Þjóðviljinn - 28.01.1940, Blaðsíða 3

>• JÖÐVILJINN
Sunnudagur 28. janúar 1940.
Eiga hrognkelsaveiðarnar í
Reykjavík að leggjast niður?
Frá ómunatíð hafa hrognkelsa-
veiðar verið stundaðar hér við
land, og einkum úr verstöðvum
kringum Faxaflóa. Hrognkelsin
eru eins og kunnugt er, veidd í net
á þeim stöðum, sem þaragróður
er nokkur í botni. Hrognkelsin
Jeita í þarann til hrygningar á vor-
in og koma nokkrar göngur fram
á miðsumar og stundum jafnvel
lengur. Veiðiskapur þessi hefur
Jöngum þótt hin mesta búbót og
er fólk hér mjög .sólgið í hrogn-
kelsi, bæði ný, sigin, söltuð og
reykt. Á síðustu áratugum hafa
hrognkelsaveiðar aðallega verið
stundaðar af mönnum við aldur,
eða í hjáverkum, en ekki er neinn
vafi, að miklu hefur munað efna-
rýrum hemilum sú björg, er hægt
var að sækja hér út fyrir eyjar
eða suður á Skerjafjörð. Það ligg-
ur í augum uppi, að slíkar veiðar
sem þessar verða ekki stundaðar
af stærri skipum, bæði er afli of
rýr og svo sem miklu ræður, að
netin eru stjóruð í botni méð
grjóti og myndu þau aflagast og
fara í hnút ef um stærri skip væri
að ræða, þar sem veiðin er tekin
með því að fara eftir flotstreng
netsins. Af þessum sökum eru ein-
göngu notaðir litlir bátar, mest-
megnis tveggjamannaför við veið-
arnar. Eru jafnan 1—2 menn á
bát, sem róa í býti að morgni til
þess að vera komnir með aflann
svo snemma, að húsmæður geti
fengið rauðmagann lifandi (en
hann er éins og kunnugt er æði
'Jífseigur).
Þar til fyrir 10—15 árum not-
uðu fiskimenn segl eða eingöngu
árar, en nú munu flestir hafa feng
ið sér litla benzín-mótora, 2—4
hestafla.
Áður en höfnin var byggð,
lögðu hrognkelsabátar að landi í
vörum þeim, sem hér voru þá, t.
d. Selsvör, Ánanaustum, Hlíðar-
húsavör og á nokkrum stöðum
inni í Skuggahverfi, við Rauðarár-
vík o. s. frv., en með hafnarmann-
virkjunum fór þessum lendingar-
stöðum fækkandi. Lengst af munu
þó einhverir bátaeigendur hafa
haft uppsátur í Selsvör, og inni í
Skuggahverfi. Urðu því allir þeir
menn sem áður höfðu lent innan
hafnar, þ. e. a. s. milli örfiriseyj-
argranda og Battaríis (þar sem
nú eru kolabryggjur o. fl. austast
í höfninni), að leggja bátum sín-
um undan bryggjum, eða jafnvel
úti á höfn. Eins og gefur að skilja
var það hið mesta óhagræði, því
bæði var erfitt og umstangsmikið
að ná þeim og auk þess þóttu slík-
ar fleytur minnstu útgerðarmann-
anna í íbænum ekki óhultar fyrir
hinum stærri fartækjum, sem ná
þurftu landi við bryggjur eða
hafnarbakka. Varð þetta til þess,
að eigendum opnu bátanna var
leyft að nota krókinn fyrir neðan
Verkamannaskýlið, milli eystri
hafnarbakka og Zimsensbryggju
fyrir bátalægi. Allir þeir, sem sjó
áttu að sækja héðan í bæ (einnig
„utanhafnar”) hagnýttu sér þetta
leyfi og höfðu þar ból sín og báta.
Bátalægið þótti flestum hið prýði-
Jegasta, enda þótt þröngt væri og
stundum ekki allskostar hættu-
laust mönnum við aldur að kröngl
ast niður hafnarbakkann, einkum
gigtveikum og fótlúnum, en allir
Jétu sér það samt lynda, því í
„króknum” var skjól fyrir öllum
áttum og bátarnir að mestu óhult-
ir. Var það von allra bátaeigenda,
að ekki yrði nein breyting á þessu,
nema að þeim væri áður tryggt
það lægi, er þeir mættu vel við
una.
