Þjóðviljinn - 13.01.1939, Qupperneq 3

NNirilAGQf-el
Föstudaginn 13. jan. 1939.
Fyrsta skilyrðið iyrir al-
þýðnpðlllík j er að brjéta
Landsbankaklfkima á bakaftur
Sjávarúfvcgs- og gjaldeyrfsmáíits verda
ehki leyst nema med breytfrí bankapólífík
Ljóðin ræðir nú ekki um
annað meir en lausn sjávarút-
vegs- og gjaldeyrismálanna. En
flcstir ,sem um þessi mál fjalla,
fara eins og köttur í kringurrt
heitan graut, fram hjá því, sem
aðalatriðið og gmndvöllurinn'
* Þessu öliu, bankapólitíkinni.
1 Landsbankanum koma sanr-
an allir þræðir atvinnulífsins og
meðan núverandi Latidsbanka-
sfjórn heldur þeim öllum, í hel-.v
Sreipum sínum, til að vernda
hag valdhafanna í atvinnu- og
viðskiptalífinu, verður engu um
þokað, svo um það muni. Það
fyrsta, sem vferður að gera, til
Þess að koma lífi í atvinnuna ogj
reisa við atvinnuvegina, er að ,
i^ka ráðin ýfir þeim úr hönd-
um þessarar bankastjórnar iog
koma á bankapólitík, sem vinn-
Ur að viðreisn atvinnulífsins.
Landsbankinn ræður yfir sjáv-
arútveginum, fyrst og fremst í
sambandi við Kveldúlf. Lands-
bankinn hefur beygt útveginn
nndir vald sitt og Kveldúlfs
núverandi fyrirkomulagi á
Sölusambandinu. Landsbanka-
s^jórnin hefur kæft niður hverja
þiraun til eflingar sjávarútvegs-
lris> sem ætla mætti að ,hún
ekki réði við. Fyrsti alvarlegi
hnekkirinn, sem stjórn Fram-':
sóknar og Alþýðuflokksins hlaut
v*r einmitt vorið 1935, þegar
Haraldur Ouðmundsson gafst
UPP fyrir hótun Landsbankans,
breytti lögunum um fiskimála-
nefnd að vilja Landsbankans og
Ht Kveldúlfsvaldið yfir fisksöl-;
nnni halda áfram. Og nú er
Landsbankinn búinn að leggja
Þessa fiskimálanefnd algerlega
Undir sig, af henni er ekkert
eftir nema bitlíngarnir til Jóns
Axejs & Co. og skrifstofukostn-
aðurinn. Meðan þessi Lands-
Lankastjórn ræður, fæst ekki
Kveldúlfur gerður upp, rent-
Urnar Iækkaðar, útgerðin sett á
heilbrigðan gnundvöll, því til
þess verður að kbma Lands-
bankanum á heilbrigðan grund-
vöH líka — og það þolir hann
ekki að áliti núverandi banka-
raðs og bankastjórnar.
Landsbankinn drottnar yfir
gjaldeyrismálunum. Um tíma
hann jafnvel yfirstjórn
þeirra beinlínis af gjaldeyris-
nefnd Qg yfirfærði af handa-
. ou> unz óstjórnin og ranglæt-
>ð í yfirfærslum keyrðu svo úr
lofi fram, að ríkið varð að setja
Svrstaka eftirlitsnefnd til aðlíta
eftir yfirfærslunum. Landsbank-
'nn kemur alltaf fram sem full-i
rui hringanna og heildsalanna
. °g enginn aðili hefur lamað
e,Us baráttu neytendasamtak-
fnila gegn dýrtíðinni og Lands-
°aukinn með spillandi áhrifum
s>num á stjórn S. í. S.
Landsbankastjórnin er alveg
^rstaklega ábyrg fyrir því ó-
^remdarástandi, sem ríkir í
yggingamálunum. í rauninni er
. HHsb^nkinn stoð og stytta 1
veðHraValdsÍns, me^ Því K>ka
jg. e'ldinni 0g ofurselja þann-
__ úsbyggjendur okrurunum,
Lai elílí' er grur>laust, að.
