Þjóðviljinn - 10.05.1939, Qupperneq 3

p j O f) V x J i N
Miðvikudagurinn 10. maí 1939.
í
Þorlr Brelðfylklngtn
ekki f ftlvarpsnmræðnr?
Úívarpsumfœðum þeám sern fram áffu að fara um
sfjómarmyndun hefuir teríð fresfad þrísvar sinnum.
OL Thors o$ SL Jóhann viðhafa rangíndí. llfvarps^
ráðíð þægf verfefærí
í þingsköpum er um þaö rælt
livernig haga skuli útvarpsum-
ræðum um vantraust á ríkis-
stjórnina. Petta hefur veriS
skiliS svo, aS höfundar þing-
skapanna hafi gengiS út frá því
sém sjálfsögSu, aS útvarpaS
væri umræSum um vantraust
enda þess aS vænta, aS flokkur,
sem ber vantraust fram, krefj-
ist útvarpsumræSna, en hver
þingflokkur getur krafizt út-
yarpsumræSna tvisvar á sama
þingi.
ÚrskurSur sá, sem St. Jó-
hann lét Harald fella um aS
þingmenn Sameiningarflokks-
ins skyldu teljast utanflokka,
var til þess gerSur aS taka
þennan rétt af flokknum, og í
skjóili hans var neitaS um út-
varpsumræSur um vantraust
þaS, sem flokkurinn bar fram
á ríkisstjórnina skönnnu áSur
en þingi var frestaS.
En jafnframt því aS synjaS
var urn' þessar útvarpsumræS-
ur lýstu BreiSfylkingarflokk-
arnir þvi yfir, aS þeir mundu
láta fara fram almennar stjórn-
málaumræSur í útvarpinu þeg-
ar aS þingi frestuSu.
Sameiningarflokknum þótti
þessi lausn hetri en engin, þó
i alla staSi væri eSlilegast, aS
umræSur þessar fæin fram frá
Alþingi.
Laugardaginn 29. apríl voru
fulltrúar frá stjórnmálaflokk-
unum kallaSir til fundar á
skrifstofu útvarpsráSs þar
skyldi ákveSa fyrirkomulag
umræSnanna, en þær áttu aS
fara fram þriSjudaginn 2. mat.
A f’undi þessum bar fátt til tiS-
inda annaS en aS skipting ræSu
tima var ákveSiú, og þvi næst
drógu fulltrúar flokkanna um
röS, og varS niSurstaSan þessi:
A lþýSu f 1 okku r, F ramsókna r-
flokkur. Saineiningarflokkur,
SjálfstæSisflokkur og Báendá-
flokkur.
Legar þessum störfum var
lokiS, hóf Ólafur Thors máls á
þ.vi, að bezt væri áS fresta þess-
up umræSum. Hann sótti ,.mál
sitt fast, og fór svo, aS fulltrúar
hinna flokkanna féílust á aS
fresta umræS.rinum til föstu-
dags, 5. maí.
Geta. má ÞeíijS aS breyting
þessi vm\ útvarpjnu phagstæ.S,
og mæitist ákrifstofustjóri út-
va.rp.sráSs til, að hún yrSi ekki
A fimmtudag bárust Sámein-
ingarflokknum tyennskonar
slriíabóS frá skrifstofustjójra
útyarpsráðs. Fyrst þap, ,að
BreiSfyfkingarílokkarnir hefSu
ákveSiS aS fr,e,s.ta útvarpsum-
ræSunum til þriSjudags, 9. mai,
og þar næst þau, aS AlþýSu-
fiokkurinn og SjálfstæSisflokk-
urinn hefSu ákveSiS aS
hafh sadaskipti viS umræSurn-
ar, þannig aS SjálfstSisflokkur-
inn yrSi nr. 1 en AlþýSuflokk-
urinn nr. 4. Stefán Jóha.nn' var
nú aS þvi spurSur, hverju þaS
sætti, aS þessir flokkar leyfSu
sér aS skipta þannig um röS
eftir aS búiS væri aS draga.
Hann kvaS þaS engum koma
viS, utan þessum flokkum
tveimur, og varSi Sameiningar-
flokkinn ekkerl um þetla mál.
