Þjóðviljinn - 19.07.1938, Blaðsíða 3

Þjóðviljinn - 19.07.1938, Blaðsíða 3
ÞJÖÐVILJINN gUÓOVIUINM Málgagn Kommúnlstaflokks Islands. Ritstjöri: Kinar Olgeirsson. Ritstjórn: Hverlisgata 4, (3. hæð). Sími 2270. Afgreiðsla og auglýsingaskrif- stofa: Laugaveg 38. Sími 2184. Kemur út alla daga nema mánudaga. Áskriftargjald á mánuði: Reykjavík og nágrenni kr. 2,00. Annarsstaðar á landinu kr. 1,25. 1 lausasölu 10 aura eintakið. Vikingsprent, Hverfisgötu 4, Slmi 2864. Ráðstafanir vegna ýfirvofandi stríðs, Þingmenn Kommunistaflokks ins báru fram á þinginu í vetur tillögu um skipun nefndar, er í sætu fulltrúar allra flokka þingsins, og hefði það hlutverk að athuga, hverjar ráðstafanir þyrfti að gera til varnar yfir- vofandi kreppu og stríði. Þrátt fyrir ítrekaðan eftir- rekstur af hálfu flutningsmanna fékkst tillagan ekki samþykkt, en var vísað til ríkisstjórnarinn- ar. Ýmsum þingmönnum fannst tal kommúnista um komandi kreppu og stríð, til þess eins að gera gys að. Enn sem fyr hefir 'það sýnt sig ,að kommúnistar sjá lengra fram á þessu sviði, en stjórn- málamenn borgaranna. Síðan þetta var eru aðeins nokkrir mánuðir liðnir. Og nú neitar því enginn, a3 ný og ægileg kreppa sé að færast yf- ir íslenzkt atvinnulíf. Og nú þyk ir ríkisstjórninni tímabært, að fara eftir tillögu kommúnist- anna frá því á þinginu í vetur, og skipa nefnd til að athuga ráðstafanir vegna styrjaldarhætt unnar. Það er spor í rétta átt, en hitt er vítavert, að einn þingflokkurinn, Kommúnista- flokkurinn, á engan fulltrúa í nefndinni, — einmitt sá stjórn- málaflokkur, sem sýnt hefir að hann skilur bezt nauðsvnina á ráðstöfunum gegn komandi styrjöld. Minsvegar eru í nefnd- inni fulltrúar heildsala og. stór- braskara, sem eru manna lík- legastir til að standa gegn heil- brigðum ráðstöfunum á þessu sviði. * Það er vitað, að braskararnir o|( heildsalarnir vænta sér mik ils af komandi styrjöld, að þeir geti þá gramsað í fljótfengnum stríðsgróða. En alþýðan öll Ött- 'ast heimsstyrjöld og kvíðir fyrir henni, þó að sjálf eyðilegging styrjaldarinnar bitni ef til vill ekki mikið á íslendingum, þá þýðir styrjöld dýrtíð og skort fyrir alþýðu manna, yfirgangog ofbeldi stórveldanna og ef til vill frelsisskerðingu þjóðarinnar og glötun sjálfstæðisins, nema verið sé á verði. Dýrmætur tími hefir farið til einskis síðan í vetur, að komrn únistar báru fram þingsályktun- artillöguna um nefndarskipun í þessu skyni. íhaldið í bæj- Núverðnr samvlnnnlireyl Ingln að sanna getn sfna. jm'--— í Reykjavík eiga samvinniisaintökin, smákaupmennirnir og inn lendi iðaðurinn, að taka höndum saman til að létta af þjóðinni okri heildsalanna og koma hagnýtu skipulagi á verslunina. Með þeim horfum ,sem nú eru, er fyrirsjáanleg allmikjl minkun á innflutningnum til landsins. Það jaýðir um leið enn strangari skömtun innflutn- ings- og gjaldeyrisleyfa, jafnvel skömtun á matvælum. Væri nú- verandi fyrirkomulagi haldið á- fram, myndi meirihluti alls inn- flutningsins ganga gegnum hendur heildsalanna og hring- anna og þar sem eftirspurnin eftir vörum yrði enn meiri en áður, sökum vöntunarinnar á þeim, yrðu möguleikar heild- salans til að okra því enn meiri. Við það mundi svo bætast, að með þeim tökum, sem heild- salarnir virðast hafa í banka- stjórnunum, mundu okurmögu- leikar þeirra færast enn meira í vöxt. Það er vitað, að slíkt ástand yrði algerlega óþolandi fyrir íslensku þjóðina. Ástandið í verslunarmáhmumj er nógu slæmt nú, þó það.ekki versni. Þvert á móti verður að bæta það, gera dreifinguna ódýrari fyrir ’fólkið, til að draga úr dýr- tíðinni. Nú sem stendur verður íslenska þjóðin að borga, eftir reynslunni 1934, 22 miljónir kr. í kostnað fyrir að dreifa út til neytenda vörum, sem kosta við hafnarbakka um 50 miljónir kr. Og af þessum 22 miljónum fara um 4 miljónir króna í hreinan gróða til heildsalanna, auk alls þess kostnaðar, sem fer til ó- nýtis sakir skipulagsleysis, sam- kepni og