Þjóðviljinn - 24.08.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudagur 24. ágúst. 1938'
ÞJÓÐVILJINN
Þýzkir nazistar komust fyrir
nokkrsu í hinn mesta vanda. Mað-
ur nokkur fór þess á leit, að skíra
son sinn Jósúa, og var nafn þetta
mjög algengt í ætt hans. Yfir-
völdin voru þessu mótfallin, þar
sem Jósúa er biblíunafn og ekki
af arískum uppruna. Reis út af
þessu nokkur málarekstur, sem iend-
aði með þeim úrskurði, að nafn
eins og Jósúa væri ekki samrýman-
legt hinum nýja þýzka anda. Fór
þá faðirinn fram á, að sonurinn
mætti heita Jósef, sem líka er bibl-
íunafn. Var honum leyft það með
þeim forsendum, að það nafn hefði
unnið sér borgararétt í þýzku máli.
Á þennan hátt á að losa Göbb-
els við að hafa nafnaskipti, því að
hann heitir, eins og kunnugt er,
Jósef og í Þýskalandi hefir þeim
sem bera Gyðingleg nöfn, verið
boðið að leggja þau niður.
**
Nýlega hefir verið gerð kvik-
mynd eftir hinni frægu sögu Rid-
er Haggard: „Námar Salómons kon-
ungs“. Robert Stevenson hiefir
stjórnað myndatökunni og breytt
myndinni allmikið frá sögunni. Paul
Róbeson, negrasöngvarinn heims-
frægi, leikur aðalhlutverkið, Um-
bapos.
**
Danskur verkamaður, sem stóð
á götuhorni skammt frá Vötnun-
um í Kaupmannahöfn, sá nýlega
hvar storkur kom fljúgandi og var
þáð auðséð á flugi fuglsins, að
hann var særður eða veikur. Datt
storkurinn niður í tjörnina, en mað.-
urinn kastaði sér til sunds og bjarg-
aði honum. Kom þá í Ijós , að fugl-
inn var særður eftir byssuskot.
Verkamaðurinn fór þegar með fugl-
jnn í dýra-sjúkrahús, og var hann
hrestur við. Kauppmannahafnarblöð
in ræddu töluvert um björgun þessa
og gátu þess jafnframt, að daginn
áður hefði kona verkamannsins al-
ið fyrsta barn þeirra.
**
1 byrjun 18. aldar var það engin
tilkomumikil eða glæsileg sjón, sem
blasti við áhorfandanum er hann leit
ofan af Oskjuhlíð og niður til vík-
urinnar. Nokkur léleg bæjarhús og
óséleg kot til og frí\ á stangli nið-
ur við sjóinn og upp \ kvosinni, með
illa ræktuðum grasblettum umhverf-
is, var alt sem þar gat að líta. Þess-
ir litlu gróðrarblettir voru umkringd
ir af berum holtum .blásnum mel-
um og hálfgröfnum mýrum með mó
hraukum til og frá. Niðri í kvos-
inni, milli tjarnarinnar og sjávarins,
stóð bærinn Reykjavík með 8 hjá-
leigum í fylkingu umhverfis. Hjá-
leigurnar voru Landakot, Götuhús,
Grjóti, Melshús, Hjáleiga (nafhlaus,
heima við bæinn), Stöðlakot, Skál-
holtskot og Hólakot. Gannnbæirnir
voru Arnarhóll með hjáleigunni Litla
Arnarhól, fyrir austan lækinn og
Hlíðarhús, með hjáleignnni Ánanaust
um, og Sel fyrir vestan kvosina. Fyr
ir Hlíðarhúsalandi lá örfirisey eða
Effersey, er áður fyrri hafði verið
föst við land, en um þessar mund-
ir aðeins tengd við það um fjöru
með Grandanum eins og nú. Þar
stóðu bæarhús og 2 kot, og ennfrem
ur verslunarhúsin, sem voru alt ann-
að en ásjáieg.