Sbankinn he>nlmis láni okr-
11Um þá peninga, sem hann
neitar hinum raunverulegu hús-
byggjendum um.
Eigi því að koma sjávar'út-
vegi íslands á fjárhagslega ör-
Uggan grundvöll, þá verður að
tryggja smáútvegsmönnum og
sjómönnum sjálfum yfirráðfisk-
sölunnar og innkaupanna og
hjálpa þeim í baráttunni við
hringana, en til þess verður nú-
verandi Landsbankastjórn að
víkja.
Eigiaðkoma nýju lífi í bygg-
ingastarfsemina og ekki sízt
stórfelldar atvinnuframkvæmdir
þá verður að breyta um stjórn
í Landsbankanum og tryggja
heilbrigða bankapólitík í land-
inu.
Eigi að létta dýrtíðinni af og
sjá til þess að það, sem þjóðin
þarf að leggja á sig til viðreisn-
ar sjávarútvegsins og nýsköp-
unar atvinnufyrirtækja í land-
inu, lendi fyrst og frerrföt áþeim
ríku, þá þarf að brjóta á bak
aftur það klíkuvald, sem hver
róttæk aðgerð hingað til hefur
strandað á í landinu. Lands-
bankástjórnin er brennipunktur
afturhaldsins og harðsvíruðustu
auðmannaklíkunnar í Reykjavík.
Þessvegna verður að byrja alla
endurbótapólitík íslenzkrar al-
þýðu á því að tryggja það, að
ríkisstjórn fólksins ráði bönk-
unum og stefnu þcirra, en að
lítil klíka bankaráðsmanna og
bankastjóra ráði ekki ríkinu.
Allír víta að starf Shjaldborgarínnar varðandí
verhlýðsmál miðar að því eínu að gera verhlýðsfé-
lögín að pólítíshum flohhí. Af þessarí stefnu hafa lög
þau. sem hún taldí síg setja Alþýðusambandínu í haust,
mótast. Barátta Sameíníngarflohhsins fyrir óháðu fag-
sambandi á nú þegar svo míhlu fylgí að fagna meða^
verhalýðsíns, að Shjaldborgín þorír ehhí annað en
afneíta sjálfrí sér við stjórnarhosníngar í Dagsbrún og
látast vera því fylgjandi að verhlýðsfélögin starfí sem
fagfélög.
Hveirí eínasía afkvasðí sem, Skjaldborgín fær
víð Dagsbrúnarkosníngarnar, er greíff $egn fag-
sambandsmálimi
Verlaien - sameinlzt!
Fyrir nokkru síðan var flett
ofan af því í Þjóðviljanum að
gengislækkun stæði fyrjr dyr-
um og skýrt frá tilraunum auð-
valdsbnoddanna hér í Reykja-
vík á því sviði. Eftir því sem
mér skilst, er um tvær leiðir að
ræða, sem þessir menn hugsa
sér færar: gengislækkun eða
stórfelda aukning dýrtíðarinnar
með auknum tollum. Þarna sjá
, menn svart á hvítu, hverjum
það er sem á að blæða. Það er
verkalýðurinn, sem á að taka
byrðarnar á ‘sínar herðar. Qeng-
islækkun eða auknir tollar eiga
að kbmja í hlut verkamannanna
í ofanálag á hörmungar og
skiort liðinna ára. Það eru verka
mennirnir ,sem á þennan hátt
eiga að bjarga burgeisunum úr
öngþveiti gjaldþnots og spill-
*Ingar ,sem þeir sjálfir eru bún-
ir að festa sig í og sem þein
nú reyna að losna úr á kostnað
hinna kúguðu.
Verkamenn, nú vaknar sú
spurning hjá okkur, hvað lengi
sé hægt að halda áfram á þess-
ari braut. Erum við ekki siokkn-
ir nógu djúpt ofan í fen ör-
birgðar og örvæntingar? Er
hægt að beygja okkur meira.
