Þjóðviljinn - 10.01.1939, Blaðsíða 2

Þriðjudaginn 10. jan. 1939.

Vsðsjá Pjóðvíljans 10, í. '39
Hallgriimair Hallgrimsscti;
Vflð
annsmm sigra
Nokbnr orð nm kraitahlntfðll og signrmlgBleflha
í Spánarstyrjðldinai
Flugmaður’ úr stjórnarhernum við stýri á flugvél sinni.
ipðoinuiifN
Útgefandi:
Sanaeiiiingarflokkur alþýðu
— SósíalistaflokkuiáMi —
RHstjórar:
R-j»«r ©igeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarse*.
Rit&tjómarskri jstafur: Hveriis
g&tu 4 (3. kæð), sími 2276.
AlgMéðslu- og augtýsingaskrif-
steia Austuretræti 12 (1. kæð),
sfmi 2184.
Áskíiftargjöld á mánuði:
Raykjavík og »ág*enni kr. 2,00.
Ameeisstaðar á landinu kr. 1,50.
t tausasölu 10 aura emtakið.
Vitórgsprent h. f. Hverfisgðtu 4.
9ími 2864.
Menníngín eða
nazísmínn
Heinrich Heine er tvímæla-
laust eitt allra frægasta skáld,
sem orkt hefur á þýzka tungu.
Allur hinn menntaði heimur
syngur Ijóð hans. Nægir í því
sambandi að minna á kvæðið
Lorelei.
En Heine var af Gyðingaætt-
um. (Ekki útilokað., að ætt hans
og Jesú frá Nazaret kunni ein-
hversstaðar að kbma saman).
Þessvegna voru bækur hans
brenndar í Þýzkalandi og nafn
hans þurrkað út úr þýzkum nú-
tímabókmenntum.
En listin er lífseig, og þýzk-
um nazistum hefur ekki tekizt
að láta þjóðina hætta að syngja
fegurstu perlur Heines. Enn
syngja Þjóðverjar Lorelei, og
enn finnst kvæðið í þýzkum;
þjóðlagasöfnum, en þar stendur
skrifað, að það sé eftir óþekkt-
a,n höfund.
Allur hinn menntaði heimur
fyrirlítur slíka og þvílíka villi-
mennsku, í orði kveðnu að
minnsta kosti. Því það er mála
sannast, að í stað þess að veita
hinni þýzku pest öfluga mót-
stöðu, láta menningarþjóðirnar
hver af annari undan síga og
gera gælur við ómenninguna,
sem þær fyrirlíta af öllu hjarta.
Eitt Ijósasta dæmið um þetta
höfum við hjá fraendum okk-
ar, Dönum. Hver efast um að
eins menntuð og félagslega
þroskuð þjóð og Danir fyrirlíti
aazismann og allt hans athæfi?
Hverjum getur kbmið til hugar
að þeir færu að brenna rit Ge-
orgs Brandes og bannfæranafn
hans, af því hann var Gyðing-
pr? Svo mikil fjarstæða, sem
þetta virðist vera, þá hefur þó
annað hent, sem virðist litlu
sennilegra. Danskur bóksali hef-
ur tekið bækur Heines úr glugg
um sínum, af því að þýzkir naz-
istar höfðu; í hótunum við hann.
Danskur bókaútgefandi hefuf
hætt við að gefa út ritgerðir
eftir hina frægustu rithöfunda
og stjórnmálamenn Dana, af
sömu ástæðu.
Hve lengi verður haldið á-
fram á þessari braut undanláts-
semi og svika við menningu og
lýðræði? Hvenær kemur aðþví,
að allur hinn menntaði heimur
mætir ómenningu nazismans,
með fullkominni hörku og full-
kominni samheldni?
Þessum spurning'um er ekki
auðsvarað. Þó virðist sem
bandalag hinna amerisku þjóða
gefi vonir um ,að sá tími nálg-
ist að sagt verði í alvöru: Lýð-
ræðisríkin þola ekki undir nein-
um kringumstæðum áróðuf
þýzkra nazista, utan vébanda
Þýzkalands'.
