Þjóðviljinn - 10.11.1938, Blaðsíða 2

Fimtudagurinn 10. nóv. 1938.
ÞJÓÐVILJINN
þJÓOVIUINN
Vtgp.fandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson,
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), simi 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð),
sími 2184.
Áskriftargjöld á mánuði:
Reykjavík og nágrermi kr. 2.00
Annarsstaðar á landinu kr. 1.50.
I lausasölu 10 aura eintakið.
Vikingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Johan Vogt;
Víðsjá Pjóðvíljans 10. 11. '38
HLDTLEYSISSTEFNUl
Flóítínn verður
refeínn.
Það er vissulega leiðinlegt
fyrir menn, sem vilja láta kalla
sig ,,verklýðsleiðtoga“ og „al-
]>ýðuforingja“ að vera staðnir
að því, að hafa ginnt 285 verka-
menn til þess að neita aukrnni
atvinnu.
Stefán ráðherraefni talaði, og
Finnbogi Rútur var bonum
munnur, og boðskapur ,,al-
þýðufioringjanna“ var þessi:
„Allir sjá, að slík atkvæða-
greiðsla (þ. e. atkvæðágreiðsl-
an um atvinnukröfurnar) hef-
ur alls enga þýðingu“ — — —
„Mætið við allsherjaratkvæða-
greiðsluna og segið allir nei“.
(Alþbl. 6. nóv.). 285 ákveðnustu
fylgismenn Skjaldborgarinnar
létu blekkjast og sögðu nei.
Ef til værí einhver vottur af
karlmannslund í Skjaldbyrging-
um, þá mundu.þeir taka undir
með Arngrími, sem sagði í vor:
„Nú er ekki lengur tími til að
gera kröfur til annarra, nú skul-
um við gera kröfur til okkar
sjálfra". Samkvæmt þessari
kenningu Arngríms bar Skjald-
borgin engin kröfuspjöldfyrsta
maí.
Arngrímur er hreinskilinn,
hvort sem það stafar af dyggð
eða skorti vissra dýrmætra eig-
inleika.
Skjaldborgin er öll sammála
Arngrími, íhaldið er allt sam-
mála Arngrími. Hið grímulausa
íhald og Arngrímur segja það,
sem þeim býr í brjósti, Skjald-
borgin hræsnar, og þegar
hræsnisgríman fellur eitt augna-
blik af vangá, þá tryllast „borg-
arbúar“ og flótti brestur í lið
þeirra. Það er aldrei óblandin
gleðisjón að sjá menn á flótta,
en að það geti verið eins ömur-
legt og raun ber vitni hér, hef-
ur víst fáa grunað.
Það er bezt fyrir Skjaldbyrg-
inga að gera sér ljóst, að flótt-
inn verður rekinn. Dagsbrún
lætur ekki við það eitt sitja, að
brjóta yfirráð þeirra á bak aft-
ur innan sinna eigin vébanda.
Hún er staðráðin í því að halda
sínu starfi áfram, unz fullkomið
jafnrétti og lýðræði er fengið
innan íslenzkra verklýðssam-
taka og þeirri yfirdrottnunar-
klíku, sem nú fer þar meðvöld
er hrundið af stóli.
Þess verður ekki langt að
!bíða, la.ð Alþýðusambandinu
verði breytt í fagsamband, ó-
háð öllum stjórnmálaflokkum.
Innan þess sambands verður
ekki pláss fyrir menn, sem í
eiginhagsmunaskyni ginna
verkamenn til að segja nei við
kröfum um aukna atvinnu.
S. A. S.
Hlutleysispostularnir svara:
Nú, auðvitað bæði við Bretland
og Þjóðverja; það verður eins
og í síðasta stríði.
En þetta er sjálfsblekking, ef
ekki verra. Það, sem tókst fram
an af stríðinu 1914—18, áður
en <ótgkmarkaður kafbátahern-
3,ður jío.nj til sögunnar, er von-
laust nú og það frá fyrstu stríðs
byrjun. Auk kafbgt.anna getanú
stórveldin stöðvað gigHngarnar
fyrii'Vi^ralaUSt með loftflota sín-
um. ög ekk! vefítur tvínónað
við að gera bað( SVo jjógt ::
paö hugsandi móiihurri, að |
heimsstyrjöld verðuf ekki út-
kljáð án þess að gera andstæð-
ingana hráefnalausa iog svelta
þá. Það hlýtur að verða almennt
álit, að einungis sé um það að
velja fyrir hin hlutlausu Norð-
urlönd að verzla annaðhvortná-
lega eingöngu við Breta í því
stríði og fjarlægari lönd, og
vísa þýzkum viðskiptakröfum á
bug, eða nálega eingöngu við
Þýzkaland og þola gagnráð-
stafanir þær, sem búast má þá
við frá Bretum.
