Þjóðviljinn - 09.02.1939, Qupperneq 3

i
MOÐVILJINN
Fimmtudaginn 9 .febrúar 1939.
Engar lllslakanlr gagn-
vart KveldAlisvaldinn
Seðlaúfgáfa Islands er raunverulega kom-
• ''UEtdBi •SÖ' t&esteak. *tœiiedr wii- __
ín í hendur Thorsaranna

2- é
□mioa

Sem dæmi _ um auðsöfnun iðju-
hölda í stórveldum heimsins má
taka alúminíumhringinn ameríska,
sem stofnaður var 1888 með aðeins
20 Þús. dollara hlutafé. Smámsam-
an var það aukið, varð 1,6 millj.
1898, hlutabréf hækkuð um helming
að nafnverði 1904 og síðan fimm-
földuð 1909, allt fyrir gróða félags-
ins. Við félagssamsteypu var hluta-
féð enn „þynnt út“, en engum virki-
Jegum höfuðstól bætt í fyrirtækið-
utan að. Af 120 milljóna gróða 1917
—26 gengu 90 til að auka það. Hluta
bréfin voru metin 1927 á 250 millj.
dollara. Hvaða leyndardómur e» baM
við þennan hundraðfalda gróða?
Sá, sem á meirihluta hlutabréf-
anna ásamt bróður sínum, er And-
rew Mellon, sem heilan áratug var
fjármálaráðherra Bandaríkjanna. —
Fyrir áhrif Mellons voru þá settir
geysiháir vemdartollar á alla fram-
leiðslu úr alúmíni. 1 skjóli þeirra
hækkaði hann verð sitt, unz það
var jafnhátt Evrópuverði að við-
bættum tolli. Þvi að hringurinn
náði nálega einokun á þessari fram-
leiðslugrein í Bandaríkjunum. Eng-
inn kallar Mellon stórþjóf fyrir það,
þótt hann stæli þessu af þjóðinni
með ríkisvemd.
En þá kom það fyrir að upp kom-
ust um hann skattsvik, er námu 3
millj. dollara. Síðan eru metorð
hans minni í stjómmálum, en sem
auðkóngur gengur hann næstur
Ford.
ltalska blaðið Tevere birti um
daginn þessa smekklegu, snjðllu og
(rökstuddu árás á Frakka:
„Vér Italir getum í dag hrækt
íraman í hlla borgara hins viðbjóðs-
lega franska lýðveldis, af eftirtöld-T
um ástæðum:
1. Því Frakkar eiga Itölum og ein-
göngu Itölum að þakka fyrir, ».
þeim var bjargað í heimsstríðinu,
þegar bleyðumar, sem sátu þá í
svokallaðri stjóm landsins, flýðu
París af ragmennsku, þegar skotið
var fyrstu skotunum.
2. Af því að Frakkár vita, að Na-
póleon var Itali.
3. Af því að vaskleiki ítalskra
hermanna þarf ekki frekari sönn-
unar vfð. Hann er sannaður af þeim,
sem féllu við Bligny og sofa nú
í hinni óhreinu frönsku mold.
4. Af þvi að allt, jafnvel loftblaðra
úr ítölskum hráka, er meira virði
en franskur maður.“.
Það skemmtilega við svona sví-
virðingar er ekki annnð en það*
hvað þær verða hrákalinar á sama
augnabliki sem lesandinn finnur, að
þær eru tóm yfirdrifin mannalæti.
Til em nú samt þeir Mússavinir á
Islandi, sem kalla þetta að „hrækja
hraustlega“.
**
Maður var að halda veizluræðu.
Gesti þótti hann langorður, sneri
sér að frúnni við hlið sér og sagði:
Skyldi enginn geta fengið hann
til að þagna?
Hún svaraði hógvært: Og ég hefl
mú verið að reyna til þeS^ í fimmt-i
án ár.
