Þjóðviljinn - 27.05.1943, Blaðsíða 3

Pixnmtuaagui’ 2'i. mai 1943.
ÞuO^ViLJIH.;
3
plðDVIMIMN
-j
Útgefandi:
Sameiningaiflokkui alþýöu —
Sósiálistaflokkuiinn
Ritstjóiai:
Einar Olgeiisson (áb.)
Sigfús Sigurhjattaison
Ritstjórn:
Gaiðastræti 17 — Víkingsprent
Simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingspient h.f. Garðastræti 17.
Fjögur meginatriði
Hvað verður gert til að draga
úr húsnæðisvandræðunum hér
í bæ í haust?
Þannig spyrja hinir húsviltu,
og þannig spyrja allir sæmileg-
ir og hugsandi menn, sem gera
sér ljóst, hve geysilegt þjóðfé-
lagsvandamál húsnæðismálin
eru.
Fulltrúar Sósíalistaflokksins í
bæjarstjórn hafa bent á fjögur
meginatriði, sem framkvæma
beri til úrbóta á þessu sviði.
Ekki þótti bæjarfulltrúum
Sjálfstæðisflokksins þessar til-
lögur þess virði „að svo stöddu“
að samþykkja þær, þeir vísuðu
þeim frá en gáfu 1 skyn, að þeir
kynnu að vilja athuga þær
seinna.
En þrátt fyrir þetta má vel
svo fara, að þessar tillögur verði
framkvæmdar, því þær fela í
sér það sem gera ber og gera
verður, ef nokkur úrbót á að
fást á húsnæðisvandamálunum.
Allur almenningur verður því að
gera sér þessar tillögur .ljósar,
gera þær að sínum tillögum og
heimta að þær nái fram að
ganga.
Hver eru þá þessi f jögur meg-
inatriði í tillögum sósíalista?
Fyrst það, að húsnæðislaust
fólk verði skráð, svo fullkomin
vitneskja fáist um hina raun-
verulegu húsnæðisþörf.
Annað, að allt húsnæði í bæn-
um verði skráð ásamt upplýsing
um um hvernig það er hagnýtt,
svo fullkomin vitneskja fáist
um, að hve miklu leyti er hægt
að bæta úr húsnæðisþröfinni
með því húsnæði sem til er.
Hið þriðja, að allar breytingar
á notkun húsnæðis verði lagðar
fyrir húsaleigunefnd, svo tryggt
sé að húsnæði, sem kann að
losna, verði notað á hagkvæm-
an hátt.
Hið fjórða, að húsaleigunefnd
noti til fulls þær heimildir, sem
hún hefur til að ráðstafa ónot-
uðu húsnæði og til að skammta
húsnæði, svo tryggt sé að allt
það húsnæði, sem til er, verði
fullnotað.
Verði þessum fjórum megin-
atriðum fullnægt, út í yztu æs-
ar, verður ekki hægt að krefj-
ast frekari ráðstafana til að nota
það húsnæði, sem þegar er til,
og að því leyti sem slíkar ráð-
stafanir ekki leysa húsnæðis-
þörfina verður að leysa hana
með nýjum byggingum.
Til þess að framkvæma þessi
fjögur meginatriði, verður að
komast á fót ein miðstöð fyrir
öll húsnæðismál bæjarins. Þar
yrði húsaleigunefnd og starfs-
!
Ognírnar í Rseff
Fjalaböffurínn
Framhald af 1. síðu.
inn veit mikið um fjölskyld-
una fram yfir það', að faöir-
inn hafði verið fluttur til
Þýzkalands. Móðirin bjó
þama með þrem bömum,
tveim drengjum, 14 og 11 ára,
fjögurra ára gamalli stúlku
og systur sinni, sem var eldri
en hún sjálf.
Þjóöverjar fundu þau, þeg-
ar þeir leituöu. Drengurinn,
sem var 14 ára, var með ígerö
í fæti og lá í rúminu. Móðir-
in var 1 eldhúsinu með litlu
dóttur sína og var að skera
niður kál. Drengurinn, sem
var 11 ára, lá á bekk, sem
var byggður yfir veggofn úr
tígulsteinum.
