Þjóðviljinn - 16.03.1943, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 16. marz 1943
ÞJÓÐ VILJINH
8
luémnMnm
9- J
Útgefandi:
Sameiningarílokkuc alþtföu
Sósí alistaflakkuriim
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjóm:
Garðantræti 17 — Vilriiigsprent
Sími 2270.
Aígreiðsla og auglýsingrakrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæé)
Sími 2184.
Víking8prent h. f. Garðarstræti 17
Um hvað á að j
sameinast?
Þaö kveöur nú hvaöanæva
viö aö þjóöin veröi aö sam-
einast, að þingflokkarnir veröi
aö taka höndum saman, aö
þingiö veröi aö sýna hvaó'
þaö dugi.
Eining er góö, en eining
er ekki nóg út af fyrir sig.
þaö þarf aö vera eining um
ákveöna, þjóöheilla stefnu.
Þaö var sköpuö „eining“ á
Alþingi 19391,,. eining allra.,
nema þriggja þingmanna. En
þaö var eining um þá stefnu
sem reyndist þjóðinni skaöleg.
Þaö var eining um afturhald
og ófrelsi, um veitingu auös
til örfárra manna, en örbyrgö
til annarra. Þjóöin fordæmdi
þá „einingu“.
En satt er þaö aö þjóöin
þarfnast einingar nú.
Hún þarfnast einingar um
þaö aö tryggja sjálfstæöi sitt
og þjóöfrelsi, yfirráö þjóöiar-
innar yfir landi sínu, virö-
ingu hennar meöal annarra
þjóöa. Þaö þarf aöframkvæma
slíka einingu með skynsam-
legri, framsýnni utanríkis-
pólitík, eins og Sósíahstaflokk
urinn hefur hvaö eftir annaö
bent á.
Þjóöin þarfnast einingav
um aö tryggja raunverulegt
frelsi hinna Vinnandi stétta,
afstýra þeini kúgun, sem
ofsagróöi í fána manna hönd
um myndi hafa í för meö sér.
Þaö þarf róttæka auöjöfnun
samfara auknum lýöréttind-
um til þess að framkvæma
slíkt.
Þjóöin þarf einhuga aö
skapa öryggi um lífsafkomu
fjöldans, sérstakliega þeirra
sem gamhr, eru eöa sjúkir, at-
vinnulausir og fátækir. Stór-
fengleg tryggingarlöggjöf er
nú í undirbúningi beggja
megin Atlanzhafsins \ hjá
þeim stórveldum, sem þó
leggja meiri hluta, þjóöar-
framleiöslunnar nú til styrj-
aldarþarfa. Ætlum vér ísiend-
ingar aö veröa eftirbátar
þeirra, — vér, sem þó höfum
fjárhagslega rakaö saman fé
vegna þessa stríös? — Þáð
var ekki aö ófyrirsynju aö
Sósíalistaflokkurinn setti sam
þykkt stórfelldrar tryggingar-
löggjafar sem eitt að'alskilyrö
iö fyrir þátttöku í stjórnar-
myndun.
Þjóöin þarf einingu um
menningu . sina, vierndun
hennar, viðhald og aukningu.
Sú eining er aö skapast,
Mjög sterkur orörómur
gengur um það', áð barna- og'
fávitaheimilið aö Sólheimum
í Grímsnesi sé rekiö meö
þeim hætti áö fullkomiö
hneyksli sé áö. Hefur Þjóðvilj
inn reynt áð afla sér ítar-
legra upplýsinga um stofnun
þess;a,, en það gengið furöu
erfiðlega. Er helzt svo að sjá:
sem nokkur hópur ráða-
manna hér í bænum hafi tek-
ið aö sér aö vernda — eöa
hylma yfir — áviröingar
hennar, a. m. k. hefur um
nokkur ár veriö svo hljótt um
hana aö furöu gegnir.
