Þjóðviljinn - 03.12.1938, Blaðsíða 2

Laugardaginn 3. des. 1938
ÞJÓÐVILJINN
þJðOVUJlNli
Qtgejaneli:

Einar Oifitn—,
Sigfús A. SigarfajeFÍars**.
Ritstjórrumkrtfniefar: Hvorfis-
götu 4 (3- tuaB), stmi 2270.
AJgreiðsta- •* auglýsingaskrif-
stofa Anstwstrasti 12 (1. hæö),
sími 2184.
AskrlftargfttW á mánuöi:
Reykjavík og nágFsani kx. 2.69
Annarsstaöar á la»cli*u kr. 1.59.
I lausKSölu 18 mar* ©intakið.
Víkingspreat, Hvarfiagðtu 4,
Sírai 2884.
Haukur Helgasou
Vídsjá Þjóðviljans 3. 12. '38
Lýdrædí grand~
völlur sjálfsfæð~
ísíns.
Á tuttugu ára fullveldisaf-
mæli þjóðarinnar virtust allir
stjórnmálaflokkar sammála um
það, að allt bæri að gera til
þess að vernda það frelsi, sem
fengið er, og til þess að búa
þjóðina undir að taka utanrík-
ísmálin í eigin hendur og slíta
konungssambandinu við Daní
árið 1943.
Sjálfsagt er að fagna þeim
samhug stjórnmálaflokkanna,
sem kom fram við þetta hátíð-
lega tækifæri, og engin ástæða
er til að ætla annað, en að af
heilindum sé mælt þegar lýst er
yfir sjálfstæðisvilja hinna ein-
stöku flokka. Pað virðist því
vera orð í tíma talað að leggja
fram þá spurningu, á hvern hátt
flokkarnir geti unnið saman aS
þessu sameiginlega áhugamáli.
Öllum virðist bera saman um
það, að undirstaðan undir
stjórnarfarslegu sjálfstæði voru
sé efnahagslegt sjálfstæði þjóð-
arinoar, ásamt verndun lýðræð-
is og menningar.
Sjálfsagt verður ekki hjá því
komizt. að stjórnmálaflokkana
greini mjög á um hvaða leiðir
beri að fara til þess að vernda
og efla fjárhagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar. Petta verður ljóst
þegar þeirrar staðreyndar ei
gætt, að það eru fyrst og
fremst mismunandi viðhorf til
þess hvernig reka skuli þjóðar
og ríkisbúið, sem skipa mönn-
um í mismunandi stjórnmála-
flokka.
Hvað hinum atriðunum við-
víkur, verndun lýðræðis og
menningar, gegnir nokkuð öðru
máli. Par ættu flokkarnir að
geta hafið samstarf. Það er
ekkert efamál, að meginþorri
þeirra manna, sem fylgja þeim
fliokkum að máli, sem fulltrúa
eiga á þingi, eru eindregnir
unnendur lýðræðisins, þó hitt
sé jafnvíst,, að til eru menn
innan sumra þeirra, sem eru
haldnir af brjálæði nazisma.
Pað er þessi mikli fjöldi, sem
á að taka höndum saman án til-
lits til stjórnmálaskioðana, og
vinna sem einn maður að öllu
því, sem tryggt getur sanna
þjóðmenningu og þar með
grundvöll lýðræðisins.
Það er þessi fjöldi, sem verð-
lur að gera þá skilyrðíslausu
kröfu til stjórnmálaflokkanna,
þð þeir í einu og öllu vinni sem
sannir framherjar menningar og
lýðræðis.
Hver sannur lýðræðissinni
verður að sannprófa sinn flokk
í þessu, máli — og komist hann
að þeirri niðurstöðu, að flokk-
ur hans .geri ekki skyldu sína
í baráttunni fyrir lýðræði og
menningu, og fái hann engu
Svíar mótmæla
Stokkhólmi 22. nóv. 1938.
í gærkveldi var fundur hald-
iinn í stærsta samkomusal Stokk
hólms, til að mótmæla Gyð-
ingaofsóknunum í Þýzkalandi
nú síðustu vikurnar. Allir að-
göngumiðarnir, 2000 að tölu,
seldust upp á tveim klst. Menn
úr öllum stéttum og pólitískum
flokkum virtust vera þarna sam-
ankomnir. Verzlunarmenn, lista-
menn, embætlismenn, verka-
menn, vísindamenn og stúd-
entar sátu þarna hlið við hlið.
Eitt batt alla saman: Andstygð-
in á upplífgun miðaldavilli-
mennskunnar suður í Pýzka-
Iandi og samúð með hinum of-
sóttu Gyðingum. Fundarstjóri
var Jónas Lindskog prestur hér
í Stokkhólmi. Fyrsti ræðumað-
urinn var próf. Torgny Seger-
stedt, aðalritstjóri Göteborgs
handels och sjöfartstidnings.
