Þjóðviljinn - 04.03.1939, Blaðsíða 2

laugardagurimi 4. marz 1939.
PJODVlLJflNN
þJÓÐVHJIMM
' ™ ■ v ou
Útgefandi:
Sameiningarflokkur Alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð)
sími 2184. 1
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2,00.
Annarsstaðar á landinu kr. 1,50.
I lausasölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent h. f. Hverfisgötu 4
Sími 2864.
Yíðreísn atvínnu~
lífsíns en efefeí
yflrhílmingar yfír
pólifisfe og fjár»
hagsle$ $jaldþrof
Við búum x landi mikilla
möguleika. Aðeins tveir’ hundr
uðustu hlutar eru ræktaðir aí
því landi, sem ræktanlegt er.
Margskonar verðmæt jai'ðar-
efni, svo sem jám, aluminium,
ýmsar leirtegundir o. fl. o. fl.
finnst í skauti jai'ðarinnar.
Fiskimiðin em einhver þau
auðugustu í víðri veröld.
Og aðstaðan til þess að vinna
þessi náttúragæði, hvemig er
hún?
Pjóðin er að vísu fámeim, en
þó ganga þúsundir manna at-
Yinnulausar, það era menn,
sem ekki fá að leggja fram
orku sina til þess' að fá breytt
náttúrugæðunum þannig; að
þau fullnægi notaþörfum
mannanna.
Það er þó ekki aðeins manns
orkan, sem bíður ónotuð, held-
ur svo að segja ótæmandi nátt-
úraorka, jarðhiti og fossar
landsins bíða þess að verða
teknir í þjónustu mannanna.
Hér éru því tvö framskilyrði
þess, að þjóðinni geti liðið vel.
fyrfr hendi: náttúrugæðin og
orka til þess að hagnýta þau.
E|i tengiliðinn milli þessai'a
frumskilyrða virðist vanta.
Pess vegna er til sultur og
seyra í landi hinná miklu
möguleika, og þessi tengiliður
er f jármagn, — afl þeirra hluta
sem gera skal.
Engum heilvita manni getur
blandazt hugur um, að fyrsta
og helzta verkefni allra á-
v byrgra stjómmálaflokka er,
eins og sakir standa, að finha
leiðir til þess að veita nýju
fjármagni inn í atvinnulífið,
þannig, að bæði mannsoi'kan
og hin dauða orka fái starfs-
svið, svo að aflétt verði atvinnu
leysi og öllu því böli, sem þvi
er samfara.
Sú firra virðist hafa gripið
núverandi ríkisstjóm og stjórn
arflokká, að þessi leið sé ekki
fær. Sjóndeildarhringur þeiira
i heimi fjármálanna virðist
takmarkast af Hambro og
Magnúsi Sigurðssyni. Það sern
Hambro og Magnús geta ekki
eða vilja ekki á sviði fjármál-
anna, virðist núverandi rikis-
stjóm álíta ómögulegt.
Formaður Sameiningar-
flokksins, Héðinn Valdimars-
son, hefur gert tilraun til þess
að benda ríkisstjóminni út fyr-
ir þessi takmörk. Hann hefur
sýnt fram á það, að við verðum
að fá erlent stórlán lil viðreisn-
ar atvinnulífinu. — hann hefur
bent á, að hajgt muni vera að
Thomas Mann:
Víðsjá Þíódviljans 4« 3. '39
Signr lýðræðisins kemnr
Á þeirri stundu, er fasisminn
hrósar sigri i dýrslegri græðgi,
finnur jafnvel Ameríka til þess,
að lýðræðið í heiminuin er í
hættu.
Töfrar þeirra hugsjóna, sem
ógna lýðræðinu, era fyrst og
fremst nýjungin við þær. Mann-
kynið er alltaf fjarska nærnt
fýrir nýjungum. Fað er manh-
inum áskapað að vera aldrei
í rónni nema fá einhverja
breytingu, eitthvað nýtt, því að
það lofar honum bót á ástandi
hans, sem lil eilífðar er þján-
ingafullt að einhverju leyti.
Á þessa töfra nýjungarinnar
leggja fasistar áherzluna. þeir
látast vera byltingamenn, þeir
státa af að eiga æskuþrótt og
ætla með því að draga til sín
æskuna eins og stundum tekst.
