Þjóðviljinn - 24.11.1938, Blaðsíða 3

(
^JðBVILJIN^I Fimmtudágiirinn 24. nóv. 1938
íslendingar eiga að
smíða skip sín sjálfir
Eftír Bjarna Eínarsson shípasmíð.
Bjarni Einars&on, ungur skipasmiður, ritar í dag um
mauðsynina ,8 því, að Islendin’gar smíði sín skip sjfálfir —
og þjá fyrst iog fremst móíorbáta.ia, báta og pramma. Er
íþetta í semn hið mesta atvinnu- og sjálfstæðismál fyrir þjóð-
ina — 'Og fullar sönnur færðar á, að hægt sé að vinna þetta
verk eins ódýrt hér og erlendis, ef full sanngirni er sýnd frá
því opinbera.
Hvílíkt fjárhagsmál hér er á ferðjnni, má bezt ráða af
því, að á árunum 1930—36 eruflutt iinn 72 mótorskip og mót-
/orbátar fyrir um 2 milljóinir og 300 þús- kr., en 504 bátar
og prammar fyrir tæpan fjórðung úr milljón króna.
- RAUÐAKROSS YIKAN -
Ingímar lóhannsson bennarí;
Dm Dnga Island
Bama* un$lín$ablað Rauða
króss Islands,
Pað þykir tíðindum sæta,
þegar nýr bátur bætist við
fiskiflotann, . — örlítill vottur
um þróun, óg vonir eru við
það tengdar um aukna atvinnu
Jjeirra, sem sjó stunda. Núna
á dögunum var nýjum bát siglt
frá Danmörku til Vestmanna-
eyja. Hann er 22 tonn að stærð
og var smíðiaðiur í Frederiksúnd
Kostaði bann 35 þús. kr. hingað
kominn og er samkvæmt Morg
unblaðsfrétt sá 16. í röðinni,
sem sam'i maður hefur siglt
hingað. tiL landsins. Pað er fylli-
lega réttmætt að geta eins
manns afreka, og það jafnvel
Jjegar afrekin geta verið tákn-
rænn vitnisburður um vesal-
mennsku þjóðarinnar og við-
leitni valdhafanna að gera hana
öðrum þjóðum viðskiptalega
háða að óþörfu. Að óathuguðu
máli, má fregnin um nýjan bát
vera þjóðinni óblandinn fögn-
uður, — þegar nýtt kemur fyr-
ir gamalt, :nýr möguleiki fyr-
ir batnandi afkomu og vaxandi
vinnu. En þegar þetta er skoð-
að niður í kjölinn, getur það
að vísu verið gleðifregn, en
ég verð að segja, ekki óbland-
in. Ef ekki væri hér neitt, sem
héti gjaldeyrisvandræði, ekki
atvinnuleysi, allt væri í blóma
lífsins, væri ekki að þessu að
finna.
En menn verða að athuga
þá alvarlegu staðreynd, að svo
er ekki. Hér er fjöldinn allur
af atvinnulausu fólki, sem vill
vinnu, en fær ekki. Fátækra
framfærið eykst ár frá ári pg
er orðið svo geigvænleg byrði,
á herðum þjóðarinnar, að eigi
verður undir risið. Varlaverð-
Ur ,svö lesið dagblað, að ekki
sjáist feitletraðar áminningar til
fólksins urn að greiða gjöld
sín til ríkis og bæjar.. Hotanir
um dráttarvexti, ef þetta gleym-
ist, eru orðnar fastúr fræðslu-
liður bæð(i í útvarpi og blöðun-
um. Skyldi það koma af
gleymsku?
Nei, hér er ekki um minnis-
leysi að ræða. Fólkið vantar
vinnu og peninga til að borga
með.