Víðrcísn sjávairúfvegsins verður að
byrja með því að bínda enda á ó*
reíðuna og sukkið og koma úf~
gerðínni á heílbrígðan grundvöll
Um 50 milljómim króna er íslenzka þjóðin búin að tapa
til braskaranna á undanfömum 20 ámm, sakir þeirrar óheilla-
vænlegu fjármálastefnu, sem fslandsbanki hóf log Landsbank-
inn hefur haldið áfram með, að láta skuldasúpu stórfyrirtækj-
anna vaxa í sifellu tog velta þeim svio yfir á þjóðfina í sköttum!
|og skyldunij, I stað þess að gerá óreiðufyrirtækin upp.
Skuldir Kveldúlfs munu nú vera nálægt 10 milljónum logj
má þar með segja að öll seðlaútgáfa landsins sé torðin ein-
göngu fyrir Kveldúlf, því skuldir hans trn nú torðnar nærrl
jafn miklar og allir seðlar i umferð, en þeir em um 12 millj-
ónir.
Og ekki verður séð að batnað hafi við þá aðferð Fram-
sóknar frá 1937 að lána Kveldúlfi nýjar upphæðir í viðbót.
Og vafaíaust á eftir að kioma fram, hvemig það eftirlit, sem
Landsbankinn átti að hafa með þessu óskabami sínu, hefúr
verið framkvæmt. En að óreyndu verður ekki álitið að það
hafi verið betra en fyrr.
Á fiskiveiðum vfð Oræn-
íand og New-Fonndland á
itölsknm tognrnm í fyrra-
Þegar verið ier nú að ræða* 1
um viðreisn sjávarútvegsins, þá
verður því fyrsta viðfangsefnið
að vera það að binda enda á
óreiðuna í stórútgerðinni, sva
þeir peningar, sem ríkið kynni
að Iáta til styrkja sjávarútveg-
inum, færu ekki til að halda
óreiðunni við, heldur til að
byggja upp sjávarútveginn á
traustum og heilbrigðum grund
velli. Einmitt skuldasukk Kveld-
úlfs hefur hvað eftir annað orð-
ið að helgreipum! í sjávarútveg-
inum ,sem læst hafa sig um smá
Sjálfstæðisflokksins, ekki sízt
útgerðarmanna, vex óánægjan
með ofríki Thorsaranna og
Landsbankastjómarinnar, eins
og síðasti fundur S. I. F. sýndi.
Það Ieikur því enginn vafi á
hver þjóðarviljinn er: uppgjör
Kveldúlfs og annarra óreiðufyr-
irtækja. Framtíð Framsóknarer
undir því kiomin að hún fari að
framkvæma þennan vilja þjóð-
arinnar og gefist nú ekki framar
upp. Verkalýður, bændur og
smáútvegsmenn myndu áreiðan
lega standa saman um alla við-
útvegsmenn, er þeir hafa heimt- j reisn sjávarútvegsms, þegar
að frelsi ti! að ráðstafa vömm
sínum .Þannig píndi Landsbank
inn útvegsmenn 1932 undirein-
Okun Kveldúlfs, þegar þeírvoru
að losa sig við Kveldúlf sem
millilið í Spánar- og ítalíu-við-
skiptunum. Og þannig vioru út-
vegsmenn neyddir til að grieiða
Spánarmúturnar 1933—34, lya
milljón króna ,með verðjöfnun-
argjaldinu fræga. Og þannig er
hinum háu vöxtum bankanna
viðhaldið ,til að pína þjóðina
til að greiða bankanum það semi
hann tapar á Kveldúlfi.
Það er talað um að það muni
þurfa á einn eða annan hátt að
styrkja sjávarútveginn með 1 —
2 milljónum króna á ári.
En það er alveg tvennt ólíkt
hvort slíku fé væri varið til þess
að viðhalda sukki log óreiðu í
útgerðnini, unz allt að lokum
strandaði af sjájfu sér, þegar
fólkið léti ekki þrautpína sig
fyrir Kveldúlf lengur, — jeðai
hviort þessu fé væri varið til
að rétta við log efla sjávarút-
veginn, eftir að búið væri að
tryggj3 þar heflbrigðan rekst-
ur með uppgjöri á gjaldþnota
stórfyrirtækjum, sem hafa nú
I tæpan áratug verið mara á
fiskimönnum landsins og arinn
fjármálaspillingarinnar í stjóm-
málum Iandsmanna.
