Þjóðviljinn - 07.12.1938, Blaðsíða 2

Miðyikudagurinn 7. des. 1938.
jnðoviuiNte
Otgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflckkunnn —
Ritstjórar:
Knar Olgeirsson,
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð),
sími 2184.
Áskriftargjöld ó mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2.00
Annarsstaðar á landinu kr. 1.50.
I lausasölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Hver er mmmv~
ínná þfzhu vlnnu
íylkingumii og.
Alþýd tssasnþasids
sfiésfninsii?
Ef til er hugsandi maður, sem
•efast um að rétt sé að breyta
Alþýðusambandinu í fagsam-
band, þá ætti sá hinn sami að
athuga lorðaskipti Alþýðusam-
bandsstjórnarinnar við Pvotta-
kvennafélagið Freyju.
Ef til vill halda menn að
Þvottakvennafélagið Freyja hafi
á j)£ssu ári átt í deilum við
vinnuveitendur um kaup og
kjör. Pað væri ekkí með öllu
óeðlilegt þó þeir, sem fjser-
standa hefðu fengið þlá (hug-
mynd Inn í höfuðið, út af öllu
því brasi, sem félagið hefUr
átt í. En allar slíkar hugmyndir
eru gripnar úr lausu lofti. Pað
hefur engin deila átt sér stað
milli Freyju og vinnuveitenda á
þessu ári. Það hefur hvorugur
aðili óskað endurskioðunar eða
uppsagnar á samningum.
En Haraldur Quðmundsson,
ráðherra hinna vinnandi stétta,
lagði svo fyrir áður en hanrt
var „dreginn úr ráðherrastóli“,
að allar ríkisstofnanir skyldu
segja upp samningum við
Freyju, hann eftirlét þó Skúla
Guðmundssyni þann heiður að
staðfesta þessa fyrirskipan með
sinni ráðherralegu undirskrift.
Engin ríkisstofnun hafði ósk-
að eftir að segja þessum samn-
ingum upp. Freyja hafði því
síður óskað þess; þaðvaraðeins
hinn ráðherralegi vilji Haralds
og Alþýðusambandsstjórnarinn-
ar sem réð.
Pað má fullyrða, að allar rík-
isstofnanir hefðu verið fúsar til
að taka upp samninga við
Freyju á ný, en þeim var bann-
að það, þeim var skipað að
semja við Alþýðusamband ís-
lands. Og auðvitað sömdu þær
við Alþýðusamband íslands, sá
samningur er um flest sam-
hljóða fyrri samningum við
Freyju, munurinn er sá einn að
áður stóð í samningnum, að
félagskonur úr Freyju hefðú
forgangsrétt að vinnunni, en
hliðstætt ákvæði hafa flestverk-
lýðsfélög í samningum sínum,
en nú stendur þar, að konur
serru séu í félagi innan Alþýðu-
sambandsins skuli gánga fyrir
vinnunni. Freyja er ekki nefnd
á nafn.
Menn athugi vel hvað hér
hefur gerzt.
V,erklýðsfélag hefur samninga
við vinnuveitendur, um þásamn
inga er enginn ágreiningur. Póli
tísk klíka sem ræður í sambandí
verklýðsfélaganna og um' 'leið
á ráðherra í ríkisstjórn, notar
sér vald sitt og nauðgar vinnu-
veitendum til þess að segja upp
F J 6 8 V I L ] I N N
Utanrikispólitík Islands
Á að gera ráðstaianir til "að vernda sjálfstæðið,
eða á að ilfóta sofandi að feigðarósi fasismans?
1. desember hefur vakið
nokkrar umræður um afstöðu
Islands eins og högum er nú
háttað í heiminum. Og alveg
sérstaklega virðist útvarpsræða
mín hafa raskað ró ritstjóranna
við Morgunblaðið og Alþýðu-
blaðið, sem finna engin orð
nógu stefkí í málinu til að sverta
mig. Pótt íslendingar yfirleitt
séu annarar skoðunar en þess-
ir ritstjórar ,þá er samt rétt
að rökræða þessi mál nú þegar,
nánar en gert hefur verið fram
að þessu . .
Erum við óhultir um sjálfstæð ð?
