniisaintökin, smákaupmennirnir og inn
lendi iðaðurinn, að taka höndum saman til að létta af þjóðinni
okri heildsalanna og koma hagnýtu skipulagi á verslunina.
Með þeim horfum ,sem nú
eru, er fyrirsjáanleg allmikjl
minkun á innflutningnum til
landsins. Það jaýðir um leið
enn strangari skömtun innflutn-
ings- og gjaldeyrisleyfa, jafnvel
skömtun á matvælum. Væri nú-
verandi fyrirkomulagi haldið á-
fram, myndi meirihluti alls inn-
flutningsins ganga gegnum
hendur heildsalanna og hring-
anna og þar sem eftirspurnin
eftir vörum yrði enn meiri en
áður, sökum vöntunarinnar á
þeim, yrðu möguleikar heild-
salans til að okra því enn meiri.
Við það mundi svo bætast, að
með þeim tökum, sem heild-
salarnir virðast hafa í banka-
stjórnunum, mundu okurmögu-
leikar þeirra færast enn meira
í vöxt.
Það er vitað, að slíkt ástand
yrði algerlega óþolandi fyrir
íslensku þjóðina. Ástandið í
verslunarmáhmumj er nógu
slæmt nú, þó það.ekki versni.
Þvert á móti verður að bæta
það, gera dreifinguna ódýrari
fyrir ’fólkið, til að draga úr dýr-
tíðinni. Nú sem stendur verður
íslenska þjóðin að borga, eftir
reynslunni 1934, 22 miljónir kr.
í kostnað fyrir að dreifa út til
neytenda vörum, sem kosta við
hafnarbakka um 50 miljónir kr.
Og af þessum 22 miljónum fara
um 4 miljónir króna í hreinan
gróða til heildsalanna, auk alls
þess kostnaðar, sem fer til ó-
nýtis sakir skipulagsleysis, sam-
kepni og óstjórnar.
Það okur og eyðslu, sem versl-
una'rauðvaldið gerir sig sekt um,
getur íslenska þjóðin ekki sæÞ
sig við á þeim krepputímum,
sem í hönd fara. Okrið og
eyðslan verður að hverfa, og
það hverfur ekki nema ásamt
völdum og yfirráðum heildsal-
anna í versluninni. Og þess-
vegna verður að afnema þau.
ÖIl þau skapandi öfl í land-
impsemefla vilja heilbrigt vcrzl
unar- og atv.líf, verða að taka
höndum saman um að skapa
viðunandi ástand á þessu sviði.
Þeir möguleikar, , sem nú eru
til ofsagróða í heildsölunni,
arstjórn Reykjavíkur hefir
heykst á framkvæmd hitaveit-
unnar, sem er þýðingarmikið
mál í þessu sambandi. Pétur
lánlausi er að sporta sig á
nazistafundum suður í Þýzka-
landi ,og fer ekki hjá því að
slíkt atferli fremur veiki en
styrki lánstraustið. A þessum
tímum es HveB m’ánuðurinn3
hvað þá hvert misserið,. dýr-
mætt. Alþýða manna verður að
fylgjast vel með starfi þessarar
nefndar, og tryggja það með ár
vekni sinni, að hún starfi á heil
brigðum grundvelli.
draga nú fjármagnið frá hag
nýtu atvinnulífi í verslunina,
þannig að 108 miljónir krona,
— eða þriðjungurinu af [ijóðar-
auð íslendinga — eru fastar í
versluninni. Þessu fjármagni
verður því aðeins kipt burt úr
versluninni og veitt í sinn eðli-
lega farveg til framleiðslunnar,
ef gróðamöguleikar í verslun-
inni hverfa að mestu en afkomu
möguleikar atvinnulífsins batna
að sama skapi. Þau öfl, sem
sérstaklega ættu að geta unnið
saman á þessu sviði, eru sam-
vinnuhreyfingin, smákaupmanna
stéttin og innlendi iðnaðurinn.
Samvinnuhreyfingin.
