Þjóðviljinn - 17.01.1941, Blaðsíða 3

í>J OÐVILJINN
Föstudagur 17-. janúar 1941.
Var Stephan 6. Stephans-
son landrí ðamaðnr ?
Afsfada KlcffafíaHasbáldssns tíl hcímsvaldasfyifjaíd^
Stephan G. Stephansson var
sósíalisti. Hann dróg enga dul á
])á sknöun sína.
Heimsstyrjöldin 1914—18 var
éldrauin fyrir hvern sósíalista.
Pað reyndi á hugrekki og vit
hvers einasta peirra, héort peir
joyrgu að breyta samkvæmt sann-
færingu sinni og hvort þeir reynd
Ust menn til að standast blekk-
iingar auðmanna.nna, — eða hvort
þeir létu hrífast með af hern-
aðaræði auðvaldsin-s og múgæs-
ingum blaðanna, og kúgast af
hðtuwum um landráðaákæru og
fangelsisvist.
Stephan G. Stephansson var sjálf
ur brezkur þegn - og Kanada
var í stríðimu. Og það vantaði
ekki. áróðurinn frá hálfu hernað-
arsinna og hótanirnar frá hálfu
yfirvaldanina, jafnt í Kanada sem
Bretlandi, ef menn voru andví'gar
stríðinu og létu þær skoðanir í
Ijósi. Þúsundum saman voru rót-
tækir sósíalistar og aðrir and-
stæðingar striðsins settir í fang-
elsi vegna afstöðu sinnar.
Hernaðaryfirvöidin brezku
sögðu þá eins og nú,- að þau
væru að berjast fyrir því aðkomu
á lýðræði í heiminum- Þati lofuðu
þá — eins og nú — að allt
skyjdi verða miklu betra og rétt-
látara fyrir alþýðuma eftir stríðið.
Þau sögðu þá — eins og nú —
að þ^u væru að berjast fyrir
menningunni í heiminium, sem
,,Húnarnir“ ætluðu að granda.
Stephan G. Stephansson var ekki
ginkeyptur fyrir þessum fögru
orðum. Hann efaðist ekki um
eðli þessarar styrjaldar. t kvæði
sínu1 „Vopnablé" lýsir hann af-
stöðu sinni Um leið og hann dreg-
ur upp mynd tveggja alþýðu-
manna, beggja megin viglinunn-
ar, sem mætast meðan verið er
að ryðja valinn og skiptiast á
hugsunum þessa skömmu griöa-
stund. Það er hverjum holt að
lesa það kvæði oft og rifja kenn-
ingar þess upp fyrir sér. Skal
það ekki gert hér nú. En í því
lýsir hann eðli stríðsins, yfir-
drottnunarkapphilaupii auðmainna-
stéttanna, sem sé
„Þjóðríkjanna haturskapp um
markaö,
til að fleyta ómegð sinni á öðrum
allsþurfandi og srnærri — svo
þau bítast
ekki um frelsi, en villimanna
verzlun."
En bann veit líka hve erfitt
var að vinna gegn því samtvinn-
aða blekkinga- og ofbeldiskerfi,
sem hervaldiðog stríðsæsingarnar
vorui Hann hafði áöur lýst því
í ,,Transvaal“, er hann segir:
„Því bölvun lands og heims er
her,
sú böfðatala fægð og steypt,
sem venst að láta siga sér,
þar samvizkum ei inn er leyft.
arínnar 1914—1918
Stephan G. Stepbansson
Og fólksins blýðni, heimsk og
sterk,. ,■
sér heiður metur skemdarverk."
Öll samúð hans er með þeirn,
sent hvetja til baráttu gegn strið-
inu, sem skora á fólkið að risa
Upp gegn þessari skelfilegu blekk
ingu og kúgun, sem það er beitt.