Tíma sfrlðsgróssérar að
halda fulli hluileysí?
Fullkomið hlutleysi væri
náttúrlega það eitt að skipta
ekki við nokkura þjóð, sem á
í stríði eða birgir stríðslöndin
vörum, enda þótt þetta útheimiti
(nýja markaði í öðrum heimsálf-
um og skapaði óendanlega örð-
ugleika við að afla þjóðinni
nauðsynja. Slíkt eróframkvæm-
anlegt hlutleysi, segja víst
flestir. En ef það skyldi vera
eina hlutleysið, sem hernaðar-
stórveldin virða sem virkilegt
hlutleysi, — hið eina, sem
tryggir okkur frið, er það samt
kannske ódýrasta úrræðið. Þjóð-
irnar geta komizt furðu langt
í því að lifa af sínu. Hráefna-
birgðum er þegar farið að safna
til þess að iðnaðurinn geti full-
nægt innanlandsþörfum a. m. k.
fyrsta árið eftir að stríðiðbrýzt
út. Gerviefnaframleiðsla hlýtur
þá að taka við á ýmsum svið-
um. Um stríðsgróða af utan-
ríkisverzlun er varla að ræða
í slíkri hlutleysisafstöðu. En
þrátt fyrir allt eru þetta líklega
minnstu fórnirnar, sem við
Norðurlandabúar sleppum með
gegnum stríðið.
Þeir, sem hrósa sér af
„hlutleysisvilja“ sínum í
tíma og ótíma, en vilja ekki
a siS fórnirnar, sem
virkilegt hlutleysi krefur, held-
ur hugsa um stríðsgróðann sem
verðlaun guðlegrar velþóknun-
ar til þeirra, sem leggja árásar-
þjóðum til hráefnin í morðtól-
in, — þeir verða að skilja það
og játa það undandráttarlaust,
hvorn ófriðaraðilann þeir muni
styðja með svonefndu hlutleysi
sínu.
§é láfíð cíííy Brcfum.
Það er óumflýjanlegt, aðgera
sér grein fyrir kröfum stórveld-
ianna í næsta stríði til smáríkja,
sem verzla við þau. Gert er
ráð fyrir Bretum og Þjóðverj-
um sem andstæðingum. Þá kem
ur ekki til mála, að Danir fái
innfluttan fóðurbæti vestan um
haf handa kúm sínum og svín-
um til þess eins að birgja Þjóð-
verja því betur af matvælum og
Vmla Norðurlandaþjóðír
víð Þjóðverja I næstu
heímssfyr jðld ?
feiti til herna,darþarfa. Siglinga-
floti Norðmaniij a yrði stöðvað-
ur, ef h.ann værí jiotaður a. n. 1.
til að flytja Þjóðverjum nauð-
synjar vegtan um Norðursjó,
elns og hann gerðí í síðasta
stríði (með umhleðslu á Norð-
urlöndum til að fela). Sænsk
jSkip í förurn milli Svíþjóðáróg
Þýzkalands fengju nú ekki brezk
kol, þótt þa|u fengju þau 1914
—18, ef járnsteinn og timbur
Svía færu til Þjóðverja. Iðnað-
ur sá á Norðurlöndum, settl
byggist á innfluttum hráefnuttlj
fengi þau ekki vegna ótta Brétá
um sölu varanna til Þýzkalands
og legðist í kalda kol. Fleiri
atvinnugreinar færu á eftir. —
Eina úrræðið til að fá að halda
innflutningi vestan yfir Norður-
sjó er að veita Bretum frá upp-
hafi tryggingu fyrir því að
birgja ekki andstæðinga þeirra
neinum nauðsynjum, sem máli
skipta.