„Loksins virðist vera mögulegt
að vekja samvizku alls heims-
ins“, sagði Segerstedt. „Þýzku
Gyðingarnir skunda til landa-
mæra Þýzkalands til að reyna
að komast úr landi. Við landa-r
mærin standa hermenn með á-
setta byssustirtgi og meina þeim
inngöngu inn í nágrannalönd-
in. En fólkið stendur bak við
ríkisstjórnirnar, og fólkið getur
myndað heims-álit og vakið
samvizku heimsins, jafnvel þótt
maður væri farinn að efast um
það.
Göbbels afsakar Gyðingaof-
sóknirnar m. a. með að hreinsa
þurfi landffi af þeim lýð, sem
kom að austan. Og svo eru ætt-
ir, sem dvalið hafa í Pýzka-
landi í mörg hundruð ár of-
sóttar. 12 þús. Gyðingar féllu
í stríðinu fyrir Pýzkaland. Ætt-
menn þeirra eru einnig ofsótt-
ir. — Allir þeir, sem vita hvaði
mannúð er hljóta að standa upp
og mótmæla! „Pað, sem þér
viljið að mennirnir geri yður,
það skuluð þér og þeim gjöra“.
Petta er og verður alltaf eink-
unnarorð mannúðarinnar“.
Ræðu próf. Segerstedts, sem
er höfuðóvinur hinnar nazist-
isku villimennsku her í Svíþjóð,
var tekið með dynjandi lófa-
taki.
Næst talaði rithöfundurinn
Morika Stiernstedt.
Hún hóf mál sitt með að
minna á hvernig fjölmenn þjóð
í byrjun ófriðarins 1914 réðst
án nokkurs fyrirvara á lítit*
land,, þótt hún hefði ábyrgzt
hlutleysi þess. Eftir á talaði for-
sætisráðherra fjölmennu þjóð-
arinnar með fyrirlitningu um
hlutleysissamninginn, sem hann
kallaði „pappírssnepil".
Með þessum atburði byrjaði
nýtt tímabil: Ofbeldi gegn rétt-
læti.
„Gin- og klaufaveikin er ekki
hættulegasti sjúkdómurinn, sem
kemur sunnan að“, hélt Stiern-
stedt áfram. „Sá sjúkdómur,
sem lýsir sér í Gyðingaofsókn-
unum er miklu hættulegri. í
um þokað til úrbóta, þá getur
hann og flokkurinn ekki leng-
ur átt samleið. ^
S. A. S.
Gvðingaofsóknunum
„FIóttam£ou“.
Málverk eftir norska®málarann Willi Middelfart af
„Flóttamönnum í Alicante“. — Slík eru nú og örlög Gyðinga
ungdæmi mínu ferðaðist ég
mikið í keisara-Rússlandi, og
sá þá mörg hryllileg dæmi um
hvernig farið var með Gyðing-
ana. En þessar ofsóknir í hinu
Asíulega kcisara-Rússlandi voru
barnaleikur í samanburði við
ofsóknir þýzku nazistanna gagn-
vart varnarlausum Gyðingun-
um. Ekki eru allir Gyðingar
góðir og göfugir menn, En eru
allir Svíar það?
Fylkjumst gagm art kynþátta-
h'atri!
Roðnum við ekki af skömm,
þegar við erum kölluð aríar?
Munið eftir.að í skógunum við
landamæri Þýzkalands og Pól-
lands bíða hópar af flóttamönn-
um, allslausir í nístandi haust-
rigningum. Reynið að setja ykk-
iur íþeirra spor. Er það oíbeldi,
sem við viljum? Eða er það
réttlæti? Undir svarinu er fram-
tíð menningarinnar komin“.
Séra Bertil Nagárd talaði
næstur.
„Að rétta hvor öðrum hönd-
ina, að byggja upp þjóðfélagið
hvor með annars hjálp, ekki að
slá hvor annan og ekki að
brenna hvor annars íbúðir, það
er takmark hins demókratiska
þjóðfélags. Pessvegna skulum
við vinna fyrir tilveru þess og
berjast gegn ofbeldi, heimsku
og óréttlæti“.
Zeth Höglund, aðalritstjóri
Social-Demokratens, mælti m.
ia.: „Við sósíaldemókratar
blygðumst okkar ekki fyrir, að
Marx og Lassalle voru Gyðing-
ar. Störf þeirra fyrir verkalýðs-
baráttuna hafa verið notuð sem
átylla fyrir Gyðing.ahatri naz-
ismans. En kapítalismi Gyðing-
anna er líka tekinn sem átylla
fyrir Gyðingaofsóknunum. Við
Iítum ekki á Gyðinga-aucf-.
valdið sem sérstakt GyðingaT
viðfangsefni, heldur sem kapí-
talistiskt viðfangsefni.
