Þjóðviljinn - 25.02.1943, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 25. febrúar 1943.
ÞJÖÐVIEÍTJNN
ð
■lliariii iri Hðli railir liiaiiglan
^iónpiM
Útgefandi:
Sameiningarflokfcur alþýíu
Sósíalistaflakkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (éb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðarstrœti 17 — VíkLigsprent
Simi 2270.
\fgreiðsla og auglýsingrskrií-
stoía, Austurstræti 12 (1. hæfl)
Sími 2184.
Víkingsprent h. f. Garðarstrœti 17
Verkamaður!
Hvað bíður þín að
stríðinu loknu?
Ríkisstjórnin heí'ur ávarp-
að þig nokkrum oröum og
sagt:
pú átt aö íórna, hluta af
þeim vinnulaunum, sem þú
hefur aílaö þér meö frjálsum
samningum, þú átt aö' fórna
vegna ,,þjóöarheildarinnar‘ ‘.
Það hefur áöur veriö
minnst á fórnir viö þig.
Áriö 1939 var þér skipaö
aö fórna hluta af launum
þínum til aö bjarga þjóöinni.
en svo heita hagsmunir hinna
ríkustu, á máli valdhafanna.
Þá voru laun þín lækkuð
um yfir 20 af hundraöi, og
dýrtíöin aukin um álíka hluta
meö lagasetningu frá Alþingi.
Þá byrjaði hjól dýrtí'öarinn-
ar að snúast. Þaö var rikis-
valdiö sem hratt því af staö1.
hagsmunir hinna ríkustu
kröföust meiri dýrtíöar, og
hún var sköpuö á þinn kostn-
aö, verkamaöur. En þeir sem
vekja upp draug, þurfa aö
geta fellt hann í glímu, ann-
ars getur draiugsi oröiö þeim
aö bana, eöa svo segir ís-
lenzk þjóötrú.
Þeir sem sköpuöu dýrtíöina
og næröu hana meö gengis-
fellingu, nýjum tollum og
sköttum, þurfa nú aö fella
hana í glímunni, og þá er
komiö til þín verkamáöur og
sagt:
Legg þú til afliö, fórnaöu.
svo hinir ríkustu geti ráöiö
viö dýrtíöina, þeir þurfa nú
á minnkandi dýrtíö aö halda,
eins og þeir þurftu á vaxandi
dýrtíö aö halda áriö 1939.
Hvernig væri áö þú svaraöir
meö1 spurningu. Hún gæti ver-
iö eitthvaö á þessa leiö:
Vill ríkisvaldiö tryggja mér
atvinnu aö stríöinu loknu, og
vill þaö tryggja mér framfæri,
ef ég get ekki unniö, af á
stæöum sem mér eru óviöráö-
anlegar? Ef ríkisvaldiö segir
já, og leggur fram gildar
sannanir fyrir aö. þaö orö
veröi haldiö, gietur þaö vænst
aö þú viljir einhverju fórna
í glímunni viö drauginn sem
auömennirnir vöktu upp áriö
1939, annars ekki.
Þaö er mál til komiö, verka-
maöur, aö þú gerir þér og
alþjóö ljóst, aö þú ert sterk-
asta valdið í þjóöfélaginu, og
þessu valdi áttu aö beita, þú
átt aö taka þann rétt, sem
J>ér ber, en, þaö er rétturinn
I.
Reykvíkingar eru hættir að
kippa sér upp við það, þótt ein-
kennilegur andi komi yfir Árna
Jónss. frá Múla, því að hann hef
ur um margra ára skeið lagt allt
kapp á að mana yfir sig ein-
kennilegan anda, ef ske kynni,
að menn veittu hinum furðu-
lega innblæstri hans svolitla eft
irtekt, litu sem snöggvast upp
frá vinnu sinni og segðu forviða:
Tarna er ljóti ólmandagangur-
inn! Árna Jónssynifrá Múlavirð
ist sem sé vera lífsnauðsyn, að
athygli fólks beinist öðru hverju
að framkomu hans í stjórn-
málalífi þjóðarinnar, enda hef-
ur hann æfinlega haft öll brögð
í frammi til þess að svo mætti
verða . Þegar hann vann fyrir
brauði sínu með því að rita pen-
ingapistla í harðsnúnasta mál-
gagn auðugustu heildsalanna á
landinu, hélt hann sér oft við
sama efnið langtímum saman
og hugsaði um það eitt að þjóna
húsbændum sínum og mat-
mæðrum sem dyggilegast á
þrengsta vettvangi sérréttinda-
baráttunnar. En eftir að hann
hrökklaðist út úr gullskemmu
þessara ströngu og samhalds-
sömu húsbænda, hefur hann
seilzt eftir að láta einkennileg-
an og duttlungafullan anda
stjórna orðum sínum og athöfn-
um, svo að hann hefur hvað eft-
ir annað orðið að sannkölluðu
viðundri í augum alþjóðar.