Sumir álíta, að .þá mundi
Þýzkaland ráðast á Norðurlönd
til að tryggja sér framleiðslu
þeirra, en landvarnir þeirra
reynast ónógar til að veita telj-
andi mótstöðu. Hugsanlegt er
það, en varla meir. Þýzkustjórn
inni hlýtur að vera ljóst, hve
vafasamur fengur henni væri að
ná yfirráðum yfir Norðurlönd-
um, sem svipt væru þá öllum
innflutningi og með lamaða
framleiðslugetu á öllum svið-
um. Auk þess eru timbur og
járnsteinn Svía sýnd veiði en
ekki gefin; hervarnir þeirrá
kunna að þvælast fyrir býsna
Iengi. Og margan dilk dregur
það eftir sér að hefja blóðuga
styrjöld við hin friðsömu Norð-
urlönd.
Sé láííð cftír Þjóðvcrj**
um.
Á hinn bóginn gerir Þýzka-
land mikið til þess síðustu ár-
in að ná til sín sem mestu af
utanríkisverzlun Norðurlanda.
Og verður að líta á það sem
undirbúning m. a. undir næsta
stríð. Landbúnaðarvörur, sjáv-'
arafurðir, málma og timbur
leyfa Þjóðverjar þá ekki Norð-
urlandabúum að selja öðrum en
sér, ef þeir ráða bara nokkuð
við það. Ennfremur stunda Þjóð
verjar að sjálfsögðu kafbáta-
hernað um Norðursjó iog kring-
um England til þess að venja
Norðurlandamenn af öllum,
nauðsynjaflutningum þaðan og
þangað. í þeim efnum krefjast
þeir einangrunar Bretlands rétt
eins og Bretar Þýzkalands. Yrðu
Norðurlönd við þeim kröfum
Þjóðverja, þótt með nauðung
I væri, .kæmust þa;u í sömu að-
stöðu og í Napóleonsstyrjöld-
unum, þegar brezki flotinnheim
sótti Kaupmannahöfn ogveitti
Dönum og Norðmönnum þær
búsifjar, sem þeir gleyma seint.
Vegna yfirburða sinna yfirÞjóð
verjumj í Iofti og á sjó eru Bret-
ar ekki ólíklegir til samskon-
ar aðgerða og þá — eða meiri
— við Norðurlönd, sem tekið
hefðu viðskiptaafstöðu í stríð-
inu með óvinum þeirra.
Hættan er því engan veginn
Htil, hvort sem Norðurlönd
kjósa að verzla mestmegnis við
Bretaveldi eða Þýzkaland í
stríði. Líkur benda til, að held-
ur kjósi menn samt aðra hvora
áhættuna en híð fullkomna
hlutlgysi.
Frá ívísfigandí skamm-
sýní ad skýrrí afstöðu.
Auðvitað má ekki velja af
tteinni fífldirfsku milli slíkra
k'osta, þegar friðurilnn og jafn-
vel það, sem meira er, geitur
verið í húfi. En er ekki hikið,
tvístigið, skammsýnin einmitt
feigðarmarkið hjá þeim, sem
vilja fresta því fram á síðustu
stund að taka ótvíræða afstöðu?
Hér hefur verið sýnt, að fyr-
ir stríðsgróða-spekúlöntum með
hlutleysisgrímu vakir ekkert
nema háskalegar blekkingar og
að skammsýnum tálvonum verð-
ur að svipta burt frá trúg'jörn-
um almenningi. Og það verður
sað segjast, að í stað tálvona
verða þjóðirnar að kjósa sér
utanríkismálastefnu, sem erjafn
réttmæt hugsjónalega sem
þjóðhagslega, og standa við
hana af hugrekki.
Það er þegnskylda Þjóða-
bandalagsríkja að taka þátt í
friðvörnum með viðskiptalegum
refsiaðgerðum gegn árásarríkj-
um. Þó að slíkt sé í fram-
kvæmd allt annað en hið algera
óvirka hlutleysi, verður því ekki
neitað, að á þann hátt er full-
nægt hugsjónakröfum hlutleys-
isins og að Þjóðabandalagið
hefur lyft friðvörnum upp í
veldi hins æðra og virka hlut-
leysis.
Þetta virka hlutleysi er fólgið
í því að verzla ekki með stríðs-
inauðsynjar við árásaraðila
stríðsins og verja hlutleysi sitt
vopnum, ef á er ráðizt fyrir
þessa sök. Fasistar, sem flýta
sér að umhverfa sannleikanum,
kalla auðvitað fylgjendur þessa
hlutleysis háskalega hernaðar-
sinna. Þar með sanna þeir ekk-
ert annað en að þeir þykjast
vita, að Þýzkaland og ítalía
verði árásarríki næstu styrjaldar
iOg vörnum friðarins beitt gegn
þeim.