Aö Sólheimum eru tvö
barnaheimili, annáð fyrir heil
vita börn en hitt fyrir fávita
Hælin eru að vísu sitt í hvoru
húsi en svo skammt á milli
(ca. 50—60 m.) áð heita má
aö eitt hæli sé, enda mun
starfsfólk vera hiö sama viö
þau bæöi að mestu eða öllu
leyti. Þeim, sem nokkurt
skyn bera á uppeldismál, ber
þó öllum saman um, aö frá-
leitt sé að hafa fávitahæli
í námunda viö barnahieimili
vegna þess, áð heilbrigö börn
geti haft af því óbætanlegt
tjón aö sjá tilburöi og útlit
sumra fávitanna. Kann og
margur fulloröinn islending-
ur um þaö ’aö dæma af eigin
reynd, hver áhrif þaö hefur
eining um aö hnekkja því aft
urhaldi, sem setti smánar-
blett á þjóölíf vort á undan-
förnum árum — en starfiö
aö nýsköpun og eflingu er
rétt aö eins að byrja.
Þjóðin þarf íeiningu tjl að
fullkomna lýöræöi sitt og þá
fyrst og fremst að tryggja
verkalýönum, helmingi þjóö-
arinnar, aöalkraftinum í fram
leiöslu landsmanna, þau
miklu áhrif á allri stjórn þjóö
lífsins, sem honum ber.
Allt tal um einingu þjóöar-
innar, meöan því fylgir ekki
vilji til þess aö bæta úr fornu
misrétti, er hræsni tóm. Allt
tal um einingu til annars en
stórfelldra framfara er inni-
haldslaust þvaður afturhald-
inu einu til gagns. Þjóöin vill
ekki upplifa aftur tíma at-
vinnuleysis og ki-eppnanna,
hún krefst tryggingar gegn
slíkum vágestium, hún krefst
öryggis, jafnréttis, frelsis og
farsælda — Þaö er skerandi
misræmi hjá Morgunblaöinu
aö tala í sömu andránni um
fjögurra flokka stjórn en hæl
ast svo um, þegar skömmtun
húsnæöis er felld á Alþingi
og kalla þáö „friöhelgi heim-
ilisins“, þegar tugum fjöld-
skyldna er úthýst og heimil-
in leyst upp, svo lúxusíbúö-
ir burgeisanna standi óskert-
ar, auókýfingarnir komist hjá
því að minnka við' sig lúxus-
inn, meöan friðhelgi heimil-
islífsins hjá fátæklingunum
, er fórnáð.
Orö og gerðir veröa að fylgj
ast aö, ef eining á aö skapast
meö þjóö vorri.
á fullhraust fólk aö sjá og
umgangast slíka sjúklinga,
svo vel sem fyrir því er
séö af ráðamönnum þessa
lands, að fávitarnir séu sem
mest á vegum almennings.
meö því að svíkjast undan
þeirri sjálfsögðu skyldu áö
reisa þeim hæli og létta þann
ig aö litlu leyti hið þunga
böl aöstandendanna og af al-
menningi þeim óhugnaði
sem slíkum sjúklingum fylg-
ir oftast nær.
Sólheimar munu upphaf-
lega hafa veriö ætlaöir fávitum
eingöngu. Var sá tilgangur
mjög viröingarverður og heföi
að sjálfsögðu átt að' njóta
fyllsta stuðnings ríkisins,
enda var því skyldast aö
tiyggja, að þáö yröi rekið
samkvæmt fyllstu mannúöar-
og menningarkröfum. En
tómlæti Alþingis um þau mál
var engu minna þá en' nú,
þó aö ein rödd skæri sig úr.
þar sem frú GuÖrún Lárus-
dóttir var. Fyrir haröfylgi
hennar voru samþykkt lög
um byggingu fávitahælis ár-
iö 1936. Síöan hefur þaö mál
legið niöri þangað til nú 1
vetur aö tveir af þingmönn-
um Sósíalistaflokksins fluttu
tillögu um fjárveitingu til aö
koma því upp, en þá brá svo
viö aö allir flokksmenn Guö-
rúnar sál. „heiÖruöu“ minn-
ingu hennar meö því áð
greiöa atkvæöi gegn tillög-
unni ásamt óskiptu þingliði
Alþýöuflokksins og Framsókn
arflokksins. Vel má vera aö
ábyrgóárleysi Alþingis hafi
orðiö þess valdandi aö for-
stööukona Sólheima setti á
fót heimili fyrir heilvita
börn við hliðina á fávitahæl-
inu. En þaö er fyrst og
fremst mn þetta barnaheim-
ili, sem hér veröur rætt.
