Þjóðviljinn - 12.02.1939, Blaðsíða 3

P.I0ÐV1LJINN
Sunnudaginn 12. febrúar 1939.
Danmörk hefur margfalt meirilSýnlng Kjarvals
verzlunarviðskipti við Þýzka- í larbíískihuiMi
land en Sovétríkin
Verzlun Sovétríhjanna víð Þýzkaland hefur
mínnkað tíl muna síðan Hítler komst tíl valda
— en verzlun Danmerkur hefur síöðugt aukízt
Sókn
Sósíalístafélagsíns
í útbreíðslu Þjóðvíljans
Jónas Guðmundssion hefur
undanfarið skrifað grein eftir
grein til að sýna, að Sovétríkin
styddu fasismann með verzlun-
arviðskiptum við fasistaríkin.
Greinar þessar eru upptugga úr
danska blaðinu Socialdemiokrat-
ien, og var upphaflega sett af
stað sem einskonar „afsökun“
á verzlunarsamningum dönsku
stjórnarinnar við Franoo. Soc-
ialdemokraten iog Jónas í Al-
þýðublaðinu hafa gert sem allra
mest úr verzlunarviðskiptum
Sovétríkjanna iog Pýzkalands.
Engar tölur hafa fylgt þess-
um greinum, og skulu þær því
birtar hér, samkvæmt opinber- ,
um skýrslum, og til samanburð- i
ar viðskipti Danmerkur og Hitl-
ers-Þýzkalands.
Samkv. Statistisches Jahr-
buch fúr Deutschland“, hinum
opinberu hagskýrslum þýzku
stjórnarinnar, var verðmæti inn-
flutnings Sovétríkjanna frá
Pýzkalandi sem hér segir:
1934 . . . 210 millj. m.
1935 ... 215 — —
1936 ... 93 — —
1937 ... 65 — —
Samkvæmt sömu heimild var
útflutningur Sovétríkjanna til
Þýzkalands þessi ár:
1934 ... 63 millj. m.
1935 ... 39 — —
1936 . . ’ 126 — —
1937 ... 117 — —
öll verzlunammsetning milli
Sovétríkjanna og Þýzkalands
nam 182 milljónum marka ár-
ið 1937.
Samkvæmt hinum opinbem
dönsku hagskýrslum, „Statist-
iske Aarbog“, var innflutning-
ur Danmerkur frá Þýzkalandi:
1935 . . . 292 millj. kr.
1936 ... 376 — —
1937 ... 376 — —
1938 ... 370 — —
Þess skal getið að tölurnar
fyrir árin 1937 og 1938 ná að-
eins yfir 11 mánuði áranna,
þannig að upphæðin verður
‘hátt í 400 milljónir króna hvort
árið við endanlegt uppgjör.
Útflutningur Dana til Þýzka-
lands var:
1935 . . . 203 millj. kr.
1936 ... 278 — —
1937 ... 268 — —
1938 ... 280 — —
Einnig hér ná tölurnar fyrir
1937 og 1938 aðeins yfir 11
mánuði áranna, og verða töl-
urnar því hærri þegar ársút-
koman liggur fyrir .
Öll verzlunammsetning milli
Danmerkur og Hitlers-Þýzka-
Íands verður því:
kr.
tíma er 182 milljónir marka,
og það þótt Sovétríkin hafi 50
sinmim fleiri íbúa en Danmörk.
Verzlunarumsetning Sovét-
ríkjanna við Þýzkaland nemur
einu marki á hvern íbúa, en
umsetning Danmerkur við
Þýzkaland nemur 200 kr. á
hvern íbúa landsins. Enda þótt
tillit sé tekið til gengismunar-
ins á þýzka markinu og dönsku
krónunni er umsetning Dan-
merkur við Þýzkaland miðuð
við íbúafjölda, yfir 100 sinn-
um meiri cn Sovétríkjanna.
Ekki er nóg með það. Verzl-
un Siovétríkjanna við pýzkaland
hefur stórum minnkað síðan
Hitler kiomst til valda ,en verzl-
un Danmerkur við pýzkaland
hefur aukizt frá 1935 til 1938
utn 200 milljónir marka .
Eftir hugsanagangi Jónasar
Guðmundssionar hefur smáríkið
Danmörk gert ólíkt meira til
að halda lífin'uj í fiasismanum ien
stórveldið Sovétríkin og sízt!
sparað að mata krókinn af hern-1
aðarundirbúningi þýzka fasism-
ans.
1935 . . 495707 000
1939 • • V 654 036 000
1937» . . J 644 060 000
1938; . . ;.! 650152000
Þegar umsetningin í des
1937 og 1938 kemur til verður
augljóst að umsetningin milli
Danmerkur og Hitler-Þýzka-
fands verður um 700 milljónir
króna en öll umsetning Siovéú
ríkjanna log pýzkalands á sama
Þýzkir verzlunarsamningamenn
koma til Kaupmannahafnar.
