Þjóðviljinn - 18.03.1943, Blaðsíða 2

2
ÞJÖÐ VIL3IHH
í
Fimmtudagni' 18. marz 1943.
Kolaleysi og kolludráp
Gullmunir
handunnir — vandaðir
Steinhringar, plötuhringar
o. m. fl.
Trúlofunarhringar
alltaf fyrirliggjandi.
Aðalbjöm Pétursson,
gullsm., Hverfisgötu 90.
Simi (fyrst um sinn) 4503.
!3J3J3!3Í3J3J3!3!3!3!3Í3
Munið
Kaffisöluna
Hafnarsfrœff 16
!3Í3!3!3!3J3Í3!3!3!3!3!3
Daglega
nýsoðin ivið. Ný egg,
soðin og hrá.
Kaffísalan
HaZnarstræti 16.
wt*
I.O.G.T.
St. Minerva nr. 172.
Fundur í kvöld kl. 8.30.
Inntaka.
Kosning í þingstúku.
Upplestur.
Æ.T.
aöC5aaiacH3i3iaan
Venjulega hefur verið hljótt um
Hornafjörð og okkur llomfirðinga á
opinberuin vettvangi, þótt stunduin
hafi verið dálítið um pólitískar erj-
ur innan héraðs eins og víðast hvar
á landinu.
En nú í vetur hefur töluvert verið
minnst á Homafjörð á Alþingi, og í
því sambandi hefur Kaupfélagið hér
og Jón ívarsson mest komið við sögu
En það, sem mesta athygli hefur
vakið og mest hefur verið rætt er
kolamálið og kæra sú sem fram hef-
ur komið viðvíkjandi vöruverði hér
í Hornafirði.
Eg hafði ekki hugsað mér að leggja
orð í kolabelg þann, sem mokað hef-
ur verið í af blöðum og útvarpi og
öðrum aðilum, því mér fannst það
• hlutverk dómstólanna að skera úr
því máli og finna þann seka, eftir
að það var lagt fyrir þá. En ég gat
ekki orða bundizt er ég las hina
kolbrjáluðu grein Jónasar Jónssonar
í Tímanum 26. jan. er nefnist „Kola-
lausir kommúnistar" og svo „Nýtt
kollumál“, í sama blaði þann 25.
febr. þ. á.
Það er ekki svo að skilja, að þetta
sé í fyrsta skipti, sem Jónas gefur
tilefni til andsvara, en þessar grein-
ar svara sér bezt sjálfar og munu
tæplega verða til þess að efla gengi
Framsóknarflokksins hér í sýslunni,
þó þær eigi kannske að gera það.
Það virðist vera hæpin aðferð til að
vinna pólitískum flokki fylgi eða að
stemma stigu fyrir straumnum úr
honum, að formaður flokksins leggi
sig niður við það að eyða rúmi
flokksblaðanna-í það að ausa út til-
efnislausum árásum á menn, sem
þeir hvorki þekkja né vilja skilja.
Þegar ég las greinina „Kolalausir
kommúnistar“, datt mér í hug það
sem ég lærði í kristnum fræðum
fyrir fermingu mína, þar var mér
kennt, að Kristur læknaði öll mein
og líknaði þeim sem bágt ættu. En
samkvæmt kenningu Jónasar Jóns-
sonar er það Jón ívarsson sem lækn
ar öll mein og liknar þeim sem bágt
eiga. Hann virðist vei’a sá „messías“,
sem nú á að endurleysa heiminn með
hækkandi verðlagi og væntanlegri
þátttöku í viðskiptaráði
Biblíusaga spámannsins frá Hriflu
virðist vera á þessa leið:
„Á stríðsárunum sendi guð son
sinn, Jón ívarsson, til þess að frelsa
fáeinar kommúnistahræður á Horna-
firði, sem úrræðalausar voru að drep
ast úr kulda og kolaleysi og höfðu
ekki manndáð í sér til að leyta sér
bjargar.“
Þetta er aðalinntakið í fyrri grein
Jónasar.
Grein þessi er gott sýnishorn fyr-
ir okkur af því hversu óvandur Jón-
as er að því sem hann skrifar um
menn og málefni. Slíkt kemur fólki
að vísu ekki ó óvart, því enginn þarf
að láta sér detta í hug að þetta sé í
fyrsta skipti, sem hann fer með stað
leysu stafi. En nú sjáum við Horn-
firðingar það svart á hvítu, hvaða
staðle.vsur Jónas frá Hriflu leyfir
sér að fara með. Hann byrjar grein
sína ó því að segja frá því, að í þorp-
inu í Höfn í Hornafirði, séu nokkrir
kommúnistar sem hafi kært Jón
ívarsson fyrir að hafa selt þeim of
dýr kol, og auðvitað er þetta i hans
augum óguðlegt athæfi. En þetta eru
fyrstu ósannindin.