Sannarlega er mælirinn fullur.
Nú verðum við að rísa upp all-
ir sem einn maður gegn þessu
það getum við með því að fylkjá
okkur saman í eina órjúfandi
heild og mótmæla slíkum árás-
um á verkalýðinn, Við verðumi
að hafa það hugfast, að verði
gengislækkun að veruleika, þá
þýðir það meirí skort, minna
kaup og vaxandi dýrtíð.
Verkamenn, við þurfum strax
að skipa okkur undir eitt merki,
sem leiðir okkur til sigurs í
baráttu okkar. Við skulum
mynda þann varnargarð, er ölf
áhlaup fær staðizt, jafnvel þó
að þau komi frá flokki þeirra
manna, sem telja sér trú um að
þeir séu að vinna að almenn-
ingsheill, þó að allt þeirra at-
hæfi bendi til þess gagnstæða.
Við erum búnir að fá nóg af
því að sjá þá sækjast eftir bitl-
ingum og berja sér á brjóst
hrópandi: „allt fyrir alþýðuna".
Við látum ekki blekkjast af slíku
skvaldri þeirra manna, semlifá
í' óljósum endurminningum
löngu horfinna hugsjóna.
Hrafn Hængssion.
Skjaldborgin hefur skýrt og
sklarinort bannað öllum sínum
fylgismönnum innan Dags-
brúnar að taka sæ,t:i í stjórn fé-
lagsins og trúnaðarráði, með
mönnum úr öðrum flokkum.
Engum gat kbmið þetta bann á
óvart, það er í fullu samræmi
við þá stefnu, sem ríkti á Al-
þýðusambandsþinginu í haust,
í fullu samræmi við þau lög, er
þar voru sett, lögin, sem svipta
að minnsta kosti 10 þúsund
verkamenn almennum félagsrétt
indum, innan þeirra eigin hags-
munasamtaka.
í þessum lögum er það ákveð
ið, að þing verklýðsfélaganna
sé „jafnframt ftokksþing Alþýðú
fbkksins, að frá verklýðsfélög-
unum, séu ekki aðrir kjörgengir
Félijsdóænr dæmlr sf bil-
stjðiim réttlodi, sem ern
iMin i vlncDlðoQjðfiDDi
Samkvæmi dómðnum vífðasf af«
físinurefecisdiir geía seff faxfa effír
eigín geðþóffa
Eins og kunnugt er felldi Fé-
lagsdómur í fyrradag sinn
fyrsta dóm um ágreiningsatriði
milli verklýðsfélags og atvinnu-
rekenda. Féll dómurinn þannig,
eins og Þjóðv., hefur áður skýrt
frá, að atvinnurekandi var dæmd
ur sýkn af kröfu verklýðsfélags-
ins, sem að þessu sinni var Vöru
bílstjóradeild Dagsbrúnar. Virð-
ist Félagsdómur því hafa farið
þannig af stað, sem flestir
bjuggust við.
Hér hefur Félagsdómur geng
ið á skýlausan rétt verklýðsfé-
laganna. í lögum um stéttafélög
og vinnudeilur segir svo í 6.
grein:
,,Allir samningar milli stétt-
arfélaga tog atvinnurekanda
skulu vera skriflegir og samn-
ingstími og uppsagnarfresturi
tilgreindur. Ella telst samnings-
tími I ár og uppsagnarfrestur
þrír mánuðir. Sé samningi ekki
sagt upp innan uppsagnarfrests,
telst hann framlengdur um 1;
; ár, nema anmað sé ákveðið í
samningnum sjálfum. Samning-
urinn skal vera skriflegur. (Let-
urbreyting Þjóðviljans).
Bærinn hefur aldrei samið við
Vörubílastjóradeild Dagsbrúnar
fremur en önnur verkalýðsfélög,
en hinsvegar hcfur hann greitt
taxta bifreiðarstjóranna. Sam-
kvæmt vinnulöggjöfinni gildir
slíkur taxti sem samningur, unz
bonum hefur verið sagt upp
með þriggja mánaða fyrirvara.
