Þjóðviljinn - 16.07.1939, Qupperneq 2

Sunnudaginn 16.júli 1939
>JÓBVlLtlINN
þióoyiuiNii
i
<5tgeíandl:
Samelningarflokknr . alþýðn
— Sósíalistaflokkurinn —
íiitstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Bitstjórnarskrifstofnr: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
lígreiðsln- og auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
4skriftargjald á mánnði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintakið. j
/íkingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Og MorgunbIað~
íð þcgír
Franska þjóðin minnist þess
að liðin eru 150 ár frá því fáni
frelsis, jafnréttis og bræðralags
var hafinn á löít í hjarta Norði
urálfunnar, París. Svartnætti
miðaldanna grúfði yfir álfunni,
Orimmúðug áþján klerks og að-
als hafði nær bugað lífsþrótt
borgaranna, verkamanna og
bændanna. Pað ríkti grimmur
kaldur vetur um gervalla Norð-
uráTfuna. En Iífið, — þróunin
— Iætur ekki að sér hæða, vet-
urinn kallar á vorið, myrkrið
krefst birtunnar. Áþjánin knúði
fram kröfuna um frelsi, forrétt-
indi klerka og aðals kröfuná
um jafnréttið, og hin takmarka-
lausa dýrslega grimmd hinna
ráðandi stétta, kröfuna um
bræðralag. Þar voru heit hjörtu
sem báru þessar kröfur fram,
og þar voru harðar hendur,
sem þau hjörtu veittu blóði
straum. Það skorti hvorki yl né
orku til þess að vorleysingar
gæflu hafizt.
Byltingin mikla kom, vorið
í sögu Norðurálfunnar. Stór-
fenglegt vor, ægilegt og tryllt,
eins og vorið í 'íslenzkum fjalla-
dal. Öfl, sem drápu úr
dróma vetrarins geistust og
eirðu engu. Þau voru jafn-
óstöðvandi eins og leysingsvötn
íslenzkra fjalldala. Bönd vetrar-
ins brustu, brautin var rudd fyr-
ir sumarið.
í fyrradag náðu hátíðahöld
frönsku þjóðarinnar, í tilefni af
byltingunni miklu, hámarki sínu
Þann dag voru liðin 150 ár frá
því að múgurinn af götum Par-
ísarborgar geistist gegn ramm-
gjörvasta og svívirðilegasta vígi
kúgaranna, Bastiljufangellsinu,
þar sem beztu synir Frakklands
beztu synir mannkynsins, höfðu
verið kvaldir og drepnir, af
því þeir vildu koma á meira
jafnrétti, meira frelsi, meira
bræðralagi meðal mannanna, af
því þeir gerðu kröfur til að
kenningar Jesú frá Nazaret,
sem svívirðing aílra miðalda-
svívirðinga, hin kristna kirkja,
hafði tekið að sér að fótum
troða og hel þegja, væru látn-
ar birtast í lífi mannanna.
Og Bastilljan féll, fall hennar
kostaði mörg mannslíf, mörg
sár, mikið blóð, en #,það blóð
hefur blágrýtið molað“, þess'
vegna minnist allur hinn siðaði
heimur Bastiljudagsins, sem
eins hins merkasta dags mann-
kynssögunnar.
En Morgunblaðið, blað ís-
leenzka auðvaldsins, þegir. Það
þykjr ekki í frásögur færandi
í stærsta blaði íslands, að Iiðin
séu 150 ár frá því lagður var
hyrningarsteinn Iýðræðisins í
Evrópu, því nægir að flytja
Íhaldíð bastar grímunní:
Átthagatlötnrlnn skallnn
lelðast A Islandi
Það er engin tilviljun, að rit-
stjórnargreinar MorgunblaSs-
ins í ga'r og Vísis í fyrradag
fjalla báðar um framfærslumál-
in og báðar í sama anda: fjand-
skapurinn gagnvart styrkþeg-
unum og krafan um „nyggSar-
leyl'i”, sem er nýja nafnið fyrir
átthagafjötra.