Eins og Jónas getur sóð og fleiri
þeir, sem lesið munu hafa bréf það
er ég skrifaði fyrir hönd hinna svo-
nefndu kommúnista og birt var í
Þjóðviljanum og Alþýðublaðinu, þá
var þar ekki um neina kæru að ræða
frá okkar hendi, heldur beiðni til Al-
þýðusambandsins um að það rann-
sakaði hvort leyfileg væri slík vöru-
hækkun og hér átti sér stað nú um
áramótin.
Þá segir Jónas að Kaupfélagið hafi
verið orðið kolalaust um áramótin
og ýmsir í þorpinu lítt byrgir með
eldsneyti og ekki sízt kommúnistam
ir sem kærðu Jón ívarsson. Sumir
þeirra hafi hvorki haft eldivið til að
hita upp hýbýli sín eða til suðu.
Neyðin hafi beðið við þeirra dyr.
Allt þetta eru helber ósannindi, sem
annaðhvort Jónas leyfir sér að bera
fram heimildarlaust, eða þá að þetta
er komið frá Jóni ívarssyni, en lík-
ur eru til að fyrri tilgátan sé senni-
legri, því í seinni grein Jónasar,„Nýtt
kollumál", er hann heldur vægari í
fullyrðingum sínum, þar talar hann
þó um lítinn vetrarforða hjá verka-
mönnum í stað kolalausra kommún-
ista.
Hið sanna er, að um árámótin
voru til um 30 tonn af kolum í Kaup
félaginu og enginn hafði, mér vitan-
lega, kvartað um kolaleysi, og sízt
af öllu komúnistarnir hans Jónasar
eða hans Jóns ívarssonar hér ó
Hornafirði. Nei, það voru ekki kom-
múnistarnir sem fyrstir keyptu kol
eftir nýárið, nema þá að meiri hluti
Hafnarbúa, að Jóni ív. ekki undan-
skildum, séu kommúnistar.
Enda þarf Jónasi fró Hriflu ekk-
ert að blöskra það þótt Hafnarbúar
séu kommúnistar, því bezta skilyrði
til þess að skapa róttækni í skoðun-
um er það, að vera undir yfirráðum
slíkra herra eins og J. J. og J. ív.
Nei, það var ekki ég eða aðrir svo-
kallaðir kommúnistai-, sem þurftu að
fá kol eftir áramótin fremur en aðr-
ir, og það var ekki komið að því að
við frysum í hel á meðan þessi 30
tonn voru til í KASK. En eftir að
kolin lækkuðu aftur var Jón ív. með
þeim fyrstu, sem flutti heim til sín
kol. Kannske hann hafi mátt til að
lækka þau til þess að geta náð sér
í kol sjálfur án þess að lenda á hrepp
inn.
En þetta er nú bara Gróusaga eins
og hann Jónas okkar fer svo oft með
og kennir okkur.
En svo heldur Jónas áfram:
„Og eugin hjúlp kom frá forkólf-
um stefnunnar í Reykjavík, Einari
og Brynjóifi. Enginn kommúnisti ut-
an eða innan þorpsins sýndi minnstu
viðleitni til þess að rétta þessum
nauðstöddu fjölskyldum hjálpar-
hönd. Jóni ívarssyni bar engin sér-
stök skylda til þess eins og á stóð,
en hann vissi að enginn annar myndi
sinna þeim, sem þarna voru verst
settir.“
Við vitum það vel, að Jónas Jóns-
son hefur sagt margt óviturlegt um
dagana, en þó getur maður tæplega
reiknað með því að hann sé svo
skyni skroppinn að hann sjái/það
ekki, að það er skylda kaupfélag-
anna, að sjó meðlimum sínum fyrir
nauðþurftum, heldur hann að það
sé fremur skylda þeirra Einars Ol-
geirssonar og Brynjólfs Bjarnasonar
að sjá fólki fyrir nauðsynjavöru
heldur en kaupfélögunum, samtök-
um fólksins, sem starfrækt eru til
þess að sjá því fyrir nauðsynjavöru
og að selja eða útvega markað fyrir
þær afurðir, sem félagsmenn fram-
leiða. Það er engin góðgerðastarf-
semi sem Jón ív. hefur unnið okkur
til handa í þessu máli, sem honum
væru þakkir skyldar fyrir. Heldur
hefur hann með því að kaupa kolin
aðeins rækt skyldu sína við félags-
menn sem hver annar kaupfélags-
stjóri var skyldur til að gera, án þess
að fá eitthvert sérstakt þakklæti fyr-
ir.