En þegar hann yrkir „Vöpnahlé"
1915, þá lítur enn i 11 a út fyrir
þeirn möunum, sem ekki vildu
svíkja sósíalismann oghéldu áfram
að berjast gegn stríðinu. Hann lýs-
'ir því svo í ,,Vopn,ahlé“ og setur
s j á 1 fur neða nm á 1 sti 1 v i tn a n irna r,
svo ekki er um að villast við
hviað hann á:
„Hver hafa orðið forlög foringj-
anna,
fáu þeirra er ekki hafa brugðið
friðarntæli sín, og vildu ei svíkja
sannleikann i voða? Einn') er
myrtuir',
annar-') fyrir sömu sök er gerður
rsvivirðing í eigin hóp ogdæmdur,
yfirgefinn rænula'us af raunum
reikar nú sá þriðji3) um grafar-
hakkan n.“
1) Jean Jaurés — 2) Liebkwecht
— 8) Kejr Hardie.
En Stephan G. lætur ekki þcssi
hyggijegu örlög frönsku, þýzku
og ensku ve rk a 1 ýðsl e iðtoganna,
sem reyndwst sósialismanum trú-
ir, hindrá sig í því að feta í
þeirra fótspor.
Hvert kvæðið í „Vígslóða" á
fætur öðru er árás á striðið og
stríðsæsingarnar og það er ekki
verið að skera utan af hlutun-
tinn.
( Það 'er í þessu sambandi eftir-
tektarvert að Stephan einbeitir
allri árás sinni gegn brezka auð-
og hervaldinu. Ekki miutt það
vera vegna þess að bann bataði
þýzka hervaldið og auðjöfrana
jiar minna (eins og sést líka í
„Vopnahlé"), heldur vegna hins
að hann vissi vel, hve ódýrt það
var að ráðas't á þýzka aiuðvaldið
í skjóli hrezkra byssustingja í
Kanada, — það gat hvert and-
legt leiguþý brezka hervaldsins
1
gert. Þvi einbeitti Stephan ötlum
þrótti ádeilu sinnar að Englandi.
Og það er ekki alltaf fallegt, sem
hann segir, svo sem t. d. kvæðið
„Sláturtíðin“ 1916.
„Evrópa er sláturhús, þar myrða
þeir af móði,
og mannabúka í spaðtunnumar^
brytja í erg og gríð.
Við trogið situr England og er að
hræra í olóði,
með öllum sínum kaupmönnum
og bæjargötu-]ýð.“
Þau hafa vafalaust þótt bci-a
nokkuð ríkan vott utn skort á
„ást á lýðræðinu" eða* „virðingu
fyrir heimsmenningunni" kvæðin
hans þá. Hann var líka litinn
homauga af þeim, sem einir
þykjast hafa rétt til að vita hv,að
„Íýðræði" og „föðurland" sé —
og túlka þann rétt þannig að þeir
einoka hvorttv-eggja fyrir sig og
sina.
Stríðið færðist nær og nær Is-
lendingunum í Vesturheimi. Blöð-
ijt höniuðust að fá þá í striðið
með hinum „brezka málstað",
með „lýðræðinu", með „heims-
menningunni“. Og fjölmargir ís-
lendingar fóru. Þeir voru rómaðir
sem hetjur, tiguaðir af blekkttim
lýðnunt, hrósað af hernaðaryfir-
völdunum, krossum prýddir við
heimfoomuna, — þeir, sem þá
kornu heim aftur og dóu ekki
hetjudauðanum „fyrir föðutland-
íð“ í hinni frækilegu herferð yf-
ir hafið.
En Stephan G. leit öðru vísi á
málið. 1917 orti hann djarfasta
kvæðið, sem hann ef íil vill
nokkurn tíma hefir ort, þar
sem hann talar fyrir munn Fjiall-
konunnar „til hermaunanna, sem
heim koma“, á þessa leið:
„Mér hrynja tár um kinnar,
mér hrekkur ljóð af vör!
Við heimkomuna ykkar
úr slíkri mæðuför,
með skarð í hverjlum skildi,
með bróðurblóð á hjör.
Þann allra stærsta greiða —
en vildarlaust — mér vann,
Sá vopnum fletti börnin min!
Og sátt er eg við hann!
Unt gest minn síðan óhtvlt er,
og húlf um heimamann.
En vei sé þeim! og vei sé þeim,
sem véla knérunn minn,
að vega blindra höndum
í grannaflokkinn sinn,
Eins hermilega og Höður,
til óráðs aúðsvi'kinn,
Minn frið til jveirra, er féllu.
Þú kyrð og kös þá geyrn!
