Þjóðviljinn - 19.02.1941, Page 3

ÞJOÐVILJINN
Mið'vikudagur 19. febrúar 1941
S/ymMSinmr
(m
(/>rv5 rcdiH
Hún liti einkennilega út, ís-
lendingasagan, ef. það hefðu
verið menn með hinn eina
sanna þjóðstjórnarhugsunar-
hátt, sem réðu örlögum þjóð-
arinar á úrslitatímum hennar.
Hugsað' gæti maður sér hana
eitthvað á þessa leið’ i stuttu
rnáli:
Sumarið 1023 kom Þórarinn
Mefjólfsson út hingað með boð-
skap Ólafs konungs um að
gefa kóngi Grímsey. Leizt Guð
rnundi ríka og þeim höfðingj-
um vel á það. Þá mælti þjóð-
stjórnar-Einar Þveræingur:
Leyna skulum vér alþýöu þess-
um boð'skap. Getur konungur.
þá tekið Grímsey 1 næði og
flutt þangað óvígan her. Er
lionum þá auðleikiö að fara að
landi hvenær, sem hann vill,
enda man það ætlun hans.
Skulum vér þá mótmæla því,
en ekkert aö' gera. — Þetta
iannst þeim þjóðstjórnar-goð-
um þjóðráð og bundu menn
þetta fastmælum. Var svo góð
iaunung á því höfð, að’ eigi
spuröist það til lands, er Ólaf-
ur kóngur tók Grímsey. Vissu
landsmenn þá ekki fyrr en
hinn norski her réri að landi
og tók það' herskildi.
**
Og þá þarf ekki að’ spyrja
aö því, hvernig þjóð’stjórnar-
Jón Arasón hefði farið' að á Al-
þingi 1550, er hann var alvald-
ur orðinn. Hann hefð'i auðvit-
að snúið sér aö Daða í Snóks-
dal og Kristjáni skrifara og
sagt: Látum oss nú þéna vel,
bræö'ur. Tökum hina nýju trú,
verum konungi hollir og fáum
í vorn hlut beztu jarðir lands-
ins, umboðslaun af öð'rum og
ærinn auð. — Og þessu keyptu
þeir þjóðstjórnar-Jón Arason
og hinirlúterskukonungsmenn
og þóttu skiptin báð’um góð.
En alþýöu manna var forboð’
inn allur undirróður gegn hin-
um nýja sið og jaröabraskinu,
er honum fylgdi, og skyldi slík
ur undirróður skoðast sem
landráð og hegnast sam&væmt
því.
Fyrir 19 öldum var uppi j
háttsettur embættismaö’ur,
sem Pílatus hét. Eitt sinn var
honum fengið til meðferð'ar
mál manns nokkurs, sem á-
kærö'ur var fyrir landráð. Er
hánn hafði rannsakaö málið,
gaf hann það upp aö hann
fyndi enga sök hjá honum. En
ákærendurnir voru ekki ánægð
ir með það, því þeir höföu á-
kveð’iö að ráða hann af dögum,
cg þeir hrópuðu hver 1 kapp
við annan: ,,Hann neitar að'
■ gjalda keisaranum skatt, hann
æsir upp lýðinn, hann hvetur
fólkið til að óhlýð'nast yfirvöld
unum, hann er hættulegur
landráðamaður, við' heimtum
að hann veröi krossfestur, ann
ars áttu vísa reiði keisarans.Og
hinn ungi landstjóri varð að
láta undan hinni hótandí
frekju yfirstéttanna, sem ótt-
uðust um völd sín og metorð,
ef kenningar Krists næð’u fram
að’ ganga og móti betri vitund
og sárnauðugur varð þann að
framselja manninn, og hinn
saklausi var dæmdur sekur.