þessai’i baráttuaðferð á lýðræð-
ið að svara með því að upp-
gölva sjálfa sig á ný. Þvi að
æskuþróttur þess og orkuforði
er óþrotlegur. í sambandi við
það er ungæðisleg ósvífni fas-
isrnans aðeins uppgerðar-
hreysti. Lýðræðið er svo
mennskt, að það er engum sér-
stökum tima bundið eins og
fasisminn, það á sér eilífa æsku
sem ekkert jafnast við, ef hún
væri aðeins vakin til meðrit-
undai'.
þótt ég fullyrði, að fasisminn
sé skammlíft bam síns tima,
gleymi ég ekki, að hann á djúp
ar rætur í manneðlinu. það er
alltof satt, að ofbeldið er jafn
eilift í manneðlinu og gagn-
stæða þess, réttlætið. Daglega
sjáum við réttlætið blikna fyrir
ofbeldinu, hörfa og hverfa, því
að það er „aðeins hugsjón”. Of-
beldið, sem íyrst nær með ótt-
anum valdi á likamanum, und-
irokar líka hugsunina. Maður,
sem neyddur hefur verið til að
lifa tvöföldu lífi, kúgaður hið
ytra, venst líka nokkuð á það
að hugsa í samræmi við lífið,
sem öfbeldið hefur þröngvað
upp á hann. Samt sem áður er
hugsjóniu ósigrandi. Sigurviss-
an um hana er byggð á miklu
fá breytt núverandi ríkisskuld-
um í mun hagstæðara lán, og
ætti sá hagnaður að nema
svo miklu, að haigt væri
að hækka skuldimar um 15—
20 milj. kr. án þess að árleg-
ir vextir og afborganir ykjust
en sú upphæð mundi nægja til
þess að skapa atvinnu og bætta
afkomu fyrir hvert mannsbarn
í landinu um langt skeið.
í stað þess að reyna þessar
leiðir, situr stjómin og stjórn-
arflokkamir með hendur i
skauti og þvaðrar um þjóð-
stjóm og gengislækkun, vitandi
vel, að slikt tal leiðir á engan
hátt til þess að bæta úr örðug-
leikum þjóðarinnar, enda hef-
ur það ekki annan tilgang en
þann, að breiða yfir pólitiskt
gjaldþrot Framsóknar og Al-
þýðufloliksins og fjárhagslegt
og pólitískt gjaldþrot Ólafs
Thoi's.
En það eru ekki slíkar yfir-
hilmingar sem þjóðin þarf og
krefst, heldur fjánnagn, tii að
gefa atvinnulausum höndum
verk að vinna, og þaimig að ó-
notuð náttúragæði iverði hag-
nýtt þjóðinni til blessunar.
Á. A. S.
THOMAS MANN
dýpri þekkingu' á manneðlinu
en hin skynlausa trú á of-,
b.eldið.
það er vissulega eitt af auð-
kennum mannkynsins, að án
réttlætisins vill það ekki lifa,
hugsjón réttlætisins drotnar yf-
ir því. þeir, sem henni afneita,
eins og fasisminn gerir, fremja
afglöp, sem reynast þeim til
eyðileggingar, þegar til lengdar
Iætur. Hugsjón réttlætisins fel-
ur í sér t. d. sannleik og frelsi.
Og svo meðfædd manninum
eru sannleikurinn og frelsið, að
hver sú lífsstefna, sem stríðir
þar á móti, verkar á mann sem
svívirðing og hrindir öllum frá
sér, áður en langt líður.
Menn laki eftir því, að ineð
lýðræði á ég við meira en gæsa-
iappað „lýðræði” eins eða ann-
ars þingræðisskipulags Með að-
eins þeim úrelta skilningi á lýð
ræðinu er erfitt að vera viss um
sigur þess, heldur verður að
skilgreina lýðræðið sem það
þjóðfélagsform, sem öllu öðra
framar sé byggt á meðvitund-
inni um virðing mannsins.
