Þjóðviljinn - 12.11.1940, Qupperneq 2

Þriðjudagwr 12. nóvember 1940.
>»JO»VlL.JlNN
EB ÞETTA LEIDIN?
þióoviuiwa
Sameiningarfiokkwar «Uþýfia
— SásíalÍBtafloklrariim.
Bitetjónur:
Einar OlgeirsBon.
Sig£á« A. SigTirhjartaraon.
Ritstjórii:
Hverfiagðtu 4 (VUrings-
prent) skm 3CT0.
Afgreiðsht «g ivagiýsingaalnif
stefa: Austnrstrwti 12 (1.
hæð) sími 2181.
ÁBbriftargjald 6 máinfi:
Reykjavík og nigrenni kr.
2.50. Annametaðar & land-
inn kr. 1,75. 1 ktuariUu 10
anra eintaJrið.
Víkingsprent k.f., Hverfisgötu
Áhæffa og
ftryggíng
hjá stnáum og hjá
sfórum
Það hefur verið höggvið hvert
skarðið öðru stærra í garð íslenzku
vinnandi stéttanna. Eftir stórslys-
ið á Braga, koma nú fyrir helgina
þrjú slys, sem öll kosta vinnandi
menn lífið. Fimm verkamenn og
sjómenn týna lífinu við vinnu sina,
— eiran; í Laxá, einn við þverhnýpt
björg á Húsavík og þrír í OLafs-
vik, en þrir menn alls bjargast
nauðlega á tveimur síðamefndum
stöðum. Og auk þess er svo vél-
báturinn Hegri með 5 mans talinn
af.
Allir voru þessir menn að þræla
fyrir lífsuppeldi handa sér og fjöl-
skyldum sínum. Fiskinn, sem sjó-
mennimir afla með því að leggja
lifið daglega í hættu fá þeir greidd
an með einurn tíunda eða einum átt-
unda hluta þess verðs, senr fisk-
braskarinn fær fyrir hann í Eng-
landi.
Sjómenn og aðrir verkamenn Is-
lands verða að faka á sig alla á-
hættuna fyrir léleg laun. — En í
Reykjavik sitja nokkrir fiskbrask-
arar og græða tugi milljóna á striti
þeirra, áhættu .og fómum.
Það eru að vísu til hræsnarar,
sem eru svo ósvífnir, að segja að
þessir braskarar hætti einhverju
lika. En þetta eru ósannindi, örgustu
vísvitandi ósannindi. Því þegar illa
hefur gengið, sökum vitfirrts brask
araskipulags auðmannastéttarinnar,
þá hefur sjómaðurinn að vísu orðið
að lepja dauðaxm úr krákuskel, —
en fiskbraskaramir hafa þá hara
byggt sér villur fyrir „tapið“, feng
ið nokkrar milljónir að „láni“ i
bönkunum og verið settir á 21 þús
und króna árslaun — á kostnað sjó
mannanna.
Þannig er skipt í lifanda lífi.
Og þegar einn sjónraðurinn, ssm
lét lífið nú fyrir helgina, læfur svo
eftir sig 4 föður- og móðurlaus
börn, hváð gerir þjóðfélagið þá.
Það tryggir ekki einu sinni lífsupp
eldi þeirra sómasamlega, það lætur
þeim aðeins litlar dánarbætur í té
en svo verður svsitin eða góðgarðaT
senii að taka við, og ef þau vaxa
upp við fátækt, þá bannar það þeim
aðgang að menntun síðar meir,
bannar þeim jafnvel vinnu lika. En
iraeðan eru bömum auðmannanna,
sem á sjómönnunum lifa, opnaðar
allar götur til æðstu menntunar, em-
bætta og hálaunla í landinu.
I.
Það er danssamkoma hjá heldra
fólkinu í Reykjavík. Þar hefur
löngum þótt fínt að vera með „off-
iserum“, þótt skömm þætti til þess
koma, ef óbreyttir sjóliðar eða kynd
arar sæjust þar. — Þar sem liðs-
foringjarnir í þetta sinn eru hér
sem leiðtogar innrásarhers, þótti
samt óviðeigandi að þeir k'æmu.
Fínum frúm fannst samt viðeigandi
að koma með þá. Og liðsforingjun-
um fannst viðeigandi að þiggja l>oð
ið, þó þeir vissu að það væri i
óþökk flestra Islendinganna. Og sam
komustjóminni fannst ekki viðeig
andi að vísa þeim út, því það voru
háttsettir liðsforingjar. Ef það hefðu
verið dátar . . . ?? — Og ef það
hefðu verið vinnukonur, sem komu
með þá . . . . ??