I leiislkn i SiiltFikiinin
Eftir Dr. John Lewis, einn aöalieið-
toga Left-book'Clob í Engíandi.
Bak víð forhfíð^
ína.
En að sjálfsögðu eru það
engin mistök, að okkur er sýnt
þetta fyrst. Ef þú vilt sjá það,
sem er bak við forhliðina, þá
er það það sama í Leningrad
og annarsstaðar. Ef þú getur
ekki séð það þar, þá geturðu
það ekki frekar í Rostov. Allt
sem þú sæir væri falleg, við-
kunnanleg borg, álíka og marg-
ar aðrar í Vestur-Evrópu. En
hin miklu auðæfi og glundroði
höfuðborganna gefur þér færi
á að sjá kjarnann í 'þessu öllu,
ef þú á annað borð hefir augu
til að sjá. Moskva er að sjálf-
sögðu öllu sjónarverðari en
Leningrad. Og það er þegar far
ið að framkvæma hina miklu
áætlun um endurbyggingu borg
arinnar. Það er ef til vill dálítið
villandi. (Er ekki t. d. Hitler
með ráðagerð um að endur-
byggja Berlín?). Er kannske
nýja neðanjarðarbrautin út af
fyrir sig dæmi um það, sem við
verðum að sjá, ef við eigum að
láta sannfærast? Ekki fyrr en
við höfum séð bæði neðanjarð-
arbrautina og hina nýju Moskva
sem hluta á þjóðfélagslegri
heildaráætlun. Og einmitt þetta
geturðu séð. Þér eru t. d. í:
verksmiðjunum sýndar með
’stolti og fögnuði nýjustu brauð-
gerðarvélarnar eða sjálfrenni-
kerfið í verksmiðjum, sem
er sex hæðir, þar sem mjölTð
er flutt í einskonar sogdælum
upp á efstu hæð og kemur svo
aftur niður á neðstu hæð sem
óendanlegur straumur af brún-
um brauðhleifum. Þetta er í
raun og veru miklu markverð-
ara, en einhverjum leiðigjörn-
um ferðamanni, sem hefur séð
álíka í sínu eigin landi, kann
að virðast. En þér verður fyrst
ljóst mikilvægi þessa alls —
þegar þú hefir brotist fra yfir-
borði að kjarnanum — ogsérð
alla þessa nýju iðnaðartækni
Sovétríkjanna, sem eign fólks-
ins sjálfs, sem árangur af hetju-
skap þess og fórnum.
Áæflunin veröur
auðsæ.
En hvar geturðu séð það?
Hvar sem vera skal. Þessir hlut-
ir bera fyrir augu manna hvar-
vetna um öll Sovétríkin. En
þeir eru venjulega of augljósir
til þess að menn sjái þá. Þú
getur t. d. byrjað með að at-
huga starfsfólkið á gistihúsinu,
þar sem þú býrð. Þú uppgötv-
ar, að forstöðumaðurinn>er með
jlimur í borgarráðinu og starfs-
liðið hefir 7 stunda vinnudag
og öll hin verðmætu .réttindi
Sovét-verkamannsins. Ef til vill
er enn betra að byrja á brauða-
verksmiðjunni. Það er ekki lítils
vert, að þessar 500 konur sem
vinna þar, líta á sjálfar sig sem
eigendur hennar, en ekki sem
óviðkomandi vinnukraft. Þær
hafa sína eigin verksmiðjunefnd
skipuleggja sitt eigið barnahæli
og vöggustofu — og stjórna
þjóðfélagstryggingum sínum.