Þessi von hefur nú brugðizt með
öllu. Eins og almenningi er kunn-
ugt, var það ráð tekið af háttvirtri
bæjarstjórn, að fylla upp allt vik-
ið milli hafnarbakkanna eystri og
vestri og s.l. vor var hafizt handa
um framkvæmdir þess verks. Sam
stundis voru hrognkelsabátamir
óalandi og óferjandi í Reykjavík-
urbæ. Nokkrir bátaeigendur tóku
nú saman ráð sín, því sízt stóð
hagur þeirra til bóta á þessum
vandræðatímum, er þeim var bann
að að sækja sér björg í sjó, hrogn
kelsin og þaraþyrskling, en af hon
um veiðist nokkuð sum árin og
þykir morgum liann gómsætur,
spriklandi nýr úr sjónum. Þessir
menn áttu svo tal við ýmsa for-
ráðamenn bæjarins, og var þeim
tjáð, að á næsta ári myndi útbúið
bátalægi, að líkindum viðíkÆgis-
garðinn, en á því ári (sumarið
1939) væri ekki hægt að sinna því.
Hafnarstjóri tók dauflega í erindi
hrognkelsakarla og var það helzt
á honum að lieyra, að þeir yrðu að
bjargast á þann hátt er bezt
gengdi. Menn undu hið versta við
þessi málolok og bentu á að nokk-
urt lægi mætti útbúa öðruhvoru-
megin eða beggja Ægisgarðsins,
sem nú er í smíðum. Hafnarstjóri
féllst á að eitthvað þyrfti að gera,
en taldi eins og aðrir valdsmenn
bæjarfélagsins vandkvæði á að
nokkur lausn fengist á árinu 1939.
Síðastliðið sumar lifðu smábáta-
eigendur því í voninni um að hag-
ur þeirra myndi vænkast á næsta
ári og reyndu að bjargast eftir því
sem föng voru á, helzt með því að
sæta lægi við bryggjur hafnarinn-
ar, ef stærri skip voru ekki á ferli.
Þó voru einstaka sem settu báta
sína ekki fram, því. sumir stjóm- ,
enda þilskipa eru óvægir við slíka
smælingja ef þeir verða á vegi
þeirra.
Nú er komið að efndum gefinna
loforða, og nú krefjast smábáta-
eigendur ákveðins svars um það,
hvort þeim þýði að hugsa um
hrognkelsaútgerð á sumri kom-
anda, því ekki er seinna vænna að
útvega sér véiðarfæri til þess að
geta stundað veiðamar, sem venju
lega hefjast í aprílmánuði.
Ef forráðamenn bæjarins gera
ekki nú þegar gangskör að’því að
útbúa bátalægi, er hætt við að
smábátaeigendur — einnig eigend-
ur stærri „trillubáta” — fargi bát-
um sínum og þá mun með öllu
leggjast niður hrognkelsaútgerð
frá Reykjavík, nema úr Skerja-
firði.
Einhverir munu ef til vill hugsa
að það skipti litlu máli þótt hrogn
kelsaveiðar séu ekki lengur stund-
^.ðar, en ennþá eru margir, sem
gjarna vilja bragða rauðmaga og
signa grásleppu og síðast en ekki
sízt, þá menn skiptir það máli, sem
þessa atvinnu hafa stundað, sumir
þeirra marga áratugi. Það er nú
á valdi bæjarstjórnar livernig
þessu reiðir af.
Hendrik J S. Ottósson.

heldur aðalfund í Oddfellowhúsínu þríðjudagínn 30,
janúar hl. 8,30 e. h.
Sfjórnin.
Sósfalistafél. Reykjaviknr
Skyndífundur verðar haldtnn í
Iðnó uppi annað hvöíd,
Mánudaginn 29. þ. m.
. Fundurinn hefsf siundvíslega hl. 8.
Tehin verður áhvörðun um mjög míhilsvarð-
andí félagsmál.
Stjórnin.
Berlzt áskrilendur I
Eg undirritaður óslca hér með að gerast áskrifandi að Þjóð'
viljanum.
Reykjavík.......... 1940
SKÁKs j
Tvær hollenzkar skákir
Eftír Guðmund Arnlaugsson
1 þeim hollenzku skákum, sem
Þjóðviljinn hefur flutt í tvö síð-
ustu skipti, hefur hvítur orðið svo
illa úti, að ég þori ekki annað en
snúa við blaðinu, svo að menn
freistist ekki til að halda, að svart
ur eigi vinninginn vísan, ef hann
leiki hollenzkt. — Fyrst kemur
falleg skák með Stanntonbragðinu
(1. d4 f5, 2. e4!).
Hvítt: Réti
1. d2—d4
2. e2—e4
3. Rbl—c3
4. Bcl—g5
Svart: Euwe
f7—f5
f5—e4
Rg8—f6
g7—g6
Svartur getur ekki haldið peðinu
með d7—d5 vegna 5. Bg5xf6,e7x
f6, 6. Ddl—h5f g7—g6, 7. Dh5xd5
og hvítur stendur betur. Hinsveg-
ar er líklega bæði 4. b7—b6 og 4.
c7—c6 betra en 4. g7—g6.