Virðing mannsins, — fylgii’
þeim orðum einhver keimur af
veizluræðu, í ósamræmi við
hrjúfan sannleikann um
mennskar verar? Hver er sá,
sem hugleiðir ókosti þessarar
undarlegu skepnu, sem rnaður
nefnist, rangsleitni hennar, ill-
gimi, grimmd, heimsku og
blindni, sérplægni, sviksemi,
ragmennsku — án þess að ör-
vænta um framtíð hennar? Og
þó getum við ekki leyft okkur
að fyrirlíta mannkynið. Við get-
um aldrei gleymt því stórkost-
lega og virðingarverða í mann-
inum, þessu, sem birtist í list-
um, visindum, afrekum æðri
sem lægri, sannleiksáslríðunni,
fegurðarþránni, réttlætishug-
sjóninni. Og maður, sem hætt-
ir að skynja þann dularfulla
mikilfengleik, sem í manneskj-
unni felst, er andlega dauður.
þessa vii'ðing mannsins við-
urkennir og heiðrar lýðræðið,
en hugsunarhátlur einræðisríkj
anna læzt ekki af henni vita.
Fasisminn temur fólki ýtrustu
mannfyrirlitning. Skelfingar-
stjóm hans óvirðir fólkið, sam-
tímis því, að hann eyðileggur
það. Fasisminn spillir upplagi
manna, leysir hverja illa hvöt
úr böndum, skapar raga hræsn
ara, merði og uppljóstrunar-
kvikindi. Hann gerir mennina
fyrirlillega, svo að einvaldarn-
ir geti betur stjómað þeim. Og
nautn einvaldanna af slíkri mis
þyrnúng fólksins er skítmann-
leg og sjúkleg.Meðferð Gyðinga
i þýzkalandi og fangaherbúð-
irnar eru nóg sönnun þess.
það þýðir ekki að neita yfir-
burðum einræðisríkjanna til á-
rása á friðsamari lönd. En þeir
yfirburðir verða allir á kostnað
menningar, frelsis og mann-
legrar virðingar.
þannig fómar einræðisrild
öllu mennsku fyrir sigra og
völd. Ef lýðræðið vill lifa, verð-
ur það að gera sér ljóst þetta
cðli fasismans. Hættan liggur í
þeim misskilningi, að hægt sé’
að núðla málum og semja við
fasismann, vinna hann til frið-
semdar með umburðarlyndi
eða vinsamlegum eftirgjöfum.
þörfum fasismans verður ekki
fullnægt með eftirgjöfum. Þær
eru reikular, óskilgreinanlegar
og íakmarkalausar. Friðarást
lýðræðisríkjanna og eftirgjafir
getur fasisminn t. d. ekki skil-
ið nema sem vanmátt og hnign-
unarauðkenni, og við það vex
græðgi hans og yfirlæti.
Hvers konar undanlát undan
nazistum þýðir grimmilegt og
lamandi högg framan í þá, sem
berjast meðal þýzku þjóðarinn-
ar fyrir frelsi og friði. Og þar
sem kröfur nazista beiriast
aldrei að öðru en því, sem
styrkir þá til árása, er öllurn
augljóst, að uppfylling þeirra
stækkar og nálægir stríðshætt-
una.
Þetta verða lýðræðisríkin að
skilja. Þau verða hka að skilja
þann hag, sem fasisminn hefur
af því að geta hafið styrjöld,
án þess að segja nokkrum strið
á hendur. Líklega notar hann
þá aðferð eins lengi og hugsan-
legt er. Því að í rauninni hræð-
ast fasistaríkin það í fyllstu al-
vöra, að þjóðir þeima þoli ekki
eldraun hins algera striðs, ef
það á að standa stundinni leng-
ur.
Einn úr herforingjaráðinu
þýzka hefúr látið sér yfirlýsing
urn mumi fara, þar sem hann
reiknar með, að þriðja ríkið
yrði í stríði að berjast á þrenn-
um vettvangi: á landi, í lotti
og heima fyrir. Það er merki-
leg upplýsing. Fasistaríkin vita
nú þegar, að það verða ekki
minnstu örðugleikarnir, sem
þeirra eigin þjóðir valda, —
stríð muni þýða borgarastrið
hjá þeim um leið.
Þá er engin furða þótt þau
hætti ekki á yfirlýst strjð, held-
úr innrásir úlfs í sauðargæru í
iönd, sem þau ágirnast. ÞaS fá
þau að gera reísingarlaust,
hræða lýðræðisriJun til að láta |
undan og jafnvel uppfylla allar
þeirra kröfur án stríðs.
