Þjóðviljinn - 16.05.1943, Blaðsíða 3

Sunnudagur 16. maí 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3
ÞJðÐVIlJINN
Útgefanöi:
Sameiningarflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurbjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270. •
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
17. maí
Á morgun er 17. maí frels-
isdagur NorÖmanna. Þann
dag grúfir svartasta myrkur
- kúgunar og hryðjuverka yfir
Noregi, sem þekkst hefur í
sögu hans. En þann dag er
frelsisástin heitari í hjarta
norsku þjóðarinnar en nokk-
um tímann fyrr í langri og
harðri frelsisbaráttu, sem hún
hefur háð.
í dag er norska þjóðin kúg-
uö þjóð, kvalin undir haka-
krossi þýzkai auövaldsins. í
dag skipar norska þjóöin for-
ustusess í hugum allra nor-
rænna þjóða, þann forastusess
sem aðeins aðall hjartans og
andans getur eignazt, en auö-
magn eða.völd aldrei veitt.
Hitler mun hljóta> það eitt
„•gagn“ af því að leggja und-
ii' sig alla Evrópu, að haturs-
loginn, sem kúgun hans
kveikir, mun brenna valda-
kerfi hans til ösku og gera
frumkvööla þess höföi styttri.
En norska þjóöin mun um
leið og hún vinnur föðurland j
sitt aftur, sem nú hefur ver-
iö af henni rænt, gerast önd-
vegisþjóð Noröurlanda, sakir
þeirrar hugprýöi, fórnfýsi og
siðferðisþreks, sem hún nú
hefur sýnt.
í sögu Norðurlanda hafa
lengst af Danir og Svíar
skipst um að hafa forustu
þeirra í krafti valda, her-
styrks og nú upp á síökastið
iauðs, einkum hvaö Svíþjóð
snertir.
Porusta, sem byggist á
virðingu og aðdáun hinna
þjóðanna sakir siöferðislegs
þróttar þess, er Norömenn
nú hafa' sýnt, myndi tákna
aö ný verömæti væru komin
til sögunnar í sambúð þess-
ara þjóöa, að nýmat hinna
gömlu gilda færi fram, að
auður og vald væri ekki í
öndvegi sem áöur, heldur
frelsisástin, hreystin, fómfýs-
in.
Engin þjóö á meira imdiir
því en vér íslendingar aö slík
umbreyting yrði. Engin þjóð
hefur orðið oss kærari í frels-
isstyrjöld þessari en Norö-
menn. Enginn ætti aö leggja
sig meira fram en vér um
þaö, að sambuöin efíir stríö
gæti orðið í öllum atriðum í
anda frelsis, jafnréttis og
bræöralags.
$
Allar frelsisunnandi þjóöir
heims óska Norömönnum
þess, aö morgundagurinn veröi
17, maí;
Frelsi oo sjálfsfæði Noregs
Stjórnarskrá Noregs, frels-
is- og sjálfstæðisyfirlýsing
Norðmanna var samþykkt á
Þjóðfundinum á Eidsvold 17.
maí 1814. Það var enginn
glampandi vordagur með fána
á stöng um allt land. Styrj-
öldin, sem geisaö haföi ára-
tugum saman í Evrópu, hafði
heldur ekki farið írarn hjá
Noregi. Noregur hafði átt í
styrjöld 1 sjö ár, og „landet
led misvekst og nöd, de fatt-
ige sultet, de rike led savn
för dören stod sott og dcd“.
En það var á þessum hörm-
ungatímum að nýjar hreyf-
ingar vöknuöu með norsku,
þjóðinni. Knúin fram af kúg-
uninni úti í Evrópu og hinum
höröu tímum heima í Noregi
lifnaði þjóðarmeðvitund fólks-
ins, og eins og eftir hina
grimmilegu árás Þjóð
verja 9. apríl 1940, hurfu
einnig þá andstæðurnar inn -
anlands. Bæir og sveitir, em-
bættismenn og bændur, vest-
urland og austurland, — all-
ur Noregur fann til einingar-
iimar. í huga norsku þjóöar-
innar þróaöist stöðugt betur
og betur hin mikla konungs-
hugsjón: Hugsjónin um frelsi
og sjálfstæði' Noregs. Þaö
varð sú krafa sem varð þess
valdandi að mennimir á
Þjóöfundinum á Eidsvold
urðu fyrir komandi kynslóö-
sá síðasti 17. maí, sem þeir
þurfa að dvelja sem útlagar
í föðurlandi sinu eða sem
gestir hjá öörum þjóðum. All-
ir frelsissinnar hlakka með
Norömönnum til þess dags.
þegar ófarir fasistanna við
Stalingrad og Túnis endur-
taka sig á nesjum Noregs.