Það er líka mikilsvert, að for-
stjórinn var einu sinni sjálfur
verkamaður í verksmiðjunni
og það er ekki litið á hann sem
neinn yfirstéttarmann, af því að
hann hafi embætti með
höndum. Þetta er ekki fyrir-
myndarverksmiðja í okkar skiln
ingi. Með fyrirmyndarverk-
smiðju eigum við við eitthvað
algerlega sérstætt, verksmiðju
sem sker sig úr öllurn öðrum.
f Sovétríkjunum er fyrirmyndar
verksmiðja, iðjuver, sem allar
aðrar verksmiðjur reyna að
líkjast ,þessvegna rekumst við
á þessar menningar- og upp-
eldisstofnanir, sem stjórnað er
af sjálfu verksmiðjufólkinu,
lækningastofuna og verksmiðju
nefndirnar í öllum verksmiðj-
um þar. Þessvegna er hver
verksmiðja svo að segja bara
hluti í hverfi, þar sem eru
sjúkrahús, leikhús, skólar,
skemtigarðar, klúbbar, almenn-
ingseldhús, barnahæli, dagheim
ili, og alt þetta er skipulagt og
bygt af verkafólkinu sjálfu og
stjórnað af því.
Þessvegna er verksmiðjan
sjálf og öll íbúðarhúsin, versl-
anirnar og leikhúsin í hverfinu
alveg laus við alt sem tilheyrir
gróðabralli og skrumatiglýsing-
um. Þar er engin gróða-
framleiðsla, engir sem lifa á
afgjöldum, þar er enginn ágóða
hluti fyrir hluthafa í einhvers-
konar „Woolworth-vöruhúsum
eða í kvikmyndum. Alt þetta
mikla kerfi er skipulagt á sam-
eignar- og samvinnugrundvelli
— það er með öðrum orðum
skipulagt á sósílistiska vísu.
Þetta er sú áætlun, semkem
ítr í Ijós, þegar litið er á heild-
ina. Þetta er það, sem maður
uppgötvar allsstaðar á bak við
forhliðina. Þetta er að vísu á-
ætlun, sem ekki er enn fram-
kvæmd til fullnustu, en árangr-
ar hennar eru miklu meiri en
virðast mætti. Ljótar götur, .
hálfbygð íbúðarhús og léleg
hverfi geta á engan hátt
breitt yfir né útmáð þessar nýju
fyrirmyndarbyggingar, sem
þegar hafa verið reistar. Þó að
þessi áætlun sé ekki að fullu
útfærð, hefir þegar skapast víð-
tækt kerfi allskyns stofnana,
sem grípur yfir alla íbúa Sov-
étríkjanna. Það tryggir öllum
næga fæðu, sér um aðbúð og
aðhlynningu alla fyrir mæður
og börn, gefur öllum færi á ó-
keypis læknisaðgerðum, ment-
un og ágætis uppeldi —• og
veitir jrifníramt hverjum verka-
manni möguleika til að bæta
enn meira kjör sín, hversu fá-
tækur og fáfróður sem hann
kann að vera í fyrstu. Það er
þetta, sem veldur því, að jafn-
vel þeir fátækustu í Sovétríkj-
unum eru ekki aðeins betur
staddir en miljónir samlanda
okkar, heldur frjálsari og von-
djarfari og fyllri að sjálfsvirð-
ingu.
Smátt og smátt verður mannj
ljóst það kraftaverk, að þetta
Fyrir nokkrum mánuðum
voru gerðar tilraunir til þess að
fá ríkisstjórnir ýmsra Evrópu-
ríkja til þess að leggja fram
150 þúsund sterlingspund, er
varið yrði til þess að gefa hæl-
islausum og munaðarlausum!
börnum á Spáni eina góða mál-
tíð á dag og sjá þeim fyrir ein-
hverjum samastað. Aðeins 25
þúsund sterlingspund voru gef-
in og þar af komu 10 þúsund
sterlingspund frá bresku stjórn
inni.
Sænskur maður, Lilléhök,var
þegar gerður að framkvæmdar-
stjóra alþjóðanefndarinnar, sem
hefir þetta starf með höndum.