Þegar Þjóðverjarnir komu
inn í herbergið rifu þeir rúm-
fötin ofan aí' eldri drengnum
og skutu á hann sofandi, 7
skotum úr „tommy“byssu.
Hann lá þar eins og hann
hafði verið, 1 værð svefnsins.
þegar Þjóðverjamir komu inn.
Hendumar vom krosslagöar
á brjóstinu, reifaði fóturinn
ofurlítiö beygður, vönmum
örlítið skotiö fram.
Brjóst hans var dökkt af
blóði.
Konan hafði kastað sér á
grúfu og reynt aö fela fjögra
ára gamla dóttur undir pils-
um sínum. Kúlurnar höfðu
hitt hana í bakiff og einnig
orffið barninu aö bana. Ell-
efu ára drengui'inn lá á grúfu
á ofninum, og ég fékk mig
ekki til aö tína af honum
spjarimar til aö sjá hvemig
hann hefði dáiö. Berir fætur
hans vom mjög gulir.
Systir konunnar haföi þot-
iö út úr bakherberginu. Hún
lá á bakinu í ganginum meö
uppkreppta fætur og litlu
hendurnar, sem höföu gripiff
upp í andlitið, svartar af
blóði og krepptar á brjósti
hennar. Vinstra megin var
andlit hennai' molað með
byssuskefti.
Maöur þurfti að stíga yfir
hana til aö komast um gang-
inn, og hún sýndist lítil eins
og bam þar til maður tók
éftir því aö hún var tekiú aff
hærast.
Allt var fólkiö samanskorp-
ið, líktist fremur vaxmyndum
en mönnum. 1 kofanum haföi
menn bæjarins sem húsnæðis-
málin annast, að hafast við, því
vissa er fyrir því, að þessi mál
verða ekki leyst, svo í nokkru
lagi sér, nema með fullkomnu
samstarfi bæjarins og húsaleigu
nefndar. Þetta samstarf þarf að
hefjast tafarlaust, málið þolir
enga bið.
Væri ekki hægt að setja upp
þessar húsnæðismálaskrifstofur
í hinu nýleigða húsnæði bæjar-
ins, í húsi Ragnars Blöndals, og
gera það strax?
Hinir húsnæðislausu fylgjast
með öllu sem gerist 1 þessu
máli, og allir sæmilegir og hugs
andi menn fylgjast með því, og
þeir kref jast, að hin f jögur meg-
inatriði, sem fulltrúar sósíalista
hafa bent á, verði framkvæmds
án tafar.
Leynimelur 13
Gleltur í þrem þáttum eftir Þrídrang
allt veriö brotiö og bramlaö,
og sængurfötin tætt í sundur.
Rauffliðamir komu út og
sögöu: „Þáö er ekkert þarna.
Þeir hafa rænt stáðinn og
molaö það sem þeir tóku
ekki“.
En í bakherberginu, undir
fataslitrum, fann ég gamla
konu. Það var nokkuð langt
síöan hún hafði dáið, —
dáiö úr hungri þama undir
fatahrúgunni.
HVERS VEGNA ER ÞETTA
GERT?
Hvaö finnst ykkrn* um
þetta? Hvers vegna smalar
þýzkur fyrirliffi 137 heima-
mönnum, er aörir vom ekki
eftir af 65 þúsund íbúum, í
kirkju og lætur leggja jarff-
sprengjur í kringum hana?
Hvers vegna drepur þýzk
skytta sofandi dreng eða konu
við eldhússtörf? Hvers vegna 1
brýzt annar Þjóðverji inn í !
hús, þar sem 65 ára gömul ;
hjón búa, kvelja þau, (vegg-
imir 1 öðm herberginu vom
ataðir blóðslettum) og fara
svo út meö' þau og skjóta
þau?
Grimmd þýzku hermann-
anna er ekki nægileg skýring.