Vísir gerist svo frekur að
bera st\rkþegunum það á brýn
að þcir nenni ekki að vinna, —
vitandi, að 330 manns ganga nú
dag livern til vinnumiðlunar-
skrifstofunnar, til að skrá sig
þar, til merkis um að þeir séu
allir reiðubúnir lil vinnu. En
ráðherrar þessarar aumustu
rikissljórnar, sem yfir íslandi
hel’ur setið, neita þessum mönn
um um vinnu, neita þeim um
handtak að gera og láta svo
blöð sín níða þá, sem slæpingja.
.Sjálfir slæpast þessir ráðheri-ar
svo við „vínnu” sína, sem þó er
nógu vel l)orguð, að ekki liggur
eftir |)á eilt einasta ærlegt hand
tak cftir 3 mánaða „launamót-
töku”, en hinsvegar mýmörg
verk óheiðarleika og siðfeiði-
legrar spillingar, eins og níð-
ingsverkið gagnvart „Bygging-
arfélagi alþýðu” og skemmdar-
starfið i verksmiðjumálum Sigl-
firðinga.
Morgunblaðið lýsir eflir
byggðarleyfis-tillögunni, hvar
hún sé nú niðurkomin. Siðan
graúur þaÖ þurrum tárum per-
sónufrelsið, sem fargað sé með
því að koma á „byggðaleyfinu”
sem er bara íínna nafn yfir
átthagafjötur.
Hvað þýðir byggðaleyfið? Það
þýðir að cnginn maður má
i °S gjálfrandi glamuryrði um
1 verndun lýðræðisins, glamur-
] yrði, sein eiga álíka mikið skylt
við anda byltingarinnar miklu,
við hinn sanna anda lýðræðisins
eins og jarðabrask miðalda-
kirkjunnar við kristindóm.
Hvað veldur?
Uppskerutíminn nálgast, á-
vextir lýðræðisins, sem bylting-
in mikla gaf Norðurálfunni, eru
að verða fullþroskaðir og á-
vextir lýðræðisins og menning-
arinnar eru sósíalisminn. Menn
| ing og lýðræði leiða óhjá-
' kvæmilega til sósíalisma, það
er eins víst og að hvert sum-
jar á sinn uppskerutíma. En það
eru ennþá eftir skuggar af mið-
aldasvartnættinu, enn er ekki
frelsið fullkomið, enn er ekki
jafnréttið í 'heiðri haft
og bræðralagið er í bönd-
um. Arftakar fklerka og
aðals miðaldanna eru( auð-<
höldar nútímans. Mennirnir
sem drottna yfir þjóðunum
með veldissprota fjármagns
og framleiðslutækja. Það eru
þessir menn, sem vilja magna
skugga miðaldanna, unz hann
verður svartnætti, það eru þess-
ir menn, sem þrá það eitt, að
sumri menningar og lýðræðis
megi senn halla og að vetur
einræðis og hnignunar megi nú
þegar ganga í garð. Það eru
slíkir menn, sem hafa innleitt
hörmungar nazismans og fas-
ismans í Þýzkalandi og ítalíu,
það eru slíkir menn, sem hafa
teymt þjóðirnar fram á glötun-
arbarm tortímandi ófriðar.
Það eru slíkir menn, sem
i'lytja í ákveðinn hrepp, nema
með leyl'i viðkomandi yíirvalda
Það þýSir að frelsi manna til
að búsetja sig þar sem þeir vilja
er afnumiS, — að sveitfesti og
átthagafjölri er komið á eftir
krókaleiSum. FaS þýSir að
bónda og konu hans, sem liafa
þrælaS eins lengi og hægl var
á erfiSri jörð, er bannaS að
hverfa til kaupslaSar, ef þau
álít'a sig ekki gefa háð baráll-
una lengur.
Þessar tillögur um byggSa-
leyfi eru eiohverjar miskunn-
arlausustu og aJ'turhaldssöm-
uslu, sem fram hafa komiS á
íslandi.