Það er margreynt af kosn-
ingum á íslandi, að meirihluti
þjóðarinnar heimtar uppgjör ó-
reiðunnar. Það er vitanlegt að
alþýða landsins, til sjávar og
sveita, krefst þess af vlnstri
flokkunum að þeir hopi ekki
lengur á hæl fyrir valdi Lands
bankans * og Kveldúlfs. Það et
og alkiunna að meðal fylgjenda
þessari óhjákvæmilegu forsendu
væri fullnægt.
Vínslrí cda haegrí
Framhald af 2. síðu.
þannig að ótvírætt' komi í Ijós
hvemig háttvirtum kjósendum
geðjast hægra brosið.
Um hina tvo „fræðilegu mögu
leika“, sem Morgunblaðið erað
„velta fyrir sér“ er því þetta
að segja.
Myndun þjóðstjórnar gengur
í berhögg við yfirlýstan vilja
kjósenda og er því hreint lýð-
ræðisbnot, og kosningar, án
þess að Framsóknarflokkurinn
hafi gert upp við sig, hvort
hann vill heldur hægri eða
vinstri samvinnu, eru fálm út t
loftið, sem ekki getur skapað
neinn grundvöll fyr>. ákveðna
stjórnarstefnu á næstU ámm.
Framsóknarfiokkurinn verðuf
að gera sér þá staðreynd Ijósa
að sem „ábyrgum“ flokki bef
honum nú þegar að velja milli
„hægri“ og „vinstri“. Velji
hann „vinstri“, má; ganga
til kosninga í vor eða
ekki fyrr en að kjörtímabilinu
loknu, eftir því hvort betúr þyk-
ir henta, hvort tveggja er full-
komlega á gmndvelli lýðræð-
ijsins. Velji hann „hægri“ ber
honum tvímælalaust að efna tll
kosninga í vor.
Kosningar í vor, án þess að
kjósendur séu um það spurðir
hvort þeir vilja heldur hægri
eða vinstri stjórn, eru skrípa-
leikur einn og ier „ábyrgum
flokkum“ ekki ætlandi að stofna
til slíks.
S. A. S.
í júní lögðum við af stað til
Grænlands á ítölsku togumn-
um „Gnongo“, Narssello“ og
„Orata“ og komum til Græn-
Iands eftir nokkurra daga ferð.
Til fiskjar bámm við fyrst nið-
ur á Fyllubanka, og þó við
reyndum að fiska þar í tvp sól-:
arhringa, fengum við ekki svq
mikið sem: í sioðið. Eftir umþað
bil þriggja sólarhringa fiskileit
á þessum slóðum fómm við til
Færeyingahafnar, þar sem við
vorum orðnir vatnslausir. Hitt-
um við færeyska skonnortu á
leið til þafnar. Áttum við tal
við skipstjóra, tog kvaðst hann
hafa orðið mikils fiskjar var á
þessum slóðum. Eftir viðtalið
héldum við til hafnar. Frá Fær-
eyjahöfn sendi skipstjórinni
skeyti til „Narssello“ og „Or-
ata“ tog skýrði þeim frá viðræð-
um sínum og skonnortu-skip-
stjórans og hvar hann hefði vís
að þeim til fiskimiða. Daginn
eftir vorum við komnir á
þessi mið, sem iem á h. u. b. 40
faðma dýpi, sem var of djúpt
fyrir okkur. Þá barst okkur sú
frétt frá hinum tbgumnum, að
þeir fengju 3—4 tonn í drættij
Við bmgðurn þegar við og fór-
um til þeirra og vomm ásamt
þeim að veiðum[ í 13 daga. Var
aflinn svio mikill að tæpast var
hægt að hafa undan á þilfari,
en allur var fiskurinn fremur
smár. Eftir 13 daga vomm við
bæði salt- og kolalausir, svo að
við urðum að fara til Færey-
ingahafnar og bíða þar eftir
„móðurskipinu“ í 3 vikur. Bið
þessi stafaði af því hve erfitt'
var að fá skip til fararinnar. Að
lokum kom skipið 22. júlí, og
hét það „Antella“. Voru nú
skipin fermd kolum og salti, en
fiskinum skipað í „móðurskip-
ið“. Þegar þessu var lokið, hurf-
um við aftur á sömu svið og
áður, en fiskurinn var þá í rén-
un, og gekk „túrinn“ stirðlega.
