Þjóðviljinn - 26.08.1939, Blaðsíða 2

LAUGARDAGUR 26. ÁGCST 1930
H 6 B v r 5 : 'V N
l- JVIIJiNN
Otgfcfandi:
Sameiningarflokkor . alþýða
— Sósíalistaflokknrinn —
tlitstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartaröon.
itit-st jórnarskrif stofur; Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), simi 227ii.
%fgreiðslo- og augiýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Vskriftargjald á mónnði: ..
Reykjavík og nágrenni kr.
, 2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. f lausasölu 10 aura
eint.akið.
í -ikingsprent h. f. Hverfisgð'u
4. Sími 2864.
ísland og
sfríðshæftan
l>aö er • lærdómsríkt að, |athugci
stjómarhlöðin núna, þegar stríðs-
hættan er meiri en nokkru sinni
fj'rr. 'Alpýðúblaðið hrópar Moskva,
Moskva sem vitfirrt væri, Vísir er
með heimspekilegar bollaleggingar
uni kosti þess að vera langt burtu
frá vígstöðvunúm, og Morgunblað-
iö stritast við að ltalda „Sjálfstæð-
isflokknum‘‘ saman. En ekkert blað-
ið segir brð um, hvernig ísland er
búið 'undir stríð, um hvað stjórn-
in sem þau styðja, hafi gert til
að tryggja pað, að pjóðin geti
lifað. Þau þegja um gjaldþrot bræð
ingsstjórnarinnar, þau dylja þjóð-
ina, hve illa allt er undirbúið af
því þau eru ðll samsek um hirðu-
leysið og samábyrg um ábyrgðar-
leysið, sem fram kemur í aðgerða-
leysi stjórnarinnar.
Þjóðin krefst þess, að stjórnin
geri nú þegar marglofaðar ráðstaf-
anir til að byrgja landið að vör-
nm, nota vel hvern dag, meðan
strið ekki skellur á, og tryggja
tafarlausl: réttláta skiptingu og hóf-
sama notkun á þeim vörum, sem
til eru. Það dugar ekki að flotið
sé lengur sofandi að feigðarósi. Við-
búnaðarleysið i september s.l. ætti
að vera nógu ströng viðvörun til
valdhafanna, til þess þeir létu sér
það að kenningu verða. ihaldsblöðin
réðust ekki svo lítið á Framsókn-
arstjórnina siðasta haust, fyrir fyr-
irhyggjuleysi hennar. En sýnir þá
ekki núverandi stjórn ennþá glæp-
samlegra hirðuleysi, þegar hún þó
hefur vitin til að varast? Eða voru
áminningarnar siðasta haust bara
meintar sem lýðskrum íhaldsblað-
anna?
Stjórnin verður að befjast handa
eða fara tafarlaust frá, ef hún æti-
ar að sofa á verði og láta skeika
að sköpuðu.
En um leið og ríkisstjórn á ís-
landi verður að hugsa um að birgja
landið, er og óhjákvæmilegt að vera
á verði um sjáifstæði þess ef til
striðs kemur. Áhugi þýzka nazism-
ans fyrir islandi er svo kunnur
orðinn, að vart þarf frekar á hann
að benda. En það er einmitt nú,
ef til skarar skyldi skríða, nauð-
synlegt að vera betur á verði en
nokkurntíma fyrr. Þýzkir nazistar
eru hér allmargir. Þýzkra áhrifa
hefur gætt hér á æðri stöð-
um. Gagnvart þeirri hættu, sem af
Hvað er að gerast?
Til þess að skilja hvað er aö ger-
ast þessa daganja í heiminum og or'
sakir þeirra atburða er nauðsyn-
legt að finna þráðinfn í rás viðburð-
anna og stjórnmálastefnu höfuðað
iljanna.
Edlí o$ aíleíðíng Cham«
beflain«$Í2 f nunnar
Eöli þeirrar stefnú, sem Cham-
berlaih-stjórnin' fylgir, markast af
því að . hún er stjóm einhverrar
harövitugustu og Tkáldrif juðustu yf-
irstéttar heimsins. Aðaleinkenni þess
arar- stjórnar liefur verið. þí).ö að
stýðja' ekki 'á nökkurn hátt neina
lýðræðis- eða frelsislireyfingu, jafn-
vel. þó; það kynni að. vera brezka
heimsvéldmú tii hágsiiiuna, og iield-
ur að ýta undir. harðstjórnarhreyf-
ingar hjá yfirstéttum annarra landa,
jafnvel þó brezkar'heimsveldmu staf
aði hæ'.ta af því Þannig héfur Chem
berlajn sett jiriinga stéttarhagsmuni
ensks auðvalds ofar ekki aðeins
þjóðarhagsmunum Bretlands, lieldur
og heimsveldishag brezka veldisins.