Hin ört vaxandi neytenda-og
framleiðslusamtök verkamanna
og bænda ,standa nú frammi
fyrir einhvcrjum stærstu verk-
efnum, sem þau hafa enn þurft
að leysa á þróunarskeiði sínu:
Að draga stórum úr fargi þeirr-
ar dýrtíðar, sem byrjandi
kreppa leiðir yfir þjóðina, með
því að afmá með skynsamlegu
átaki sameinaðra krafta þjóð-
arinnar þann gróða, sem versl-
unarauðvald Revkjavíkur hefir
haft af þjóðinni.
Samvinnusamtökin óska ekki
eftir neinum forréttindum sér
til handa, en þau heimta fullan
rétt sinn, einnig réttinn til að
vaxa og eflast. Og þessvegna
hljóta þau líka að berjast fyrir
afnámi þeirra forréttinda, sem
heildsalarnir nú njóta í krafti
umsetningar þeirra (gjaldeyris-
leyfi miðuð við fyrri innflutn-
ing) og áhrifa þeirra á bankana,
sakir auðmagns eða skulda þar,
— sem hvorttveggja er álíka
áhrifaríkt á núverandi íslenska
bankapólitík, svo sem kunnugt
er.
Það mun ekki vera fjarri Iagi
að giska á, að neytendasamtök-
in annist um upp undir 20°/o
af sölunni á innfluttum vörum.
Þótt þau vaxi ört, þá er því
enn alllangt að bíða þess, að
þau nái mestallri sölu í sínar
hendur. Samvinnusamtökin
hljóta því að óska eftir sam-
starfi við þá aðilja, sein starfa
að vörudreifingunni eins ogþau,
og hafa í rauninni samskonar
hagsmuna að gæta gegn heild-
sölunum og þau, — en það eru
smásölukaupmennirnir. Sumum
kann að finnast það undarlegt,
að þessir tveir aðiljar, sem al-
ment eru álitnir keppinautar,
skuli eiga að og geta starfað
saman, en menn verða aðmuna
að það, scm samvinnuhreyfingin
er að berjast á móti og vill af-
nema, er arðrán verslúnarauð-
valdsins á neytendum og það
arðrán framkvæma nú heildsal-
arnir einir að heita má.

Smákaupmanna-
stéttin.
Það er nú alment orðið svo,
að meirihluti álagningarinnar á
vöruna, sem seld er í (einkaversl
un, fari til heildsalanna, þó starf
smákaupmannanna að dreifingu
vörunnar sé margfalt meira.
Smákaupmennirnir eru, einkum
í Reykjavík, meir og meir að
verða eins og starfsmenn heild-
salanna, háðir þeim sökum fjár-
skorts og vöruleysis og verða
því að vinna fyrir þá við slæm
kjör. Enda verða allmargir smá-
kaupmenn gjaldþrota eða tapa
stóruin, en heildsalarnir græða.
Þessi smákaupmannastétt á
auðvitað samleið með verka-
lýðnum og öllum skapandi öfl-
um þjóðfélagsins gegn heild-
sölunum, sem beita þá hvað eft-
ir annað fantatökum. En smá-
kaupinennirnir eru dreifðir, r
samtaka og fjárhagslega háðir
heildsölunum og þessvegna
þurfa þeir beinlínis stuðning
frá öðrum hliðum, til að geta
losað sig undan fargi heildsal-
anna, myndað samtök sín á
milli til að hagnýta gjaldeyris-
leyfin sameiginlega og knýja
það fram að bankarnir aðstoði
þá og samtök þeirra eins og
þeir aðstoðuðu heildsalana áð-
ur.
Smákaupmennirnir og starfs-
fólk þeirra er, auk starfsmanna
samvinnusamtakanna, hin eigin-
lega verzlunarmannastétt, Það
er hinsvegar eftirtektarvert, að
íhaldsblöðin, sein altaf þykjast
sérstaklega bera hag þessarar
stéttar fyrir brjcsli, berjast með
hnúurn og hnefum fyrir forrétt-
indum heildsalanna og aðstöðu
þeirra til að arðræna neytendur
og smásala, — og þarmeð gegn
smákaupmönnunum og þeirra
starfsfólki, sem heildsalarnir æ
þrengja meir að.