Og Kainsmerki leyndu
undir blóðstorkunni á þeim.
En að fá þá minni.-menn,
tsern heimtast aftur heim,
I
Er húgarraun mér þyngst."
Við, sem nú lifum, getutu vafa-
laust skilið, hvernig aðdáendum
hins brezka málstaðar hefir orð-
ið við slik kvæði sem þessi, hver
svivirða þeim hefir fundizt að
gerð væri hintim brezka her, hver
Pai ælti ii ianni slifo iiru m
iil ntlrra n aetia ad Ua í Mn
Þjóðviljinn vakti nýlega máls
á þeirri hættu, sent yfir vofði,
að milljónainæringarnir, sent sök-
unt skattfrelsisins ekki vita hvað
þeir eiga við peningana aö gera,
keyptu upp allar álitlegustu eign
ir, sem þeir gætu klófest, þar á
meðal. jarðir í sveitum.
Það er eitt mál, sem væri rétt
að athuiga í þvi sambandi, og það
er hvort ekki ætti að banna sölu
jarða, neiua til þeirra, sent ætla
að búa á þeim. Minnsta kosti verð
ur að leita einhverra ráða til að
hindra það að jarðirnar og aðrar
glæpur væri með þessu drýgður
gagnvart „lýðræðinu" og „menn-
ingunni".
Það vantaöi heldur ekki land-
ráðaásakanirnar á Stephan G. af
hálfu æstustu Vestur-Islending-
anna í og eftir strið. Svo langt
var gengið í hrigslunum af hálfu
braiskaranma, að hann var minnt-
ur á, að „islenzka þjóðin skuld-
aði honum ekki einn dollar“ og
„kvæðin sín hefði hann ort fyrir
sjálfan sig“.
Það er og haft fyrir satt, að
einhverjir hafi lagzt svo lágt að
koma til yfirvaldanna fremur ill-
viljuðum þýðiingum á róttækustu
kvæðum hans, og hafi það þá
legið við, að Stephan yrði settur
í tugthús fyrir laudráð, ep að
séra Rögnvaldur Pétursson hafi
afstýrt þessu með áhrifum sinum.
Þekking Klettafjallaskáldsius á
eðli og 'orsökum styrjaldarinnar
og hugrekki þess að segja sann-
færiugu sína, er hverjum manni
til fyrirmyndar, einnig í þeirri
heimsvaldastyrjöld, sem nú er
háð. Hatur Stephams G. til her-
valdsins og landrána þess birtist
pkarplega í þessum visuiorðum úr
,,Transvaa]“:
„Þín trú er1 sú að siilsa upp
grunJ;
þtn siðmenning er sterlingspund.“
Og ef við fslendingar, sem nú
lifum, tök'um svo þar að afuki
hina sterku, hreinu föðurlandsést
Stephans til fvrirmyndar, — þá
verður afstaða vor til heims-
valdastyrjalciarinnar og hertöku
lands vors vart betur né réttar
mörkuð.
En það mun ekki skorta s.iður
nú en þá þýin, sem hrópa upp
um „landráð, landráð", ef ekki
er dansað eftir pipu auðjöfranna
U’tanlands og innan.
fasteignir komist á hendur brask
aranna. Bezta ráðið er vitanlega
skatturinn á milljónamæringana.
Skattlagningin á stríðsgróðaimenn
,ina er í senn hagsmunamál verka
lýðs og millistétta og hin bezta
trygging þjóðarinnar gegn ofur-
valdi þeirra.
Ilngu maedur
Saumíð sjálfar fyrstu
barnafötin. Ég sníð og
leíðbeíní
Steínunn Mfrdaí
Sbólavörðustíg 4.
Gerízf
áskrífendur
að
tímarítínu
,Réttur‘
Síðara heftið 1940 nýkomið út
Daglega nýsoðin
S VIÐ
Kaffistofan*
Hafnarstræti 16.
SalBb ðskrifesdiH
ÁskriKendnr Réttir í
Reykjavík
eru beðnir að koma á afgreiðsluna í Austurstx-æti 12
og greióa árgjaldið fyrir síðasta ár með 5 kr.
AFGREIÐSLA RETTAR,
Austurstræti 12.