I Þetta er ákaflega hættulegur
leikur fyrir misheppnaðan og
skipreika stjórnmálamann. En
Árna Jónssyni frá Múla
finnst eflaust, að allt sé
undir því komið að láta
hendur standa fram úr erm-
um, meðan hann getur auglýst
hinn umkomulausa innblástur
sinn með feitu barnabókarletri
á síðum Þjóðólfs. Hann rennir
eflaust grun í, að afkoma hans
er engan veginn örugg og fram-
tíð hans engan veginn trygg í
hinum nýja félagsskap. Hann
veit mætavel, að hin höfðing-
lega og árangurslausa útsóunai’-
semi kostnaðarmanna blaðsins
hlýtur eitt sinn að stöðvast. Þess
vegna reynir hann í örvæntingu
sinni að slá sig á einhvern hátt
til riddara, að leita uppi ein-
hverja smugu, þar sem hin mun-
aðarlausa sál hans gæti smeygt
sér inn, að safna í kringum sig
einhverri hjörð, sem enn vill
hlusta á yfirborðskennd glamur
yrði og íburðarmikið lýðskrum.
Undanfarnar vikur hefur hann
háð hina hörðustu rimmu við
gamlan flokksbróður sinn. Eng-
um heilvita manni hefur komið
til hugar að skipta sér af þess-
ari rimmu, enda hefur hún aðal-
til að vinna og njóta þess
arös, sem þú skapar, og rétt-
urinn til framfæris ef vinnu-
geta þrýtur.
Meðan þessum rétti er hald-
iö fyrir þér, er ekki ástæöa
til aö hlusta á skraf yfirstétt-
arinnar um aö þú eigir aö
fórna,
lega snúizt um það, hvort Árni
Jónsson frá Múla hefði krabba-
mein innvortis eða hve mikla
peninga hann hefði þegið að
gjöf frá hinum gamla flokks-
bróður sínum. En skyndilega
snýr fóstursonur hins dularfulla
anda um háleist, hættir í bili að
ræða tárfellandi um aurana og
krabbameinið, en freistar þess
í skrautlegri feitletursgrein að
draga fagurt mannúðarmál inn
1 sviptingar stjórnmálabarátt-
unnar. Hann reynir af fremsta
megni að gera þá menn hlægi-
lega og tortryggilega, sem lýst
hafa yfir stuðningi sínum við
fjársöfnun Fulltrúaráðs verka-
lýðsfélaganna til kaupa á ýms-
um hjúkrunargögnum handa
Rauða krossi Ráðstjórnarríkj-
anna. Honum finnst óneitan-
lega mikið liggja við, því að þeg
ar andinn leggur honum ekki á
tungu hin háfleygustu orð, þá
vitnar hann bara til skiptis í
biblíuna, Hávamál, Matthías
heitinn JochumsSon og Rune-
berg.
Þótt undarlegt megi virðast,
'hefur þessi afstaða Árna Jóns-
snar frá Múla komið flatt upp á
ýmsa menn. Hvernig stendur á
þessu? spyrja þeir öldungis
grallaralausir. Árni Jónsson frá
Múla hefur löngum prédikað
lýðræði og frelsi, sungið di’eng-
skap og mannúð lof og dýrð,
vegsamað hetjuskap og fórnar-
Jund, en fordæmt hverskonar
ofbeldi og kúgun. Finnst honum
svona voðalegt, að íslenzka
þjóðin skuli verja örlitlu af
stríðsgróða sínum til þess að
lina þjáningar þeirra manna,
sem særzt hafa í hinni grimmi-
legu baráttu gegn miljónaherj-
um fasismans? Finnst honum
svona voðalegt, að fulltrúar allra
stétta og flokka skuli rita nöfn
sín undir ávarp, þar sem skor-
að er á íslendinga að láta eitt-
hvað af hendi rakna handa hin-
um vígmóðu framvörðum lýð-
ræðisins í heiminum? Eða hefur
hann kannski skipt um skoðun
og svarizt í skilyrðislaust fóst-
bræðralag við einræðisstefnu
Hitlers og Mússólínis?
