Þjóðviljinn - 29.07.1939, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 1939
ÞJÓÐVItJINN
þJöfnnuiNN
Gtgefandi:
Sameinlngarflokknr . alþýðn
— Sósíalistaflokfaarinn —
Adalsfeínn Sigmundsson:
Víðsjá I>jódviljans 29.7. '39
... ........... ,IMJ
Áitstjórár:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Sitstjórnarskrifstofnr: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), sími 2270.
Vfgreiðsln- og angiýsingaskrlf-
stofa: Austurstræti - 12 (1.
hæð) sími 2184.
Askriftargjald & mánnði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landjnu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
i eintakið.
i ‘/ikingsprent h. f. Hverfisgö'u
I 4. Sími 2864.
„Moðhausínn"
og Jónas
Hér á landi starfa tveir nokkuð
einkennilegir menn, sem báðir hafa
það sameiginlegt, að þeir vilja vera
trúarhöfundar með þjóð sinni. Kjarn
:nn í irú þeirri, sem þeir boða, er
að enginn sé „þjóðhollur Island-
ingur'' nema hann hlíti þeirra leið-
sögn í öllum trúarefnum, allir aðr-
ir séu „koniniúnistar" og „öll þeirra
viðleitni rniðist við sjúka Lenins-
dýrkun og byltingaráróður“. Þessir
menn eru „moðhausinn“ og Jónas.
Jónas byrjaði það miklu fyrr að
vilja vera trúarhöfundur. Hann boð-
aði þá trú á samvinnu meðal fátæka
fólksins. Ekki eru nema fimm ár
sfðan að hann hugðist vera heilag-
ur inaður fyrir það. „Síðan 1916“,
sagði hann þá, „hef ég unnið
skipulega að því að efla margskonar
samtök fátækra manna og stétta í
landinu, þeim til persónulegrar
varnar og menningarbóta móti í-
haldinu og starfsemi þess. Ég mun
hafa starfað lengur að þessu en
nokkur annar núlifandi maður í um-j
bótaflokkum landsins“. Og Jónas
fékk ýmsa til þess -tið trúa því í
barnslegri einfeldni, að hann væri
heilagur maður af þessum sökum.
Á þessum árum hafði „moðhaus-
inn“ ekki fundið annað hlutverk
í sínu lifi en að vera á móti heil-
agleik Jónasar. Það var eingöngu
af því að hann taldi samvinnu fá-
tæka fólksins vanheilaga. Hann
hafði þá enga trú að boða sjálfur.
Nú hefur „moðhausinn" tekið upp
forustu í sameiginlegu trúboði. 1
.Mbl. 20. júlí talar hann um það
af miklum fjálgleik að það hljóti
að vekja einkennilegar tilfinningar
hjá mörguin „þjóðhollum Island“
ingi“ að heyra það, að „kommún-
istar“ ætli að gefa út rit um arf-
leifð Islandinga „i sambandi við
merkisárið 1943“.. „Slikt er svo
fjaiTi heilbrigðri hugsun, að það er
blátt áfram stórmóðgun við þjóð-
ina þjóðin frábiður sig allri
hlutdeild í einu og öllu því, sem
þaðan kemur“. t
Ekki liðu nemar tveir dagar þar
til Jónas tók undir spágólið. Hann
ritaði í Tímann 22. júlí um bóka-
safn á hverju heimilí. Þar kallaði
hann Mál og menningu, sem er
samtök fátækra manna til menninga
bóta, útgáfu „með hið fasta takmark
að leysa sundur hið íslenzka þjóð-
skipulag og afhenda arf þjóðarinn-
yar í jjendur rangra erfjngja“. Rit-
Gleymdur og kúgaður bróðir
Undanfarna daga hafa staðið yfir
ekki færri en þrjú norræn mót
hér í Reykjavík. Hér hefur verið
þessa dagana einskonar miðstöð
norrænnar samvinnu, í fyrsta sinn
í sögunni. Á mótum þessum og í
veizluin þeim, sem fylgt hafa þeim,
hefur verið fagurt mælt og vafa-
laust. fylgt hugur máli. Þar hefur
verið rætt um bróðerni Norður-
landaþjóðanna, vilja þeirra 111
friðár og réttlætis í samskiptum
sin á milli og við aðrar þjóðir.