Maður hefur alltaf vonað að
heimur batnandi færi, en at-
buröir síðustu tíma gera lítiö
úr þeirri von, en þó öllu öð’ru
væri sleppt en því, sem hér á
landi hefur gerzt síðustu daga,
virðist það yfrið nóg til slíkra
vonbrigða, þar sem þeir at-
burö'ir hafa nú gerzt hér hjá
okkur, sem fáir hefðu trúað að
komið gætu fyrir á íslandi á
vorum dögum, saklausir dæmd
ir sekir, bornir þeim sökum,
aö þeir uppæsi lýðinn og hvetji
hann til óhlýöni við yfirvöldin,
og eins og forðum daga hróp-
þeim fram á hvernig ætti að
nota þá og skoruðu á þá að
skjóta ekki, ef þeim væri það
skipað.
Þegar Trampe greifi varð
var viö dreifibréf þetta ,brást
hann reið'ur við’, æddi upp á
þjóðfund og hrópaði: Þið hafið
hvatt hermenn mína til að'
skjóta ykkur ekki. Nú slít ég
þjóðfundinum. — Þá reis upp
þjóð’stjórnar-Jón Sigurðsson og
mælti:
Á vertíð’ 1551 voru sjö norð-
lenzkir vermenn hálshöggnir á
Bessastöðum að’ fyrirlagi þess-
arar þjóðstjórnar-þrenningar.
Þeir höfð'u hvatt aðra vermenn
til að róa ekki á bátum þeim,
sem umboö'smenn konungs
höföu rænt af bændum.
Þá hefði hann ekki tekið’ sig
illa út á þjóðfundinum 1851,
þjóðstjórnarandinn, er hann
líkamnaöist i þjóöstjórnar-Jóni
Sigurö’ssyni og nokkrum öðr-
um. T. d. svona:
Trampe greifi var kominn
með danskan her tii Reykjavík
ur. Hann hafð'i gefiö her sín-
um fyrirskipun um að skjóta
á helztu sjálfstæöishetjur ís-
lendinga, ef þeir sýndu mót-
þróa. Nokkrir íslendingar
dreifð’u þá út ávarpi til hinna
dönsku hermanna og sýndu
Slítt þú þjóðfundinum
Trampe sæll. Það er alveg rétt
af þér. En vér íslendingar og
Danir höfum alltaf verið vinir
góðir og von,um vér að svo
v’erði enn. Fyrir því viljum vér
bjóða þér, að vér skulum sam-
þykkja lög, sem gera þaö’ aö
landráö’asök að skora á her-
menn þína að skjóta ekki oss
íslendinga. En lofðu okkur að
halda þjóðfundinum áfram til
að samþykkja slík lög“.
Trampe lofaö’i þeim það.
Þjóð’-stjórnar-fundinum var
haldið áfram.
* *
Ef þjóðstjórnar-hugsunar-
hátturinn heföi ríkt á íslandi í
1000 ár, þá hefðu menn hlotið
að fyrirveröa sig fyrir að
kenna böi’num sínum íslands-
söguna — öðruvísi en sem víti
til að varast.
Undír ,vcrnd'
Bandaríkj»
anna
ar nú ranglætið hástöfum:
Krossfestu, krossfestu hann.
En nú vill svo vel til að' dómar-
ar vorra tíma hafa betri að’-
stööu til aö dæma rétt, en fyr-
ir hendi var á dögum Jesú frá
Nazaret. En þá kemur í ljós
innræti þeirra sem með völdin
fara, þessir göfugu herrar
virða ekki meira landslög en
það að’ þeim dettur ekki í hug
að fara eftir þeim, ef þau
koma í bág við vilja þeirra
sjálfra. Þeir óttast um völd sín
c-g metorð ef kenningar sósíal-
ista nái fram að ganga, og þeir
búa sér bara til lög sjálfir, sem
klíka þeirra getur svo notað'
sem vopn á pólitíska andstæð’-
inga, þegar áður viöurkennd
lög ekki duga. Það er svo sem
ekki verið a'ð spyrja almenning
ráða í þessu marglofaö'a lýð-
ræöislandi. Hér er einræðið' í
fullum gangi.