Ef bærinn vildi breyta þessum
taxta bar honum að segja taxt-
anum upp 1. október í haust
og óska nýrra samninga frá ný-
’ári. I stað þess býr bæjarverk-
fræðingur upp nýjan taxta, sem
alls ekki er borinn undir stjórn
Vörubílastöðvarinnar Þrótturog
ekki tilkynntur henni á neinn
hátt. Með þessum dómi er því
rudd braut fyrir atvinnurekend-
ur til þess að setja sjálfir taxta
eða breyta gildandi töxtum verk
lýðsfélaganna að þeim forspurð-
um. Til þess þurfa þeir aðeins
að láta kaup viðkomandi aðila
haldast að krónutali, þó að
taxtabreytingin leiði af sér þær
breytingar á fyrirkiomulagi vinn
unnar er valda stórfelldri kaup-
lækkun í reyndinni.
Dómurinn hefur þannig strax
og honum gafst færi á sýnt það
sem raunar flestir verklýðssinn-
ar héldu fram að væri hans hlut
verk. Dómurinn hefur dæmt af
verklýðsfélagi þann rétt sem
því var tvímælalaust heimilaður
jafnvcl í vinnulöggjöfinni, sem
allir vita að er ætluð til þess að
hcfta rétt verklýðssamtakanna
í landinu.
í trúnaðarstöður innan Alþýðu-
sambands íslands en þeir sem
eru Alþýðuflokksmenn, að Al-
þýðusamband íslands sé ,.sam-
takaheild íslenzkrar alþýðu í
verkalýðs- og stjórnmálum", að
öll starfsemi sambandsins (og'
þá auðvitað þeirra félaga, sem
það mynda) skuli „háð í sam-
ræmi við stefnuskrá Alþýðu-
flokksins".
Þegar allra þessara stað-
reynda er gætt, verður mönn-
um ljóst, að það ieir í fullu sam-
ræmi við hin svoköllúðu lög
Alþýðusambandsins log stefnu
Skjaldborgarinnar, að banna
Skjaldborgurum, að taka þátt
í störfum fyrir verklýðsfélögin
með mönnum úr öðrum stjórn-
málafbkkum. Þegar þetta bann
var látið út ganga, flaug ýms-
um; í hug, að Skjaldborgin ætl-
aði að sýna þá karlmennsku að
gangast hreinlega við sinni raun
verulegu stefnu, sem er sú að
gera verklýðsfélögin að póli-
tískum fbkki, láta þau þjóna
hinum pólitísku hagsmunum
hvað sem líður fagmálunum.
En það var alls ekki meining
Skjaldborgarinnar að sýna slíka
karlmennsku. Hinn pólitíska
lista sinn við stjórnarkosningu.
í Dagsbrún býr hún gervinafni,
eins og vænta mátti, og kallar
verkamannalista. í formannssæti
setur hún verkstjóra hjá Sam-
bandi íslenzkra Samvinnufélaga,
sem fáir verkamenn þekkja, og
um hlutverk hans farast Alþýðu
blaðinu þannig orð: „Hanshlut-
I verk verður það, að stýra Dags-
brún út úr kviksyndi kommún-
ista, út úr hinum pólitísku deil-
um og gera hana eingöngu að
faglegum félagsskap verka-
manna“.
Ætli það sé hægt að komast
mikið lengra í blckkingum^ en
þetta? Það er víst óhætt að
gefa Skjaldborginni mefið, þess-
ari merkilegu „borg“, sem er
að reyna að þvinga verklýðs-
samtökin inn í stjórnmálaflokk,:
en leyfir sér samtímis að halda
því fram, að hún ætti að gera
félögin „eingöngu að faglegum
félagsskap verkamanna“.
Að lokum skal þess getið,
að þó fáir verkamenn þekki for-.
mannsefni Skjaldborgarinnar,
þá gegnir öðru máli um vara-
formanninn. Hann þekkja flest-;
ir Dagsbrúnarmenn, maðurinn
heitir Þórður Gíslason. Vinum
og kunningjum Þórðar til gam-
ans og Þórði sjálfum til verðugs
hróss skulu hér birt orðréttum-,
mæli Alþýðublaðsins um hann.