Svo virðist sem þjóðirnar séu
Eftir að spánska stríðið
breyttist úr herfioringjauppreisn;
sem á nokkmm vikum var
komin í öngþveitisvörn, — í
innrásarstríð Þýzkalands og ít-
alíu, runnu allskonar hergögn í
stríðum straumum frá þessum
löndum inn til hers þess, sem
opinberlega er talið, að Franco
stjórni. Fasistaherinn varð á
skömmum tíma ægilega vopn-
aður. Skipsfarmar af skriðdrek-
um, flugvélum og fallbyssum
streymdu óaflátanlega til hafna
fasista í augsýn alls heimsins
— og engu síður eftir að ,,hiut-
leysistefnunni“ góðu ‘var kiom-
ið á að undirlagi brezkra íhalds
manna (og með samþykki Leon
Blum). Það leið ekki heldur á
löngu, áður en innrásarherinn
fór að sækja á í krafti tækni
sinnar og útlendra sérfræðinga,
en Spánarherinn skorti þetta
hvorttveggja. Fóru svo leikar,
að á tveggja ára afmæli stríðs-
ins hafði Spánarherinn tapað
Malaga, Norðiurströndinni (Bask
íu og Asturiu) og landræmu
frá Aragon niður til Miðjarðar-,
hafs og var lýðveldishlutanum
þannig skipt í tvennt. Hafði nú
innrásarherinn meirihluta lands-
ins á sínu valdi þó meiri hluti
þjóðarinnar sé eftir sem áður
í héruðum lýðveldisins, og.
greip marga lýðræðissinna er-
lendis svartsýni mikil um afdrif;
Spánar.
Vinir rnínir og kunningjar
spyrja oft, hvort ekki sé lítill
veg’ur, að Spáni takist að sigra
þar sem tvö af sterkustu her-
veldum álfunnar standa að inn-
rásinni, — hvort hin takmarka-
lausa mergð hergagna þeirra
megni ekki að brjóta allt og.
eyðileggja. Til þess að svara
þessu verður að gera sér grein
fyrir öllum þeim öflum, sem
til greina kom, þegar herir eig-
ast við, — og þvínæst draga á-
lyktanir.
Þegar lýðveldisherinn tapaði,
þessum landsvæðum kom margt
til greina annað en vopnastyrk-
ur árásarmanna. Malaga var
• sótt af ítölskum landher, loft-
að vakna til meðvitundar um
þá staðreynd, að nú er barizt
um menningu eða nazisma,
þetta tvennt eru andstæður, sem
ekki geta samrýmzt.
í orði kveðnu kjósa
Iýðræðisþjóðirnar menninguná
en hafna nazismanum. En
það val er lítils virði, ef öllum
tilraunum hinna nazistisku sendi
boða, til dð innleiða kynþátta-
hatur, bókabrennur, og aðra
slíka miðaldaómenningu, er ekki
mætt með vægðarlausri hörku,
þeirra manna, sem reiðubúnir
mæta hverskonar óþægindum
og ofsóknum vegna menningar-
innar. Það er engin þjóð of smá
til þess að sýna hreina afstöðu,
ekki heldur við íslendingari
oklcur ber í nafni menningarinn-i
ar að sameinast sem einn mað^
ur, til baráttu gegn hverri þeirri
tilraun, sem að því miðar, að
Ijá nazistískum áhrifum hérnokk!
i' urs fangstaðar. S. A. S.
her og sjóher. Verjendur henn-
ar voru ekki skipulagöur her,
heldur vopnaðir liðshópar and-
fasista (milicianos), sem skoríi
ekki aðeins vopn heldur hern-
aðarþjálfun. Öllum í borginni
var ekki boðið út til varnar,
eins og sjálfsagt hefði verið,
heldur áttu þessir veiku liðs-
hópar að gera allt einir. Aðal-
atriðið var þó hi :t, að yfirstjórn
varnarinnar var í höndum svik-
ara, sem gáfu Mussolini borg-
ina því nær bardagalaust. Án
þessara svika er óvíst, að Mal-
aga hefði nokkurntíma fallið.
Um Norðurströndina er alveg
sama að segja, hvað snertir
smæð liðshópanna og áhuga-
leysið um að fylkja hverju
mannsbarni til varnar landi sínu.
Þessir miklu veikleikar áttu ræt-
ur sínar bæð,i í hinri hernaðar-
pólitísku forustu í héraði
og einnig í sjálfri ríkisstjórn-
inni, sem á þ;im dögum var
leidd af Largo Cabailero, er
hvorki var heppinn stjórnmála-
maður né herfræðingur. Enauk
alls þessa var Norðurströndin
alveg umkringd og einangruð
— Qg gat engin hjálp borizt.