Eg, sem þessar línur skrifa
er persónulega kunnug einum
af föngunum, og ég veit að
þeir hafa alla sína æfi barizt
fyrir réttlætið, gegn ranglæt-
inu, þeir hafa fórnað tíma sín-
um, kröftum og efnum í þarf-
ir þess góö’a til að bæta kjör
þeirra sem út undan veröa í
lífinu, þeir hafa barizt gegn
liax’ðstjórn í hvaöa mynd, sem
hún hefur birzt, án tillits til
þess' hver í hlut hefur átt, en
fengið aö launum ofsóknir,
rógburö, atvinnumissi, og síð-
ast en ekki sízt fangelsanir, á-
• kæröir fyrir landi’áð, en land-
ráðin eru innifalin í því að þeir
gerðu veika tilraun í þá átt að
afstýra skaðlegri afskiptasemi
liins brezka hervalds af deilu-
málum íslendinga, þegar lífs-
nauðsyn var að standa þar sem
bezt á verði, og fyrir þessa
þjóðhollustu eru þeir 'nú út-
hrópaðir sem hættulegir land-
ráð’amenn, og dæmdir eftir því.
Útlendur innrásarher, sem
lagt hefur undir sig vort hlut-
lausa land, í óleyfi og óþökk
allra heiðvirðra landsmanna
og fær óáreittur að halda uppi
landráö’astarfsemi hér, gerist
svo ósvífinn að handtaka ís-
lenzka þegna og ákæi’a þá fyr-
ir landráö’ undir því yfirskini
að þeir hafi móö’gað’ yfirmenn
hins erlenda landi’áðalýðs.
Manni virðist nú ekkei't eöli-
legra en að allur landslýður
með yfirvöldin í fararbroddi
hefði risiö upp gegn slíki’i ó-
hæfu. En hvað’ skeður? ís-
lenzku valdhafai’nir liggja svo
hundflatir í duftinu fyrir harð
stjórninni, að þeir leggja bless-
un sína yfir aðfarir þessar og
hjálpa feginshugar til aö fram-
kvæma þær. Hér haldast x
hendur hnefarétturinn og ó-
drenglyndiö, að fylgja þeim
sterkari aö málum, er hann
ofsækir réttlætiö, þaö er hátt-
ur níöinganna.
Manni kemur ósjálfrátt í
hug: Hvorir eru landráöamenn
irnir, þeir ofsóttu eða hinir,
sem ofsækja þá? Svari nú hver
eftir því, sem samvizkan býð-
ur honum.
Þingeysk kona.
Fiársöfmmin til heilsn-
hælis fyrir drykkjnmenn
Lítílshátfar greinargerd o$ þakklæfí
Fjársöfnun sú er að tilhlut-
un Stórstúku íslands fór fram
hér í bænum sunnudaginn 2.
íebrúar sl., tókst mjög vel. Vaí
þátttakan ánægjulega almenn
og safnendunum yfiiTeitt svo
vel tekið’, að’ auðfundið var, að
bæjarbúar, bæði ungir og gaml
ir, skildu, að hér var unnið fyr-
ir gott mál og vildu sýna i
verki, að þeir væru því fylgj-
andi.
í sjóði eru nú rúml. 11,000
krónur, sem söfnuðust hér í
Reykjavík 2. febrúar. — Lítils-
háttar er þó útistandandi enn,
sem ekki er komið á skrifstof-
una (hefir seinkað vegna veik-
inda-forfalla).
Nokkuð hefur safnazt hing-
aö’ og þangað’ úti um land, en
af því eru ekki komnar ná-
kvæmar fréttir ennþá. Mun
það þó nema talsverðum upp-
hæðum sumstaðar. Nánari
grein verður gerð’ fyrir því —
og söfnuninni allri í heild —
þegar hægt verður.
Vér, sem að þessari söfnun
stöndum ,viljum nú láta í ljósi
hið hjartanlegasta þakklæti til
Reykvíkinga og alli’a annarra,
sem aðstoð hafa veitt og gefið’
hafa til þessa mannúðarmáls.
— Vér þökkum öllum í heild
og hverja gjöf sérstaklega.
Vonum vér og, að framtíðin
sýni, að engin gjöf hafi verið
til ónýtis gefin, heldur nái til-
gangi sínum og verði til bless-t.
unar.