Walther ráðherrafulltrúi til
vinstri.
Sósialistafétag Reyljaviknr
í. deíld.
Fundur verður haldínn i Hafnarstrætí 21, mánudagínn
13. þ. m. kl. S.30 e. h. — Fjölnenníð.
%
Síjórnín.
Utbreiðiö Þjóðviljann
Það var lítil, yfirlætislaus j
auglýsing, sem ég leit í einu
dagblaði bæjarins, hún til-
kynnti opnun á málverkasýn-
ingu í Markaðsskálanum. Þess
var eigi getið hver málarinn
væri.
En það barst út, Kjarval
hafði opnað sýningu. Það er
alltof sjaldgæfur viðburður, að
Kjarval haldi sýningu, þó er
hann líklega langafkastamestur
allra íslenzkra málara.
Það þekkja allir Kjarval og
allir segja af honum sögur og
brandara.
Hann er engu síður sérkenni-
Iegur rnaður en málari, og það
er þetta sérkennilega við hann,
sem rnenn leggja misjafnan
skilning í, sem fer eftir greind
' hvers eins.
Háð hans og biturleiki í svör-
um er ekki óþekkt fyrirbrigði
meðal gáfaðra afburðamanna,
er lifa við skilningsleysi ogill
kjör sína stuttu ævi.
Manni dylst það ekki, er
maður mætir hinni miklu per-
sónu Kjarvals, að yfir henni
hvílir sálrænn glæsileiki, þessi
sálræni glæsileiki, sem svo
víða kernur framj í verkium þess|
mikla meistara.
Ég lagði leið mína niður í
Markaðsskála síðastliðinn sunnit
dag, það var ekki í þeim til-
gangi, að skrifa um sýninguna,
heldur til þess að njóta áhrifa
listaverkanna.
En þrátt fyrir þ^ð, þótt vika
sé liðin og meir, frá því sýn-
ingin var opnuð, þá hefi ég
hvergi Jitið grein um hana í
blöðunum. Hvar eru nú allir
list-gagnrýnendurnir? Það hef-
ur ekki verið skortur á þeim
hjá sumum blöðunum að:
minnsta kosti. og hví þegir út-
varpið um sýninguna, það er
þó vant að tala um allt' millt
himins og jarðar, hvort sem
það þekkir það eða ekki, og
þó hvað mest, ef engann varðar
um það.
Það er óvenjulegt fyrirkomui
Iag á sýningunni að því Ieyti
til, að þar er engin sýningar-
Happdrættl
ðskðla íslaads
/
Viðskiptamenn ern beðnir i ð aíhngi:
Tíl 15« febrúar hafa metnn forréff~
indi að númerum þeím, sem þeir
áffu í fyrra« Efffír þann fíma eíga
menn á hæftu, að þau verðí sefd
ððrnm«
Mjög míkíff hörguíf er á heífmið^
um og háffmiðum, og er því afveg
uauðsynfegf að fryggja sér þá affur
fyrir þann fíma.
Talið við nmboðsmann yð r sem fyrst.
skrá, myndirnar eru ónúmer-
aðar, það skiptir líka engu máli
fyrir listamanninn, sem hlýtur
að skilja vel það skilningsleysi,
sem hann á við að búa meðal
þjóðar sinnar.
Yfirleitt eru myndir þæí, sem
þarna eru, mjög glæsilegar.
það er erfitt að tala um ein-
stakar myndir þar, svo ekki
valdi misskilningi, þar sem ekki
er hægt að gefa upp númer.
Þó Kjarval sé frumlegur mál-
ari, þá er hann engan veginn
einhæfur í efnisvali eða með-
ferð þess. Það getur enginn
sagt, hvað eða hvernig Kjar-
val máli næst, þó að stór lið-
jur í mótívum hans sé hraun.
Á sýningunni kennir margra
grasa, þar gefur að líta nokkrar
myndir, sem málaðar eru ein-
göngu til þess að vera myndir,
það eru fallegir litfletin í ’harm-
oniskum litum, en efnislaust,
þær sína leikni í litflötum og
litavali. En þesskonar leikni
þarf Kjarval ekki að sína, því
hann hefur mikið meira til
brunns að bera, hann er ekki
listhagur, heldur listamaður á
háu framtíðarstigi. Til að skýra
það nánar fyrir þeim, sem ekki
grípa það, að mynd sé efnis-
laus, þá er þgið svipað og er
hagyrðingur kveður dýrt, erf-
iðar reglur eru settar Jiverri
línu, en innihald þeirra að efni
til er oftast ekkert.
Þarna má sjá mynd með að-
dáunarverðri skiptingu litflata
og fallegum línum, er mynda
nokkrar fígúrur. Þá eru hraun-
myndir Kjarvals hver annarri
betri. Þarna úti í hrauninu hef-
ur hann sameinast náttúrunni,
þar hafa íslenzkar þjóðsögurog
þjóðtrú náð sálrænum tökum
á honum, hann málar hraun, en
ástand hans er hafið upp yfir
umhverfið, hraunið er ekkileng
ur aðalatriðið, heldur eru það
áhrifin, sem hann málar.