Sú venja hefur skapast aS Út-
varpsráS lætur stjórnmála-
flokkana draga um röS, til þess
aS ekki þjirfi um þaS mál aS
metast, enda liefur aldrei veriS
þeirri röS vikiS, sem þann-
ig er ákveSiS. ÁstæSan til þess
aS BreiSfylkingin kýs aS fara
meS rangindi og ofbeldi í
þetta mál, ekki stærra en þaS i
sjálfu sér er, er sú, aS Stefán
Jóhann vill fá tækifæri til aS
tala á eftir Sameiningarflokkn-
um, þykir hönum sjáanlega
vissara að ekki verði tækifæri
til þess aS andmæla orSum
hans.
Begar hér var komiS sögu,
skrifaSi Sameiningarflokkur-
inn útvarpsráSi, tjáSi því alla
málavöxtu og fór fram á aS út-
varpsráS kæmi i veg fyrir aS
oftar yrSi hringlaS meS timann
fyrir hinar fyrirhuguSu umræS-
ur, og aS röS sú, sem flokkarn-
ir hlutu samkvæmt hlutkesti
yrSi látin haldast óbreytt. Út-
varpsráSiS svaraSi fljótlega, og
taldi sér ékki fært að svo
stöddu aS koma í veg fyrir að
flokkarnir breyttu um röS eft-
ir aS hlutkesti hefSi falliS.
AS fengnu þessu svari verS-
ur ekki séS, hvaS fyrir útvarps-
ráði vakir, meS þvi aS kalla
fulltrúa stjórnmálaflokkanna á
fundi, og láta þá draga um rÖS,
ef siðan má liafa þá röS, sem
þannig er ákveSin, aS engu. Ef
til vill gefur útvárpsráS síSár
skýringu á þessu.
SíSasli þáttur þessa máls
gerSist í gær og var í því iólg-
inn, aS BreiSfylkingin ákvað aS
fresta útvarpsumræSunum um
óákveSinn tíma. ÁstæSan er
talin sú, aS ólafur Thors sé
lasinn.
Öll meSferS þessa máls sýnir
ljóslega helztu einkenni BreiS-
Jylkingarinnar. í smáu sem
stóru er troSiS á rétti og venj-
um, álcvarSanir eru teknar án
'þess aS allir þeir, sem hlut eiga-
aS máli séu til kvaddir, og þeg-
ar þeir, sem rangindum eru
beittir, leita réttar síns, er þeim
blátt áfram svaraS: þetla kem-
ur þSr ekkert viS, BreiSfylking-
in hefur ákveðiS að svona skuli
þaS vera. — ÚtvarpsráSiS
reynist þægt verkfæri, enda var
lögum útvarpsins breytt á síS-
asta þingi lil þess að útiloka þá
óþægu.
Um Tftkka
Framhald af 2. síðu.
átti aS tákna „skáekjuna í Baby-
lon”.
Nokkrum áruin síSar mætir
Húss á kirkjuþinginu i Kon-
stanz með griðabréf Sigmund-
ar keisara og ver mál sitt meS
djörfung og Iiugrekki byltinga-
mannsins, en er svikinn í griS-
um og brenndur, sem yiflutrú-
armaSur. Heima í Bæheimi
vakli þelta hermdarverk bæSi
viSbjóS og skelfingu, allir
Tékkar skoSuSu Húss sem písl-
arvott Irþpr sinpar og þjóSar.
B.eir söfnuðusl ut'an um rnerki
hins rauSa jk'áíeiks og kröfSust
þess aS leUanenn neyttu. baeSi
víiisins og brauðsins í altaris-
sakramentinu. Á Taborfjaííi i
Bæheimi söfnuðust Hús|iJtar i
itugþús.undátali og sóru eiSa viS
.k^jéikinn, Einhver harðsnún-
asta ipúghreyfing þessara alda
hafSi þannig búizt til baráttu
fyrir þjóSemi sínu og trú.