Allt frá fyrstu tíö hefur
þetta barnaheimili sætt marg
víslegri gagnrýni í dómum
manna.
Eitt var þaö, áó nálega allt
starfsfólk þess voru Þjóöverj-
ar sem kunnu mjög lítið og
sumir alls ekkert í íslenzku.
en þaö er fráleitt á heimili
fyrir heilvita börn, þó að þáð
komi lítt áö sök á fávitahæl-
inu.
Þá er matai’ræöi barnanna
mjög ólíkt því, sem almennt
tíökast hér á landi, enda hef-
ur þráfaldlega veriö um þaö
kvartaö að framfai’ir barn-
anna væru ískyggilega litlar.
Þessi óhæfa mun áðallega
hafa veriö fóðruö með því áð
forstööukonan aöhyllist kenn-
ingar Steiners hins þýzka um
neyzlu grænmetis og afneit-
un kjöt- og fiskmetis.
Enn er þaö, aö lítt mun
'hafa veriö um það hirt, aö
fá sérmenntaö starfsfólk áð
hælinu og kennslu barnanna
mun meira hafa veriö hagaö
eftir geðþótta förstöðukon-
unnar, en tilætlun fræðslulag
anna um .almenna barna-
fræöslu.
Og aö iokum þykir eim’æði
forstööukonunnar yfir heim-
ili þessu næsta tortryggilegt:
því að hún viröist í engu
vilja hlíta forsjá eöa leiöbein-
ingum kunnáttumanna í upp
eldismálum, en líta á stofn-
unina sem sitt einkafyrirtæki,
sem jafnframt lög landsins
nái ekki til. Af öllu þessu sr
þó langalvarlegast návist íá-
vitahælisins og mataræöi
barnanna.
Vér höfrun áreiöanlegar 1
heimildir fyrir því áð bama-
verndarráö hefur gert ítrek-
aöar tilraunir til þess aö fá
því kippt í lag, sem það tel-
ur sérstaklega athugunarvert
viö SólheimahæhÖ. Hefur þaö
lagt séi'staka áherzlu á, að al-
vitaheimiliö yröi lagt niöur
svo aö þarna yröi eingöngu
fávitahæli. Fyrir forgöngu á-
hugamanna, sem bera hag
hæhsins fyrir brjósti, var afl-
aö fjár til þess aö innrétta
efstu hæö húss þess, sem fá-
vitarnir eru í, en viö það hefði
fengizt nægilegt pláss fyrir
30 sjúklinga. Var smiöur
sendur austur en hann fékk
ekki aö konia inn í húsið. Var
sú umbótatilraun þar meö úr
sögunni og liggur næst áð
halda áö forstöðukonan hafi
gripiö til slíks ofbeldis til þess
að' afstýra því, aö heilvita-
hæliö yröi lagt niöur. Þá mun
barnaverndarráð hafa lagt fyr
ir forstööukonuna að vanda
betur til fæöis barnanna, en
verið hafði, með því aö gefa
þeim daglega nægilega mikið
af kjöti eöa fiski, en þeirri
kröfu var aöeins svaraö meö
skætingi. Þannig hefur öll
umbótaviðleitni barnavernd-
arráös veriö aö engu höfð, en
þaö hefur skort vald til þess
aö taka ráöin af forstööukon-
unni.
Hér skal engum getum aö
því leitt hvort þaö er af trú-
arlegri sannfæringu forstööu-
konunnar, eöa öörum hvöt-
um, aö börnin á Sólheimum
fá ekki þann mat sem al-
mennt er talinn vænlegastur
til eölilegs þroska hér á landi.