Og þar hafa faílið stór orð, mælt
í hita s annfæringarinnar, um frels-
id á NorðuHöndum. Blöðin og
útvarpið hafa skýrt frá því með
auðsærrí irrifningu, að á mótum
þessúm hafi verið fulltrúar frá
„ölluni Norðurlöndum“. Og þau
hafa séð „fána allra Norðurland-
anna“ blakta yfir mótunum, sém
heilagt tákn hróðurhugarins og jafn
réftisins og frelsisins á Norðurlönd
um.
Á mólurn þessum hafa setið full-
trúar fimm þjóða. Yfir þeim hafa
blakt fimm þjóðfánar. Og þar
hafa hljómað fimm þjóðtungur.
verk Sigurðar Nordals um arf ís-
lendinga taldi liann að ætti að vera
fyrjr þá eina, „sem aðhyllast mál-
stað Sovétvaldhafanna“. En fyrir þá
sem skipa sér í sveit „þar sem er
sókn og vörn til verndar málstað
islendinga“, hyggst hann að láta
menntamálaráðið gefa út æfisögu
Viktoríu Englandsdrottningar og
7—9 önnur rit þvílik árlega og út-
býda gefins. „Um þessa útgáfu
mun ekki leika á tveim tungum um
heimildir. Hún verður alíslenzkt fyr-
irtæki íslenzkra manna og íslenzkr
ar menningar‘‘, sagði Jónas.
Síðan liafa þeir félagarnir „moð
hausinn“ og Jónas spágólað sinn
tvísöng þannig, að „moðhausinn“
syngur fyrir, en Jónas eftir. „Moð-
husinn“ segir, að með . starfsemi
„kommúhis1a“ þvílíkri, sem Arfi ís-
lendinga „verður dyggilega séð fyrir
því, að enginn arfur verður til
handa þjóðinni sjálfri“. Jónas segir:
„Nú hefur blæjunni verið svift of-
an af sprengjunni svo rýkur úr“.
„En fólkið ,sem vill hafa ísland
frjálst ' inun skapa sér sína
iilutlausu hókaútgáfu á vegum
menningarsjóðs". >
Það verður að vísu að játast, að
forustan í allri þessari trúboðun
vjrðist hjá „moðhausnum" og þyk-
ir fara vel á því. Það er og í hæfi
við hans gáfur og barnatrú. En Jón-
as iná vissulega það hrós eiga, að
hann hefur að fullu afhelgað sig
sem spámann „samtaka hinna fá-
tæku“. Hann virðist og öllu forstokk
Bðri; í trú sinni og stærrí í ofstæk-
inu. Er því að öllu samanlögðu sann
gjarnt að metá þá að jöfnu, sem
sameiginlega höfunda að sameig-
iníegum trúarbrögðum, „moðhaus-
inn“ og Jónas.
En islenzka þjóðin mun vissu-
lega vera yfir ]>að hafin, að gera
þeirra irúarbrögð að sínum.
„Öll Nordurlönd‘‘ hef.ur þá þýtt:
fimm lönd í r-æðum manna á niót-
um þessurn og i fréttagreinum út-
varps óg blaða undanfarna daga.
En hvað eru Norðurlönd mörg?
öll Norðurlönd.
Þati eru sex.
Allir háttvirtir ræðumenn nor-
rænú mótanna í Reykjavík undan-
farna daga, allir íslenzkir blaða-
menii og alljr fréttamenn íslenzka
útvarpsins vita það, að þótt á Norð
urlöndum séu aðeins fimm riki, þá
eru þar sex þjóðlönd — sex þjóðir
með greinilegum ómótmælanleguin
sérkennum. Sjöttu þjóðinni, minnsta
bróðurnum, hefur bara verið ósköp
kurteislega „gleymt“ við þetta
merkilega tækifæri: Fœreyingum.
Ástæðan til þessarar einkennilegu
„gleyiTisku“ er alkunn: Danir, er
hafa pólitísk yfirráð yfir Færeying-
um, þola það ekki og telja það
móðgun við sig, að Færéyingar séu
taldir sérstök þjóð í norrænni sam
vinnu. Þeir halda þvi fram. þvert
•ofan í alla þekkingu og mannlega
skynsemi, að Færeyingar séu dansk-
ir og eigi að koma frain sem Dan-
ir. Og slíkt er frelsið og réttlætið
og bróðernið á Norðurlöndum, - á
því herrans ári 1939, að islendingar
Norðmenn, Svíar og Finnar vinna
það tjl að styggja ekki Dani, að
„gleyma“ Færeyingum minnsta
bróður sínum!