Pegar við íslendingar lýstum
yfir fullveldi voru 1918 og hóf-
um fyrstir allra þjpða í veröld-
• irú tilveru sem herlaust og
varnarlaust ríki, þá gerðum við
það! í barnslegri trú á, að aðrar
öióðir viðurkenndu mannrétt-
mdi vor sem helgan rétt vorn
;.g engri þjóð dytti í hug að
granda sjálfstæði voru sökum
virojngar þeírrar, er viðkomandi
þjóð sjálf bæri fyrir réttindum
-verrar þjóðar til að ráða sér
sjálf.
Þessí vírðing anhára þjóða
yi ir mannréttindúm var þá líka
allrík, Svo þáð gat ekki talist
■ isiti glæfralegt að byggja á
■> ínni eins og sakir stóðu.
En nvar er þessi virðing fyr-
. þjóðfrelsinu nú?
þýzkaiand, ítalía og Japan
hafa lýst yfir því, að þau viður-
keinni ekki rétt þjóðanna tíi sað
ráða sér sjálfar iQg áskilji sér
rétt til aið blanda sér inn í inn-
anríkismál annarra þjóíða eins
iog þeim þóknast. Og þau hafa
framkvæmt þetta. Pau hafa lagt
undir sig Abessiníu, Ausíurríkj
og aið mestu leyti Tékkósló-
vakíu. Og þau hafa ráðizt á
Spán og Kína til að leggja þær
-þjóðir undir sig líka.
Einhver kann að segja, að
yfirlýst „hlutleysi“ íslands í
samningum við félagið og knýr
þá síðan til að gera samning á
ný við annan aðila um óbreytt
kaup og kjör. Aðeins ein ríkis-
stofnun hefur ekki látið etja sér
út í þennan loddaraleik. Það
er ríkisútvarpið.. Þar hefur ekki
verið sagt upp samningi við
Freyju.
Allir vita hvað veldur þessari
fáránlegu framkomu Alþýðusam
bandsstjórnar og ríkisstjórnar,
sem s|é það, að m'eginþorrinn
af félagskonum í Freyju eru
andstæðar Alþýöusambandsklík
junni í stjórnmálaskoðunum.
Er furða þó menn spyrji:
Hvaða verksvið ætlar Alþýðu-
sambandsstjórn verklýðsfélög-
um? <
Samningsrétíurinn um kaup
og kjör er tekinn af þeim í
flullú trássi bæði við félögin og
atvinnurekendur.
Hver er munurinn á þessum
starfsaðferðum Alþýðusam-
bandsstjórnarinnar og vinnufylk
ingarinnar þýzku?
Hin einstöku verklýðsfélög
eru úr sögunni í Þýzkalandi.
Vinnufylkingin semur um kaup
og kjör, leiðtogar hennar eru
skipaðir af stjórnarvöldunum.
Hvað á Alþýðusambandsklík-
an langan veg ófarinn að því
stríði muni forða okkur frá ör-
lögum þessara þjóða. — En
ég vil bara segja þeim mönnum,
að Italía hefur enn ekki sagt
Abessiníu stríðáhendur, Pýzka-
land ekki Austurríki né Tékkó-
slóvakíu og Japan ekki Kína!
Og á Spáni hafa ítalskir og þýzk
ir herir nú barizt í 2y2 ár, án
þess að segja Spáni stríð á
hendur. - Fasistaríkin bara
íaka löndin. Hið formlega
„stríðs“-spursmál er úr sög-
unni.
Aðrir halda ,að vopnleysið
muni hjálpa okkur. Menn níðist !
ekki á vopnlausum mönnum. —
Ég ætla að biðja menn um að
vera ekki með drengskaparhug-
myndir íslendingasagnanna um
kvenna- og barnamorðingjana í
Berlín og Róm. Hefur vopnleys-
ið bjargað börnunumogkonun-
umí, sem morðingjar Hitlers og
Mussolíni'drepa daglega í Val-
encia og Barcelona? Hefur varn
arleysið bjargað Gvðingunum,
sem eru limÍestir, ræntir Og' ..
myrtir af glæpamönnum nazista
flokkslns? — Og hví skyldiþað
frekar bjarga okkur? Við höf-
um ekki svo lítil auðæfi hér, að
fasistaríkin ásælist ekki land
vort Iíka, þegar þau gefa sér
tíma til að gleypa það.
Pólitík Ketils iog pólitík strútsins
Staðreyndirnar tala sínu máli.