Enda þótt árangurinn hafi
oröið þetta góður, eins og lýst
hefir verið’, getur oss þó ekki
dulizt, aö ómögulegt var,
ýmsra orsaka vegna, að ná til
allra, sem vér þó teljum alveg
víst, að með ljúfu geði hefðu
viljaö leggja eitthvað’ af mörk-
um málefnisins vegna, ef til
þeirra hefði verið leitað. Vér
munum því halda áfram að
veita gjöfum viðtöku með
sama þakklæti og áður.
Gjöfum til heilsuhælisins
verð’ur því framvegis veitt við-
taka í skrifstofu Stórstúku ís-
lands og Bókabúð Æskunnar,
Kirkjuhvoli, Reykjavík. — Úti
um land munu og Umdæmis-
stúkurnar á ísafirði og Akur-
eyri, svo og undii’stúkur, hvar
sem þær eru starfandi, veita
gjöfum viötöku og koma þeim
Astandíð á Kúbu
Þ-að er nú talað xxni og vafa-
laust gerðar alvarlegar tilraunir
til að koma íslandi undir „viernd“
Bandaríkjanna. Það er fróðlegt
í því sambandi að kynnast ofurlít
ið sögu lands, sem hefur notið
slíkrar verndar siðustu 40 árin.
Það land er Kúba.
Kúba er að nafninu til sjálf-
stætt lýðveldi með forseta og
þingi. Landið er ofurlítið stærra
en ísland, 114 þús. ferkm. Ibúa-
talan mun vera tæpar 4 milljónir
Hinum upprunalegu íbúum lands
ins, indíánunum, hefur verið al-
gerlega útrýmt, 68<>/o íbúanna eru
hvítir, 32°/o negrar og múlattar.
Fram til 1898 var Kúba spönsk
nýlenda. En með stríðinu 1898
milli Bandaríkjanna og Spánar
var Spánn neyddur til að afsala
, sér yfirráðunumi yfir Kúbu.
Var nú kallaður sarnan þjóð
fundur á Kúbu undir eftirliti
Bandaríkjahers, er hertekið hafði
landið. Þjóðfundurinn átti að
Siemja stjórnarskrá og gerði það.
En Bandaríkin neyddu þjóðfund
inn til að setja inn í stjórnar-
skrána ákvæði, siem gáfu Banda-
ríkjunum rétt tii að blanda sér
í innri mál landsins „ef þörf
gerðist“ og til að hafa eftirlit með
afstöðu landsins til annarra ríkja
og til lántöku erlendis. Héldu
Bandaríkin landinu og viður-
kenndu ekki stjórnina fyrr en
þetta* var samþykkt að fullu og
Kúba þar með gert verndarsvæði
Bandaríkjaauðvaldsins 1902.
Með verzlunarsamningum, sem
gerðir voru 1903—4 fengu svo
Bandaríkin raunverulega einokun
á allri verzlun Kúbu.
Borgaraleg sjálfstæðishreyfing,
sem skapaðist geign allri þessari
undirokun, var barin niður 1906
og landið haft undir hervaldi
Bandaríkjanna til 1909.
1912 áttu sér stað að jiýju sjálf
stæðiskröfugöngur og uppreisn
brauzt út á meðal verkamannanna
sem unnu á ekrunum. Uppreisn
1 inni var haldið niðri af Banda
ríkjahervaldi, svotókstaðfá þý-
lyndan burgeisaflokk til valda,
svo opinbierrar kúgunar þurfti
ekki við um hríð.
1933 byrjuðu aftur miklar frels
ishreyfingar og byltingar.
Skal síðar sagt nánar frá því
tímabili á Kúba er þá hefst.
til skila. Ennfremur treystum
vér ungmennafélögum og á-
fengisvai’narnefndum til þess
að gera hið sama.
Gjafa verður einnig vitjað,
ef tilkynnt er í síma 4833 eða
4235.
F. h.
I. O. G. T. Stórstúku íslands
Friðrik Ásmundsson Brekkan.