Það dylst ekki, að hugsunin
um hið virka hlutleysi, friðvarn-
irnar, vekur sterka andúð hjá
ýmsum' þeim, sem einmitt hafa
verið fremstir í flokki aðhvetja
til vígbúnaðar, þ. e. hjá mönn-
um, sem hafa verið allt annað
en hlutleysjssinnar þola illa
að friðvarnir bitni á árásar-
stjórnum, sem þeir eru andlega
skyldir. Hið virka hlutleysi rekst
á hugsjónir þeirra og ef til
vill líka á hagsmuni þeirra.
Vírfca hluilcysið og
verzlanarþarfírnar.
Þjóðarhagsmunir virðast a.
m. k. ekki verr tryggðir með
hinu virka hlutleysi en hinu svo-
nefnda hlutleysi. í fyrsta lagi
mundi yfirlýsing um virka hlut-
íeysið og auðsær vilji til að
standa við það liræða svo það
ríki, sem hygði á árásir í von
um vörubirgðir frá Norðurlönd-
um, að þetta eitt gæti hindrað
stríð. í öðru lagi mundi það
stytta stríð, sem byrjað væri.
Þýzkaland a. m. k. getur ekki
Ibarizt lengi án sænska járnsins.
Og mestu varðar fyrir hags-
mutai Norðurlanda að hindra
stríð eða gera það stutt. En
komi stríðið samt og verði lang
vinnt, friðvarnir bnotnar á bak
aftur, helgi Þjóðabandalagshlut-
leysisins rofín og svívirt af
árásarríkjum, svo að Norður-
lönd verði beint styrjaldaraðil-
ar, þá eru það örlög, seni sízí
verða umflúin með htigsjóna-
láusu og kjarklausu „hlutleysi“
sem helzt afræður að rétta árás
arríkjunum og andstæðingum
þeirra sinn litlafingurinn hvor-
um. Þá mundi skrattinn heimta
alla höndina, en styrjaldarstór-
veldin báðar.
Verzlunin við Bretland og
enskumælandi þjóðir er mest
og mikilsverðust fyrir allar
Norðurlandaþjóðir. Næst má
telja Þýzkaland og Miðjarðar-
hafslönd. Þar sem enginn reikn-
ar með því, að Bretland rjúfi
fyrst friðinn, verða Norðurlönd
að treysta viðskipti sín Vestan
um Norðursjó og Atlanzhaf til
þess að eiga þar bakhjarl hins
virka viðskiptahlutleysis, hver
svo sem friðinn kann að rjúfa.
Verzlun við Austur-Evrópu er
einnigmjög þýðingamikil. Verði
Þýzkaland ekki friðrofi, léttir
þungum steini af Norðurlönd
um. Rjúfi það frið, er að taka
því,»og þarf að g-era sér ljóst
strax, hvort hægt er að vera
án viðskipta við það um -lengri
eða skemmri tíma.
Danmörk hefur slæma að-
stöðu til þess og á afarerfitt
með að verja kaupskip sín kaf-
bátum eða loftárásum. En við-
skiptin yfir Norðursjó eru í
sjálfu sér miklu meiri lífsnauð-
syn fyrir landið en verzlunin
við þýzka iðnaðarveldið, sem
beitir öllum brögðum til að
drepa hinn danska iðnað.
Aðstaða Svía er ólíkt betri.
Meginútflutningur þeirra til
Þýzkalands er jámsteinninn,
sem aldrei hefur að vísu verið
selt meira af en nú og gefur
þeim 120 millj. kr. gjaldeyri frá
Þýzkalandi einu. En í stríði
mundi Bretum verða kappsmál
að fá hann allan. (Nú fá þeir um
þriðjung útflutts járnsteins, en
Þýzkaland 60—65°/o). Sænsk
stóriðja keppir við Rjóðverja
og er óháð þeim um markað.
Stærstu fyrirtækin, eins og raf-
tækjafélagið Elektrolux (Axel
Wennergren), kúlnaleguve'rk-
smiðjurnar S. K. F. (Björn
Prytz, nýdubbaður sendiherra
Svía í London) og pappírsiðj-
an (Wallenberg-ættin), hafa
fyrst og fremst hag af sam-
bandi sínu við brezka heim-
inn. Jafnvel úr auðvaldsklíkum
Svía er því fremur annars að
vænta en kröfu um það að
binda trúss við Þýzkaland í
ófriði.