Grundvöllurinn, sem við byggð-
um fullveldi vort út á við, er
horfinn. Helmingurinn af stór-
veldum heimsins virðir ekki
lengur mannréttindin og engin
ástæðaf til að ætla að þeir geri
undantekningu um sjálfstæðj
vort.
Hvað vilja þá mennirnir gera
sem' berja sér á brjóstog hrópa
hve dásamlegir verndarar sjálf-
stæðisins þeir séu?
Pað virðastaðallegaveratvær
leiðir sem þeir sjá til að „vernda
sjálfstæðið“:
Önnur er að stinga höfðinu
marki að innleiða hér þýzka
skipulagið ?
Framkoman við Freyju sann-
ar að andi Skjaldborgarinnar er
reiðubúinn til þess að taka upp
starfsaðferðir nazista. Að eins
eitt getur hindrað hana, — sam-
takamáttur verkalýðsins. Verka-
menn verða að gera sér ljóst
að féiög þessl eiga að vera stétt-
arfélög, ekki stjórnmálafélög.
Á grundvelli stéttarfélaganna
geta allir verkamenn sameinazt,
allir eiga þeir sörtiu 'hagsmuna
að gæta, sömu réttindi að verja,
sömu menningarverðmæti að
vinna, en hitt er staðreynd, að
á sviði hinna pólitísku dægur-
mála eiga þeir ekki allir sam-
leið. i
Þessvegna er það nauðsyn, að
verklýðsfélögin verði losuð und
an pólitísku þrældómsoki Skjald
borgarinnar, áður en þessi félög
verði svipt svo að segja öllum
félagslegum réttindum, áður en
enn fleiri einstaklingar verði
ofsóttir og sviptir atvinnu vegna
stjórnmálaskoðana.
Öllum heilbrigt hugsandi
mönnum ber að gera allt, sem
í þeirra valdi stendur til þessi
að flýta fyrir því að Alþýðusam
bandinu verði breytt í fagsam-
band. S. A. S.
í sandinn, eins og strúturinn, —
loka þar með augunum fyrir
staðreyndunum og hættunni .
Hin er hin „hugumstóra“ póli
tík! Ketils að segja: „Espaðu
ekki ólukku manninn, sérðu
ekki hann ætlar að drepa okkur
lifandi". Sem sé: kioma sér vel
við fasistaríkin, skríða hundflat-
ir í duftinu fyrir hverri fyrir-
skipun frá Berlín, þora ekki
að ræða Gyðingaofsóknirnar o.
s. frv. Og um fram allt aðhafast
ekkert, er harðstjórunum í Ber-
lín þætti sér misboðið með.
Með öðrum orðum: láta óbeint
strax t’ara að stjórna landinu
þaðan.
Hver af þessum leiðum, sem
farin væri, leiðir til sömu glöt-
unarinnar. Mennirnir, sem mæla
með þeim nú, yrði vafalaust
fljótastir til að segja: við verð-
um að gefast upp, — ef Þýzka-'
land tæki að hóta okkur.
Eiinangriun — undir vernd
brezka flotans.
Þá eru aðrir, sem hugsa sér
að berjast megi áfram við það,
sem verið hefur einkennileg en
þó raunveruleg „trygging“
sjálfstæðisins — sem sé brezka
flotann og því sé bezt aðhalda
einangrunarpólitíkinni áfram.
Við skulum athuga þetta. Pað
er um tvo möguleika að ræða:
Er vernd í brezka flotanum?
Bretland hefur upp á síðkastið
látið svo að segja eyðileggja
fyrir sér sjóleiðina gegnum Mið
jarðarhafið, með því að ofur-
selja í rauninni bæði Suezskurð-
inn og Gíbraltar. Bretaveldi
horfir aðgerðalaust á, þóttjap-
an sé að eyðileggja óhemjuauð
æfi þess í Kína. Og það sér
Þjóðverja vera að brjóta sér
leiðina til olíulinda íraks — og
afhendir þeim sjálft fyrstu víg-
girðinguna á leiðinni, Maginot-
línu Tékkóslóvakíu.
Myndi Chamberlain-stjórn
láta brezka flotann fara í stríð
út af okkur, þó að Pjóðverjar
tækju ísland, t. d. með því móti
að láta íslenzka Franco-bandítta
gera hér uppreisn og taka völd-
in með aðstoð þýzkra vopna?
— Vissulega er það harla ólík-
legt. Brezka flotann er því erfitt
að treysta á sem vernd.