Kynþáttahatur og þjóðremb-
ingur verður að yfirbugast, ef
menningin á ekki að tortímast!
Það er andi mannúðarinnar,
sem Göthe barðist fyrir, sem
Heine, Kant og Thomas Mann
börðust fyrir. Pað er barátta
þessara manna og annarra
slíkra, sem bjargar okkur frá
hatri á Þjóðverjum. Pað er
þessi barátta, sem veldur því,
aft viö í na7Ísmanum siáum
skammvinnt fyrirbrigði, þarsem
við erum sannfærðir um að inn-
an skamms muni Göthe sigra
Göbbels, lýðræðið sigra harð-
stjórnina, kraftur andans sigra
traðk stígvél,ahælanna!“
Að lokum var eftirfarandi til-
laga samþykkt í einu hljóði:
„Hinar dæmalausu Gyðinga-
lofsóknir í Pýzkalandi hafa vak-
ið hryggð og viðbjóð um allan
hinn siðmenntaða heim. Fund-
urinn telur sig láta í ljósi skoð-
un mikils jneiri hluta sænsku
þjóðarinnar, er hann í nafni
mannúðar og lýðræðis samein-
ast í mótmælum alls heimsins
gegn ofsóknunum á móti varn-
arlausu fólki. Að þessar hrylli-
legu ofsóknir séu í hreinni and-
stöðu við boðskap kristinnar
trúar, þarf ekki að taka fram.
Fundurinn álítur það knýj-
andi skyldu allra lýðræðisríkja,
að reyna að stöðva Gyðingaof-
sóknirnar og koma hinum of-
sóttu til hjálpar. Að svo miklu
leyti, sem mögulegt er, verður
að útvega griðastaði í öðrum
löndum, og ber öllum að gera
skyldu sína til þessa.
Sérhverja tilraun til að koma
á Gyðinga-andúð í landi voru
ber að brennimerkja sem fjand-
samlega lýðræðinu og hafandi í
för með sér andlegt og menn-
ingarlegt hrun.
Fundurinn skorar að lokum á
alla einstaklinga að taka þátt í
hjálparstarfseminni til lianda
flóttamönnunum. Megi þjóð vor
jnú, eins og í heimsstyrjöldinni
sýna hinum ógæfusömu samúð
og með því leggja áherzlu á
hugsjón mannúðar gegn hug-
sjón ofbeldis“.
u^lcí&in^r

Grtmur Úlfsson frœndi minn svaf'
aði Haraldi konungi lúfu er bað
hann pjóna sér: „Eigi mun ek pjóna
pér. Pvi at ek veit, at ck mun eigi
gœfu til bera at veita pér pá pjón-
ustu sem ek mgnda vilja ok vert
vceri. Konungr pagdi ok setti
hann drefnrauZnn á at sjá“. (Egla).
Porri Islendingu, a. m .k. gervöll
alpgda, svarar eins Haraldi lúf.u nú-
tímcns, fasismadraugrmm, sem skýt-
fir upp\ höfpinu l Sjálfsta’disflokJin-
um og heimtar pjónustu. Draugá
skortir náttúriega sk n til ad rocn&
undan sskt sinni, en peir hrœdast,
ef sijnd cr sú pjónusta ein, sem vert
vceri. „*
flísir pú gscn mér cg hjálpirdu
mér ekki til að fella Framsókn, pá
hlýtur pú\ ad vera prœlt Framsókn-
arflokksins, petta er pad sem
affurhaldsblödin beina nú ad Sam-
einingarflokki alpý'öu med blygdun-
arlausri frekju. En viö sjáam og
skiljum draugsglottid á snjáldrinu,
sem par er ad bidja um pjónustu
viö sig.
**
Á lcugardaginn e; ddi Vísir leiöara
sinum í umkvörtun um páð, aö
Örvar-Oddur hef&i lagt of takmak-
aca merking i eina af pessum ó-
sönnu frekjuklausum hans og tekið
of lifiö upp orörétt. Nú skal petta
tekíö upp Vísi til sóma eins ótak-
markaö og hann vill hafa paö:
aö Sósialistaflokkurinn sé pess
albúinn, hvencer sem d purfi aö
fialda, aö veiia Framsóknarflokkn-
um alla pá pjónustu, sem hann má.
Og f/jrir peirri pjónustu flokks
ins eru engin skilyröi sett. Sú pjón-
Framhald á 4. síðu.