Innlendi Iðnaðurinn,
Þriðji aðilinn, sem hefir raun-
verulegra hagsmuna að gæta
gegn heildsölunum, er innlendi
iðnaðurinn. Það breytir þar
engu, þó einstakir heildsalar
hafi sett fé í iðnaðinn. Slíkt
táknar aðeins að leið sé þar
opiri fyrir heildsalana, til að
nota fjármagn sitt á affarasælli
hátt fyrir þjóðina en með heild-
söluokrinu.
Meginhluti heildsalanna eru
umboðsmenn erlendra hringa,
sem hafa beina hagsmuni gegn
vexti innlends iðnaðar. Það hef-
ir m. a. sýnL.sig í aísiriðu Magn
úsar Kjarans og Heildverslun-
ar Ásgeirs Sigurðssonar. Og
upp á síðkastið virðist vald
heildsalanna hafa vaxið qgþeim
tekizt að þrengja að innlenda
iðnaðinum. Og allir þeir, sem
vilja viðhalda og efla iðnaðinn,
Morgunblaöi'ð kveður pað einn
aðalannmarkann d islensku pjóðlífi,
«ð, „við höfum tekið upp skipuJag:
prengslanna í landi náttúrunmr“.
Er petta að ýmsu leyti rétt. Það er
t. d. alveg óparfi að kúlda 5 rnann^
..í prönga, raka og dimma kjallam-
holu, pegar til eru sólríkar villur
með fögrum, víðum forgörðum, par
sem aðeins ein fjölskylda býr i
10—20 herbergjum.
**
Viðtalið við Stefán Strobl. Teikni-
arinn hefir nefnilega komist aq
hefði getuð staðið í pýsku blaði:
Moggi binti grein í 'gcer, sem ekki
peirri niðui\stöðu, að áhrifainenn og
gáfumenn á Islandi eru peir, sem.
ónorrœmstir eru á svipinnl Al'-
'menningur á götunni hafi yfirleitt
skandinaviskan svip. „En pegar eg
ber saman andlit fólksins, sem ég
var að teikiia hér fyrst í stað)
fólkið sem mér var visað á, aci
vœri ineðal peirra, sem mest kveð-
ur hér að, vio hin venjulegn andlij
Svía t. d., pá gat eg ekki annað en
séð alveg greinilegan mun. Álirifa-
menn á Islandi bera ekki svip
NorðurIandabúa‘“.----„Þeir menn,
sein fá hinn ónorrœna svip, pað
ern yfirleitt mennirnir, sem em
framtakssamastir, fjölhœfastir, fjör-
mestir og e. t. v. gáfaðastir“.
Óparfi er að taka pað fram, að
Valtýr, sá er viðtalið skrifar, er
■einn í ónorrœna flokknum. Grein-
in er jafn skemtileg fyrir pví.
Flokkssferifstofan
er á Laugaveg 10, opin alla
virka daga frá 5—7 e. h.
Félagar, munið að greiða
flokksgjöld ykkar skilvíslega.
vita, að fengju heildsalarnn
smn vilja fram, þá væri hanr
þegar dauður.
Því auðmagni, sem sett héf-
ir veriö í innlenda iðnaðinn
hefir venö afar óskynsamlegi
varið, bæði vegna hins al
menna skipulagsleysis, er auð'
kennir auðvaldsþjóðíélagiö, og
sökum yitlausra aðgerða inn
flutningsnefndar og áhrifa hinn
ar landlægu íjármálaspillingar
Reykjavik. Eitt stærsta atrið
ið í þeirri viðreisn atvinnulífs
ins, sem íslendingar nú \erði
að hefja, er að setja míkið ijár
rnagn, en skipulega og vitur
lega, í innlenda framleiðslu
stóra sem smáa. Og það fjár
magn verður að losa úr verzl
uninni. Þess. vegna á innlendu
iðnaður — og allir, sem hags.
muni hafa af eflingu hans -
samleið með samvinnuhreyfing
umii og smákaupmönnunun
gegn heiídsölunum.
Það er hlutverk vinstri flokk
,anna í landinu, í samvinnu vii
þá menn úr Sjálfstæðisflókkn
um, sem vilja heilbrigt atvinnu
og verzlunarlíf, að hrinda þess:
í framkvæmd. Og samvinnu
hrevfing íslenzkra verkamann
og bænda á að hafa forust
og frumkvæði í því.