þetta verður allt U1 að teíja
fyrir sigri lýðræðisins, ef augu
lýðræðisþjóðanna opnast ekn
þeim mun fyr fyrir hættu und-
anlátsstefnunnar, svo að þær
i-ísi til baráttu með öllum þeim
lífsþrótli, sem lvðræðissteín-
unni er gefinn. Nú parf frelsið
á annarri karlmennsku að
halda en þeirri, sem i þolin-
mæðinni birtist eða í eí-
anum um sjálfan sig. Veikleg-
ar og fyrirlitlegur í augum fas-
istaríkjanna mega frjálsu þjóð-
irnar ekki vera. Það, sem þarf,
er fólk með mannskap og festu
í þeirn ásetningi að verada
freLsi sitt og mannúð. Frelsis-
disin þarf að búast brynju, sem
valkyrja gegn erfðafjöndum
sínum.
Fyrir fjórum áram kom ég í
fyrsta sinn til Ameríku. Eg hef
komið á hverju ári síðan. Eg
varð hrifinn af andrúmsloftinu.
því að hér er, gagnstælt leiða
gamla heimsins á menning-
unni, borin fyrir henni von-
glöð virðing og æskuþranginn
móttækileiki fyrir lífsgildum
hennar. Eg finn, að vonir mín-
ar og allra lýðræðissinna, hljóta
að eiga breimidepil í þessu
landi. Eg trúi því í raun og
veru, að meðan þessi myrkra-
öld grúfir yfir Evrópu, muni
þungamiðja vestrænnar menn-
ingar flytjast tll Ameríku. Am-
eríka hefur fengið mikið frá
Evrópu. Sú skuld er vel goldin
ef Ameríka bjargar arfteknum
lífsgildum vorum og geynúr
þau til hinnar björtu framtíð-
ar, þegar gamla og nýja álfan
sameinast um mikilfenglegustu
hlutverk mannkynsins.
Reykjavík! Hafnarfjörður!
Kaupum flðsfeur
soyuglös, whiskypela, bóndós-
ir. Sækjum heim. — Sími 5333.
FLÖSKUVERZLUNIN
HAFNARSTRÆTI 21

Jónas GnÖmundsson hefur
ekki linnt árásum á Félagsdóm
síöan dómurinn féll í llafnar-
[jaröardeilunni. — Enda hafa
Skjaldbyrgingar hlotið vondan
rassskell í því máli.
**
Peir urðu að hætta i bili uið
framkvæmd á klofningi verk-
lýðshreyfingarinnar í Hafnar-
firði. St. Jóhann, Jónas, Emil
Jónsson og aðrir klofningskard
inálar hluti vevðskuldaða fyr-
irlitningu alls þorra verkalýðs í
Hafnarfirði fyrir pantanir ú
lögreglu til að berja hafnfirzka
verkamenn.
«*
~~(Tg~"reiði sánkti Jóhanns og
Jónasar poslula hans hellist
yfir Félagsdóm, sem átti að
upphefja þá til dýrðar i krafti
lögreglukylfanna, en rétU
þeim i þess stað verðskuldaða
flengingu. Og greyið hann
Gísli Guðmundsson, sem hef-
ur gengið með Félagsdóm ár-
um saman, eyðir nú hálfum
Tímanum til árása á þctta af-
kvæmi sitt. Foreldrar vinnulöcf
gjafarinnar, Gísli og Gvendur,
standa nú frammi fyrir hehnt
eins og fákunnandi galdra-
menn og ráða ekkert við upp-
vakninginn.
0AHIICA
DIISIEIIUB
í Iðnó i fevöld feL 9,30
6 manna hljómsveíf,
Aðgöngumiðar seldír í Iðnó í
dag frá feL 4, — Panfaðir að**
göngumíðar verða að sæfejasf
fyrir feL 9*
Sfeemmfífelúbburínn
wom.
„CARIOCA
99
Alfred & lúlíus
— Húsgagnavínnusfofa, Laugaveg 84 —
Vönduð vínna, — Sanngjarnf verð. — Sím* 4023