Hússítahreyfingin skiptist í
tvær greipijegar kvíslaiý og
yejdiir st.éttaskipting hins tékk-
neska þjóSféjags því. Taborít-
árnir, sem höfSu aSsetur sitt
við Taþorfjall, A'oru aS mestu
undirstéttarmenn, bændur og
smáborgarar. Kalikstínarnir er
hafa bækistöS sina í Prag. AS-
aílinn hafSi fyrst snúizt til fylg-
is viS Húss, er hann komst aS
raun um, að hinar geysimiklu
jarðeignir kirkjunnar og hinna
þýzku stórjarSeiganda lágii
lausar fyrir. Kirkjan var auð-
ugasti jarSeigandi Bælieims, og
ÞaS var því ekki aS undra, þótt
jarðnæSislitlir aSalsmenn tækju
tyeim höndum þeirri trú, sem
boðaði eignanám kirkjunnar.
Og þaS má með sanni segja, að
tékkneski aðallinn hal'i staSiS í
stálinu á þessum árum, er jai'S-
pignir og fé lrirkjunnar og liins
þýzka slóraðals gengu yfir á
hendur Tékka. PjóSvei'jum
varS varla vært í Bæheimi, þeir
‘misstu flestir sérréttindi sín óg
eignir, en Tékkar réðu nú lög-
um og lofum í landinu.
En fneðan aS áSallinn sölsaSi
undir sig lönd og ríki í Ba-
heimi, barSist hin snauSa óg
guShrædda alþýða Taboritanná
eims og ljón gegn herjum keis-
arans. Péír berá upp'i hina tékk
neskú þjóSernishVeyfingú,
sigra riddaraheri keisarans
hvaS eftir annaS og sækja keis-
arann heim ínn i h'-ans eigin
lönd, Ungverjaland og Pýzka-
land. Foringjar þeírra, Ziska
og Prokobius, bera ægishjálm
yfir herioringja sámtiSarinnar
og þótt Ziska sé ein.eygSur og
missi siSan hitt augaS, vinnur
hann sigur blindur. PaS er fyrst
e.f.tir aS flokkur aSalsmanna í
friSmælist viS keisarann og:
sameinast honum gegn Tabor
ítum, aS þessi milda alþýSu-
.hreyfing bftur tönnpm i gras.
En hún hafSi með vopnurn
sínum tryggt sjálfstæSi Bæ-
heims. Kenningar Táboríta um
félagslegt jafnrétti, um jafnræSi
kvenna i kirkju- og hermálum
svo langt á undan sínum tima,
aS hreyfiiigin hlaut aS brotna
þegar hermáttur hennar var
kominn aS þroturn.
AfleiSingar HússítastríSanna
urSu nú þær, aS Ba'heimur
fékk pólitískt, efnalegt og trú-
arlegt sjálfræSi í flestúm grein-
um. En það var þó hinii nýi
011 Rcykjavík kíður
með eftírvæntíngu I
Hvað kemnr i þessari
eyfln naestn daga
9
Þlngvallaferðlr
▼egnrinn opinn
Ferðír alla mídvífeudaga, lau$arda$a ogsunnu*
da$a þar ííl daglegar ferðír hcfjasf.
Steindór
Símar 1580, 1581, 1582, 1583 o$ 1584
#
Byggíngaríélag Alþýðu
Aðalfondnr
félagsins vcrður haldinn föstudág 12» þ, m, fel.
8.30 í K»R.~húsínu.
Á dagsferá éru venjuleg aðalfundarsförf.
tékkneski stóruSall, sem fleytti
rjómann af öílu saman. Hann
kaus konungana og setti þeim
hai-Sa kosti, hann kom á aðals-
lýSm'Si, sem allstaSar hefur
reynzt eitt hiS siSIausasta
stjórnarfar sögunnar. Á þessu
varS lítil breyting fyrst í staS,
þegar Habsborgarinn Ferdín-
and, konungur ýfir Áusturríki,
var kosinn konungur í Bæ-
heimi áriS 1526. ASallinn liélt
fast viS völd sín, réttindi og
trú, og vegur Bæheims óx
rnjög, er keisarinín tók sér aS-
setur i Prag. En brátt tóku
Habsborgarar aS auka vald sitt
og ganga á réttindi hins tékk-
neska „stéttaþings”. Enn á ný
tók hiS kaþólska Pýzkaland aS
í i
misvirSa þjóSerni Tékka og
trú, og loks fór svo, aS hinn
tékknéski aSall velti stjórn
Hábsþorgara og myndaSi býlt-
ingai'stjórn árið 1618. Eins og
kúnnugt er skall 30-ára. striSiS
á upp úr þessu. ÁriS 1620 beið
hinn tékkneski her ósigúr og
Bæheimur lá varnarlaust fyrir
fótum keisarans og jesúíta. Og
nú var gengiS á milli bols og
höfuSs á Bæheimi. Trúarlegt
ofstæki kaþólskra og fégræðgi
hins þýzka aSals unnu hér vei'k
sín i innilegu fóstbræðralagi.