óstjórnar. Það okur og eyðslu, sem versl- una'rauðvaldið gerir sig sekt um, getur íslenska þjóðin ekki sæÞ sig við á þeim krepputímum, sem í hönd fara. Okrið og eyðslan verður að hverfa, og það hverfur ekki nema ásamt völdum og yfirráðum heildsal- anna í versluninni. Og þess- vegna verður að afnema þau. ÖIl þau skapandi öfl í land- impsemefla vilja heilbrigt vcrzl unar- og atv.líf, verða að taka höndum saman um að skapa viðunandi ástand á þessu sviði. Þeir möguleikar, , sem nú eru til ofsagróða í heildsölunni, arstjórn Reykjavíkur hefir heykst á framkvæmd hitaveit- unnar, sem er þýðingarmikið mál í þessu sambandi. Pétur lánlausi er að sporta sig á nazistafundum suður í Þýzka- landi ,og fer ekki hjá því að slíkt atferli fremur veiki en styrki lánstraustið. A þessum tímum es HveB m’ánuðurinn3 hvað þá hvert misserið,. dýr- mætt. Alþýða manna verður að fylgjast vel með starfi þessarar nefndar, og tryggja það með ár vekni sinni, að hún starfi á heil brigðum grundvelli. draga nú fjármagnið frá hag nýtu atvinnulífi í verslunina, þannig að 108 miljónir krona, — eða þriðjungurinu af [ijóðar- auð íslendinga — eru fastar í versluninni. Þessu fjármagni verður því aðeins kipt burt úr versluninni og veitt í sinn eðli- lega farveg til framleiðslunnar, ef gróðamöguleikar í verslun- inni hverfa að mestu en afkomu möguleikar atvinnulífsins batna að sama skapi. Þau öfl, sem sérstaklega ættu að geta unnið saman á þessu sviði, eru sam- vinnuhreyfingin, smákaupmanna stéttin og innlendi iðnaðurinn. Samvinnuhreyfingin. Hin ört vaxandi neytenda-og framleiðslusamtök verkamanna og bænda ,standa nú frammi fyrir einhvcrjum stærstu verk- efnum, sem þau hafa enn þurft að leysa á þróunarskeiði sínu: Að draga stórum úr fargi þeirr- ar dýrtíðar, sem byrjandi kreppa leiðir yfir þjóðina, með því að afmá með skynsamlegu átaki sameinaðra krafta þjóð- arinnar þann gróða, sem versl- unarauðvald Revkjavíkur hefir haft af þjóðinni. Samvinnusamtökin óska ekki eftir neinum forréttindum sér til handa, en þau heimta fullan rétt sinn, einnig réttinn til að vaxa og eflast. Og þessvegna hljóta þau líka að berjast fyrir afnámi þeirra forréttinda, sem heildsalarnir nú njóta í krafti umsetningar þeirra (gjaldeyris- leyfi miðuð við fyrri innflutn- ing) og áhrifa þeirra á bankana, sakir auðmagns eða skulda þar, — sem hvorttveggja er álíka áhrifaríkt á núverandi íslenska bankapólitík, svo sem kunnugt er. Það mun ekki vera fjarri Iagi að giska á, að neytendasamtök- in annist um upp undir 20°/o af sölunni á innfluttum vörum. Þótt þau vaxi ört, þá er því enn alllangt að bíða þess, að þau nái mestallri sölu í sínar hendur. Samvinnusamtökin hljóta því að óska eftir sam- starfi við þá aðilja, sein starfa að vörudreifingunni eins ogþau, og hafa í rauninni samskonar hagsmuna að gæta gegn heild- sölunum og þau, — en það eru smásölukaupmennirnir. Sumum kann að finnast það undarlegt, að þessir tveir aðiljar, sem al- ment eru álitnir keppinautar, skuli eiga að og geta starfað saman, en menn verða aðmuna að það, scm samvinnuhreyfingin er að berjast á móti og vill af- nema, er arðrán verslúnarauð- valdsins á neytendum og það arðrán framkvæma nú heildsal- arnir einir að heita má. Smákaupmanna- stéttin. Það er nú alment orðið svo, að meirihluti álagningarinnar á vöruna, sem seld er í (einkaversl un, fari til heildsalanna, þó starf smákaupmannanna að dreifingu vörunnar sé margfalt meira. Smákaupmennirnir eru, einkum í Reykjavík, meir og meir að verða eins og starfsmenn heild- salanna, háðir þeim sökum fjár- skorts og vöruleysis og verða því að vinna fyrir þá við slæm kjör. Enda verða allmargir smá- kaupmenn gjaldþrota eða tapa stóruin, en heildsalarnir græða. Þessi smákaupmannastétt á auðvitað samleið með verka- lýðnum og öllum skapandi öfl- um þjóðfélagsins gegn heild- sölunum, sem beita þá hvað eft- ir annað fantatökum. En smá- kaupinennirnir eru dreifðir, r samtaka og fjárhagslega