Það**varð „slys“ á danssainkom-
unni. Ungur, ríkur Islendingur sem
hafði gerzt drukkinn, sýndi ensk-
um liðsforingja magnaða óvirðingu.
Slik slys eru ekki fátíð á sam-
komuin, þar sem vin er hajft um
hönd, sízt af öllu óskiljanlég eins
og „ástandið" er.
Meðal venjulegra siðaðra manna
hefði þessu „slysi“ lokið á þann hátt
að Islendingurinn hefði beðið Éng-
lendinginn afsökunar daginn eftir
og Englendingurinn látið það gott
heita.
En atburðirnir á Islandi gerast nú
ekki Iengur rneðal siðaðra manna.
Siðspilling ríkustu yfirstéttar heims
ins gripur nú inn í vo.rt daglega lif.
Hrokinn i yfirstétt Englands
heimtar hefnd. Það er sjálfur flot-
inn sem er vanvirtur. Islendingurinn
skal auðmýkjast. Hann skal fá að
vita, hvað vald Englands er. — Ef
það hefði verið dáti, sem sparkað
var í, skyldi þá sómatilfinniingin
fyrir einkennisbúningi hans hátignar
hafa verið eins næm?
Og sagan segir, að tslendingnuini
hafi verið settir þrír kostir: Setja
háa tryggingu, fara til Englamds
sem fangi, eða gefa auðmýkjandi
Og þetta er kallað lýðræði!
Þetta er kallað jafnrétti! Þetta er
kallað að láta eitt yfir alla ganga!
Er ekki tími til kominn að gera
upp reikninginn við þetta grimmd-
arfulla þjóðfélag óréttlætis og
stéttarskipfingar?
1 hvert einasta sinn, er vinnandi
maður hnígur í valiran í baráttu
sinni við náttúruna, baráttunni, sem
nokkrir auðmenn hirða gröðann af,
þá ber þjóðinni að. ininnast þess
iað það á að tryggja vinnandi stétt-
unum fullan arð vinnu sinnar,
það á að tryggja börnunum full
koinið gott uppeltli og jafnan rétt
til menntunar og vinnu, og ekki
síður ef þau eru fátæk og mun-
aðarlaus.
Og þetta hvorttýeggja verður ekki
gert til fullnu§tu, nema með því að
afnema arðránið að fullu og öllu
og þar með alla misskiptingu auðs-
ins og stéttarskiptinguna sjálfa.
Þó ber oss eigi að bíða eftir því
einu að því marki verði náð. Það
er hægt að knýja fram nú þegar
hærra kaup til i verkamanna og sjó
manna og fullkonmari tryggingar
fyrir eftirlifenduma. Sem stend'ur
eru dánarbætur eftir togarasjómenn
þær einú, sem eni eitthvað í átt-
ina til að vera sómasamlegar.
jyfirlýsingu í blöðunum.
Islendingurinn var af hæstu stig-
uin í Reykjavík. Hann þótti yfir-
leitt ekki Iaus við stæriiæti. En
hann kaus þó ekki að stofha fé
;sinu í hættu, iniklu fé. Hann kaus
ekki að svara nei við auðmýkingu
hrokafullra Englendinga og þola
frekar fangavist en vanvirðu. Hann
kaus það ódýrasta og beygði sig,
— því hann var rikur og hafði
það gott.
En vanvirðan hittir ekki siður
þann, er beygði hann í krafti of-
beldis sins.
Ensku liðsforingjarnir mega gjam
an spreyta sig á að reyna að skilja
imeininguna i þessari vísu Kolbeins
til Kölska:
„Svo meinlega er maðurinn gerður
og misleggur herxadóm sinn:
að þrælslegri en þrælamir verður
Ioks þrælahúsbóndinn“.
II.
Framkoma hins ríka Reykvikings
vár vissulega ósæmileg við brezka
setuiiðið en ósæinilegra var þó
hvernig hann auðmýkir sig. — En
ef til vill er hvorttveggja einkenn
andi fyrir ríkasta hluta yfirstéttar-
innar, og hugmynd hennar um þjóð
armetnað.
En ósæmilegust er krafa ensku
heryfirvaldanna. Og hún er áreiðan
lega einkennandi fyrir ensku yfir
stéttina og hennar metnað.
En nú blandar málgagn Framsókn
arflokksins sért í málið. I þvi birt-
ist grein til að átelja þessa fram-
k'Oimi við setuliðið. En engu orði
er vikið að framferðd þess hers;
sem ræðst á land vort hlutlaust og
varnarlaust og rænir þvi til her-
stöðva fyrir sig. — Þýlyndið í
þeim skjánum er eins og að vanda.
Svo þykist Tíminn þó ætla að
gefa heillaráð, sem afstýri „slys
um“. Það er: að hafa engan sam-
gang við setuliðið.