En þaö sjá allir, að frá fjár-
hagslegu sjónarmiði skiptir
það mjög miklu máli fyrir
hæliö, hvort börnin fá kjöt aö
boröá eða grænmeti, sem þau
munu rækta sjálf a'ö miklu
leyti. Þarna er því opin leiö
til alvarlegra grunsemda því
vitáö er, aö fullt meölag er
greitt meö börnunum, sem á
hælinu dvelja.
Svo er helzt áö sjá, sem for-
stöðukona Sólheima telji sig
eina hafa umráöarétt yfir
þeim börnum, sem henni er
trúaö fyrir. Þannig er dæmi
tdl þess áð hún hafi meinaö
móóur að sjá barn sitt fyrir-
varalaust og aö nákomnum
aöstandenda bams hafi alger
lega veriö' neitað aö sjá þaö.
Nú munu um 5 ár vera iið-
in síöan stjórnarráöiö lög-
gilti fávitahæliö aö Sólheim-
um. Var þaö lqggilt fyrir 30
fávita og til bráöarbirgða var
leyft aö taka heilvita til dval-
Háskalegur áróður
Smuts hershöfðingi, forsœtis-
ráðherra Suður-Afríku, sagði í
þingræðu nýlega, að hann gœti
ekki hugsað sér neitt háskalegra
en áróður gegn Sovétríkjunum,
einmitt nú þegar sovétþjóðirnar
bœru þyngstu byrðarnar í. bar-
áttunni gegn hinum sameigin-
lega óvini allra frjálsra þjóða,
fasismanum.
Franskir sjóliðar ganga
í lið með de Gaulle
Fjöldi franskra sjóliða hefur
flúið af frönsku herskipunum
frá Dakar og Norður-Afríku,
eftir að skipin komu í amerískar
hafnir, og gengið í lið með „stríð
andi Frökkum.“
Segjast sjóliðarnir ekki fyrr
hafa haft tækifæri til að fylgja
samfæringu sinni, því á herskip
unum séu foringjarnir margir
fylgjandi Vichystjórninni.
Áskorun um betri
nýtingu fiskjar
„Með því að það hefur þótt
koma í ljós að hér í Vestmanna-
eyjum væru eigi notuð til fulls
skilyrði til atvinnureksturs við
nýtingu fiskjar til útflutnings,
óunninn fiskur fluttur til út-
landa á meðan vinnuafl og iðn-
aðartæki eru ekki starfrækt
til fulls í landi, skor-
ar Verkakvennafélagið „Snót“
á hið háa atvinnumálaráðuneyti
að rannsakað verði mál þetta og
ráðin á þessu bót eftir því sem
þörf krefur
ar ef húsrúm leyföi. Þaö skil-
yröi var og sett aö viö hæliö
starfaði hjúkrunarkona me'ö
sérþekkingu á meöferö fávita.
Þá munu hafa veriö um 15
heilvita börn og 18 fávitar.
Nú munu fávitarnir vera á-
líka margir og fyrir 5 árum
en heilvita börnin nál. helm-
ingi fleiri en þau voru þá.
Og hjúkrunarkonan mun
vera ókomin ennþá. Þannig
hefur þróunin gengiö í þver-
öfuga átt viö tilætlun stjórn-
arráðsins og 1 algert berhögg
viö tillögur barnaverndarráös
fyrir beinan tilverknaö for-
stööukonunnar aö þvi er
bezt verður séö.
Það er að vonum þó allhrika
legar sögur gangi um þessa
stofnun og væri vel, ef þær
reyndust ýktar að einhverju
leyti. En svo mikiö er víst að
hér er um svo miklar misfell-
ur aö ræöa að tafarlaust verö-
ur aö tákai í taumana. Verö-
ur áö krefjast þess aö nú þeg
ar fari fram allítarleg rann-
sókn á öllum rekstri þessa
hælis. Mun Þjóöviljinn fylgj-
ast vel með gangi þessa máls
og birta fleira; en hér er gert
um rekstur Sólheimahælanna
ef nauösyn krefui’.