— Þegar fasisíaherinn braut
vígb'nur okkar í fyrravor á
Aragon og sótti fram til hafs,
l'águ því til grundvallar (auk
vopnamismunarins) tvær aðal-
ástæður, sem hver um sig hefði
nægt til að snúa stríðsgæfunni:
Annarsvegar sátu svikarar í yf-
irstjórn Aragoníuhersins, sem
á eftir var stefnt fyrir herrétt
og skotnir (þar á meðal sjálfur
yfirhershöfðinginn Pozas), -
og hinsvegar sátu í sjálfri ríkis-
stjórninni uppgjafa-Iegátar, er
semja vildu við landræningjana,
en ekki berjast, og var þessum
náungum strax á eftir vikið úr
stjórninni og hún umskipulögð
(þar á meðal var sjálfur her-
málaráÖherrann Priefo). Um
aðra staði var barizf af engu
minni giimmd, en án þess að
þeir féllu, og það jafnvel þó
hlutrænar kringumstæður virt-
ust sízt betri. Madricl er fræg-
ust þeirra.
Þegar fall Madrid var hátíð-
lega boðað af herráði fasista —
• og Franco og gráa meriri biðu
tilbuin í\\ innreiðar (ogMadrid-
búar báru kaffi Francos á borð
á miðri Puerta del Sol fil að
henda gaman að „blókinni"),
var því svarað á hinn eina hern-
aðarpólitískt rétta há.'tt: Hver
vopnfær maður fór á stúfana,
f)vert einasta vopn var gert
upptækt og afhent liðssveitun-
unum, sem um ieið tóku að
skipuleggja sig að hætli reglu-
legs hers (með strangan aga
og sameiginlega yfirstjórn), —
hver kona, barn og gamalmenni
gaf sig fram til vi.inu við að
hlaða virki, grafa skotgra.ir,
flytja vopn og vistir o. s. frv.
Öll Madrid reis í ir ikil'eik heill-
ar milljónar manna, og kvenna,
sem hafa ákveðið að verja frelsi
sitt og tilveru meðan nokkur
stæði uppi— og Madrid er ekki
fallin enn. Kaffið leppsins 1
Francos er löngu orðið kalt,
- ef það þá er ekki gufað upp
fyrir geislum hinnar spönsku
sólar.
Um kraftahlutföllin núna má
i stóruin dráttum segja eftirfar-
andi: Beggja megin víglínunnar
stendur skipulagður og þjálf-
aður her manns, að varaliði
meðtöldu h. u. b. 1 milljón
manna hvoru megin. Innrásar-
herinn hefur birgðir stórvirkra
hergagna, svo sem frekast er
krafizt af nútíma hergögnum,
því stríðsiðnaður hefur verið
byggður upp í landinu, sem
framleitt getur fa'lbyssur, skrið-
dreka, flugvélar og nauðsynleg
skotfæri fyrir þessi tæki. Og
þó að nokkur heiðarleg ríki
(fyrst og fremst Sovétríkin) hafi
reynt að kóma nokkru hergagna
til Spánar (gegnium járnhring
ræningjanna ítölsku á sjó og í
fofti), þá hrekkur allt þetta
hvergi nærri svo Spánarherinn-
á allt af við margfalt tæknilegt
ofurefli að etja. Hann hefur því
ekki tök á að hefja stórfelldai
sókn enn sem bomið er, en allir
varnarmöguleikar eru fyrir
hendi.
Margir herfræðingar (eink-
um meðal fasista) halda því
fram, að tæknin, hin stórvirku
hergögn, sé meginskilyrði jafn-
vel eina gmndvallarskilyrðið —
fyrir sterkum her. Maðurinn
aftur á móti sé aðeins hjálpar-
meðal þessarar tækni. Frelsis
stríð Spánverja hefur sýnt hið
gagnstæða. Það hefur sannað,
að það, sem á hermannamáli
heitir „bardagamórall" er engiu
ónauðsynlegra en stál og blý.
Hér er ekki aðeins átt við þá
siðfræði að vera sannfærður um
réttmæti síns málstaðar, heldur
í víðtækustu merkingu allt það
hiugarástand, sem knýr liðs-
mennina til að verja sitt virki
æðrulaust og kavlmannlega,
meðan nokkur stendur uppi.
Þetta hugarástand er fyrirhendi
í Spánarhernum, o.g það er það,
sem vega verður á móti vítis-
vélum fasismans. Þegar við í
sumar hófum sókn okkar við
Ebrófljót, var um það skrifað
af dæmalausri undrun í hern-
aðartímaritum um allan heim
(einnig þýzkum), að hér hefði
fótgöngulið eitt saman haíið
sókn og rekið á flótta her, sem
studdur var af ógrynni flugvéla
og fallbyssna. Slíkt var ekki
með í hernaðarkokkabók fas-
ista. Við vissum vel hvar fiskur
lá undir steini: „Bardagamór-
all“ hermanna frelsisins á móti
sprengjum Hitlers og Mússa.