Út frá þ(*5sari pólitík hefur Cham-
berlain hjálpað Þýzkalandi til að
drepa lýðveldið á Spáni, svikið
Austurríki og ofurselt Tékkósló-
vakíu. i ölluin þessum tilfellum
vissi Chamberlain að s‘ríð út af þess
um löndum hlaut að verða stríð
lýðræðis og þjóðfrelsis gegn harð-
stjórn og einræði, — og fyrir auð-
valdsklíku, sem heldur 350 ínjllj.
Indverja í viðjuni þjóðerniskúgun-
ar og harðstjórnar, er þátttaka í
frelsisstríði, sem auðvitað myndi
margfalda allar frelsishreyfingar
heimsins, engin •tilhlökkun. Og þegar
ofan á þetta hætist að óhjákvæmi-
legt virðist að rússneska verklýðjs-
ríkið yrði bandamaður í slíku stríði
þá kaus Chamberlain-stjómin frek-
ar að standa fasismans megin. Ot
frá þessu sjónarmiði reyndi Cham-
berlajn að skipuleggja handalagið
gegn Sovétríkjunum í Miinchen í
fyrra.
Chamberlaín ad svíhja
Kínaf o$ sí$a Japan á
i Sovétríhín, en kaupa
Þýzkaland fíl fríðarvíð
síg.
Mergir menn, sem sjá hver svik
Miinchen-sáttmálinn var í fyrra við
lýðræðið, hafa haldið að síðan Hitl-
er tók Tékkóslóvakíu, liafi Cham-
berlain hatnað. En atburðimir í saim
bandi við frelsisstríð Kínverja á
móti Japönum sýnir að einmitt þar
ingar að vera samtaka um að gæta
sín. Þótt ísland auðvitað óski hlut-
í leysi sitt og friðhelgi i heiðri liaft,
þá verður, ef stríð brýzt út nú, að
horfast í íiugu við þá staðreynd,
að brezki flotinn sé eina virkilega
verndin. sem treyst yerður gegn
liugsanlegum árásum, beinum eða
óbeinum, frá hálfu Þýzkalands,
og haga utanríkispólitík okkar, í
samræmi við það. Og það þýðir um
leið að taka verður rekstur utan-
ríkismála vorra tafarlaust úr hendi
Dana, ef strið brýzt út, því þeirra
utanríkispólitik yrði vafalaust mið-
uii • :r‘. Jrrí'f’m t)'-'/kalands.
eystra var Chamherlain á leiðinni
til nýs Miinchensáttmála. Skal nú
rakið hvernig þeim málum hagar:
Chamberlain-stjómin vill að vísu
að Japan takist ekki að sigra Kína
en; um fram alll vill hún þó liindra
að þjóðfre.isishreyfing Kínverja, er
sameinar alla þjóðina frá kommún
istum ' til íhaldsmanna, takist að
sigra Ja|ian, því slíkur sigur þjóð-
frelsisins myndi vafalaust hafa ó-
Útreiknanlegar afleiðingar i Ind-
landi, auk lýðræðisbyllingar í Japan.
Þegar Kínverjár voru farnir að
sækja á gegn Japönum, tók því
England að snúa við blaðinu. Samn-
jngarnir í Tokío, undirbúningurinn
að því að eyðileggja peningagengi
Kína og ofurselja silfurforða þess,
framsál Kínverjanna í Tientsin
alit sýndi þetta að nýtt Miinchen
var í undirbúningi. England, sem
birgði Japan þannig að vopnum að
það gat ekki liáð striðið, neina nieð
brezkri hjálp, ætlaði nú að fara að
Teka ríiinginn í bak Kína og uin i ið
að siga Japan á Sovétrikin. Því
árásir Japana á Mongólíu og sí-
felldir bardagar við Sovétherinn,
verða fyrst skiljanlegir út frá von
Japana um óbeinan stuðning Eng-
lands (eins og Þýzkaland og ítalía
nutu gegn Spáni og Tékkóslóvakíu).
Þegar svo Chamherlain-st jórnin á
sama tíma þreifar fyrir sér hjá
þýzku sfjórninni um að lána henni
stórfé, taka upp fjármálalega sam-
viimu við hana og fá henni nýlend-
ur, þá er hverjum manni, sem vili
sjá, ljóst, að Chamberlain-stjórnin
var að halda áfram sömu gömlu
Miinchen-stefnunni: að reyna að
siga fasistaríkjunum á Sovétríkin, en
kaupa þau til friðar við sig með
lánum og nýlendum annarra, en
svikja um leið alla lýðjræðis- og
þjóðfrelsishreyfingu í hendur þeirra.