Fréttum við þá til fiskjar á öðr-
um stað, en þar vomfyrirnokk-
ur línuskip. „Narssi^o“ og
„Orata“ vonu sendir þangað, eii
veiðin varð aðeins reytingur,
„Grongo“ hélt áfram veiðurn
á „Fyllubanka“ og fékk sæmi-
legan afla. Fiskur var nokkuð'
vænn og bezt að „kasta“ að
næturlagi. Við vomm h. u. b.
27 mílur undan Færeyingahöfn
Dýpi var þar 32—40 faðmar
og var botninn sæmilega sléttur
og góðiur. Hin skipin héldu sigj
allmiklu norðar. Fiskur var þar
jafntregur á nóttú sem degi og
allur afar smár. Skip þessi kom-
ust niorður undir Disko, en afli
þeirra var jafn tregur, þó að
línuveiðarar öfluðu sæmilega.
Ég vil minnast lítilsháttar á
þá morska línuveiðara, sem:
stunduðu veiðar á líkum slóðum
og við. Skip þessi vom fráÁIa-
sundi og vom um 500 smálestir
að stærð. Þau hafa diselvélar
og er ganghraði þeirra um 12
mílur á klukkustund. Skipin
voru af nýjustu gerð og búin
fullkiomnustu tækjum. Um borð
höfðu þau stórja báta svipaða
nótabátum hér heima. í bátun-
um vom vélar og vom þeir
notaðir við að draga límma. Ég
átti tal v.ið einn skipstjórann
og taldi ham skip þessi spar-
neytnari en gufuskip; taldihann
þessi skip hentug til Grænlands
veiða. Ég spurðist fyrir um afl-
Sókn
Sósíalístafélagsíns
í úfbreíðslu Þjóðvlljans
ann, og kvaðst skipstjóri hafa
veitt vel og búast við miklumi
gróða hjá útgerðinni. Þá innti
ég hann eftir kjömm hásetaog
kvað skipstjóri þá fá prósentur
og mundi kaup þeirra nemaurrt
1000 krónum á mánuði. Fluttu
þeir sjálfir fiskinn til Noregs,
á þann hátt, að tvö vorui
affermd í eitt og skiptUst jiau
svo á um ferðirnar heim. Yfir
höfuð öfluðu línuskip ágætlega
við Grænland í siumar og hafa
gert það undanfarin ár. Værii
ekki óhugsandi, að íslenzk línu-
skip gætu haft mikið upp úrl
Grænlandsveiðjum og teldi ég
Eldborgina bezt til slíkra veiða
fallna.
Gamall maður, sem lengi hef-
ur verið í Færeyingahöfn og
stjórnaði Sjómannaheimilinu,
sagði mér, að hann teldi það
mjög undarlegt og jafnvel van-
hugsun af Islendingum að kioma;
ekki með skip sín til Græn-
lands.
Þann 10. september lögðum
við af stað frá Grænlandi, og
•var förinni heitið til NewFiound
lands. Fylgdust öll skipin að,
þrír togarar og „móðurskipið“.
Við vorum 5 daga á leiðinni og
var veður gott og ferðin hin
skemmtilegasta. Þegar við kom-
um til hafnar í New Foundland
fengum við þar löndunarleyfi.,
Eftir 2 daga vonum við búnir
að fá vistir og Iögðum af stað
í „túr“ og var förinni heitið
til New-Foundlandsbanka. A
„Orata“ var tekinn franskur
fiskiskipstjóri ,sem talinn var1
vanur fiskiveiðum á þessum
slóðum. Voru þá tveir fiskiskipi
stjórar á skipinu, þar sem Gísli
Guðmundsson var þar fyrir. Á
hin skipin voru aftur á mótiekkj
teknir neinir fiskiskipstjórar í
New Fioundlandi. Á þeim voru
fiskiskipstjórar þeir Arinbjörn
Gunnlaugsson á Gorgo og Bogi
Kristjánsson á Narssello.