En undir hvaða skilyrðum
væri það þó líklegast og bezt
fyrir okkur, að brezki flotinn
léti hér til sín taka?
Væri það t. d. heppilegt, að
það væri alveg óbundið og
brezki flotinn færi að skipta sér
hér af okkar sjálfstæðismálum
upp á eigin spýtur, ef þýzkir
flugumenn næðu hér völdum?
Gæti það, ekki einmitt stofnað
sjálfstæðinu í voða, þó *að
brezki flotinn sigraði. „Vernd“
Breta er ekki alltaf Svo þægileg
fyrir þá, sem verndaðir eru.
Arabar eru t .d. undir „vernd"
Breta.
■ Bezta afstaðan fyrir okkur
væri auðvitað, að Bretlandværi
— ásamt fleiri þjóðum — skuld-
bundið til að vernda okkar sjálf
stæði — og því bæði til að
grípa hér inn í, ef á okkur yrði
ráðizt og til að framkvæma þá
vernd á heiðarlegan hátt, bæði
meðán á stæði og eftir á, gagn-
vart sjálfstæðri og fullvalda
þjóð.
Einangriun með von í vernd
brezka fLotans — er því pólitík
sem byggir á sandi, — veitir
enga tryggingu fyrir sjálfstæð-
inu og stofnar því að nokkru
leyti í tvöfalda hættu.
Pá er einungis eftir að athuga
þá leið, sem okkar flokkur sér-
staklega hefur bent á, að reyna
að fá ríki eins og Bandaríkin,
Norðurlönd, Sovétríkin og Eng-
land, til að ábyrgjast sjálfstæði
vort.
Eru Leon Rlum, Diuff
Cooper, Ainthony Eden,
•Attlee og Arcibald Sindair
allir „eiturbyrlarar“ og
„með öilu glataðir þjóð
sinni“?
Morgunblaðið og Alþýðublað
ið ætla af göflunum að ganga
yfir þessari tillögu vorri og
hrópa upp að með þessu sé
verið að o-“ra landið að „rúss-
neskri hjálehdu ó. s. frv.
Þegar heimskan og lygin
leggja saman er sízt að búast
við góðri útkiomu.
Það, að ein þjóð ábyrgist
landamæri annarar, sviptir þá,
sem ábyrgðarinnar nýtur, sízt
sjálfstæði sínu, heldur tryggir
það. Belgía naut slíkrar ábyrgð-
ar 1914. Frakkland og Sovét-
ríkin eru tengd slíkum samn-
ingum nú. Öll þjóðabandalags-
ríkin enu í rauninni skuldbundin
á slíkan hátt, þió ;að hefð sé
nú orðið að svíkja þá samninga.
Enginn óvitlaus maður telur
Belgíu „franska hjálendu“ eða
Frakkland „rússneska hjálendu“
Það er því ekki eyðandi orðum
að slíkum „röksemdum“ sem
þessum úr Mgbl. og Alþbl.
En hver er nu skoðun helztu
lýðræðissinnaðra stjórnmála-
manna Englands og Frakklands
á bandalögum þjóða í milli?
Hvað sögðu fyrverandi utan-
ríkismálaráðherra og flotamála-
ráðherra Englands, íhaldsmenn-
irnir Anthony Eden og Duff
Cooper, að hið sterka Bretland
þyrfti að gera til að tryggja
friðinn í álfunni og öryggi
brezka heimsveldisins eftir
Munchen-samninginn ?
peir sögðiu að það þýrfti að
lelta bandalags við Sovéíríkin.
Hvað sögðu foringjar verka-
j mannaflokka Englands og frjáls
lynda flokksins þar ,að þyrfti
að gera, ef bjarga ætíi lýðræði
Evrópu eftir það afhroð, er það
hefði goldið í Munchen?
peir sögðiu ,að England vrði
að vera í betra sambandi vif/
Siovétríkin.
Hvað ritaði Leon Blumi í blaÖ
sitt „Populaire“ strax eftir
Munchen-svikin miklu?
Haun ritaði, að nú væri. eina
vonifi fyrir Frakkland að festa
betiur bcnd sím við Siovétrikín,
gera bandalagið sterkara.
Allir þessir fremstu mennlýð-
ræðisins í Englandi og Frakk-
landi berjast fyrir samskonar
stefnut í utanríkismálum og við
pósíalistar á íslandi. peir vilja
tryggja sjálfstæði og öryggi
síns lamds iog friðinn, að svo
mikliu leyti sem hægt er, og
þeiij sjáj ekki amnað ráð til þess
e;n sterkara samband verstræinu
lýðræðisríkjanna iog sterkara
bandalag þeirra við Sovétríkin.