Á þessu ári hafá verið flutt-
ir til landsins fjórir bátar, óg
óvíst hvað margir koma enn til
áramóta. Sá fyrsti á árinu var
björgunarskútan ,,Sæbjörg“,
60—70 tonn, byggð fyrir al-
menn samskot landsmanna, hin-
ir þrír fiskibátar um og yfir
20 tonn. Alla þessa báta átti
skilyrðislaust að smíða í land-
iriu sjálfu. Nóg er hér til af
skipasmiðum, sem geta smíðað
þá fyllilega samkeppnisfærtvið
útlönd, hvað vandvirkni ogverð
snertir, ef ekki væri eins gjör-
samlega gengið fram hjá þeim
og raun ber vitni um. í þessu
sambandi má geta þess, að í
landiuu hafa verið til bátar fu.ll-
smíðaðir, en öseldir á sama
tíma og aðrif voru keyptir frá
öðrum löndum, t. d. bátar sem
Bárður Tómasson á ísafirði hef-
ur smíðað.
Með íögum 3. maí 1935 voru
samþykktar reglur um smíði
tréskipa til skráningar hér við
land. Þ.ar’er skýrt tekið fram,
að ef sniíða, á skip e.ftir reglun-
um, skal senda uppdrætti og
smíðalýsingu af því til skipa-
skoðunarstjóra, og á hann að
samþykkja hvorttveggja áður en
smíði er hafirn Þetfa er sjálf-
sögð öryggisráðstöfun og mik-
ils virði fyrir þami, sem bát-
inn á að fá.
Mér er kunnugt' um að þetta
hefur ekki verið gert við þá
þrjá fiskibáta, er inn voru flutt-
ir á árinu. Reynslan hefur þó
sýnt bæði fyrr og síðar, að eft-
irlitið er ekki svo beysið, að
ástæða væri til að rýra það á
nokkurn hátt. Dýrt er að kosta
mann erlendjs til að hafa eftir-
lit með smíðinni. Þessvegna
hafa kaupendurnir oftast orðið
að taka við erlendum bátum
möglunarlaust, hvernig sem
þeir voru úr garði gerðir.
Drjúgir eru þeir skildingar, sem
borgaðir hafa veriði í umbætur
og breytingar, til þess að bát-
arnir næðu ríkisskoðun.
Ef þeir eru aftur á móti smíð
aðir hér heima, geta væntanleg-
ir eigendur bátanna fylgzt sjálf-
ir með smíðinni frá upphafi.
Um bessar muudir er Lands-
smiðajn að Ijúka við smíði á
22 tobna mótorbát. þessi bálur
er seldmr á 24 þús .kr. fyr.ir út-
am vél Eu verð véla í slíka báta
er frá ca. 12 þús. kr. Eigandinn
hefur fylgzt með byggingu hans
frá, ftpphafi pg sannfærzt uv
styrkleik hans, — enda allir á
einu máli um hann. 1 óréttmæt-
sn fcoll ,af efni heriur sm'ðjan orð
?ð að greiðaj ca. 2 þús. kr. Af
þessu geta allir séð, að um verð
rnismun á þeirn innlendu og út-
lendu ])yrfti ekki að vera að
ræðá.
Maður skyldi nú ætla, aðþeg-
ar smfða á bát fyrir íslenzku,
sjómennina, væri hann boðinn
út hér fyrst, áður en leitað er
tilboða u.tan landsins. Þó að
undarlegt megi virðast, er það
ekki gert. þessir þrír innftuttiu
voru ekki boðnir út hér. Eu
það, sem hér er gert (il að bæla
afkomu skipasmiSanna og stuðn
ingurinn frá Því op'ubera í bar ?
átteini við erlenda samkeppni,
er að leggja, toll á efiii vélbát-
íanaa á sama tíma, sem þeir
koma tollfrítt frá, útlöndum.
Þá er annar liður í framleiðsl
unni til útvegsins. Það eru síld-
arnótabátarnir. Á hverju ári eru
þeir fluttir inn svo tugum skipt-
! ir, til jafnaðar eigi færri en 25
pör eða 50 bátar. Þetta er fram-
leiðsla sem skilyrðislaust á að
skapa í landinú; sjálfu. I janúar
síðastl'ðnum fónu skipasmiðir í
Reykjavík fram á það við gjald-
eyris- og innflutningsnefnd, að
leyfður yrði innflutningur á efni
tU slíkr,a báta og hin íslenzka
framleiðsla látin sitja fyrir uro
sölu t«I útgerðarinnar. Þessu
var ekki sinnt fyrr en Úm sein-
an, svo að ekki var hægt að
smíða neitt fyrir síldarvertíð.
