Þjóðviljinn - 04.10.1938, Blaðsíða 2

P JÖÐ VILJINN
Þriðjudaginn 4. október 1938.
Islénskt réttarfar á fyrri hluta '10.
aldar.
Margar frásagnir eru til, sem sýna
í hve aumu ásigkomulagi stjórn og
pá einkum réttarfar landsins var um
aldamót og á fyrri hluta 19. aldar.
Hve takmarkalaust vald embættis-
menn höfðu yfir málum undirmanna
sinna, og pá sér í lagi peirra,
sem sekir urðu, pótt aðeins
í smáu hefðu brotið, og á hve hrylli-
legan hátt peir neyttu pess. Til
dæmis segir í annálum frá 1813:
„Gjörðist pá svo mikil umferð
göngumanna og varð ei við ráðið.
Urðu stuldir og gripdeildir víða og
kendu margir agaleysis. Voru pá
og mörg mál. — Strákur einn i
Múlasýslu varð sekur um stuld,
Hafði hreppst]óri hann fyrst í
ströngu varðhaldi, en lét hann síð-
tan í hús, par sem hann náði kjöti
nokkru, og át meir en hann poldi,
pví áður hafði hann verið í sveltu,
og dó hann af. Réðst hreppstjóri pá
um við annan gamlan hreppstjóra,
hversu haga skyldi greftrun hans.
Kom peim pá saman um, að eigi
skyldi hann til kirkju flytja, og
fyrir pví að jörð fekkst eigi er
peim leist að grafa hann í, fluttu
peir hann fram á mið, söktu í sjó,
og drógu á hákarl. — Mál petta
kom fyrir Jón Vídalín, og er eigi
getið að hann tæki hart á“.
Hinn heimsfrægi Sovétflugmaður
Kokkinaki, sem, í sumar flaug á ein-
um sólarhring milli Moskva og
Vladivostok, hefir sett mjelt í hæðar-
flugi með tveggja tonna fann.
Kokkinaki var á fluígl í hálfa aðra
klukkustund, og komst í rúmlegá
10,000 metra hæð.
**
Sagt er að Franco hafi sent hlut-
leysisnefndinni eftirfarandi umsögn,
pegar verið var að ræða um að
veita honum ekki herréttindi fyr en
búið væri að flytja alla sjálfboða-
liða burtu af Spáni:
— Hvernig getur hinni hæstvirtu
hlutleysisnefnd komið til hugar að
veita mér fyrst heni(aðarréttindi eft-
ir að sjálfboðaliðarnir hafa verið
fluttir burtu, pví fyrir hvaða her á
ég pá að vera foringi?
Mál og menning.
Bókmentafél. Mál og menn-
ing fær nýja meðlimi daglega.
Stjórn félagsins hefir sett sér
það mark að koma meðlimatöl-
itnni upp í 5000 fyrir áramótin
1938—39. — Þetta ár fá félagS-
menn 5 ágætar bækur fyrir 10
krónur.
Hlutaveltuhappdrætti Ármanns.
Dregið var á skrifstofu lög-
.mianns í fmorgun iog komu upp
þessi númer: 994 Islendingasög-
ur, 3582 matarforði, 2586 póler-
að borð, 5829 málverk, 118
frakkaefni, 1685 fataefni, 7419
olíutunna, 4782 farseðill til Ak-
ureyrar, 3295 skíði og 205 værð
arvoð. Vinninganna sé vitjað í
Körfugerðina, Bankastræti, sem
|yrst; ennfremur skal sækja
þangað þá aðra muni, sem vorU
í sýningarglugga Jóns Björnss
sonar.
Ný bók eftir Halldór
Kiljan Laxness.
„Gerska æfíntýríð" kemur í
bókaverslanír í þessarí víku
Reknr Chamberlain rít-
inginní bak Spánar naest?
Skoðun „Isvcsíía" blaðs Sovét~
sfjórnairínnair á bakþönkum
Chambeirlains.
2 af bókum Half dórs þýddar á frönsku
EINKASKEITI FRÁ MOSKVA.