1 íslenzkum arinálum frá 1820
stendur eftirfarandi: 1 París er
dvergur 26 ára, 2 fet á hæð, e*
Jrar hjá dægilega fríður og inn-
takandi að ásýnd og skapnaði; tal-
ar mörg tungumál og hefur frábært
minni. Lesi hann tvisvar eitt bréf
með athygli, kann hann pað orð fyr-
ir orð. 100, eða fleiri tölur, sem ho*
um eru fyrirskrifaðar, man hann í
réttri röð, hafi hann litið þær — í
mesta lagi þrisvar. Aðsókn að þessu
náttúrunnar snillismíði er fádæma
mikil, því margir girnast að sjá það
og heyra, sem minna er í varið.
»*
I sömu borg var spanskur maður
nokkur, er settist fáklæddur á ofn,
sem kynntur var til 60 gráða. Söng
hann þar spanska vísu, meðan hæna
var stejkt við hlið hans. Síðan var
ofninn kynntur enn meir. Át hann.
svo hænuna og drakk áhorfenda.
skál, úr vínflösku. 1 þriðja sinn var
hann lagður á fjöl alsetta logandi
kertum allt; í kring, skotið svo inn
í ofninn og hann byrgður. Að 5 mín-
útum Ijðmpn var ofninn opnaður.
Voru þá öll kertin bráðnuð og brenn
andi gufa gaus út. Varpaði maður-
inn sér þá strax sem hann út konr
i kalt vaiii, og var fullkomlega;
hress að fáum mínútum liðnum. --
Eftjr fyrstu tilraun sló lífæð hans
134 slög á mínútu, eftir aðra 176,
og eftir þriðju 200 slög.
Nýtt land skýrði frá því um dag-
inn, er friðarverðlaun Nóbels í ár
voru veitt Nansensskrifstofunni, senr
greiðir á vegum Þjóðabandalags-
ins fyrir flóttamönnum. Blað eitt
kvartar yfir því, að Þjóðv. -taki
ekki upp fréttina, og vir'ðist hugsa
sér hinar dularfullu Moskva-skip-
anir þar að verki. En það er einfallt-
mál, að fréttir Nýs lands, sem kem-
ur út á mánudögum, eru ekki ítrek-
aðar í dagblaðinu hina daga vik-
unnar, og var lýst yfir þessu i
blöðunum fyrir mánuði. Hlutverk
Nansens-skrjfstofunnar er annars
svo merkilegt, að verðlaunaveitingirt
>er meira en makleg. (
**
Kaldhæðni örlaganna felst þó í
þeirri veiting. Hið hrörnandi Þjóða-
bandalag ætlar að láta skrifstofuna
deyja út núna í mánaðarlokin.
Við sósíalistar göngum ekki
eins langt. Við tölum ekki um
bandalag, því að ísland getur
ekkert boðið á móti. En við
tölum um að reyna að fá sams-
konar tryggingu fyrir sjálfstæði
okkar, og þessir menn leggja til.
Að svo komnu skal ég ekki
ræða hvaða möguleikar væru
fyrir því að nefndar þjóðir vildu
tryggja sjálfstæðiokkar. Pað er
mál út af fyrir sig. Það sem nú
ríðiur á, er að íslenzka þjóðlri
vakni íi! meðviíiundar um hætt-
pjjua, sem hýn er í, og láts ekki
Btiinga sér svefnþorn af þeim1
möranium sem þykjast vera uð
vernda hana .
Og svo vil ég að lokum
spyrja ritstjóra Morgunblaðsins
og skoðanabræður þeirra: EfU
Anthony Eden, Duff Coöper,
Leon B!um og Attlee allir ,,-eit-
iurbyrlarar“ og „glataðir þjóð
sinni“ af því þeir hlýða ekki
fyrirskipunum frá Berlín
beygja sig ekki í duftið fyr'r
landstjóranum Hitler — eins og
vissar „sjálfstæðishetjur“ hér.
Ég býst við þrælum Cham-
berlains og Hitlers vefjisttungn
um tönn, en þeim er þá
bezt að tala gætilegar-um hlutu
sem þeir hafa ekkert vit á!
E. O.