Nei, ekkert af þessu hefur
gerzt, heldur hefur Árna Jóns-
syni frá Múla enn einu sinni
mistekizt að slá sig til riddara.
Enn einu sinni hefur hann gáð
of flausturslega til veðurs, enn
einu sinni sannað, að honum
stendur hjartanlega á sama um
lýðræði, frelsi, drengskap, mann
úð og fórnarlund, enn einu sinni
svipt af sér í ógáti litklæðum
trúðleikarans og lýðskrumarans,
sem hefur aldrei nokkra skoðun
á neinu máli nema einhver
framavon eða hyglibiti sé ann-
arsvegar.
II.
Sennilega hefur enginn ís-
lendingur á síðari árum kapp-
kostað í jafn ríkum mæli og
Árni Jónsson frá Múla að slá sig
til riddara. Þetta hefur ekki
heppnazt, því að hann hefur
Ijafnvel aldrei eignast pansara
eða kesju, þrátt fyrir mikinn við
búnað og margendurteknar til-
raunir. Hins vegar hefur árátta
hans í þessa átt stöðugt vaxið
kostnað venjulegrar dómgreind
ar og heilbrigðrar skynsemi.
Hún hefur meðal annars hrund-
ið honum út á þá hálu braut að
virða að vettugi heiðayleik og
sannleiksást, en kennt honum í
stað þess að dansa eins og skopp-
arakringla í samræmi við sér-
hvern goluþyt líðandi stundar.
Það er eftirtektarvert, að Árni
Jónsson frá Múla hefur alltaf
forðast eins og heitan eldinn
að tileinka sér óeigingjarnar
hugsjónir eða berjast fyrir óeig-
ingjörnum hugsjónum; en skyldi
það ekki vera að einhverju leyti
vegna þess, að slík barátta nýt-
ur ætíð lítilla vinsælda meðal
forráðastétta þjóðfélagsins,
krefst ósjaldan mikilla átaka og
gefur venjulega enga von um
persónulegan hagnað? Aftur á
móti hefur hann frá öndverðu
reynzt dyggur málsvari hinna
þröngsýnustu og eigingjörn-
ustu peningafursta, enda geta
þeir borgað þjónum sínum ríf-
lega og veitt þeim ýmis konar
fríðindi. Hitt er einnig eftii’tekt-
arvert, að Árni Jónsson frá Múla
hefur allur tekizt á loft og man-
að yfir sig hlálegan, dularfullan
anda, þegar einhverjar líkur
hafa verið til þess, að lýðskrum
hans og blekkingasáð félli í
góðan jarðveg. Við þvílík tæki-
færi hefur hann ekki hirt um
að kynna sér allar aðstæður af
fyllsta heiðarleik eða spyrja
dómgreind sína og skynsemi
ráða, áður en hann lét andann
yfirskyggja sig gersamlega og
þeysti í loddaraskikkju út á
ritvöllinn. Mönnum ætti til
dæmis að vera minnisstætt
fi’umhlaup hans í Laxdælumál-
inu, þegar hann brá við og skrif-
aði í flýti innfjálga grein, sem
byggðist einvörðungu á fjar-
stæðum, rangfærslum og ó-
sannindum. Að vísu neyddist
hann til að éta ofan í sig stað-
hæfingar greinarinnar og viður-
kenna opinberlega, áð hann væri
ómerkingur, — en hversvegna
reið hann á vaðið, án þess að
hafa upp á annað að bjóða en til-
hæfulausan og vægast sagt ó-
drengilegan uppspuna? Því er
fljótsvarað: Árni Jónsson frá
Múla hélt statt og stöðugt, að
hann gæti slegið sig til riddara
á tiltölulega fyrirhafnarlítinn
hátt! —
III.