Blaðið segir svo: „Hann hefur
átt sæti í trúnaðarmannaráði
Dagsbrúnar og vakið á sér mikla
athygli fyrir gáfur, rökvísi og
ákveðna framkomu.--------Hann
tók upp sjálfstæða andstöðu við
Árið 1934 var eyðilagt korn,
sem svaraði einni milljón fylltra
járnbrautarvagna, og kaffi, sem
svaraði 267 vögnum, 560,000
sykurkassar, 50.000 hrísgrjóna-
sekkir og af kjöti álíka mikið
og framleitt er af sauðakjöti á
öllu Islandi. Þetta allt og marg-
falt fleira var eyðilagt til að
halda markaðsverðinu uppi. Á
sama tíma dóu 2 milljónir og
400 þús. manna af hungri í
heiminum og 1,200,000 drýgðu
sjálfsmorð vegna skorts.
Auðvaldið sýgur til sín arð-
inn gegnum verzlun og hvers
konar álögur, öllu betur nú en á
blómatímunum. Áætlun um
tekjur þess í Frakklandi (skv.
Leconomie franche) telur, að
það fái 80 af húsaleigu, 45°/«
af sköttum, 34% af farmiðum
.það fái 80% af húsaleigu, 45%
því, sem bæjarbúar þykjast
greiða bændum fyrir fram-
leiðsluvörur þeirra.
Jafnvel í frumstæðum löndum
eins og hér er þessi arðskipt-
ing kiomin á. Mjólkurframkiðsla
er alkunnugt dæmi. Megirið af
kbstnaði við mjólkina frá því
að hún fer frá bónda í sveit og
þangað til í eldhús'i í Reykjavík
er höfuðstólskostnaður (bílar,
hreinsunarstöð, flöskur, mjólk-
urbúðarleiga o. fl.). Þó að lið-
lega tveir þriðju af söluverð-
inu gangi til bænda (að verð-
jöfnunargjaldi meðtöldu), eru
það ekki hrein vinnulaun til
þeirra, heldur fer kannske meiri-
hlutinn af því í höfuðstólskostn-
að (afgjald eða vexti skulda,
sem á jörð og bústofni hvíla,
endurnýjun bústofns, verkfæra,
húsa o. s. frv.).
Stórauður safnast þó aðallega
hjá auðhringum stórveldanna,
því að þangað vill allt sogast úr
smáríkjunum. Þar sem auðsafn
er mest, tekst því oftast bezt
að létta af sér sköttum. Á Eng-
landa hafa t. d. beinir skatt-
ar lækkað um 22 milljónir stpd.
(487 millj. kr.) síðasta áratug-
inn, en óbeinir skattar, sem
leggjast á almenning, hækkað á
sama tíma um þrefalt hærri
upphæð, eða um 66 millj. stpd.
Hver skyldi nú hafa verið rök-
semdin fyrir þessari skattatil-
færslu? — Það var kreppan!
Alþingi hækkaði í fyrra ó-
beina skatta jafnt sem beina
um 12%, og hætt er við, að
í framkvæmdinni vaxi nú heild-
arupphæð tollanna stórum, en
beinu skattanna lítið, þar sem
þeir, sem rýmst eiga peninga-
ráð hafa stöðugt ýmsar smug-
ur opnar til að sleppa skattlitl-
ir. Sennilega notar li'la og stóra
íhaldið þetta til að reyna meiri
hækkun tolla á næsta þingi. Og
hver verður röksemdin? —
„Kreppan".
Héðin Valdimarsson og klofn-
ingsstarfsemi hans löngu áður
en til átaka kom innan Alþýðu-
flokksins og voru sjónarmið
hans eingöngu fagleg, þ. e. mið-
uð aðeins við hagsmuni verka-
manna, sem samtaka heildar“.
Mikill foringi er Þórður!