Þjóðviljinn - 22.09.1938, Blaðsíða 2

Fimtudaginn 22. sept. 1938.
ÞJOÐVILJINN
f
— Fundurinn er þegar byrjaður
herra minn. Viljið þér ekki gjöra
svo vel og ganga eins hægt um og
yður frekast er mögulegt?
— Vegna hvers á ég að ganga svo
sérstaklega hægt um, hafa allir full-
trúarnir lagt sig til svefns?
**
Það er sagt, að þegar Sjaljapin
hélt hljómleikia í fyrsta skipti, gerði
hann það í félagi við annan gjör-
samlega óþekktan mann. Báðir vorg
þeir auralitlir en gátu þó leigt sér
húsnæði fyrir hljómleikana í einum
útjaðri Pétursborgar. Hinsvegar fór
aleiga þeirra í leigu á píanói, sem
þeir urðu að greiða fyrirfram. Pó
gátu þeir á einn eða annan hátt
komið smáauglýsingu inn í eitt blað
anna.
Að lokum skyldu hljómleikarnir
hefjast, en áheyrendurnir létu ekki
sjá sig. Þegar stundarfjórðungur
var liðinn komu þó fjórir menn og
settust í öftustu sætin.
Sjaljapin gekk fyrir þá og bað
þá að bíða um stundarfjórðung, ef
fleiri skyldu koma.
Einn aðkomumannanna maldaði í
móinn, og kvaðst gjarna vilja kom-
ast sem fyrst heim til sín,
— Þá skuluð þér flýta yður heim
og vera ekki að tefja hér, sagði
söngvarinn.
— Farið þér að syngja — sagði
einn af mönnunum, — en reynið þér
að láta það einhverntíma taka endal
Það erum við, sem eigum að flytja
píanóið til hljóðfæraverslunarinnar,
sem leigði það. »
»*
Sagt er að einu sinni á yngri ár-
um hafi þeir Sjaljapin og Gorki sótt
um stöðu við hljómleikahús eitt í
Rússlandi. Voru þeir prófaðir og að
því loknu varð Gorki fyrir valinu
en Sjaljapin var hafnað.
**
Það var á fyrstu árunum, sem út»
varpið starfaði, sem ýmsir litu til
þess með fullkominni vantrú. Einu
sinni, þegar verið var að ræða um
kosti þess og galla, varð bónda ein-
um að orði:
Svo mikið er víst, að útvarp kem-
ur ekki inn á mitt heimili meðan ég
lifi. Nokkru síðar var sonur bónda,
sem hafði heyrt þetta, að leika sér
við jafnaldra sinn, sem meðal ann-
ars hafði þau tíðindi að segja, að
foreldrar hans væru núbúin að að
kaupa sér viðtæki. Við þessu liafði
snáðinn ekkert annað svar á taktein
um, en þetta: — Við fáum útvarps-
tæki þegar hann pabbi deyr.
**
Læknisfræðinemi einn hafði fall-
ið tvisvar á embættisprófi og bjóst
jafnvel við að dumpa einu sinni enn
Átti hann tal uin þetta við kunn-/
ing/a sína og kvaðst vera staðráð-
inn í því að stinga sig í hjartað
með hníf, ef hann félli í þriðja sinn.
Einum af félögum hans leist ekki á
blikuna og fór að ræða þetta við
prófessorinn, en prófessorinn hristi
höfuðið kuldalega og sagði: „Ég
vona, að drengurinn hafi þó alltaf
lært svo mikið í líffærafræði, að'
hann geti beint hnífnum fram hjá
hjartanu.
Verkalýðsflokkarnír vínna á, og afturhald-
íð bíður míkínn ósígur.
Þann 18. þ. m. fóru fram
kosningar í Svíþjóð til sveita-
og bæjarstjórna og til lands-
þinganna.
Sjálfstjórn sveita- og bæjar-
félaga stendur á mjög háustigi
í Svíþjóð. Sveita- og bæjar-
stjórnir fara með fjölda mála,
sem varða mjög náið lífskjör
fólksins. Þær fara með fjárhags
mál viðkomandi sveita- og
bæjarfélaga og hafa með
höndum margvíslegar fram-
kvæmdir á sviði félagsmálanna,
en félagsmálalöggjöfin stendur
á mjög háu stigi þar í landi,
svo sem kunnugt er. Mál þessi
eru t. d. fátækramálin, ellistyrk-
ir og lífeyrir, atvinnuleysistrygg
ingarnar og barnafræðslan.
Kosningarétt hafa allir, sem
páð hafa 23 ára aldri, greitt
útsvör nú síðustu 3 árin og ekki
eru á sveit. Seinasta atriðið hef-
ir þó litla eða enga þýðingu. Alt
gamalt fólk eða öryrkja fær elli-
styrk eða lífeyrir. Þeim sem
ekki nægir það, er veittur við-
bótarstyrkur, en þeir þyggjend-
ur reiknast ekki á sveit. Fyrra
atriðið hefir aftur á móti tals-
verða þýðingu á tímum lang-
varandi atvinnuleysis.