Og hvað verðlaginu viðvíkur, þd
var ekki gert ráð fyrir að verðhækk-
unarbann stjórnarinnar stæði nema
til febrúarloka, og ég held að Kaup-
félagið hefði vel staðið sig við það
að bera hallann af þeim kolum sem
inn voru flutt á því tímabili, og til
hvers er að safna sjóðum ef ekki á
að grípa til þeirra undir svona kring-
umstæðum, þegar þeir eru ekki lagð
ir í neinar verklegar íramkvæmdir.
Eg veit það vel, að verzlun verður
aldrei rekin lengi með tapi, en þeg-
ar svona stendur á og ekki er um
lengri tíma að ræða, þá held ég að
verzlunin hefði staðið nokkurn veg-
inn jafn rétt eftir.
Og þegar við gerðum ráðstafanir
til þess að rannsókn yrði hafin á
verðhækkuninni hér, þá fólst ekki í
þeim nein sérstök ásökun á hendur
Jóni ívarssyni, heldur fannst okkur
að hér væri farið bak við lög, eða
brotin lög, og við vildum fá það
skýrt fram hver það væri sem bryli
lög, ef það væri gert. Og í bréfi því
sem ég skrifaði Alþýðusambandinu
viðvíkjandi þessu máli, fólst alveg
eins þung ásökun á hendur ríkis-
stjórnini eins og Jóni ívarssyni.
Og til hvers er ríkisstjórnin að
gefa út lög, ef það á ekki að fram-
fylgja þeim. Og til hvers er hún að
minna fólk á að fylgjast með vöru-
verðinu, ef menn mega ekki koma
fram með sínar alhugasemdir.
Nei, það er sjálfsagt ný túlkun á
stefnu samvinnufélaganna, að þau
eigi ekki að sjá meðlimum, sínum
fyrir nauðsynjum; það er sjálfsagt
ný stefnubreyting komin frá J. J.
og J. fv. Ef til vill er það að verða
að veruleika ,,heildsalaglottið“ sem
J. J. sá á J. ív. er hann gekk í
Bændaflokkinn sællar minningar.
Ef J. ív. hefði verið kaupmaður, þá
má segja að honum hefði ekki bor-
ið skylda til að sjá viðskiptamönn-
um sínum fyrir nauðsynjavöru. En
það var öðru máli að gcgna þar sem
hann var íramkvæmdastjóri fyrir
neytenda- og sölusamtökum fólksins,
því kaupfélagsstjórarnir eru þjónar
fólksins, en fólkið ekki þjónar
þeirra.
Jónas segir að J. ív. hafi sagt þeim
sem keyptu dýru kolin, að hann
verðleggi þau á kr. 220,00 tonnið, en
hann vænti þess að fá skaða félags-
ins greiddan úr verðjöfnunarsjóði.
Ef það fáist ekki hjá stjórnarráðinu,
muni hann lækka kolin þó að tapið
lendi þá á félagsheildinni.
Þótt að Jónas Jónsson hafi kann-
ske heyrt Jón Iv. segja þetta við
menn hér, þá held ég að erfitt sé að
Æ. F. R. Æ. F. R.
heldur fund í Baðstofu iðnaðarmanna föstudaginn 19.
þ. m. kl. 8%.
DAGSKRÁ:
1. Félagsmál.
2. Erindi: Brynjólfur Bjarnason.
3. Upplestur: Gestur Þorgrímsson.
4. Önnur mál.
5. Marx.
Félagi, mættu stundvíslega og taktu með þér gesti og
nýja meðlimi. STJÓRNIN.
TILKYNNING
Á fundi bæjarstjómar Reykjavíkur 4. þ. m.,
var samþykkt eftir tillögu heilbrigðisnefndar:
Að banna öllum mjólkursölubúðum að nota
trektir við mælingu mjólkur og rjóma, og krefj-
ast, að mjólk og rjómi sé einungis afhent í ílát, sem
ekki þurfa að snerta mjólkurmálin.
Að fyrirskipa, að afgreiðslustúlkur í mjólkur-
og brauðabúðum n«ti kappa, sem skýli hárinu til
fullnustu meðan á afgreiðslu stendur.
Ákvæði þessi ganga í gildi 1. apríl n.k.
Þetta tilkynnist öllum þeim, sem reka mjólk-
ur- og brauðsölubúðir hér í bænum.