Það eru sterk bönd sem
binda norsku þjóöina í dag
við allar aðrar þjóöir, sem
frelsisstríð heyja. Sjaldan hef-
ur þjóðfrelsið og sönn alþjóða
stefna sameinazt betur í verki
en þegar Norömennhnir
heima fyrir hætta lífi sxnu til
þess að hjálpa rússneskum
eða júgoslafneskum föngum
til aö flýja, eða þegar norsku
sjómennimir hætta lífi sínu
til þess aö flytja hergögnin
til rauöa hersins eöa væntan- t
legu innrásarhei'janna.
Vér skulxim óska þess í dag
aö þau bönd, sem baráttan
fyíir frelsinu hefur tengt nú,
slítni ekki, þegar fjöturinn
verður hö^gvihn af Noregi og
öðrum kúguðum löndum,
heldur veröi nógu sterk til
þess aö tryggja friö og frelsi
mannkynsins í framtíöinni,
svo aldrei þurfi nein þjóö
framar aö' stynja imdir þeim
ógnum, sem Norömenn og
bandamenn þeirra á megin-
landi Evi'ópu verða nú aö
þola.
Eftir S. A. Frííd
FRIHETCN
Nr. X-1943 KAMPORGAN FOR NORSKE PATRIOTER
Áret som gikk —
hor kostct mange offcr, og niye sorg
og savn íor fridommens og rcUois
strid.menn her i landet. Men det
har og fort oss ntermere tnálel, nær-
mere den endelige seier. Den nasjo-
nale fronlen stár sterkere enn noen
sinne, viljen til nye oífer, til ny kamp
er deríor ogs& sterkere enn tor. Mcn
kampen er ogsá ekjcrpet. Virt iand
er i permanent unntakstilstand Mor-
dene i Troudheim. i Oslo, p4 Vest-
landet og aile undre strd.r. 1400
joiier stnvet samnieo i kveglransport-
háter, mann skilt fra liu.tru. foreidre
fra hatn, smábarn ng oldiuger i fcng-
sel fordi de er uv anoen «raae»,
Fengsel og liclclse. Iiet cr minuene
som alltid vil va-re íurlmr.drt tned
áret 1942. Det cr nyordutngens trc-
fcer i Norge. Dct, cr ikkc haut i
skyttergravene og pá slagmúrka det
flytc.r blod. Og det cr iU c bare
soldatene soin tafler i Irigco. llitlcr
har lyst cicn «totnlc ktig'. Dct vil
si nt han torer krigen ogsá mot de
tuseii heítne.ne i alle land, mot tnoilre
og harn, mot gamle memi som kvin-
ncr, Vi er allc fiender i okkupantens
oyne. Vi er dcrfor alle med i krigen.
Rnsscrtie har kalt den folkets krig.
Krig er krig. Yi har sett det for.
11 miliioner mistet livet i 1914—18
Dc t doblieltc tall haddc krigeu gjort
livsudyktige. Folkets masser, arhci-
dernes nmsscr, rciste stg sá til kamp
niot krigeu, mot sjolve det systcm
som niátte skape permatiente krits-
tilstandcr. De godc fortscttej-, dc
storc ideaier ble glcmt. Vi er oppe
i CI: kiig som er ti ganger mer gru-
full enn den gang. De lidende mas-
scr uto pá slagmarka og tak fronten
vil gjore alvor av sin kímp denne
gangcn. En gaDg fár det være slutt
pá fusismens og imperalismcns plyn-
dringer av folkene for alltid. En
gaug for alvor fár det bli slátt fast
at rnenneskerettene skal gjeidc for
aile. Vi har ná sett redsler nok.
Mishandlede lik som blir ntlevert fra
fmg8)cne. Avdodcs kiær soivi hllr
seudt heim mettet av blod. í'nce
kvinner som er hlitt gráliáret av vorg
og niishandling. A. hvor vi minnes
den nye tids kultur báret from nv
halvmennesker. Men Vi miunes tiier.
Vi kjeuner polit ispioner soni Tofte-
herg, Vcigt, Donnum. Hvain, den
helvgaie «krir.lic!olsjef» Scihartum,
Vi kjenner fiere navn. De kuller seg
norske. Vi lar dem stá i. nrkivet —
forelohig. Alt dctte vil árct 1942
niiune oss om, Men vi har ogsá
hellige niinuer fra delte áret - dc
kvæmt lögum, engum má
refsa nema samkvæmt dómi;
pyndingayfirheyrslum íná
ekki beita; engin lög má setja
afturvirk, þaö er aö segja,
engan má dæma eftir lögum
sem ekki voru í gildi þegar
verknaöurinn var framinn.
Prentfrelsi er tryggt, og frjáls
tjáning skoöana um ríkis-
stjórnina, og hvaöa efni sem.
er skal leyfileg.