ViS leggjum til viS formæl-
endur þessara tillagna eflirfar-
andi tilraun:
EáliS 30 helzlu burgeisafrúr
/ Reykjavíkur — þær, sem nú
hafa faslar vinnulconur — fara
hvcr á sinn sveitabæinn upp i
afdölum og taka þar í eitt ár
við störfum húsmóSur, sem
enga hjálp hefur yfir veturinn,
ekkcrt rafmagn, ekkert gas.
enga miðstöS, ekkert útvarp,
'enga nýja kjóla, og skortir þnr
enga dansleiki, engin „boð”,
aS auki margt af því nauSsyn-
legasta til lífsins. SpyrjiS síSan
þessar frúr aS því, hvort þær
vilji lála banna sér aÖ flytja til
kaupstaöar, ef þær langar. —
Og el' þær kjósa að dvelja á-
fram til æviloka viS kjör sveita-
konunnar, þá skulið þið reyna
að innleiSa byggðaleyfiS á ís-
landi, — fvrr ekki.
Tillagan um byggSaleyfiS,-
jæssi draugur, sem vakinn cr
upp nú þegar allar aðrar aftur-
göngur liðinna alda fara
hér á kreik, — er eill sporiS
enn lll að afnema frelsiS á is-
landi og koma hér á liarð-
stjórn á ný.
AtvinnufrelsiS er afnumiS á
íslandi. VerzlunarfrelsiS er
ekki lengur lil á íslandi. Frelsi
verkalýSsins til að ráða kaupi
sínu er afnumiS — minnsta
kosti í eitl ár. Og nú á enn-
fremur að afnema frelsi manna
til að mega ílytja sig og dvelja
þar sem þeim þóknast á land-
inu.
Valdaklíkan, sem sveikst lil
valda 18. april, heldur auSsjá-
anlega að íyrst Ólafur Tliors &
Co. gátu náS 8—10 milljónum
króna út úr Landsbankanum
og Jakob Möller svikið 160 þús.
kr. úl úr ríkissjóöi fyrir eftir-
litsstörf, sem ekki voru rækl,
— þá geti hún nú eftir, aS þess-
um þokkamönnum var bætt i
stjórnina, slolið og svikiS af ís-
lendingum allt það frelsi, sem
þeir áratugum saman hafa ver-
ið aS berjast fyrir að öSlasl.
Eru þessir herrar búnir aS
gleyma aðalatriSinu í útreikn-
ingum sínum — alþýðunni.
fólkinu, sem byggir þetta land?
ÞaS á eftir að sýna þeim að þaö
lætur ekki svifla sig frelsi sínu.
Skemmtiferðaskipið Atlantis er
væntanlegt hingað á miðvikudag-
inn kemur. Skipið kemur frá Lond
on og farþegar þess eru flestir
enskir. Ekki er enn vitað hve marg
ir þeir eru.
«ráða blöðum íslenzka í-
haldsins. Er það von að þeir
vilji minnast byltingarinnar
miklu ?
Franski konsúllinn hér í
Reykjavík segir um yfirlýsingu
þá, sem franska þingið sam-
þykktií í ágúst 1789: „Þessi yf-
irlýsing gengur út frá þeirri
hugmynd, að opinbert líf skuli
hafa siðferðilegan grundvöll og
að í því skuli fara eftir viss-
um, óbreytanlegum reglum,
byggðumj á virðingu fyrir
manninum og frelsi einstakl-
ingsins og andans“.
Vísir birtir þessi ummæli af
því, að einn af eigendum blaðs-
ins er vinur franska konsúls-
ins. Hvílík ummæli í einu af
blöðum núverandi ríkisstjórn-
ar. Er þá ekki betra að þegja
eins og Morgunblaðið? Ef til
vill byggist þögn Morgunblaðs-
ins á því, að blaðið finnur til
þeirrar staðreyndar, að sú
stjórn, sem það styður, hefur
fótum troðið og að vettugi virt
hvert og eitt einasta atriði
þeirra mannréttinda, sem bylt-
ingin mikla leiddi af sér.