LÖGREGLUSTJÓRINN í REYKJAVÍK.
finna þá sem hann hefur sagt þetta
við og býst ég við að ég sé fullt eins
kunnugur þessum mólum hér eins og
Jónas. En þegar ég talaði við Jón
ív. um kolahækkunina, þá sagði
hann, að hann vonaði að fá mismun-
inn greiddan úr ríkissjóði. annars
sagðist hann ekki vilu það með vissu,
en ef það fengizt, þá yrði kaupend-
um kolanna endurgreiddur mismun-
urinn. Og þá játaði J. ív. að hann
bryti lög, því hann sagði að nauðsyn
gæti brotið lög í þessu falli eins og
öðru.
í seinni grein sinni um þetta mál,
sem nefnist „Nýtt kollumál", segir
Jónas, að þegar nokkrir kommúnista
vinir á Hornafirði hafi haft pata af
því að ríkisstjórnin hafi beðið J. ív.
að taka sæti í viðskiptaráði, hafi þeir
leitað tækifæris að spilla fyrir þeirri
ráðstöfun með því að kæra kaup-
félagsstjórann.
Þarna er ein af „Gróusögunum"
á ferðinni, því þótt Jónas hafi kann-
ske heyrt þetta sagt, þa er það upp-
spuni frá rótum, því við höfðum ekki
hugmynd um skipan hans í viðskipta
ráðið er við sendum bréfið til Al-
þýðusambandsins.
Jónas segir að J. ív. hafi getað
leikið sér að landslögum, eins og ýms
ir spekúlantar hafi gert, með því að
aðgreina frumverð kolanna frá farm-
gjaldi, framskipun og uppskipun og
þóknast réttvísinni á þann hátt. En
það er sannarlega bágborin réttvísi,
sem þannig er hægt að fara kringum
og ég dreg það í efa, að J. ív. hefði
sloppið undan réttvísinni með því
móti, eða að minnsta kosti hefði
hann ekki sloppið undan dórni al-
mennings, og almenningsálitið er oft
meira virði heldur en dómur réttvís-
innar á íslandi.
En hvað er um hinar vörutegund-
irnar, sem settar voru upp um ný-
árið? Hversvegna var matvaran
lækkuð aftur um það leyti, sem und-
irréttur tilkynnti dóm sinn i málinu?
Eg get ekki skilið það öðruvísi en
að í því máli sé einhver sekur, hvort
sem það er J. ív., dómnefnd í verð-
lagsmólum eða einhver annar aðili,
og við höfum aldrei beðið um neitt
annað í þessum málum en að ílett
væri oían af þeim seka, hver sem
hann væri. Og það eitt er víst, að rík
isstjórnin hefur fljótt tapað því
trausti, er hún virtist verða aðnjót-
andi er hún „stoppaði“ dýrtíðina um
leið og hún var sett á laggirnar. Og
ei hún hefur leyft þær verðhækkan-
ir sem hér áttu sér stað, þá er henn-
ar sök langstærst. Þá virðist oss sem
hinn illræmdi gerðardómur sé aftur-
genginn, Eí leyfð er verðhækkun á
vörum úti um land jafnhliða því.sem
vörur lækka í Reykjavík og vísital-
an lækkar og þarafleiðandi kaup-
gjaldið.
Sem kunnugt er hefur ríkisstjórn-
in verið með svokallað dýrtíðarírum
varp á Alþingi, og það felur meðal
annars í sér kauplækkun, en þó virð-
ist, sem ennþá eigi að halda áfram
að hækka vöruverð, því núna í marz-
byrjun auglýsti kaupfélagið hér að
kolaverð hér væri ákveðið kr. 260,00
tonnið, og það er engin smáræðis
hækkun, þar sem um er að ræða kr.
85,00 á tonnið. Og þetta segir kaup-
félagsstjóri að sé gert með samþykki
stjórnarvaldanna.
Svo það er dálagleg ríkisstjórn,
sem ætlar að lækka dýrtíðina á því
að lækka kaup og hækka vöruverð.
Og þótt að Jónas frá Hriflu telji
kannske að verðhækkun á kolum sé
„raunveruleg átök á móti dýrtíðinni",
þá skil ég ckki í því að það sjái nokk
ur nema hann og kannske ríkisstjórn
in, að það sé barátta móti dýrtíðinni
að vöruverð hækki jafnhliða því sem
kaupgjald lækkar. Og þótt hann lelji
það vesalmennsku af okkur að reyna
að rétta hlut okkar í þessu máli og
fletta ofan af því ranglæti, sem á
okkur hefur verið framið, hver sem
það hefur gert. En óþarfi er að fjöl-
yrða meira um það, því slíkt brot
mun fá sinn dóm fyrir augum þjóð-
arinnar, þótt Jónasi verði að trú
sinni með það að það sleppi undan
refsingu dómstólanna.
En ótrúlegt cr það, að Jón ívars-
son verði scttur í æðsta sæti lands-
Fnamhald á 4. síð'u.