Hvert lén hefir landsþing, er
fer með mál, sem sameiginleg
eru bæjar og sveitarfélögum
lénsins: Heilbrigðismálin, at-
vinnuleysismálin, æðri alþýðu-
fræðsluna og fleira.
Kosningar til efri deildar
þænska Ríkisdagsins (Första
kammaren) eru óbeinar, kjósa
landsþingin þingmenn þá, sem í
henni eiga sæti. í stærstu borg-
unum eru kosnir sérstakir kjör-
menn, sem ekki hafa annað
hlutverk, en að kjósa þingmenn
ina. Þessar kosningar hafa þess-
vegna stórpólitíska þýðingufyr-
ir allt landið.
Úrslit kosninganna í stærstu
borgunum og til landsþinganna
liggj3 þegar fyrir. Aftari töl-
urnar eru þreytingarnar, sem
orðið hafa, miðað við kosning-
arnar 1934. Tala kosinna full-
trúa:
Sósíaldemókratar 866, aukn-
ing 150.
Kommúnistar 26, aukning 11.
Sósíalistar (Flyg) 4 tap 15.
Frjálsl. þjóðfl. 163 aukning 9.
Bændafl. 175, tap 37.
Hægri fl. 287, tap 105.
Fasistar 0, tap 2.
2oooo krónnr til
Spánarhjálparinnar
frá siorshiim máimiðnaðarmdnmim
Á landsmóti norskra járn- og
málmiðnaðarmanna, sem haldið
var dagana í kringum 10. sept.
var samþykt að veita 20
þús. til hjálpar spanska Iýðveld-
inu. Áður hafði þing ófag-
Iærðra verkamanna veitt ríflega
Mpphæð í sama skyni.
Þann 9. sept. ræddi þingið
ýms mál, sem snerta baráttuna
gegn stríði og fasisma. Stjórn
sambandsins bar fram eftirfar-
andi ályktun og var hún sam-
þykkt einróma:
Síðan síðasta landsmót sam-
bandsins var kallað saman hafa
gerst þeir viðburðir, sem hljóia
að þjappa verkalýð allra lýð-
ræðislanda fastar saman gegn
þeirri hættu, sem vofir yfir
heimsfriðnum vegna framsókn-
ar fasismans. Við viljum( í þlessit
sambandi minnast hinna grimm
úðugu framkomu fasistanna á
Spáni og árásanna á Ausíurríki
og Kína.
Landsþingið lætur í ljósisam-
úð sína og aðdáun fyrir frels-
isbaráttu spanska verkalýðsins,
sem nú hefir staðið í rösklega
tvö ár.
Norska járn- og málmiðnaðar
sambandið er þess albúið, að
beita öllum þeim ráðum, sem
samtök vor eiga yfir að ráða til
] þess að styðja hverja j)á við-
Ieitni, sem miðar til hjálpar
þeim þjóðum, er hafa
orðið fyrir barðinu á fasisman-
um .
Landsmótið samþykkir að
fullu allar þær ráðstafanir, sem
hafa verið gerðar af stjórn sam-
þandsins í þessum efnum og á-
kveður jafnframt, að veita enn
20,000 króna til Spánar-hjálpar-
innar.
Landsmótið undirstrikar jafn-
framt ákvarðanir þings járn- og
málmiðnaðarverkamanna um á-
kveðna stoð við Alþjóðasam-
band verkamanna til baráttu
gegn stríði og fasisma.
Barátta okkar gegn fasisma
og afturhaldi eru djarfar póli-
tískar aðgerðir, sem gæta hags
verkalýðsins á öllum sviðum.
Sérstaklega er nauðsynlegt að
mæta ákveðið öllum árásum
vinnuveitenda á kjör verkalýðs-
ins“. ,
Síðar á landsfundinum var
samþykkt að senda norskum
sjálfboðaliðum, sem berjast í
her spönsku stjórnarinnar
kveðju fundarins, þar sem með-
a! annars er komist svo að orði:
Barátta ykkar er fyrirmynd fyr-
ir verkalýð um allan heim.
Seinustu kosningarnar fyrir
allt landið fóru fram 1936 og
unnu sósíaldemókratar og kom*
múnistar þá mikið á. Og sýna
þessi kosningaúrslit áframhald-
andi stórsigra hjá verkalýðs-
flokkunum — nema hjá Flyg-
flokknum (sem í vinnubrögðum
og stefnu óneitanlega minnir á
klíkuna við Alþýðublaðið), hann
er að veslast upp. Meðlimir
hans og þingmenn hafa marg-
ir gengið yfir til sósíaldemó-
krata og kommúnista. Sigur
verkalýðsflokkanna hefði samt
orðið enn þá meiri, hefðu sósí-
aldemókratarnir viljað hafa Iista
samband við Kommúnistaflokk-
inn eins og hann bauð þeim,
en á þann hátt styrktu borgara-
Iegu flokkarnir aðstöðu sína.