Skýringin sem ég fann, er
erm hræöilegri:
Þýzki herinn, á undanhaldi
á öllum austurvigstöðvunum
er aff framkvæma fyrirskipun
Hitlers um aff útrýma rúss-
nesku þjóffinni.
Eg hef farið um Dongresj-
urnar, Stalíngrad, Karkoff,
og Rseff. Alstað'ar sama sag-
an. Molaðar, auðar borgir, og
þeir fáu íbúar sem hafa slopp-
ið viö skylduvinnu, tauga-
veiki, aftökusveitir og hung-
ur, komandi út úr jaröhýs-
um sínum og bíffa eftir aö
lífið byrji fyrir þá á ný.
Bíða þessi örlög einnig
Kíeff, Smolensk, Odessa
Minsk, Brjansk og Orel. Á það
aö gerast á öllum vígstöövun-
um? Það er að’ gerast nú, og
þaö í stórum stíl.
Þjóöverjar kalla rússneska
heimafólkið „hálfmenn“. Þaö
þarf aö koma því inn hjá her-
I.
Fyrsta tilraunin til íslenzks
iönaffar í glettu-gerð tókst
bara vel. Áhorfendumir
skemmtu sér hiö bezta. Brönd
urunum ri’gndi yfir þá aö'
vanda — og'það var þó sögu-
þráður í leikritinu, miklu
skárri en veriff hefur í staö-
færðu ,,försunum“ aö undan-
fömu.
ÞaÖ em lögin um skömmt-
mi húsnæðis, sem em tilefn-
iö til leiksins. Gangurinn í
,,glettunum“ veröur ekki rak-
inn hér, honum geta menn
kynnzt í Iðnó. En eigi húsa-
leigunefnd að fara eftir
reynslunni á „Leynimel 13“
um skömmtun húsnæöis, þá
veröur ekki betur séð en þa'ö
vgeri mesta gustuk viö hús-
eigendur aö flýta framkvæmd
skömmtunarinnar, sem allra
mest, því aff þama situr
Madsen klæðskerameistari
(Alfred Andrésson) í byrjun
leiksins, með 8 herbergja íbúð
sína, billiardstofu og tengda-
mömmu, dauðleiöur á lífinu,
alveg aö sálast úr smámunar-
semi og taugaáföllum, — og
ekki er svo fyrr búiff aö
demba inn á hann Sveini
Jónssyni skósmiö (Haraldi Á-
Sigurössyni) með fylgikonu
(Aurora Halldórsdóttii') og 11
.börnum, einni miffilsfrú og
fallegri dóttur hennar, öreiga-
skáldinu Togga frá Traffai'-
koti og danska auö'mannin- |
um Hekkenfeldt, — en líf og ;
fjör færist yfir steindauöa
villuna, Madsen fer á íyllirí
og dansleiki og batnar tauga- :
gigtin og veröm: alveg ó-
hræddur viö tengdamömmu,
gamlir og nýir elskendur finn-
ast þama í fjölmenninu, feðg- j
in uppgötva hvort annaö eft-
ir áratuga leit — og yfirleitt j
leysast öll vandamál á prýöi- j
legsta hátt með húsnæöis- I
skörpmtuninni á Leynimel 13;
— ef ekki ótætis skarlatssótt-
in hefði komið í spiliö. —
Náttúrulega er „hall-iö“
(framber: holiö) notað fyrir
þvottasnúrur og Kjarvalsmál-
verkin til að bera bolla á, —
en það raskar ekki hamingju
íbúanna nokkum skapaöan
hlut. — Auðvitaö' em leigjend
umir rétt eins og húseigand-
inn, heldur skrítnar persónur
og gengur á ýmsu, en ef sam-
komulagið í ó-skammtáöa
húsnæðinu væri hvergi verra
..... — En þaö var víst
aldrei ætlazt til þess aö Þrí-
drangur leysti húsnæöis-
vandamáiiö, en ven-a hefði
þaö getað veriö sem hann
lagði til málanna, að svo
miklu leyti sem öllu gamni
fylgir nokkur alvara.