En voru það ekki einmitt foringj
ar FramsóknarflokksLns í einumað-
albæ landsins og trúnaðarmenn i
stærsta fyrirtæki ríkisrns, sem urðu
fyrstir til að bjóða foringjum setu-
liðsins til veizlu í heimahúsum sín
um á viðkomandi stað?
Og þá er bszt að tala alls ekki
um hvernig helztu átrúnaðargoð
flokksins, eins og Jónas frá Hriflu
eða Magnús Sig. hafa hagað sér.
En það var ekki annars að vænta,
eftir vopnaburðinum síðustu árin,
en að helztu foringjar Framsóknar
kysu iieldur að verða sjálfboðaliðar
í slúðurburði en í fnelsisbaráttu Is-
lendinga. —
Framsóknarflokknum ferst síztað
setja sig á háan hest. Hann veit
auðsjáanlega varla, í hvern stólinn
hann á að setjast, þjónsstól Bret-
ans eða þjóðræknisstól Islendinga
- og dumpar svo líklega niður á
milli beggja.
III.
Steini er kastað inn um glugga
hjá manni, sem leyft hefur sér að
lýsa sig fylgjandi stefnu Héðins
Valdimarssonar — og Alþýðublaðs
ins? — í ufanríkismáium. Pappírs
miði fylgir með steininum. Á hann
eru letruð orð, sem eiga að tákna
„föðurlandsást" þess, er steininum
kastaði. Og undir orðin er smurt
hakakrossmerki, merkinu, sem
táknar svívirðilegustu þjóðarkúgun
senx þekkzt hefur á jarðríki.
Piltungamir, sem slíku kasta
iialda víst að þeir séu islenzkir föð
urlandsvinir, — en brennimerkja
sjálfa sig um leið sem fylgjendur
útlendrar harðstjómar, — og þar
með fjandmenn föðurlands sins.
Hvemig getur föðurlandsást af-
skræmzt svona í hug nokkurs
manns, þó ungir séu og vitgrannir?
Uppeldið, sem íhaldsblöðin iog
þjóðstjórnarflokkcimir hafa veitt
þeirn, eiga ekki hvað sizt sökina
á þessu.
Ihaldsblöðin hafa sagt þessum ung
lingum liákakrossins, að þeir befðu.
hinar „hreinu hugsjónir“. Fyrirmynd
ir þeirra erlendis hafa verið Lof-
sungnar sem „þjóðemissinnar“. Og
í kosninguni hefur íhaldið haft full
trúa þeirra á listum sínum.
Það sýndi sig bezt í afstöðunni til
Francos, hvemig öll þjóðstjómar
hersingin ýtti undir hakaknoss-img-
Ungana.
Rikisstjómin viðurkenndi upp-
rcí nar- og landráðastjóm Francos
sem Löglega stjóm Spánar, þó lýð-
ræðisstjórnin sæti þá enn í Madrid'.
Fór ríkisstjómin þar að fordæmi
Chamberlains og Halifax. Sósíalista-
flokkurinn einn mótmælti þessu. —
En þetta verk var ámóta eins og
Island færi að viðurkenna landráðá
stjóm Quislipgs í Noregi, — og það
þó stjóm Nygaardsvold hefði haft>
Oslp enn á valdi sinu. Var hægt
að ýta betur undir hakakrðfes-lýðinn
en ineð svona framferði?
Og Alþýðublaðið dregur þá álykt
un eina út af ósigrum lýðræðisins
á Spáni, að berjast verði harðar
gegn kommúnismanum en áður. Og
það er einmitt það, sem hakakross
lýðurinn þóttist frainar öllu öðm
vilja.
Var hægt að ala nazismann betur
við brjóst sér en brjálaðir haturs-
menn kommúnismans gerðu?
Og nú reyna nokkrir ævintýra
menn yfirstéttarinnar á íslandi að
sveigja heilbr. þjóðemistilfinningu
tslendinga inn á brautir nazismans,
— til þjónustu við einn kúgarann
gegn öðmm. — En ekki er það
Ieiðin til sjálfstæðis.
• IV.
Inni á fínum embættis- og auðfé-
Iagaskrifstofúm í Reykjavík er
bollalagt hvað til bragðs skuli taka.