Þegar þess er gætt, að sósíal-
demókratar hafa verið í stjórn-
araðstöðu síðan í ársbyrjun
1933, að undanskildum nokkr-
um mánuðum 1936, þá er ekki
hægt annað að segja, en að
kosningaúrslitin sýni hversu
máttvana fasisminn er, þegar
hann á við sterka verkalýðs-
hreyfingu að etja. Og í kosn-
ingabaráttunni voru pólitísk á-
hrif auðvaldsins (háfinansfns)
i mikið rædd, sem hætíuleg vel-
j ferð þjóðarinnar. Leiðtogar
bændaflokksins, sem nú er í
stjórnarsamvinnu við scsíal-
demokrata, virðast m. a. hafa
tapað á því, hversu loðin svör
þeir gáfu í byrjun þeirra um-
ræðna. Kommúnistaflokkur Sví-
þjóðar hefir hinsvegar afhjúp-
að makk burgeisastéttarinnar
við nasismÁnn.
Kosningaúrslit í Svíþjóð ættu
að verða íslenskum verkalýðs-
sinnum öflug hvöt til þess að
hrinda áfram mesta nauðsynja-
máli verkalýðshreyfingarinnar
hér á landi: sameiningu verka-
lýðsflokkanna í haust.
Bækur:
Danskir leskaflar
fyrir íslenska skóla — Valið hefír Ágúst Síg-
urðsson, cand. mag. — Geíín út á kostnað höfundar.
Reykjavík 1938 — 414 hls.
Bók þessi mun einkum ætluð
til lesturs í framhaldsskólum,
og við framhaldsnám í dönsku;
utan skóla.
Virðist hún við fljótan yfirlest-
ur fjölbreytt og skemtileg, og
um margt, einkum efnisvalið,
taka fram þeirrí bók, er nú mun
mest lesin á þessum stigum
dönskunámsins, en það er bók
Sigurðar Sigtryggssonar og
Jóns Öfeigssonar.
Um efnisvalið segir höfundur
svo í ’formála bókarinnar:
,,Við val efnisins hefi ég sér-
staklega hlaft í huga, 1) að það
væri á nútímamáli og veruleg-
ur hluti þess væri daglegt mál,
2) að efnið væri skemtilegt og
vekti til umhugsunar, 3) að
orðaforði og efni væri sem
fjölbreyttast, 4) að fyrri hluti
bókarinnar væri svo auðveldur,
að kenna mætti hana strax á
eftir byrjendabók, 5) að bókin
gæfi verulega hugmynd um Dan
mörku, atvinnulíf, þjóð og bók-
menntir síðustu ára“.
Það sem vekur fyrst athygli,
er fjölbreytni efnisins. Bókin
hefir inni að halda kafla eftir
flesta helstu rithöfunda Dana,
þá, er nú eru uppi, þó sakn-
ar maður eins sérkennilegra
uugra rithöfunda og Hans Kirks
og Knuts Beckers. Eftir Ander-
sen Nexö hefir höfundur valið
kafla úr ferðatíók hans um Spán
og Marokkó. Enn betri hug-
mynd um ritstörf Nexö hefðu>
þó gefið kaflar úr bestu skáld-
verkum hans, t. d. Pelle eða
þá sjálfsæfisögunni, sem nú er
að koma út.
En það eru aukaatriði. Aðal-
atriðið ier það, að þarna er sam-
ÁGÚST SIGURÐSSON.
ankomið í kennslubók mikið af
nútímamáli, — auk greina og
sögukafla eftir fræga rithöf-
unda mesti sægur af vönduð-
um blaða- og tímaritsgreinum
um flest þau efni, sem efst eru
á baugi í samtíðinni. Hver sá
sem vill kyrmast dönsku nútíma
nráli, eins og það er ritað í
dagblöð og bækur, hlýtur að
hagnast mikið af lestri þersarar
bókar. Það sem hún hefir fyrst
og fremst til að bera fram yfir
margar lesbækur á erlendum
málum, er einmitt þetta, aðhöf-
undur hennar leggur áherslu á
að kynna nemandanum lifandi
nútímamál þjóðrinnar. Fæstir
þeirra, sem læra erlend mál,
gera þiað í því skyni að öðlast
vísindalega þekkingu á sögu
málsins eða breytingum, heldur
til að nota það í daglega lífinu
Við það eiga námsbækurnar að
miðast.
Bókin er prýdd mörgum
myndum frá Danmörku, og er
frágangur allur góður.