Þaö eru þessi meginatriði
lýöræöisins, réttindi þegn-
anna í þjóðfélaginu, sem naz-
istarnir og verkfæri þeirra,
í Noregi, hafa
járnuðum hæl-
Kvislingarnir
troðið undir
l:
HEIMA í NOREGI lteldur baráttan áfram. „Frilieten" er eitt þeirra
200 leynilegu blaða, sem út koma í Noregi, sum þeirra í stórum upp-
lögum. Eftir að útvarpstækin voru tekin af Norðmönnum, eru þessi
blöð einu fréttatækin, sem þeir geta treyst. Þau fylgjast yfirleitt vel
með því sem gerist í Nox-egi og í alþjóðamálum, og þá einkum starfsemi
Noregsskonungs og ríkisstjórnarinnar, og þátttöku Norðmanna í bar-
áttu Bandamanna.
ir eins og viti fyrir þjóðarvilja
Norðmanna. x
Þ&gar norska stjómarskrá-
in var samþykkt 17. m&í 1814,
var hún löggjöf, sem var
langt á undan sínum tíma í
Evrópu. Þár voru teknar með
beztu hugmyndirnar sem brot
izt höfðu fram í frönsku bylt-
ingunni og krystallazt i
„Mannréttindayfírlýsingunni”
og jafnframt var byggt á
reynslu þeirri, er fékkst við
samningu stjómarskrár í
hinu mikla framfaralandi
Bandaríkjum Norður Amer-
íku. Hafnbann haföi aö vísu
veriö á Noregi styrjaldarárin
í byrjun aldarinnar, en ekk-
ert hafnbann megnar aö loka
hugsjónir úti. Og hinar göf-
ugu hugsjónir sem höföu
brotiö sér braut í blóöugum
bardcg-um erlendis, uröu nú
eign norsku þjóðarinnar, en
lagaöai' eftir norsku skapferli
með næmum skilningi á sér-
’kennum norsku þjóðavinnar.
Stjórnarskrá Noi'egs bygg-
ist á þrem megin atriðum:
Á þjóöveldinu, á skmtingu
valdsins og því, aö hver borg-
ari eigi ákveðin friðhelg rétt-
jndi, sem ríkiö geti ekki ai'
honuni tekiö. Þjó'ð'veldiö --
paö rr þjóðin sem vncð kjörn-
um íulltrúum á ac' gcía
sjálfri sér lög, leggja sjáif á
sig skatta og sjálf ákveða
hvernig tekjum ríkisins skal
varið. Skipting valdsins bygg-
ist á þeirri hugsun, aö hætta
sé. á að hverri einræðisstofn-
un veröi misbeitt, og því sé
æskilegra að valdinu í þjóð-
félaginu sé skipt milli fleiri
stofnana, sem geti hvei vegiö
móti annarri. Þess vegna var
framkvæmdavaldiö, löggj afar-
valdiö og dómsvaldið fengið
þremur aðskildum stofnun-
um, sem áttu að vera óháð-
ar hver annarri: ríkisstjórn-
inni, Stórþinginu og dómstól-
unum.
Þriðja meginatriöi riorsku
stjórnarskrárinnar er hug-
myndin um réttindi hvers ein-
staks þegns í þjóöfélaginu:
Engan má dæma nema sam-
um.
NorsMa stjórnarskráin kveö-
ur ekki einungis á um frelsi
Noregs og Norðmanna, hún
ákveður einnig aö allir skuli
jafnir fyrir lögunum. Norska
stjórnarskráin tekur og ræki-
legt tillit til atvinnulífs lands-
ins, og einnig þar er lýðræöi
grunntónninn. Forréttindi eru
bönnuð, öll norska þjóðin átti
að hafa sama rétt til að nýta
gæði landsins og atvinnu-
mög-uleika. Því varð atvinnu-
þróun Noregs frá 1814, á sviði
landbúnaöar, sjávarútvegs og
iönaðar, hröð en örugg. Jafn-
framt var unnið að aukinni
alþýöumenntun og sérfræði-
menntun. Þróunin sem orðiö
hefur frá 1814 gat ekki geng-
ió sinn gang án þjóöfélags-
byltinga, en þær fóru fram
á þann hátt, að norsku lýð-
ræði, norsku stjórnarskránni,
er heiöur að.
Hinn 9. apiíj 1940, er Þjóð-
verjar réðust á Ncrng var þar
viö' lýöi skipia ig, sem í öliúm
aöalatriðum hæfði vel ncrsk
um aðstæðum. Lífskjör
norsku þjóðarinnar voru meö
þeim beztu í heimi. Menning
þjóðarinnar var á háu stigi
og norska þjóöfélagið í ör-
uggum félags- og efnahags-
legum vexti.
Framh. á 4. síðu.
UTAN NOREGS er einnis barizt og búið í hag fyrir frjálsa framtíð.
Noi-sku börnin á myndinni hafa öll komið heiman frá Noregi síðustu
árin, á allskonar fleytum, alla leiðina yfir hafið á flótta, þar sem dauð-
inn vofði yfir hverja stund. Þau hafa fengið sérstakan norskan skóla
í bæ á Skotlandi, og myndin er frá setningardegi skólans. Hákon 7,
hinn ástsæli konungur Norðmanna, var viðstaddur athöfnina. *
I