Bátarnir voru keyptir frá Nor-
egi, en framtíðarhorfur íslenzku
skipasmiðanna voru atvinnu-
leysi. Slíkt er verk valdhafanna.
Þætti það ekki vafasamt kær-
leiksverk af móður, sem lirifs-
aði matinn frá hungruðum börn
um sínum og gæfi hann öðrum,
sem allsnægtir hefðu? Eðahver
er sú framtíð sem hinni upp-
vaxandi kynslóð er búin? Verð-
ur hún ekki að afplána syndir
feðranna með atvinnuleysi? Er
ekki einmitt þetta eitt alvarle<g-
asta mál þjóðarinnar? Vinnu-
skólar eru settir á stofn til að
kenna unglingunum að vinnia,
svo að þeir séu betur búnir
undir lífsbaráttuna fyrir brauði
sínu? Hver verður svo árang-
urinn af þessu námi? Er hann
ekki atvinnuleysi eftir sem áð-
ur> Þegar framleiðslan, sem
þeim er ætlað að framleiða, er
keypt fullunnin frá öðrum lönd-
um? Það hafa verið skrifaðar
margar greinar, hver annarri
skilningssljórri á því, hvað liggi
til grundvallar, þegar iðnstétt-
imar takmarka nemendafjölg-
un, sem er óeðlifeg í saman-
burði við vimvuna. Allir geta
getið sér til um það, hvernig
fagkennslan verður undirsvona
kringumstæðum. Ef við tökum
sem dæmi skipasmfðina, e'r hún
að þeirra áliti, sem til þekkja,
mjög erfitt nám, ef numið er til
hlítar. Hvernig verður slíkt
nám, ef nemandinn sér «kki
smíðað skip allan námstímann
út, og er hann þó ekki styttri
en 4 ár? Slíkt hefur verið al-
gengt hin síðari ar. Af þessu
Ieiðir, að námið og vinnan hafa
)rðið að miðast viðviðhald og
viðgerðir annarsvegar og at-
vinnuleysi hinsvegar. Ekki ó-
glæsileg framtíð, sem hinni
uppvaxandi kynslóð er boðin!
Það er ekki lausn þessara mála
þó Alþingi samþykki lög >og
'Skipi í dómnefndir til að þvinga
fleiri nemendur inn í iðnstétt-
irnar. Það sem AlJvinjgi ber
skylda til að gera, er að afnema
tolla af hrávöru til iðnaðarins
og hlúa svo að hionum, að hann
geti orðið sá styrkur okkar fs-
lenzka þjóðlífi, sem hann hefur '
verið öðrum þjóðum. Þá fjölgar
líka iðnnemum af sjálfu sér og
atvjnnulífið blómgast.
Bjanai Einarsson.
Kaffísalan
Hafnatrsírælí l&
Heít og böld
og stír svíö
allan dagínn.
Mér er ánægja að verða við
iþeim tilmaelum framkvæmdia-
stjóra R. Kr. í., að minnast
Unga Islands nokkrum orðum
í samb.andi við ,,Rauða-kross-
vikuna“. Unga Island varfyrsta
blaðið, sem ég keypti, og ég .
er einn af fyrstu kaupendum
])essú Síðan þykir mér alltaf
vænt um það. Það \\ar gleði-
stund í fábreyttu lífi okkar
barnanna, þegar nýtt blað kom
með nýjar sögur, fróðleik, gát-
ur, þr.autir og myndir. Einkum
vöktu verðlaunaþrautirnar at-
hygli okkar og hugsun. Og
gleðin var þá líka óblandin,
þegar vel tókst að leysa þraut--
irnar.
Nýlega var ég að blaða í
gömlu .Unga íslandi. Þar rakst
ég á samtal við gamlan kaup-
anda blaðsins, þar sem því er
prýðilega Iýst, hversu mikil á-
hrif gott og vandað barnablað
getur haft á einstaklinginn. Ég
hefi ekki séð öllu gleggri dæmi
úm það efni, og tel ég því
sjálfsagt og rétt að setja hér
samtalið orðrétt:
,,Unga Island“ átti nýlega
samtal, af eijnskærri tilviljun
þó, við gamlan kaupanda blaðs-
ins. Viðtal þetta er svo lær-
dómsríkt og hefur svo mikla
þýðingu fyrir lesendur blaðsins,
er nú kaupa það, a$ vér birt-
um viðtalið. eins og það var.