II.
Þaö' er aff vanda Alfreð
Andrésson, sem ber af leik-
endunum. Þaö er unun aó' sjá
hann og heyra. Paff er sama
hvaö’ hann Alfred tekur fyrir
á sviö'i „komikinnar”, honum
tekst þaff alltaf.
Þaö' er sannarlega fengur
fyrir íslenzka leiklist aö eiga
slíkan gamanleikara sem
hann.
Inga Laxness leikur Dóm,
konu Madsens, mjög lítið
hlutverk, laglega af hendi
leyst.
Emelía Jónasdóttir leikm'
„tengdamömmu“ og hafi höf-
undarnir hugsaff sér hana
sem virkilegt kvenskass, ein-
ræö'isfrúna á heimilinu. þá
hefur Emelíu sannarlega tek-
izt aö gefa því hlutverki inni-
hald.
Lárus Ingólfsson leikur
heimilislækninn, Jónas Glas-
Lánis er þreytandi í sama
gervinu til lengdar, hann er
Framh. á 4. síffu.
mönnunum aö það sé ekki
mennskt-
„TORTÍMINGIN“
AÖ’ öffmm kosti held ég aö
meira aö segja þýzku her-
mennirnir, þrátt fyrir fjögra
ára „heröingu“ í moröum og
ránum, kynnu að gugna á
tortímingarstefnu Hitlers,
vegna ótta viff einhverskonar
endurgjald.
En tortímingarstefnan mið-
ár áð því að eyðileggja Vest-
ur-Sovétríkin sem iðnaðar- og
menningarland.
Hún beinist gegn öllum
borgabúum, iðnaffi og lær-
dómi.
í hémöum sem her Hitlers
hefur komizt yfir, bjuggu
milli 60 og 70 milljónir
manna. Miffað við rannsókn-
ir sem gerðar hafa verið í
Stalíngrad, Karkoff og Rseff,
mun helmingur þessa fólks
vera horfið í stríðslok — 30
miUjónum manna tortímt.
HVERNIG A AÐ STÖÐVA
ÞETTA?
í Karkoff, daginn áður en
Þjóðverjar yfirgáfu borgina,
fóru þeir í öll húsin nálægt
járnbrautarstöövunum og
skutu hvern mann sem þeir
sáu með þeirri forsendu að
þetta kynnu aö vera jám-
brautarverkamenn.
Eg tel að ekki sé nema ein
ledð til að stöðva þessa tor-
tímingu:
Þaff verður að knýja fram
hemaöarleg úrslit, mola vald
nazismans, áöur en sókn
rauða hersins ryður hanum
leiff til Kíeff, Minsk, Odessa
og annarra stórborga í Vest-
ur-Sovétrík j unum.
Helmingur íbúanna í Rseff
yfirgaf borgina áffur en Þjóff-
verjar komu í október 1941,
en ÞjóÖverjar umkringdu 20
þúsund flóttamenn úr þorp-
unum í kring og íáku þá aft-
ur í borgina.
Þeir sem unnu að hernaffar-
mannvirkjum fengu 125 g. á
dag af brauði, og var það'
25 g. minna en íbúamir í Kar
koff fengu. Að'rir liföu áþvíað'
skipta á húsgögnum sínum
og klæðum fyrir mat.
Fimm þúsund voru flutt til
Þýzkalands. Nokkur þúsund
uröu hungurmcrffa.
í allan dag hér í Rseff, meö
bláan himinn og stöku þýzka,
könnunarflugvél eöa sovét-
omstuflugvél yfh' mér, hef ég
veriff að hugsa um orustuna
um Bretland 1940, þegar hin-
ir fáu ungu flugmenn eyöi-
lögðu innrásaráætlrm Þjóð-
verja og unnu orustuna um
Bretland.
Hefði þáö ekki tekizt —
Rseff er svo svipuð Chelten-
ham, hún er Cheltenham við
Volga. ÞaÖ var svo fögur og
vh'ffuleg smáborg — áffur fyrr.