Hagsmunir Norðmanna af
því að kjósa brezka heiminn
fremur en liinn þýzka í stríði
eru alkunnari en svo að um
þurfi að ræða (siglingaflotinn,
sjávarafurðirnar, timbrið o. fl.
Sbr. ísland).
Jafnvel Finnar, sem taldir eru
háðastir þýzkum áhrifum, selja
Bretum nærri tífalt meira en
Pósthúsinu í Fredericia í Dan-
mörku barst nýlega bréf með eftir-
farandi utanáskrift:
„Til gistihússins í Fredericia, par
sem klukkan í veitingasalnum stend-
ur æfinlega á fimm“.
Bréfið komst þegar til skila og:
bendir það til þess að gistihúsið
hafi verið skammt frá pósthúsinu-
••
Eins og kunnugt er, gerðu blöð--
in mikið veður útaf því, að signor
Mussolini hefði talað fjögur tungu-
mál fullum fetum á Miinchen-ráð-
stefnunni. Var það ítalska, þýzka,
enska og franska. Þegar farið var
að ræða þessa kunnáttu við Mus-
solini skýrði hann svo frá að hann
hefði lært þýzku vegna íbúanna í
Suður-Tyrol, frönsku vegna Tunis
og ensku vegna Malta. Spurði þá'
einn fundannanna, hvort hann værí
ekki byrjaður að læra spönsku.
— Jú, ég er nýbyrjaður að læra
hana, svaraði Mussolini.
**
Skoti hafði eignast tvíbura, og
sýndi kunningjum sínum hreykinn
ljósmynd.
— Já, en það er aðeins eitt barn
á þessari mynd, hvar er hitt?
— Þau voru svo lík, að ég lét
mér nægja að taka mynd af öðru
barninu.
**
„Hversvegna kallið þið okkur
rauðliða? Fyrirspum til Morgun-
blaðsins------“ Fyrirsögn, í Alþýðu-
blaðinu 6. sept. s.l., þar sem þykkj-
an er tekin upp fyrir alla, sem
Mbl. kallar því nafni. Svarið er
þessi gremjuþrungna spuming:
„Halda þeir að við séum kominún-
istar.
»•
Hellismannasaga: Anno 1454 tekn-
ir átjátt þjófar hjá Staðaröxl. —
Tóku bændur sig saman og hétu
(á helga menn til þess) að þeir
fyndist. Fundust þeir í Þjófagili.
Stálu konum og píkum og öðru fé
(svo!), týgjum og vopnum og báru
í hellinn. En smalamaður á Stað
kom í hellinn, er þeir sváfu, og:
bar á brott vopnin og sagði til
þeirra. Einn fekk líf, því að þeir
höfðu hrætt hann til að stela; var
hann 18 vetra. — Hengdir í Gálga-
garðinum hjá Reyninesstað (Reyni-
'stað í Skagafirði), dysjaðir. I dysj-
unum þar hjá- (Gottskálksannáll).,
••
„Anno 1315 var vetur svo góður-
á Islandi, að enginn mundi þvílíkan;
féllu fátækir menn af harðrétti um
allt Island, svo að mörgum hundr-
uðum sætti“. (Isasumar var gengið
á undan, „grasvöxtur enginn“ né
málnyta, svo að björg yrði safnað-
undir veturinn). (Annálar).
Þjóðverjum af aðalútflutningi
sínum, trjávöru og pappírsvör-
um. Heildarútflutningur Finna
1936 nam 720 millj- kr. Helm-
ingur þess fór til Englands, en
tæplega tíundi partur til Þýzka-
lands. Á þessu gæti aðeins.
orðið breyting, ef þýzka stjórn-
in fær komið upp víggirðing-
um á Álandseyjum og nær þeim
svo í sínar hendur.
lívad þýdír óvíirfea
hítítlcysíd?
Hugsjón hins virka hlutleys-
is og viðskiptaleg þátttaka í
friðvörnum þarf að byggjast á
þroskaðri meðvitund um þjóða-
rétt og uin lífsskilyrði lýðræð-
isins- Slíkúm skilningi má ekki
reikna með enn hjá öllum fjöld-
anum, ef stríð brýzt út. Land-
varnir Norðurlanda eru ekki
FRAMH. Á 3. SÍÐU