,,Svo að þ*ér kaupið Ú. í,
og eigið þó ekki nema ung-
börn“.
,,já, það geri ég. Ég vil
gjarna safna því, og þá hefuf
drengurinn það, þegar hann
[ stækkar. En það var nú reyndar
ekki fyrst og fremst þessvegna,
að ég fór að kaupa blaðið nú
á ný. Það var miklu fremur
af gamalli tryggð, sem ég hefi
fborið, í brjósti til U. I. frá því
ég var lítill drengur“.
,,Jæja, blessaðir segið þér
mér eitthvað nánar frá því“.
,,Já, með mikilli gleði og á-
nægju- Það er hvorki meira
né minna en það, að U. í. vakti
hjá mér á þeim tíma sjálfs-
metnað eða sjálfstraust, og
meðvitund um það, að ég væri
eins og önnur börn. Ég gleymi
því aldrei, einn morgun, þeg-
ar ég var úti í fjósi, og var
að enda við að taka fjósheyið,
að tvær eldri systur mínar
komu með miklum hamagangi
hrópandi og kallandi: „Þú hef-
ur unnið. Nafnið þitt er meðal
þeirra, sem leyst hafa verð-
Iaunaþrautina“. Mig sundlaði af
hrifningu. Ég vissi ekki hvað-
lan á mig stóð veðrið. Hafði
mér tekizt að leysa þrautina
rétt? Voru þær að segja satt?
Var ifafn mitt þá komið 1 blað-
ið? Já, þetta var allt satt.
Pósturinn háfði komið, meðan
ég var að taka fjósheyið. Upp
frá þessu, og raunar áður, var
U. í. blaðið mitt — og er það
enn. Ég tel mig ávallt standa
í þakklætisskuld við U. í. fyr-
ir það, sem það gerði fyrir
mig, þegar ég var ungur
drengur“,
Þessi gamli og nýi kaupandí
vill síður láta nafns síris get-
.ið í þessu viðtali. Hann hefir
tekið burtfararpróf við erlendan
háskóla með afarhárri eink-
unn, í sérnámsgrein, er eng-
inn annar Islendingur hefir lagt
fyrir sig, og var auk þess fyrsti
Norðurlandabúinn, sem lauk
því prófi, en gegnir nú ábyrgð-
armiklu trúnaðarstarfi í þágu
atvinnumálanna í landinu.
Ég get ímyndað mér, að
margir gætu sagt eitthvað svip-
að Jaessu um 0. I. bæði fyr og
nú. Líf manna til sjávar og
sveita er að vísu orðið mun
fjölberyttara nú en á fyrstu ár-
um U. í. Síðan hafa t. d. barna-
skólar verið settir á stofn í
öllum sveitum og kaupstöðum
landsins, og með þeim fylgir
mikil fjölbreyttni í lífi barn-
anna- En góð barnablöð vinna
ætíð s'ama starfið: fræða og
gleðja. Hvorttveggja eykur
andlegan þroska æskunnar, og
styrkir manndóm hennar. Unga
ísland hefir um þriðjung ald-
ar leyst þetta starf af hendi.
Enú er það sem fyx kærkom-
inn gestur að garði, og alltaf
fjölgar vinum þess, því að eig-
andi blaðsins — Rauði kross
Islands — leggur hið mesta
kapp á að vanda útgáfu þess.
Það var skynsamleg ráðstöf-
un þegar R. kr. I. keypti U.
I. Með því vannst tvennt í
senn: Rauði krossinn fékk á-
gætt samband við æsku lands-
ins, en aftur U. I. þann bak-
hjarl, sem því var nauðsynleg-
ur, til þess að geta orðið „lang-
líft í landinu“.
Barnablöð verða að vera ó-
dýr, en blaðaútgáfa er dýr.
Þess vegna hefir oftsinnis ver-
ið tap á útgáfu U. I. En slíkt
tap er léttbærara fjölmennum
félagsskap en fátækum ein-
staklingum.
að kvíða. Rauði krossinn hef- |
ur tekið það ástfóstri, og með
hjálp U. I. mun þessum heims-
fræga, merkilega félagsskap
takast að hafa v.aranleg á-
hrif á æskulýð landsins með
fræðslu sinni um þau þjóðar-
'hollu mál, sem félagið berst
fyrir.