Það er nógu fróðlegt að atliuga
livað er að gerast suði(r í Færeyjunl
um sama leyti og þessi norrænu
mót eru haldin í Reykjavík, þar
sem Fæneyingum er „gleymt“.
i vor fékk kennarafélagið í Fær-Í
eyjum tilkynningu frá danska
kennslumálaráðuneytinu um það að
veittar séu 1200 kr .til kennara-
námskeiðs í Færeyjum, á dönsku
fjárlögunum ]>etta ár. En kennarafé
lagið hefur haldið slík nániskeið
um langt árabil, án ríkisstyrks. Hef-
ur það oft fengið Islendinga til að
kenna á námskeiðunum, m. a. þann
sem þetta ritar, þrisvar sinnum.
Það skilyrði var seti fyrir styrk
þessum, að námskeiðin skyldu á-
kveðin í samráði við kennslumála-
ráðuneytið og það viðurkenna þau.
Kennarafélagið svaraði, að það
gengi að kostunum, en áskildi sér
þó rétt til að halda námskeið, er
það hefði áhuga á, styrklaust, ef
ráðuneytið vildi ekki viðurkenna
þau. Uni námskeiðið í ár tók það
fram, að það hefði s. I. haust ráð-
ið L. G. Sjöholm i Gautaborg til
að hafa námskeið i súiábaniakenhslu'
í suinar og óskaði eftir að fá styrk
inn til þess. L. G. Sjöholm er einn,
allraþekktasti og viðurkenndasti af
skólamönnum Norðurlanda og liraut
ryðjandi um smábarnakennsiu. Dan-
ir eiga engan mann jafnviðurkennd-
an honum á því sviði. Þó neitar
danska kennsluniálaráðuneytið að
viðurkenna og styrkja námskeið
þetta. Ástæðan er auðskilin: Sjö-
holm er ekki Dani. Og það á að
knýja færeysku kennarana með pen-
ingavaldi til að leita andlegra sam-
banda aðeins tiL Damnerkur. En
færeyskir kennarar fara sínu fram.
Nániskeið Sjöholms stendur yfir
•lúna, á kostnað kennarafélagsins,
áii rikis^tyrks.
Þetta námskeið færeysku ■ kenn-
aranu er raunar ekkert stórmál.
Þaö er aðeins lítið dæmi frá þess-
um síðustu dögum. En það sýnir
glöggt þéf' í litlu sé, liver er stefna
og ætlun Dana í allri stjórn þeirra
á Færeyjum. Þeir stefna að þvi
með ráðnum hug, að má burt sér-
einkenni þessarar minnsiu Norður-
landaþjóðar, gera liana danska og
háða Dönum sem mest og órjúfan-
.legast, andiega og efnalega.
Ég skal hefna tvö stærri og al-
varlegri dæmi en námskeiðsmálið,
iini stjórnarfar, sem varla er hægt
að nefna öðru nafni en kúgun. Dæmi
um réttleysi móðurmálsms í Fær-
eyjum. j
Árið 1908 gáfu dönsk yfirvöld út
tilskipun um það að banna/ð sé að
láta færeyska tungu lieyrast við
guðsþjónustur í færeyskum kirkj-
um. Engln önnur funga var bönnuð.
í færeyskum kirkjum var leyfilegt
að messa á dönsku, íslenzku, frakk-
nesku, kínversku eöa Iivaða máli
sem verkast vildi, nema á móð-
urmáJi þess fólks. sem kirkjuna sótti
og þjónaði þar guði sínum. Þetta
hefur aldrei fengist formlega af-
numið. Qn i framkvæmdinni er það
.reyndar úr sögunni fyrir nokkrum
ánnn, fyrir stórmerkilegt starf J.
Dalils prúfasts, eins stórvirkasta
kirkjuhöfðingja á Norðurlöndum.
Homun tókst að fá löggilta fær-
eyska helgisiðabók 1930. Hann liefur
þýtt mikinn hluta biblíunnar á fære
eysku og fékk þýðingu sína af
Nýja testamentinu löggilta 1937.
Með þessu má telja, að unninn sé
fullnaðarsigur fyrir móðurmálið i
færeyskri kirkju. Þó eru flestir
prestar eyjanna danskir enn.
Árið 1912 var gefin út konungleg
tjlskipun dönsk um það, að kennslu
málið í færeyskum skólum skyldi
vera danska. Þó skyldi vera leyfi-
legt að tála færeysku við yngstu
skólabörnin, enda skilja þau auð-
vitað ekkert annað mál en móður-
mál siit, er þau koma í skólana
7 ára gömul. Þessi tilskipun var i
gildi þar til snemma á síðastliðn-
um vetri, að hún fékkst loks af-
numin. Að minnsta kosti 10 sinnum
hafði lögþingið heimtað hana af-
numda, en enga áheyrn fengið. Og
kennarastéttin færcyska hafði l>ar-
izt vel og' dyggilega fyrir málstað
móðurmálsins, bæði í orði og verki.