Halldór Kiljan Laxness kom
allra snöggvast inn á ritstjórn
Þjóðviljans í gær, , og var.
óvenjumikill asi á honum, enda
á útleið.
— Hvað getur þú sagt lesend-
um Þjóðviljans um nýju bókina
þína?
— „Qerska æfintýrið“? Þar
kemur fram nýtt viðhorf við
Sovétríkjunum, — sem mér vit-
anlega hefir ekki verið haft áður.
í bókinni er lýsing á þjóðlífinu,
bæði í Moskva og ýmsum hinna
fjarlægu lýðvelda innan Sovét-
ríkjanna. SérstÖk áhersla er
lögð á að skýra frá menningar-
málunum, skáldskap, bókment-i
um, listum og almennri upplýs-
ingu.
Bókin er 243 síður í Skírn-
isbroti. Hún er skrifuð fyrripart
ánn í sumar upp úr minnisblöð-
um frá ferðalaginu síðastliðinn
vetur.
— Hvert er ferðinni nú heit-
ið?
Til Fraklands, París.
Ég vinn þar um skeið með
franska þýðaranum mínum, pró
fessor Jolivet. Hann vinnur nú
að þýðingum á „Sölku Völku“
og „Straumrofi'k
— Nokkrar nýjar áætlanir um
ritstörf ?
— Nei, ég þykist hafa gert

HALLDÓR K. LAXNESS.
vel að skrifa „Höll sumarlands-
ins“ og „Qerska æfintýrið“ á
átta mánuðum, og geta haft
góða samvisku þó ég slæpist
dálítið.
Meira varð ekki af Halldóri
haft. Hann sýndi á sér eindreg-
ið fararsnið, svo að ekki var um
annað að gera en að kveðja og
óska honum góðrar ferðar. —
Eina bótin að nýja bókin hans
kemur út næstu daga — og þar
getur hver og einn átt langt og
uppbyggilegt viðtal við þenna
vinsæla, víðförla og margfróða
höfund. —
í sambandi við skýrslú frétta-
ritara síns í Qenf, ræðir „Is-
vestia“ aðalorsakimar til þess
að England og Frakkland gáf-
ust upp og sviku þjóðarhags-
muni landanna. Þar stendur m.
a.:
„Óttinn við hinn vopnum búna
fjölda, sem kæmi fram á heims-
sjónarsviðið í stríðsbyrjun
leiddi til þess, að afturhald
Englands og Frakklands kaus
heldur að beygja sig fyrir árás-
armönnunum, en að verða að
horfa upp á alþýðuna vopnast“.
„Það er enginn efi á að hið
svonefnda tékkóslóvakíska
vandamál er ekki leyst með
fjögraveldaráðstefnunni. Tak-
mark Hitlers er alger uppskift-
ing Tékkóslóvakíu, enda byrja
nú enn nýjar blaðaárásir, sem
heimta enn meiri eftirgjafir
gagnvart Pólverjum og Ung-
verjum.
Getur maður undir þessum
skilyrðum búist við að England
og Frakkland láti ekki enn meir
undan síga? Nei, auðvitað ekki.
Eftir að þau hafa einu sinni
„bjargað friðnum“, munu þau
ekki hika við að gera það aft-
| ur.
Síðustu dagana hefir verið
reynt að breiða út þær fréttir
að Mussplini hafi á Múnchen-
fundinum lofað að kalla ítalska
herinn á Spáni heim, — og er
þessi fréttaburður gerður til
þess að reyna að draga úr áhrif
um svikanna í Múnchen. En
ósannindi þessara frétta eru
auðsæ. Eftir að slík „eldraun
aflanna“ hefir farið fram, sem
í Múnchen, hafa Hitler og
Mussolini sinnfærst um, að
England og Frakkland vilji
„bjarga friðnum“ hvað sem
það kosti og þá er sannarlega
ekki hægt við því að búast að
þeir fari að slaka neitt til. Þvert
á móti er hægt að segja það
fyrir að spanska vandamálið
verður næsta „samningsatriðið“
Samningar þeir, sem enski
pendiherrann, í 5Róm hefir hafið,
sýna, að Chamberlain ætlar að
láta ensk-ítalska samninginn frá
11. apríl öðlast gildi. Sú upp-
gjöf þýðir ekki aðeins viður-
kenningu Englands á valdrán-
iinu í Abessiniu, heldur og að
gefa Mussolini frjálsar hendur
Tilkynning
um bústaðaskifti.