Við vorum tíu daga í fyrstá
„túrnum“ og var aflinn nokkuð
ójafn: „Gorgo“ kom með 70
tonn, „NarselIo“ með 32 og
„Orata“ með 25 tonn. Var nú
farið í annan „túr“, en veður
vioru tekin að versna, svo að
við urðum Iítt fiskjar varir,
nema í 3 daga. Hina 12 daga
ferðarinnar urðum við lítið var,
ir við fisk. Dvöldumst við alls
hálfan annan mánuð við New
Foundland.
Móðbrskipið Antella keypti
fisk af skonnortum, sem voru
að veiðum víðsvegar, umhverfis
New Foundland. Munu Italir,
hafa keypt þennan fisk með
góðu verði.
Togararnir urðu hinsvegar
eftir fyrir vestan og mun þeim
ætlað að stunda fiskveiðar í vet-
ur, en hverfa aftur til Græn-
lands í sumar.
Magnús Haraldsaon.

*

m
m EE i"'
\:W
\.l. 1 1 deild 12- I deild 1 3* I deld 1 4' I delld 5. delld
Staðan 8. febrúar:
Hvad hefur þú
^erí ttl að
úfbrcíða
Þjódtiljann
1. deild • • • . 14
2. — . 5
3. — . 18
4. — * • • . 20
5. — • • • . 28
7. — . . . . 5
Samtals 90
9
Fjórða og fimmta deild skij-
|uðu í gær, aðrar engu. Fyrsta
deild er að verða alvarlega aft-
ur úr, að ekki sé minnst á 2.
deild, sem vfcðist ákveðin í að
taka sem minnstan þátt í söfn-i
uninni. Nú vantar aðeins 10 í
fyrsta hundraðið. Ef hver deild
fengi 2 nýja í dag, yrði söfn-
lunin komin upp fyrir hundrað
á morgun. En það er óhjá-
kvæmilegt að allar deildimar
starfi. M w#
600,000 manns
mjrrtir
I þessum mánuði hefur fjöldii
Sp;'|nverja flúið frá héruðum
uppreisnarmanna á Spáni til
Frakklands. Meðal þeirra var
háttsettur embættismaður
Franoo-stjórnarinnar, og hefur
hann gefið fréttastofunni Ag-
ence Espagnes eftirfarandi upp-
lýsingar. t
„Frá fyrsta degi gekk ég í
lið með uppreisnarmönnum
vegna þess að ég var sannfærð-
ur um réttmæti stefnu þeirra.
Mér var fengið þýðingarmikið
trúnaðarstarf fyrir Franoostjóm-'
5na í Burgos. Dag frá degi hef
ég getað fylgzt með hreyfing-
unni, er byrjaði með þjóðem-
issinnuðum kjönorðum, ei*
endaði með því að gefa þóföð-
urland vort á vald erlendra
ríkja. Ég átti þess kost að fylgj-
ast með fregnunum1 um hin
skelfilegu fjöldamorð á körlum
og konum og meira að segja
börnum, er framin hafa verið af
pólitískum ástæðum í þeirn
hluta Spánar, er Franoo hefur á
valdi sínu. Eftir því sem ég hefi
komizt næst, hafa um 600,000
manns verið myrtir á þennan
hátt.
Mér er farið eins og svo
mörgum öðrum, er látið hafa
blekkjast af lygum og áróðrl
stjómarvalda fasistanna, — nú
öska ég einskis annars, en að
takazt mætti að hrekja burtu
heri ítalíu og Þýzkalands, sem
nú eru í þann veginn að gera
Spán að nýlendu.
Hatur Spánverja á þessum
innrásarherjum hefur sízt verið
sagt meira en það er, — það
er af öllum gráðum ,allt frá fyr-
irlitningu á Itölunum og til
hræðslu við Þjóðverja. öánægjai
Spánverja og óvild í garð út-
lendinganna eykst með degi
hverjum, ekkl sízt meðal hátt-
F*b. á 4 .síðw.
■hi
.a lii