Ofbeldið í g,arð Byggingarfé
lags alþýðu er nýjasta dæmið.
Þetta félag er ofsótt fyrir það
eitt, að kjósa stjórn, sem ekki
er sammála lítilmenninu St. Jó-
hanni í stjórmmálas'koðunum.
Því eru settir afarkostir. Það
gengur að þeim. En slíkt er
ekki látið nægja. Félagið skal
verða hindrað í störfum sín-
um, hvað sem það kostar, og
það er gert.
Fólkið fyrirlítur allt þetta at-
hæfi. Morgunbfaðið segir ekki
frá því. Það veit, að þeir sem
ætla að innleiða svartan fas-
isma á íslandi, eiga að þegja,
bæði um verk frelsishetjanna.
sem fjöldinn tilbiður, og um
verk böðlanna, sem fjöldinn
hatar. Og Morgunblaðið þegir.
Morgunblaðið þegir um ofbeldi
Ólafs Thórs gegn Siglufjarð-
arbæ, það drepur á dreif rödd
um sjnna eigin flokksmanna
gegn ofbeldinu, þögn, umfram
allt þögn, svo skóhljóð fasism-
ismans heyrist ekki, er þrá ís-
lenzka auðvaldsins. Tveir auð-
virðilegir glæframenn, Ólafur
Thórs og Jónas Jónsson raula
„þev, þey og ró ró“ við hrjúf-
an hvílubeð íslenzku þjóðarinn-
ar meðan samvizkusnauð lítil-
menni, eins og St. Jóhann og
og Hermann Jónassön reiða
járnhæl fasismans að höfði ís-
lenzkrar alþýðu.
íslenzk albýða, gerðu þér
ljóst, að það þarf heit hjörtu
og barðar hendur til að hirða
uppskeruna af akri byltingar-
innar miklu, það þarf nýjar
fórnir og nýja baráttu til þess
að sumri lýðræðisins verði ekki
von bráðar breytt í svarínætti
fasisímans. Um tvennt er að
velja: Áfram til sósíalismans
eða afturábak til miðaldanna,
til fasisnians. Kjóstu framtíðina,
| kjóstu sósíalismann, hristu af
I þér svikarana og lítilmennin,
, semVí 'kvöldhúmi og þagnarþey.
j vilja firra þig helgasta réttin-
; um, réttinum til þess að byggja
| þjóðfélag á grundvelli frelsis,
jafnréttis og bræðralags.
Eitt dönsku blaðanna ritar ný-
lega um alþjóðlega verzlunar-
mannaþingið, sem þá var að verða
lokið í Kaupmannahöfn.
„Kunnugur maður sagði oss svo
frá í gær, að þegar fulltrúarnir yf-
irgáfu Kaupmannahöfn, höfðu
þeir auk venjulegra máltíða etið
upp fyrir 1 milljón króna við „há-
tíðleg tækifæri”. Við þessa frá-
sögn bætir blaðið: „Það má að
vísu gott kallast, að fulltrúarnir
skyldu taka svona rösklega til
veizlukostsins, en liitt verður að
tetja stórum merkilegra, að hin
aðþrengda verzlun vor skyldi geta
aflað slíks fjár til veizlunnar. Það
er full ástæða til þess að óska
gestunum góðrar meltingar”.
V. *
Einu sinni þegar tónskáldið
Haydn dvaldi í London kom til
hans skipstjóri, er bað hann að
semja fyrir sig göngulag.
Eg skal greiða yður 30 pund
fyrir lagið, en þér verðið að ljúka
við það fyrir kvöldið, því að ég
sigli skípi mínu burt frá London í
fyrramálið.
**
Haydn leist vel á tilboðið, sett-
ist við hljóðfærið og innan stund-
ar var lagið fullgert. En þar sem
tónsnillingurinn var í bezta skapi,
hélt hann áfram með lagsmíðarn-
ar, unz þau voru orðin þrjú. Datt
honum þá í hug að bezt væri að
lofa skipstjóranum að velja, hvert
laganna hann tæki.