Og við tókum 150 km.2 hnds á
tæpri viku. Þegar við síðar vor-
um komnir í vörn á Ebróvíg-
stöðvunum, vörðum við Sierra
Caballs: í 3 ivikiur samfleytt móti
grimmustu ásókn sem nokkru
sinni hefur verið gerð í Spán-
arstríðinu; leifarnar af einuin
„brígaða“ með riffla og alltof
fáar vélbyssur, stundum með
aðstoð nokkurra fallbyssna, —
gegn heilli herdeild • Mára og
ítala með þvílík kynstur stór-
skíotaliðs og flugliðs, að eínn
daginn féllu 40 þús. sprengjur
Að baki vígstöðvanna: Verkamenn á leið til virkisgerðar.
Þjóðíulltrúi Sovétríkjanna
fyrir utanríkisverzlun, Tsvaljeff,
lét af því starfi í desember, en
við tók Mikojan, varaforseti
þjóðfulltrúaráðsíns. Um sama
leyti lét Jesoff af störfum sem
innanríkisráðherra, samkvæmt
eigin ósk. Jesoff er áfram þjóð-
fulltrúi fyrir samgöngumál. Við
starfi innanríkisráðherra Sovét-
ríkjanna tók Lavrenti Beria.
Hann var áður aðalritari
Kommúnistaflokks Grúsíu.
**
Pablo Picas&o, spánski mál-
arinn iieimsfrægi, hefur enn a
ný gefið stórgjöf til Spánarhjálp
arinnar. Hann hefur fyi>r
skömmu gefið 100,000 franka
í því skyni, en hefur nú sent
frönsku Spánarhjálpinni 200,000
franka til kaupa á mjólk og’
brauði handa börnum í Madrid
og Barcelona. Frá því að stríð-
ið hófst hefur Picasso unnið
sleitulaust fyrir málstað lýð-
veldisstjórnarinnar.
**
Trujillo hershöfðingi, forseti
lýðveldisins Santo Domingo á
Haiti, hefur sent spánska sendi-
herranum' í New York persónu-
lega gjöf — 5000 dollara —
til kvenna og barna í stjórnar-
héruðunum á Spáni. Trujiltö
hershöfðingi skrifar bréf með
gjöfinni, og lýsir yfir innileg-
ustu samúð sinni með spönsku
stjórninni og baráttu hennar fyr
ir lýðræði.
á okkar litlu sneið. Sjálfsagt
hefur hlutfailið hvað stórskota-
lið snerti ekki verið betra en
einn á móti fimmtán eða tutt-
ugu. Þó tókst að verja línuna.
Að öllu þessu athuguðu verð-
ur okkur ljóst, að tækni er
ekki fyrir öllu. Hetjuskap
þjóðar, sem ver allt sitt dýr-
mætasta: frelsið, sjálfstæðið,
lífið, eru engin takmörk sett.
Sagan s^mir mörg slík dæmi,
einnig hvað Spán snertir (árás
Napóleons 1808). Spánverjar
geta varizt eins og nú standa
sakir, og ef þeir fá tíma, smíða
þeir fleiri fallbyssur og geta
þá hafið sókn. — Hinir litfu
árangrar ítölskiu sóknarinnar
núna í Katalóníu sýna varnar-
mátt Spánverja, en þessi sókn
er sú stórfelldasta að ölluni
kröftum til, sem ræningjarnir
nokkru sinni hafa lagt út í.
Spánverjar efast ekki um, að
sigurinn verði þeirra að lokurn.
Þeir munu aldrei sætta sig við
erlend yfirráð grimmra lxarð-
stjóra. Þeir unna frelsi og lýð-
ræði iog munu alltaf gera það-
Þegar hinn glæsilegi leiðtogi
Spánar, dr. Negrin, kvaddi okk-
ur, hina erlendu sjálfboðaliða,
lauk hann máli sínu á þessu:
„pað hefur verið sagt
okkur Spásiverja, að við mua Jin
i j>2ssu stríði annaðhviort sigia
— eða deyja. — Ég segi yki4'
ur hérmeð — tog er mér þess
vei meðvitandi hver ábyrgd
hvílir á orðtum mínum — a®
við rnunum sigra.“
H. H.
Hvad hefrnr þú
geft IIS ad
áthfeída