Hefir hann farið víðsvegar Úm
Spán og skipulagt hjálparstarf-
ið. I byrjun þessa mánaðar
var hann staddur í London og
sagði þá fréttaritara Manches-
ter Guardian frá því, að í þeim
hluta Spánar, sem stjórninætti
yfir að ráða, virtust vera um
600 þúsund flóttabörn, eðabörn
sem flutt höfðu verið frá heim-
kynnum sínum, innan við 14
ára aldur, og af þessum börn-
um væru a. m. k. 400 þúsund
sem þyrfti að sjá fyrir bættu
fæði, ef heilsu þeirra ætti ekki
að vera hætta búin. Hann
skiptir börnunum! í þrjá flokka.
100,000 börn, segir hann, fá
lélegt og ónógt fæði, 200,000
börn eru nokkru ver stödd og
þurfa sérstakrar umönnunar, en
um 100,000 mega teljast svelta.
Með þeim 25,000 sterlings-
nundum. sem vér höfum feng-
ið, segir Liliiehök ennfremur,
hefir oss tekizt að koma á fót
fullkominni aðhlynningu fyrir
40,000 börn. Eins og sakir
standa, höfum vér 15 útlenda
samverkamenn við fram-
kvæmdastarfið. Vér höfum yf-
ir 15 barnahæli í Katalóníu og
dveljast þar 14,000 börn. Þ.á
höfum vér einnig hæli, þar sem
hefir verið skapað af ásettu ráðf
og með erfiðismunum — úr
bókstaflega engu. Þetta hefir
verið bygt upp meðan balátt-
an fyrir því að skapa þunga
iðnaðinn, stóð sem harðast,
meðan verið var að byggjaupp
nýtísku ið,nað mitt í eyðimörku,
eftir borgarastríð og hungurs-
neyð úr rústum hruninnar menn
ingar. Hvað táknar það?Vissu-
lega það, að engum leyfist að
1 gleyma því að markmiðið með
þessu öllu var ekki bara að
skapa auð, heldur að bæta líf
fólksins, ekki vörur — heldur
farsæld þjóðarinnar.
börnin fá viðbótar máltíðir og
dveljast hluta úr deginum, en
eru annars heima hjá sér.
Einhverjir mestu örðugleik-
ar nefndarinnar, segir Lilliehök,
eru þeir, áð fá innflutt matvæli,
vegna stöðugra loftárása á
hafnir og skip. Ennfremur er
matvælaflutningurinn innan-
lands háður miklum erfiðleik-
um vegna skorts á vörubifreið-
um og ökumönnum. Sumstaðar
hafa börnin vikum saman ekki
fengið annað en súpu úr vatni
og brauði, með ofurlitlu af
olívu-olíu. Annarsstaðar hafa
þau aðallega fengið grærf-
meti, sumstaðar hefir verið
kostur á kjöti, en ekki græn-
meti, og þannig hafa ótal örð-
ugleikar verið á því að flytja
til matvælin.
Þá segir Lilliehök að fatnað
ur og skófatnaður sé eitt af
því, sem nefndina vanti ;sár-
lega. Nú sé tæplega nokkur
pemngur til til þess að afla
fata undir veturinn handa þess-
um hóp. Víða líti illa út með
eldivið. Auk þess sé. mikill
skortur á sápu, og sumstaðar
hafi börnin ekki orðið þvegin
almennilega dögum og vikum
saman vegna sápuskorts. Tel-
ur hann hér veia um svo mikið
mannúðarmál að ræða, að
Þjóðabandalagið geti naumlega
setið aðgerðarlaust hjá og séð
börn þessi verða að aumins'i-
um. F.O.
...... —.nmwiMBm
Flokksskfifstofnn
er á Laugaveg 10, opin alla
virka daga frá 5—7 e. h.
Félagar, munið að greiða
flokksgjöld ykkar skilvíslega.
400 þnsnnd spðnsk bðrn í
hætfu nf skorti.
Sæn&fcm maður, scm sfjóraar
alþjóðlegd hjálparnefnd skýr~
ir frá ásfandíuu.