***
Skipstjórinn kom á tilsettum
tíma og spurði, hvort lagið væri
tilbúið og svaraði tónskáldið því
játandi og bauðst til þess að leika
lagið. Er því var lokið fékk skip-
stjórinn honum umsamda upphæð
og bjóst til ferðar. Vildi Haydn þá
lofa honum að heyra hin lögin svo
að hægt væri að velja úr þeim.
Skipstjórinn vildi ekki þýðast boð
þetta og hraðaði sér út. Tónskáld-
ið fylgdi honum eftir og reyndi á
allan hátt að fá skipstjórann til
þess að athuga hin lögin, en allt
kom fyrir ekki. Loks gafst hann
upp, fór heim til sín og reif tón-
smiðarnar í tætlur og kastaði þeim
í eldinn.
**
1 Þýzkalandi hafa menn gaman
af að skopast að gerviefnaiðnaðin-
um.
Maður nokkur kom inn í búð
og bað um smjör. Fékk hann það
afgreitt, en sá að hér var um gervi
smjör að ræða. Lagði hann því
tölu á borðið. Kaupmaðurinn spyr,
hvort hann haldi að þetta sé gjald-
geng mýnt og maðurinn svarar.
— Þetta eru gervipeningar og
þeir ættu að vera nægileg borgun
fyrir gervismjör.
**
85 ára kona í Englandi varð
heyrnarlaus fyrir 22 árum.
En fyrir stuttu síðan brá svo
við, að hún fékk heyrnina aftur.
Það fyrsta, sem hún heyrði var
jasslag í útvarpinu, og er konan
hafði hlustað á það um stund lét
hún í Ijósi, að hún vildi heldur
missa heyrnina aftur en þurfa að
hlusta á slíkt.

rvarcð
Tíminn vitnar í gær í eitthvað,
sem hann kallar opinbert málgagn
Rússa í Vestur Evrópu, og nefnir
blaðið „Runa” (Rundschau Nach-
richtenagentur, Zúrich), sem hef-
að sögn blaðsins birt grein um
Thomas Mann.
Þjóðviljanum er ekki kunnugt
um neit blað með þessu nafni,
hvorki málgagni Rússa né ann-
ara, og væri vel að Tíminn upp-
lýsti frekar um tilveru þess úr því
hann vitnar í ummæli blaðsins. -—
Hinsvegar er til í Zurich frétta-
stofa með þessu nafni.
SÖSIALISTAFÉL. RVIKUR.
SKRIFSTOFA félagsins
er í Hafnarsírasii 21
Sími 4824.
Opin alla virka daga frá
kl. 2—7 e. h.
Félagsmenn eru áminntir um að
koma á skrifstofuna og greiða
gjöld sín.
Þeir félagsmenn, sem ekki hafa
fengið skírteini geta vitjað
þeirra á skrifstofuna.
STJÖRNIN.
Skuldaskíf
Jónasar Jónssonar
víð sósíalísmann
cftir
Héðínn Valdímarsson
er bók, sem allir þurfa að eiga
og lesa, sem fylgjast vilja með
í íslenzkum stjórnmálum.
Bókin er yfir 200 síður,
en kostar aðeins kr. 1,50.
Fæst m. a. í
Bókaverelun
Hefmskrlnglu
Laugaveg 38. Sími 5055.
Send gegn póstkröfu hvert á
land sem er.
Selfoss
fer á mánudag, 17. júlí, um Vest-
mannaeyjar til Rotterdam og Ant-
werpen.
BrAarfoss
fer á fimmtudagskvöld, 20. júlí,
um Vestmannaeyjar til Grimsby
og Kaupmannahafnar.
ÞAÐ ER EINS MEÐ
Hraðferðir B. S. A.
og ÞJÓÐVILJANN
Alfa da$a ncma mánudaga
Afgreíðsla í ReYbjavíb á
BIFREIÐASTOÐ ÍSLANDS . — Símí 1540.
Bífreíðasföð Akureyrar-