Það er opinhert mál, að mikill meiri
hluti kennara braut og þverhraut
hina frægiu „7. grein“, um kennslu-
málið. „Þeir voru nú settir í þá
klípu, að þeir neyddust til að brjóta
pessi lög f’Oa hin. Lá þá nær að
hrjóta þau Lögin, er lögþing og
kóngur liöfðu setl yfir þá, en hin,
seni grundvaliarlög eru í öllu upp-
eldi og náttúran og guð Iiafa sett,
að byrja skal með barninu á þvi,
sem það skilur“. (Smnin av Skarði)
Framan af réyndi danska fræðslu-
málastjórnin að beita harðneskju í
þessu efiii, og setti.af kennara, sem
kenndu á móðunnálinu og'. hvatti
aðra á fundi til hins sama. Var það
einn hinn ágætasti maður (L. Zach-
ariassen, siðar verkfræðingur, nú
landssímastjÖri). En mótstaða kenn"
aranna harðnaði við liverja raun.
Árið 1930 skýrði kennslumálaráð-
herra frá því í danska þjngihu, uni
leið og hann harðneitaði að nema 7.
gr. úr glidi, að rannsókn í 82 fære
eyskuni skólum hefði sýnt, að i .52
skólum væri keniislumáiið færeyska,
í 24 skólum værn bséði ináíin notuð
jöfnum liöndum, en í einum 6 skól-
um væri tilskipuninni hlýtt og kennt
ii dönsku. 1 fyirasiunar var mér sagt
að þá noiuðu aðeins tveir barna-
kennarar dönsku, sem kennslumál
vfirleitt. Þó var 7. grein í gildi. En
loks í vetur fékkst hún afnumin.
En það afnárn táknar í rauninni
enga undanlátssemi Dana við fær-
evskt þjóðerni né viðurkenningu
þess. Nú er aðeins beitt öðrum ráð-
um, samskonar og námskeiðsdæmið,
sem nefnt er hér að framan gefur-
hugmynd um. Það er beitt valdi og
áhrjfum peninganna. Allt danskt er
launað og styrkt, en brugðið fæti
fyrir þjóðlega færeyska starfsemi
og andleg sambönd við aðra en
Dani.
‘ Þetta gerist nú um sinn á hin-
lýðfrjálsu Norðurlöndum, þar sem
persónufrelsið og jafnréttið er haft
í hávegiun. Næststærsta Norður-
landaþjóðin beitir hina mlnnstu
þeirra slíkri þjóðemiskúgun, sem
má verða af fyrnefndum dæmum.
Og það danska þjóðin sú sama,
siunið hefur þungan, með fullum
rétti, undan þjóðerniskúgun Þjóð-
'verija í Suður-Jótlandi. Sama danska
þjöðin, sem sýnt hefur þýzka þjóð-
emisminnihlutanum í Norður-Slés-
vík eftir 1920 slikan skilning og
hámæma sanngirni, að til fyrir-
myndar mætti verða öllum heimi.
Þýzki minnihlutinn í Norður-Slés-
vík á volduga að. En Færeyingar
virðast enga eiga á að treysta ,nema
sjálfa sig, fámenna, fátæka og
sináa, en þrautseiga og gáfaða. Hin-
ar Norðurlandaþjóðirnar ,,gleyma“'
þeim og sjá þá ekki, þegar rætt er
um norræna samvinnu, norrænan
bróðurhug, norrænt frelsi. Þæ* eru
„allar“ án Færeyinga.
„Og þú líka bamið mitt Brútus!“
Islendingar, sem eru nákomnari Fær
eyingum en hinar þjóðirnar, þekkja
betur þjóðernislega sérstöðu þeirra,
og vita fullvel af eigin raun livað
það er að vera lítill og gleymdur
og kúgaður — Islendingar geta
meira að segja tekið þátt í því, a&
„gleyma“ næstu grannþjóð sinní,
tvíburabróður sínum, án þess að
skammast sín áberandi.
Væri ekki fyllsta ástæða til gagn-
gerðrar breytingar i þvi efni?
A. S.
Gistihúsið Prostariundnr tekur
á móti dvalargestum fyrir sann-
gjamt verð. £já auglýsingu á öðr-
um stað hér í blaðinu.