5. f2—f3! e4xf3
6. Rglxf3 Bf8—g7
7. Bfl—d3 c7—c5
8. d4—d5 Dd8—b6
9. Ddl—d2
Hvítur gekk ekki í gildruna: 9.
0__0 c5—c4f og vinnur biskupinn.
9. ----— Db6xb2 ?
Eg veit ekki, hvort sagan af mill-
jónamæringnum, sem hótaði að
gera son sinn arflausan, ef hann
dræpi nokkurntíma peðið á b2
(eða b7) í byrjuninni, er sönn, en
hitt er víst, að leikurinn er sjald-
an góður. Peðarán í byrjuninni
eru venjulega of tímafrek til að
vera arðbær fyrirtæki.
10. Hal—bl Rf6xd5! ? ?
Svartur reiknar með 11. Hxb2,
Bxc3 og hann hefur 3 peð yfir.
En hann er heldur ekki öfunds-
verður eftir 10. -Da3, ll.Rb5 Dxa2
12. 0—0. Tvöfalda hrókfórnin í
næstu leikjum hvíts er óvenjuleg
og glæsileg.
11. Rc3xd5!! Db2xbl)
12. Kel—f2 Dblxhl
13. Bg5xe7 d7—d6
Til þess að losa um kónginn.
14. Be7xd6 Rb8—c6
15. Bd3—b5 Bc8—d7
16. Bb5xc6 b7xc6
17. Dd2—e2f og hvitur mát-
ar í fáum leikjum.
Hvernig ?
Hin skákin sýnir mjög frumlega
meðferð á byrjuninni, sem leiðir
fljótlega til vinnings, sökum þess
að svartur reynir að halda peðinu,
sem honum var fómað, í stað þess
að koma mönnum sínum sem fyrst
út.
Hvítt: Svart:
Tartakower. Mieses.
Telfd á skákmóti í Baden Baden
1925.
1. d2—d4 f7—-f5
2. e2—e4 . f5xe4
3. Rbl—c3 Rg8—f6
4. g2—g4! ?
Tartakower er frægur fyrir óvenju
lega leiki í byrjununum. Þótt þeir
séu ekki alltaf jafngóðir, hafa þeir
það til síns ágætis að koma and-
stæðingnum á óvart og setja hann
út af laginu. — Bezta svarið við
>essum leik er sennilega h7—h6.
4. — — d7—d5
5. g4—g5 Rf6—g8
6. f2—f3 e4xf3
stað 5. Rg8 kom til greina að
eika Bc8—g4 og í stað síðasta
eiksins var áreiðanlega betra að
eika e7—e5 til að rýmka um stöð-
ma.
7. Ddlxf3 e7—e6
8. Bfl—d3 g7—g6
ívítur hótaði Df3—h5f.
9. Rgl—e2 Dd8—e7
10. Bcl—f4 c7—c6
ívítur hefur nú svo mikla yfir-
burði í stöðu, að hann hlýtur að
fá mjög sterka sókn.
11. Bf4—e5 Bf8—g7
12. Df3—g3 Rb8—a6
Svartur má auðvitað ekki drepa á
e5.
13. 0—0 Bc8—d7
Nú ætlar svartur að liróka langt
í næsta leik.
14. Be5—d6 De7—d8
Drottningin á engan annan reit.
15. Dg3—f4 ■ Gefst upp.
I Flokfcunnn ^
t

T
I
Sósíalistafélag Reykjavíkur lield
ur skyndifund í Iðnó uppi kl. 8, á
mánudagskvöldið. Tekinn verður
ákvörðun um mjög mikilsvarðandi
máL Fundurinn Verður að byrja
stundvíslega, þvi honum á að vera
lokið kl. 9. Munið að mæta og
mæta stundvíslega, ef þið mögu-
lega getið.
/,V
Æ f R
Skemmtihvðld
heldur málfundahópur Æ.
F. R. í kvöld hl. 8,30 e. h.
í Hafnarstrætí 21.
Til shemmtunar verður:
Eríndí, upplestur, sam-
dryhhja o. fl.
Félagar fjölmenníð!
Síjórnín.
Nýsoðin
S YÍÖ
Kaffistofan
Hafnarstræti 16.
Einar Olgcirsson
ValdQkerfið á
Islandi 1927--39
Það er ritið, sem menn þurfa að
lesa til að skilja gang íslenzkra
stjórnmála á síðustu 12 árum og
nú.
Kostar kr. 1.50. — Fæst í
Bókaverzl.
Hcimskringlu
Laugaveg 38. —Sími 5055.
KmmmtmmmBmmmasasmmBnamm