Það eru nokkrjr fylgislausir for-
ingjar, sem eru að hugsa um hvem
ig tryggja skuli embættin og valda
afstöðuna framvegis. Og uppgjafa-
foringjamir eni ósáttir innbyrðis, —
en þó komast báðar deildir að sömu
niðurstöðu: Fyrst fólkið ekki vill
okkur, þá förum við til Bretans. Og
kapphlaupið hefst. „Brezki herinn
er kominn liingað sem vinur“, hróp
ar gamla Skjaldborgin — eins og
Quisling gerði, þegar Þjóðverjar
réðust á Noreg. „Þeir annast bara
landvamirnar fyrir okkur", hrópar
nýja Skjaldborgin. Og svo bjóða
þeir hver í kapp við annán í náð-
ina hjá Bretunum. „Vér erum hin-
um brezka málstað trú til eilifðar",
hrópar gamla Skjaldborgin. „Vér
látum ísland bara ganga í brezka
heimsveldið“, hrópar nýja Skjald-
borgin.
Og Jón Boli brosj.r í ^kampinn og
hugsar: Fyrst mér tekst að halda
350 milljóna þjóð uudir harðstjómar
oki og neita henni um lýðræði og
mannréttindi með því að kljúfa
hana og kúga, — þá veröiir mér
ekki sbotaskuld úr að láta þesea
íslenzku þjóð hlaupa sprellfjörug&
í netið, fyrst ég get strax vaiið úr
þjónunum, sem fríviljuglega bjóð-
ast.
Og Jón Boli hugsar gott til glóð
arinnar að deila og drottna að hætti
Hákons gamla.
Það er svo sem ekki neitt nýtt
að Skjaldborgin gangi Jtamnig á
mála hjá erlendri rikisstjóm. Þegar
brautryðjendur HitLers, krata-
broddar Þýzkalands sátu að völd-
um, var gerður til þejrra í betliferð
einn „þrautreyndoir Alþýðuflokks-
maður“, sem sumir töldu og þraut
reyndan njósnara þýzku heimsvalda-
stefmmnar. Þessi þrautreyndi AI-
þýðuflokksmaður og þingmannseftai
þess flokks, kvað í guimar hafa kraf
izt þess að rikisvaldið á íslandi
væri afhent þrautreyndum þýjura
Þjóðverja, — eins og sjálfum hon-
um. Ekki er vitað hvort þessi þrafut
reyndi vinur Vilhjálms II., Eberts,
Hitlers og St. Jóhanns er em í
Skjaldb'Orginni. Mimnsta kosti sést
það ekki á neinu þar að hann sé
farinn og prófessorstitil Alþýou
flokksins irain hann enn bera.
Skjaldborgin keppist um að segja
íalla aðra i laradinu sem vini HitLers.
Þjöðstjórnarliðið fer fram á það
með fínum orðum við Bretana, að
þeir heimti Þjóðviljann bannaðann.
Rógurinn innbyrðis fran.mi fyrir ima
rásarhemum er kominn í gang. Og
Skjaldborgarar gera krampakenndar
tilraunir til að einoka þá iðju.
Hjá hinum yfirgefnu foringjum lif
ir aðeins ein von, ein hvöt, ein ósk:
oð koma sér í mjúkinn hjá hinnan
sterkuc raunverulegu valdhöfum
landsins, hvað sem það bostar.
Ekki er það leiðin til sjálfstæðis
fyrir íslenzku þjóðina.
V.
Blöð valdhafanna lúta hervaldinu
enska andlega. Aóeins öðru hvom
er sem hvarfli að þeim að andæfa,
nema Alþýðublaðinu. Því dettur
ekki einu- sinni í hug að reyna að
tvístíga. Það stafar af þvi, að það
getur nú leyft sér þann „Iuxus“
að hugsa eingöngu um velferð
broddanna, af þvi þaö hefur engu
fylgi Iengur að tapa. Hin þjóð-
stjórnarblöðin verða öðruhvoru
hrædd um fylgið, sem þau ejga enn
og reyna að manna sig upp.
En hrapalega vesöl em sporin,
sem íslenzka yfirstéttin stigur, —
víxlspor, sem leiðn til annarra vixl
spora.
Vesælar yfirlýsingar í Gamla Bíó
steinkast í búðargiuggia í Amstur-
stræti — hakaknossmerki á annarri
öxlinni, yfirlýsing um þjónustu við
brezkan málstað á hinni — þýzk-
sinnaðar fréttir á annarri siðu.
ensksinnaður leiðari á fimmtu siðu,
ispark í dag, auðmýking á nvorg-
un, undirlægúiháttur blaðanna á
ýmsum stigum að vísu en alltaf und
irgefni þó, — þetta er afstaða ís-
lenzku yfirstéttarinnar. Rauði þráð
Orinn í henni er. alltaf þjómista við
eitthvað erlent* auðvald og óttinn
og hatrið til íslenzku alþýðunnar.
VI.
I vinnu við byggingu fyrir brezka
setuliðið vinna íslenzkir verkaiiicínn.
Þjóðstjómin, sem gaf stríðsgróða-
mönnunum skattfrelsi, neitaði að
nota þó ekki væri nema öríítimi