Þeir. sem hafa flutt búferlum og hafa innan-
stokksmuni sína brunatrygða, eða eru líftrygðir
hjá oss, eru hér með ámintir um að tilkynna
oss bústaðaskifti sín nú þegar.
Sjóvátryqqii^plaq íslands?
Eimskip 2. hæð. Sími 1700.
Utbreiðið Þjóðviljann
Áskrífendur, sem hafíð haff búsfaðaskípís
fílfeynníð sfrax hið nýja heímálssfang.
Afgreáðsla Þjóðviljans, simí 2184
r
Hallgr* {akobsson
Lokastíg 18
Söngkensla, pfanó— og
harmóníum kensla.
Víðfalsfimí kl. 5—7
á Spáni. Eins og menn muna
var það skilyrðið frá Englands
hálfu fyrir að samningur þessi
öðlaðist gildi að Italir tækju
her sinn frá Spáni. Þetta hefir
ekki verið gert. Það að láta
ensk-ítalska sáttmálann öðlast
gildi án þessa, er því að láta
hann ganga í gildi skilyrðis-
laust“.
Fréttaritari.
Míkael Kolfsoff:
FRAMHALD AF 1. SÍÐU.
hinum dæmdu landssvæðum.
Eru það fyrst og fremst tékk-
neskir og þýskir verkamenn,
andfasistar og Qyðingar. Öllum
þorra þeirra biði ekkert annað
en dauði, fangelsi eða fanga-
búðir ef þeir dveldu einum degi
Íengpr í átthögum sínum.
Samkvæmt úrslitakostunum,
er stjórn Tékkóslóvakíu gekk
að, hefir flóttamönnum úr Sú-
detahéruðunum verið bannað
að taka nokkurt verðmæti með
sér. Bændurnir verða að flýja
án þess að geta tekið með sér
gripi sína, húsgö'gn o. s. frv.
Þýski herinn fer hægt og var-
lega, og óttast auðsjáanlega á-
rekstra,. Þjóðverjar rannsaka
gaumgæfilega hverja hæð og
hvern skógarteig, áður en þeir
hernema sveitirnar.
Her Tékka hörfar undan í þög
ulli beiskju, burt úr varnarvirkj-
unum og inn í landið. Herinn
var reiðubúinn að verja landa-
mæri ríkisins. Það er ekki sök
hersins, það er ekki sök hinnar
hraustu og friðelskandi tékkó-
slóvakisku þjóðar, að ekki
skldi gefast færi að verjast
gegn hinum erlendu landræn-
ingjum.
Tékknesku hermennirnir nota
hverja einustu mínútu til að
bjarga hergögnum tékkneska
hersins. Ég hefi horft á her-
menn með tájr í augum skrúfa
sundur vélbyssur sínar og af-
hlaðja stórskotahylki. Þeir geta
ekki skilið, að þeir eigi að láfta
[alt þetta falla í hendur óvinanna
án þess að hleypa af einu skoti
til varnar. Ég hefi vitað her-
menn snúa sér til ungs liðsfor-
ingja, hvað eftir annað með
þessi tilmæli: „Liðsforingi, ef
þér segið eitt einasta orð, skul-
um við ekki hörfa undan“. Ungi
liðsforinginn var einnig meðtár
vot augu er hann svaraði: „Ég
— get ekki — — óhlýðnast
skipun stjórnarinnar“:
Verkalýðssamtökin í landiniu
leggja nú alt kapp á að viðhalda
einingu lýðræðisaflanna innan-
lands, sem helstu ráðstöfun til
varnar uindirróðri fasismans inni
í landinu. Jafnfrramt leitast
verkalýðssamtökin við að
tryggja Tékkóslóvakíu samhjálp
alþýðunnar um allan heim.
FRÍTTARITARI.