Það mætti tala langt mál um
hverja einstaka mynd. Þær eru
yfirleitt allar góðar, hver ásínu
sviði og surnar snildarverk.
Það er merkilegt tÖmlæti,
sem hin unga íslenzka myndlist
á við að búa, ien þrátt fyrirþað
hefur hún haft stórfelda þýð-
ingu fyrir nútímamenningu þjóð
arinnar. Hún er á miklu hærra
stigi en t. d. tónlistin okkar,
að henni ólastaðri, þrátt fyrir
það þó tónlistin njóti margfalt
meiri aðhlynningar frá hinu op-
inbera.
Skilningur manna á myndlist
ier heldur að færast í aukana
hér á seinni árum, en þó >er
hann miklu minni en ætti að
vera eftir annarri nútímamenn-
ingu. En sú sök hvílir að miklu
leyti á stjórn fræðslumála og
landsstjórn.
Einu sinni áttum við hér í
höfuðstaðnum aðgang að mál-
verkasafni ríkisins í Alþingis-
húsinu, en það eru mörg ár
síðan; nú fyrirfinnst það hvergiy
myndirnar flestar komnar út í
veður og vind og ég hef ástæðu
til að halda að sumar hafi hafn-
að hjá prívatmönnum. Þetta er
sá vafasami sómi sem íslenzka
ríkið sýnir liestaverkum sínum.
Það hafa bæði innlendir og
útlendir menn bent á það, að
það sé blettur á íslenzku þjóð-
inni, að hún hefur ekkert hús
undir málverkasafnið, eins er
það líka stór hneysa, að hún
hefur engan sýningarsal sem
hún getur látið listasonum sín-
um í té.
Það er nú farið að taja all-
Staðan 11. febr.:
5. deild ... 32
3. — ... 24
4. — ... 20
1. - ... 15
2. — ... 7.
7. — .... 5
Samtals 103
Hundraðinu náð. Þriðja og
fimmta deild bættu við sig í
dag, og eru þær hæstar, fimmta
deild þó langhæst. Fjórða deild
er að dragast aftur úr þrátt
fyrir ágæta byrjun, og Vestur-
bæingarnir eru starfslitlir.
Með sama áframhaldi (5 áskrif-
endur á dag að meðaltali) fást
ekki 200 áskrifendur á tilsett-
um tíma. Góður árangur næst
aðeins með því að allar deild-
irnar starfi, og starfi vel. Deild-
arstjórninni í þeim deildum,
sem verða aftur úr í söfnuninni,
mega ekki láta sér það á sarna
standa. Söfnunin er mælikvarði
á starfshæfni deildanna, og
verða þær og stjórnir þeirra
að gera sér ljóst, að nú þegar
er farið að leggja árangur söfn-
unarinnar sem mælikvarða á
starfshæfni deildanna og stjórn-
arhæfni deildarstjórnanna. Lát-
um þá viku, sam nú byrjar, ein-
kennast af því, að allar deild-
irnar bæti daglega við sig á-
skrifemdum.
hátt um þörf og nauðsyn —
já, að minnsta kosti þriggja
kirkna, það er afar erfitt að
skiljja þessa þörf, þar sem hin-
ar tvær kirkjur, sem fyrir eru,
eru alltjaf tómar, eða því sem
næst.
Það er öllu viturlegra og þarf
legra að byggja í stað þessara
kirkna, fyrst yfir listasafn rík-
isins; og svo þarf að byggja
kirkju, musteri — eða hvað
menn kjósa að kalla það — yfir
Kjarval. Hann þarf leinnig að
hafa þar íbúð og vinnustofu,
hann þarf að hafa rífleg prests-
laun og góða aðhlynningu. Það
mun enginn þurfa að efast um
hinn andlega og listræna ár-
angur; hann mun standast tönn
tímans.
Þriðja húsið þarf svo að vera
sýningarskáli sem yrði þjóðinni
til sóma.
Sýningu Kjarvals í Markaðs-
skálanum ættu sem flestir að
sækja, það mun kanske möiljg-
um veitast erfitt að skilja mynd-
irnar við fyrstu sýn, en það
er einungis eðlilegt, því það
sem maður ekki þekkir, það
skilur maður heldur ekki, og
þótt flestir hafi ekki átt kost
á að kynna sér grundvallarregl-
ur hinna mörgu listastefna, þá
getur athugull áhorfandi orðið
margs vísari um list Kjarvals.
Ég vil eindregið mælast tií, að
allir þeir sem unna sigrum
mannsandans, hvort heldur er
á hinum listræna eða verklega
Tfittvangl, að sækja sýninguna.
Reykjavík 9. febr. 1939.
Benedikt.