Samningarnir í Tokio, Hudson-Wo-
bltat-tillögurnai samfara því, sem
Chamberlain neitar að gera trygga
samninga við Sovéfríkin sýndu að
enn einu sinni ætlaði Chamberlain
að hindra einingu lýðræðisaflanna,
svíkja þau, en láta Japan síðan ráð-
ast á Sovétríkin, og fá Þýzkaland
. hek-t. með til þess og hjálpa sjálf
ur á bak við eftir fyrirmyndinni
frá Spáni og Tékkóslóvakíu. Þann
ig átti að bjarga yfirráðum brezka
auðvaldsins og herða á harðstjórn
auðvaldsstéttanna í heiminum al-
mennt. Hinsvegar er skiijanlegt að
Sovétríkin, sem hjálpuðu eða vildu
hjálpa, Spáni og Tékkóslóvakíu eft
ir beztu getu, ætluðu sér ekki að
horfa upp á það á cftir þeim 60
milljónum manna, sem Chamherlain-
stefnan hefur afhent fasismanuni í
Evrópu, verði 400 inilljónum manna
í Kina.fórnað eins.
Hift gat Chambexlain-stjórnin auð
sjáanlega ekki hugsað sér, að eiga
að standa við hlið Sovétríkjanna og
lýðræðisafla heimsins til þess, með
friði eða stríði, að steypa fasisman-
mn og óhjákvæmilega að gefa öll-
um hreyfingum fil þ.jóðfrelsis, lýð-
ræðis og sósíalismja í heiminum byr
undir háða vængi. Stéttarhagsmunir
brezka auðvaldsins voru nú enn sem
fyrr öllum heimsveldis- og þjóðar-
hagsmunum yfirsterkari.
Þá var aðeins einn möguleiki eft-
ir til að hægt yrði að fá fram
friðarbandalag Sovéfríkia'"ia. Eng-
iands og Frakklands. Það var að
iýðræðisöfl Vtsfurlanda tækju stj rn
ina af Chamberlain og þar með af
Bonnet.
lýdirasdísöfl Vcslur-
landa of veík
En þefta hafá þau ekki megnað.
Þráft fyrir réttar vísbendingar Chur
chills, Lloyd George o. fl„ þá hef-
ur enski Verkamannaflokkurinn ekki
verið þvi hlutverki vaxinn að
sameiná öll iýðræðisöflin tii að
knma Chamberlain frá og gera Eng-
Jand aðilja í sönnu lýðræðisbanda-
lagj. Þvert á móti sýndii síðustu at-
burðir í Vestur-Evrópu vaxandi
hríeðslu lýðræðisaflanna við að
skapa skilyrðislausa einingu. Á
þingi alþjóðasainbands verklýðsfé-
laganna var liafnað að taka Sovét-
verklýðsfélögin inn. Á fundi II. Inl-
emafionale var tilboð Alþjóðasam-
bands kommúnista um samvinnu
hundsað. Á þingi Alþjóðasambands
ungra jafnaðarmanna var hezta
æskulýðssambandið, spáhska æsku-
lýðssambandið, rekið úr Alþjóða-
sambandinu. \Og strax á eftir af-
hendir fraiiska stjórnin 50 þúsund
spanskra flóttainanna undir böðuls-
exi Franoos.
Ef þetta hryggiiega ástand er
borið saman við þá skynsamlegu
pólitík, sem Sjang Kai Sjek rekuh
í Kína: algera samvinnu við kom-
múnista, þá lilýtur mánni sem Evr-
ópumanni að renna til rifja live
hraksmánarlega og heimskulega
þeir menn, sem kalla sig leiðtoga
lýðræðisins í Vestur-Evrópu, hafa
farjð að í samanburði við gamla
ígrimmdarsegginn, í Kína.
Með þessari „forustu‘‘, sem að-
aðeins sýnd! mátt sinn í því að
útiloka kommúnista og róttæka sós-
íalista, en hvorki liafði vit né kraft
tjl að sameina þjóði^ sínar til að
rýina afturhaldinu úr sessi, var
ekki von á öðru en að Chamber-
lain gæti haldið áfram samskonar
pólitík og í Miinchen í fyrra, —
gæti tekizt að svíkja Kína, eins
og hann sveik Spán, og gæti
ef fil vill tekizt að siga Japan og
Þýzkalandi á Sovétríkin, ef hann
borgaði þeim nógu vel fyrir.