En smám saman hefur hallað
undan fæti hjá þessum ham-
ingjusnauða og óslegna riddara.
Hinir gömlu húsbændur hans,
auðugustu og harðdrægustu I
heildsalar landsins, ráku hann j
að lokum úr vistinni, eftir að
hafa synjað honum um hvers-
kyns frama og vegtyllur. Hann
stóð um sinn bjargarlaus og ein
mana úti á berangri stjórnmál-
anna, unz hann leitaði húsa-
skjóls hjá flokki hinna svo-
kölluðu Þjóðveldissinna. Flokk
þennan fylla nokkrir ellihrumir
sparisjóðsbókaeigendur, hjá-
róma guðspekingar, áttalausir
brallknapaí', i’U§laðii’ seðla* |
brennslumenn og tunglvilltir
lögfræðingar, sem lagt hafa í
vana sinn að vera hissa á öllu
milli himins og jarðar nema vit-
leysunni í sjálfum sér. Það hef-
ur ekki heyrzt ennþá, að full-
komlega heilbrigður maður til
sálar og líkama hafi skipað sér
í þennan flokk, enda fengu flest-
ir hinn mesta ímugust á honum,
þegar blað hans birti hálfnazist-
íska stefnuskrá skömmu fyrir
alþingiskosningarnar á síðast-
liðnu vori. Það er líka augljóst,
að félagsskapurinn fullnægir
ekki andlegum kröfum Árna
Jónssonar frá Múla. Hann finn-
ur sárt til einangrunaririnar.
Enginn skiptir sér af honum.
Enginn virðir hann viðtals nema
gamall flokksbróðir, sem minn-
ir hann óðara á einhverja aura-
gjöf og beinir talinu því næst
að krabbameini. En Árni Jónsson
frá Múla hefur vanizt glæsi-
legri fjölmennri sókn. Hann hef-
ur um margra ára skeið prédik-
að fyrir pattaralega heildsaia í
dagblaðinu Vísi. Hann shprtir
ekki langa æfingu hins slynga
lýðskrumara. Þess vegna reynir
hann af öllum mætti að brjóta
vítahringinn og ávinna sé hylli
fjöldans. Hann heyrir útvarps-
þulinn lesa upp ávarp frá ýms-
um málsmetandi mönnum, þar
sem skorað er á þjóðina að leggja
fram eitthvað af mörkum
til þess að bæta úr skorti nauð-
synlegustu hjúkrunargagna hjá
þjóðum Ráðstjórnarríkjanna. Og
Árni frá Múla hrekkur við.
Hversvegna er nafn hans ekki
nefnt? Hvers vegna var
hann ekki beðinn að skrifa
undir ávarpið, foringi hinna
föllnu , engla, ritstjóri% hins
hálfnazistíska vikublaðs? Er
hann ekki lengur talinn máls-
metandi maður? Man nú enginn,
að hann hefur stundum blaðrað
að gamni sínu um lýðræði og
frelsi, drengskap og mannúð?
En mitt í sárustu beiskjunni
hugkvæmist honum skyndilega
snjallræði: skyldi ekki vera
unnt að slá sig til riddara, gera
þetta ávarp .tortryggilegt og
hlægilegt, draga það inn í stjórn
málaþrasið og vekja upp á nýj-
an leik fæligrýlur bolsévíka-
hættunnar og drauga Rússahat-
ursins? Hann rifjar upp fyrir sér
snjöllustu aðferðirnar frá tím-
um Finnagaldursins, en gleymir
því algerlega, að slíkar aðferðir
eru hvarvetna úreltar orðnar
nema í munni Göbbels, hvar-
vetna fyrirlitnar nema í herbúð-
um fasismans, hvarvetna örugg-
asta ráðið til stjórnmálalegrar
einangrunar og endaloka nema
aðeins í ríki Hitlers og Músso-
línis. Og hann grípur pennann,
manar andann enn einu sinni
yfir sig, blaðar í biblíunni, Háva
málum, ljóðmælum Matthíasar
heitins Jochumssonar og þýðing-
um hans á kvæðum Runebergs,
en semur síðan í hendingskasti
einhverja auvirðilegustu blaða-
grein, sem sézt hefur eftir hann
um langan tíma. Hann nefnir
hana Vindurinn blæs.
Frarahald 4 4. síðu.