háðir heildsölunum og þessvegna þurfa þeir beinlínis stuðning frá öðrum hliðum, til að geta losað sig undan fargi heildsal- anna, myndað samtök sín á milli til að hagnýta gjaldeyris- leyfin sameiginlega og knýja það fram að bankarnir aðstoði þá og samtök þeirra eins og þeir aðstoðuðu heildsalana áð- ur. Smákaupmennirnir og starfs- fólk þeirra er, auk starfsmanna samvinnusamtakanna, hin eigin- lega verzlunarmannastétt, Það er hinsvegar eftirtektarvert, að íhaldsblöðin, sein altaf þykjast sérstaklega bera hag þessarar stéttar fyrir brjcsli, berjast með hnúurn og hnefum fyrir forrétt- indum heildsalanna og aðstöðu þeirra til að arðræna neytendur og smásala, — og þarmeð gegn smákaupmönnunum og þeirra starfsfólki, sem heildsalarnir æ þrengja meir að. Innlendi Iðnaðurinn, Þriðji aðilinn, sem hefir raun- verulegra hagsmuna að gæta gegn heildsölunum, er innlendi iðnaðurinn. Það breytir þar engu, þó einstakir heildsalar hafi sett fé í iðnaðinn. Slíkt táknar aðeins að leið sé þar opiri fyrir heildsalana, til að nota fjármagn sitt á affarasælli hátt fyrir þjóðina en með heild- söluokrinu. Meginhluti heildsalanna eru umboðsmenn erlendra hringa, sem hafa beina hagsmuni gegn vexti innlends iðnaðar. Það hef- ir m. a. sýnL.sig í aísiriðu Magn úsar Kjarans og Heildverslun- ar Ásgeirs Sigurðssonar. Og upp á síðkastið virðist vald heildsalanna hafa vaxið qgþeim tekizt að þrengja að innlenda iðnaðinum. Og allir þeir, sem vilja viðhalda og efla iðnaðinn, Morgunblaöi'ð kveður pað einn aðalannmarkann d islensku pjóðlífi, «ð, „við höfum tekið upp skipuJag: prengslanna í landi náttúrunmr“. Er petta að ýmsu leyti rétt. Það er t. d. alveg óparfi að kúlda 5 rnann^ ..í prönga, raka og dimma kjallam- holu, pegar til eru sólríkar villur með fögrum, víðum forgörðum, par sem aðeins ein fjölskylda býr i 10—20 herbergjum. ** Viðtalið við Stefán Strobl. Teikni- arinn hefir nefnilega komist aq hefði getuð staðið í pýsku blaði: Moggi binti grein í 'gcer, sem ekki peirri niðui\stöðu, að áhrifainenn og gáfumenn á Islandi eru peir, sem. ónorrœmstir eru á svipinnl Al'- 'menningur á götunni hafi yfirleitt skandinaviskan svip. „En pegar eg ber saman andlit fólksins, sem ég var að teikiia hér fyrst í stað) fólkið sem mér var visað á, aci vœri ineðal peirra, sem mest kveð- ur hér að, vio hin venjulegn andlij Svía t. d., pá gat eg ekki annað en séð alveg greinilegan mun. Álirifa- menn á Islandi bera ekki svip NorðurIandabúa‘“.----„Þeir menn, sein fá hinn ónorrœna svip, pað ern yfirleitt mennirnir, sem em framtakssamastir, fjölhœfastir, fjör- mestir og e. t. v. gáfaðastir“. Óparfi er að taka pað fram, að Valtýr, sá er viðtalið skrifar, er ■einn í ónorrœna flokknum. Grein- in er jafn skemtileg fyrir pví. Flokkssferifstofan er á Laugaveg 10, opin alla virka daga frá 5—7 e. h. Félagar, munið að greiða flokksgjöld ykkar skilvíslega. vita, að fengju heildsalarnn smn vilja fram, þá væri hanr þegar dauður. Því auðmagni, sem sett héf- ir veriö í innlenda iðnaðinn hefir venö afar óskynsamlegi varið, bæði vegna hins al menna skipulagsleysis, er auð' kennir auðvaldsþjóðíélagiö, og sökum yitlausra aðgerða inn flutningsnefndar og áhrifa hinn ar landlægu íjármálaspillingar Reykjavik. Eitt stærsta atrið ið í þeirri viðreisn atvinnulífs ins, sem íslendingar nú \erði að hefja, er að setja míkið ijár rnagn, en skipulega og vitur lega, í innlenda framleiðslu stóra sem smáa. Og það fjár magn verður að losa úr verzl uninni. Þess. vegna á innlendu iðnaður — og allir, sem hags. muni hafa af eflingu hans - samleið með samvinnuhreyfing umii og smákaupmönnunun gegn heiídsölunum. Það er hlutverk vinstri flokk ,anna í landinu, í samvinnu vii þá menn úr Sjálfstæðisflókkn um, sem vilja heilbrigt atvinnu og verzlunarlíf, að hrinda þess: í framkvæmd. Og samvinnu hrevfing íslenzkra verkamann og bænda á að hafa forust og frumkvæði í því.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.