Endnrmlnnlngar frð 1918
Ufiphaf sambandslaganna
Effír Hendvík S, Offósson
Á fundi stjórnar Jaínaðar-
maanafélags Reyk'avíkur, sem
haldinn var í verkstjóraherberg-
inu uppi á lofti í Gutenberg í
janúar 1918, bar formaður fé-
lagsins, Pétur G. Guðmundsson
fram tiíiögu þess efnis, að fé-
Iagsfundur skoraði á stjórn Al-
þýðusambandsins að senda
mann á fund danskra jafnaðar-
manna og heita á fulltingi þeirra
til þess að koma fram óskum ís-
lendinga í sambandsmálinu og
jafnframt því að fá viðurkenn-
ingu Dana fyrir sérstökum sigl-
ingafána, en frá 1915 höfðum
við haft lögfestan landhelgis-
fána. Á þessum örlagaríka fundi
voru eftirfarandi stjórnarmeð-
Iimir viðstaddir: Pétur G. Guð-
mundsson, form., undirritaður,
ritari, Guðmundur Sigurðsson
klæðskeri gjaldkeri, Hallbjörn
Halldórsson og Sigurður Por-
steinsson á Rauðará meðstj. —
Pétur rökstuddi tillögu sína með
því, að ógerningur væri að
ætla sér að skipuleggja verka-
Iýðinn til stéttabaráttu meðan
innanlandsdeilur um afstöðuna
til Dana væru svo ríkár í hug-
um manna. Nokkrar umræður
urðu um málið, en að lokum
var tillaga formanns samþykkt,
og á næsta félagsfundi var á-
skorunin samþykkt og send
sambandsstjórn. Hún brá fljótt
við og tilnefndi ritstjóra „Dags-
brúnar“, en hún var þá mál-
gagn fbícksins, ölaf Friðriks-
son, til fararinnar. Pá var svo
högum háttaðí í Danmörku, að
samsteypustjórn radikala ilokks
ins fór með völd í landinu und-
ir forsæti Th. Zahle, en ráð-
herrar án sérstakrar stjórnar-
deildar voru Th. Stauning frá
jafnaðarmönnum og I. C.
Christemsen frá vinstri flokkn-
um. Ólafur Friðriksson fór ut-
an með næstu ferð, en ákveðið
var, að ekki skyldi látið neitt
uppskátt um erindi hans. Hann
hitti að máli F. Borgbjerg, sem
þá var ritstjóri Social-Demo-
kraten og fyrir utan Stauning á-
hrifamesti maður danskra jafn-
aðarmanna. Ólafur skýrði hon-
um frá sjálfstæðisbaráttu ís-
lendinga og óskum þeirra um
endurheimt hins forna stjórn-
frelsis. Borgbjerg tók vel í
þetta. Hann var tilfinningaríkur
maður að eðlisfari, nokkuð
ofsafenginn og fylginn sér, en
ekki að sama skapi ýtinn og
flokksbróðir hans Stauning.
Mun það' líka hafa ráðið mestu
um að Stauning varð seinna
aðalforingi flokksins. Stjórn
danska flokksins tók málið fyr-
ir, enda mun Ólafur hafa sótt:
það fast og Borgbjerg fyrir
hans hönd og íslendinga. Lauk
því svo að danskir jafnaðar-
menn, sem voru næst stærsti
stuðningsflokkur stjórnarinnar,
gerði ákveðnar kröfur til henn-
ar um, að nú yrði endanlega
gengið frá deilumálum íslend-
inga og Dana. Stjórnin og
stuðningsfLokkar hennar urðu á-
sátt umi að skipa nefnd frá öll-
um flokkum til að semja við
samskbnar nefnd frá hendi ís-
lendinga. Danska íhaldið neit-
aði þó með öllu að verða við
þessum tilmælum og þóttist
ekkert eiga vantalað við íslend-
inga.*) Nefndin var síðan skip-
uð og samdi um sumarið við
fulltrúa íslendinga.
Ég-vai viðstaddur umræður
um þetta mál í danska þinginu,
ásamt fleiri íslendingum. Þóttf
okkur mikið til koma glæsi-
mennsku Borgbjergs heitins, er
hann stóð þar og reiddi eldi-
branda mælsku sinnar gegn í-
haldinu, er ekki vildi ganga inn
á neinar réttarbætur. Christen-
ensen gamli, sem um langan
aldur hafði verið foringi
danskra bænda, lét sitt ekki
eftir Iiggja að heldur. Auk okk-
ar íslenzku stúdentanna, sem
Borgbjerg hafði útvegað sæti
á pöllunum, sat þar líka aðal-
„,átórítet“ íhaldsins^ í málum ís-
lands, Knútur prófessor Berlín.
Víst höfum við ekki litið hann
hýru augá í það sinn.
1 sambandi við þetta dettur
mér í hug annar danskur mað-
ur, sem ef til vill hefur allra
*) Pegar Ólafiir kom heim úr
för sinni, var honum fagnað af
flokksbræðrum hans með kaffi-
samsæti, sem haldið var uppi
á lofti. Þótti hann hafa rekið
erindi flokksins með hinní
mestu prýði.