Stjórnkænska Lahour Party gaf þvi
miður ekki vonir um, að þessi
sfefna Chamberlains yrði sigruð
innan frá í Englandi. Fjóra mán-
uði hafði Chamberlain haldizt uppi
þófið í Moskva, enska þingið lét
senda sig heiin eins og rakka, með-
an hann var að undirbúa svikin.
Þessvegna varð Sovétstjórnin að
grina til sinna ráða, til að afstýra
því, að Chaniberlain tækizt að heita
bandalagi fasistaríkjanna gegn
henni. Og með því að einangra Jap-
an með hlutleysissamningnum við
Þýzkaland, vinna Sovéfríkin pað
um leið, að skerpa svo andstöðuna
milli Englands og Þýzkalands, að
Chamberlain geti nú vart undan
Þýzkalandi látið. Því frá sjónarmiði
Chamberlains og klíku liaris yrði
strið, sein England nú lenti í við
Þýzkaland, ekki hið ógurlega strið
lýðræðisins og fasismans, seni
Chamberlain hefur' alltaf óttazt og
alls ekki viljað heyja við hlið Sov-
étríkjanna, heldur beinlínis hags-
munnstrið hrezka auðvaldsins. r>ar
Sfefán Jóhann
híndrar bygg-
Ingu vcrfea-
mannabúsfada
í ár-
Var það hans íílgang-
ur með þátíiökunní i
bræðíngnum?
Með hverjum deginum, sem
liður, minnka möguleikarnir á
því að hægt verði að koma upp
í ár verkamannabústöðum
þeim, sem Byggingarfélag al-
þýðu er reiðubúið að byggja.
St. Jóhann hefur méð ofbeldi
sínu hindrað þessa byggingu.
Klofningsfélag hans hefur hins
vegar ekkert gert og getur
lagalega ekkert gert. Eini ár-
angurinn af gerræði hans er
það að liindra nú, að verka-
menn fái nýtt og betra hús-
næði og fái atvinnu við að
byggja yfir sig.
Framferði St. Jóhanns í
þessu rnáli er alveg fram úr
hófi. Gagnvart fátækri alþýðu
landsins hefur hann unnið hið
versta verk, lamað samtök
hennar og möguleika hennar
til að bæta kjör sín og aðbún-
að.
Gegn þessu gerræði verður
íslenzka verklýðshreyfingin nú
þegar að rísa.
Salaið ðskdfeidiœ
sem það með því einræðisvaldi, sem
Chamberlain nú hefur fengið, von-
ast til að geta breytt samkvæmt
stéttarhagsmunum sínum út i yztu
æsar.
En þar með er ekki sagt, að
ef stríð brýzt nú út milli Englands,
Frakklands og Póllands annarsvegar
og Þýzkalands, og niáske italiu,
hinsvegar, að það væri venjuleg
ránsstyrjöld auðvaldsrikja. í
slíku stríði væru bæði Frakk-
land og Pólland að verja
I> jöðfrelsi sitt. t slíku stríði myndi
þýzki verkalýðurinn snúa vopnun-
um, gegn harðstjórunum innanlands.
Og þó að Chamberlain-klíkan reyni
að heyja stríðið som hreint stór-
v'eldastríð, þá munu lýðræðisöflin
i Englandi, þótt þau liafi reynzt
of veik nú á háskastundinni, sern
yfir stendur, vafalaust fljótt átta
sig) og hefja markvissa baráttu fyr-
ir því, að breyta því stríði, sém
nú kann að brjótast út, í .styrjöld
þjóðfrelsis og lýðræðis, til að
steypa verstu liarðstjórn, seni heim-
urinn hefur þekkt, fasistastjórn
Þýzkalands. En hitt er jafnvíst, að
Chamberlain-klíkaii mun reyna að
koma í veg fyrir .það, að jiýzka
auðvaldið hrynji í slíkri styrjöld.
Sé hinsvegar hægf að fá Cliam-
berlain til virkilegrar, heiðarlegrar
samvinnu við Sovétríkin, til , að
fella þýzku harðstjórnina, meðíþví
að láta friðinn kæfa hana, þá er
það inögulegt enn, en varla líklegt
að Chamberlain sé frekar til í að
fella hana í slíkri friðarsamvinmi
við Sovétríkin, en hann var það í
samvinnu, sem gat þýtt sameigin-
legt stríð brezka auðvaldsins og
'•-'jo*ir5cr«?n« poorji facisnian’”* 1!.