Fjöldi manna var tekinn af lífi
og neyddir til aS taka kaþólska
trú, % hlutar allra jarSeigna
vorii leknar eignarnámi, 30.000
skyldúr urSu aS hverfa úr
Del Vayo, utanríkisráðherra
lýðveldisstjórnarinnar á Spáni,
dvelur nú í Bandaríkjunum.
Eitt þúsund spánskir Breið-
fylkingarsinnar í Mexikó héldu
hátíðlegan sigur Francos. Ar
þ)'ðan í Mexikó-borg vildi ekki
láta sér það lynda og urðu ó-
spektir úr hátíðahaldinu. For
ingja spánskra Breiðfylkingar-
manna í Mexikó hefur verið vís
að úr landi.
Það er siður í Mexikó að
brenna opinberlega myndir af
Júdasi dagana fyrir páska. í
stað þess voru nú um páskana
brendar opinberlega myndir af
mexikönskum og spánskmn fas
istaforingjum.
Tékkóslóvakía tekur pátt í
héimssýningunni í New York
Sendiherra Tékkóslóvakíu í
Washington, Vladimir Hurban,
hefur neitað algerlega að af-
henda Þjóðverjum sendiherra-
bústaðinn. Hann hefur nú lýst
yfir því að flagg Tékkóslóvak
íu muni blakta yfir sýningar-
skála Tékka á heimssýningunni
í New York. Hurban skýrir frá
að hann hafi fengið ‘ skipun frá.
Prag um afhendingu sendiherra
bústaðarins. „Þeirri skipun verð
ur ekki hlýtt. Sjálfstæði Tékkó
slóvakíu var afnumið með oí-
beldi, en það ofbeldi nær ekki
til Bandarjkjanna í Norður-Am
erjkiú'.
La Guardia, borgarstjórinn í
New York tilkynnir að sett hafi
verið nefnd þekktra Bandaríkja-
borgara til að skipuleggja hjálp
handa þeim fjölmörgu flótta-
mönnum frá Tékkóslóvakju er
nú dvelja í Bandaríkjunum.
Hátnarksálagn^
ín$ á ýmsar bygg-
tngarvörur
Verðlagsnefnd heíur að und-
anförn.u unnið að undirbúningi
á hámarksákvæðum um álagn-
ingu á byggingavörur. Mún
undirbúningi þessá verks hafá
verið svo langt komíð í fyrra-
dag að tillögur um hámarksá-
lagningu voru sendar til við-
skiptamálaráðuneytisins til
stáðfestingar pg Birtingár handá
álmenningi.
í gær birti svo viðskiptámála
ráðuneytið tilkynningu um iiá-
marksálagnlngu á ýmsuni teg-
undum i áður greindum flokk.
Þar sem Vöriiflokkánnr eru
inargir, er hámarksálagningin
mjog misjöfn frá 30«?o upp j
60%, þegár frá eni taldir náglar
með nokkuru lægri hámarksá-
lagningu. Mun það láta nærri
að meðalálagningin sé um 40"o
eða tæplega það.
landi. Hi'nir innlendu ihúar
landísins, sem eftir iirSu, lifðu
í örhirgS, hundsáÖir og fyrir-
litnir af hinum nýju valdhöf-
uin. Bæheimur varð hjálenda
Habsborgararíkisins, þýzk
tunga var innleidd sern opin-
bert mál, tunga Tékka og þjóð-
erni lifÖi nærri huldu höföi
meöal alþýðunnar. Og aldir
liÖu áÖur en Golgata-þrautir
Tékka vorú á enda.