Skjaldboirgín víll
ckki að verk~
lýðsfélögin segí
áflíf síff á fagsam~
bandsmálínu.
Fundutr í veirklýdsfélagí
Akraness.
Á laugardaginn var fúndur
haldinn í Verklýðsfélagi Akra-
ness. Jón Sigurðsson erindreki
h.afði verið á sveimi á staðnum
um nokkurt skeið og lét hann
í veðri vaka; að hann væri þar
í einhverskonar síldarerindum.'
Akurnesingum virtist þó, að
hann léti sér anuara um erindi
Skjaldborgarinnar en síldarmáj.
Á fundinum kom hann á flot
tillögu um, að félagið lýsti
trauúti á ölju athæfi óg gerðum
ihins svokallaða, Alþýðusam-
bandsþingSi
Þá kom fram tillaga um að
fram væri látin fara allsherjar-
Dndirtóöor
pýzkra naz-
ista I Elsass-
Lóthringen
Öll undanlátssemi franskra
stjórnarvalda við fasismann
undanfarin ár, hefir verið af-
sökuð með því, að viðhalda
þyrfti bræðralagi Frakklands og
Bretlands, hvað sem það kost-
aði. Þannig afsakar Daladier
fevikin í Múnchen. En hamingj-
an hjálpi Frakklandi daginn
þann, er Hitler krefst Jaess að
fá Elsass Lothringen! Enska í-
haldsblaðið „Daily Telegraph“
gefur í skyn hvers virði banda-
lagið við brezka íhaldið er. —
í grein, er það birti nokkru eft-
ir að Múnchen-samningurinn
var gerður, stendur þetta um
Elsass-Lothringen:
„Vér verðum að reikna með
þeirri þróun, sem nú er að ger-
ast . . . Vér megum ekki hliðra
oss hjá því að búa hugi manna
undir þá stund, er Þjóðverjar
krefjast þess, að Elsass og
Lothringen verði sameinuð
Þýzkalandi. Sterk rök, atvinnu-
legs eðlis, knýja nasjónal-sósi-
alistana til að gera þessa kröfu.
Elsass-Lothringen hefir óskap-
legar birgðir járnmálms, auð-
ugar kolanámur, kalínámur . .
Segjum svo að þýzki áróður-
inn aukist og margfaldist í
þessum landshlutum. Hvað eig-
um vér þá að gera? Réttast
væri að taka ákvörðun um það
fyr en seinna. ...
Frjálslynda stórblaðið brezka,
„News Cronicle“, birtir eftir-
farandi fregn:
„Síðustu vikurnar hefir ver-
ið safnað peningum víðsvegar í
Þýzkalandi til áróðurs í Elsass-
Lothringen. Engin leynd er
höfð á söfnuninni né filgangi
hennar. Qefendur ‘fá kvittun,
spjald með mvnd af Múnster
í Strassburg, og áletrun, er
hljóðar um nýþýzkan menn-
ingargróður í Elsass. Talið er,
að sendiherra Þýzkalands í
París greiði of fjár til þessar-
ar starfsemi, sem beint er gegn
franska ríkinu. Ein af kröfum
nazista í Elsass-Lotliringen er
sú, að allir Qyðingar í Frakk-
landi verði fluttir til Madagask-
ar!“ '
Skákmótið
I LONDON I GÆRKV. (F. Ú.)
Á skákþinginu í Amsterdam
standa vinningar þannig eflir
10. umferð: Keres og Fine hafa
sex vinninga hvor, Aljechin,
Capa Blanca og Botvinnik
fjóra og hálfan h\ or. Euwe
hefur þrjá og hálfan. Aljech-
in vann Capa Blanca.
Nýíir ásktrífenduir
fá blaðíð ókeyp~
ís fil mánaða~
mófa
atkvæðagreiðsla um afstöðu fé-
lagsins til fagsambandsins. Þá
leizt -Jónj ,'Og köppum hans ekki
'á blikuna og" komu því til veg-
ar, að engin atkvæðagreiðsla
fór fram á fundinum.