Þjóðviljinn - 24.08.1943, Blaðsíða 3

Þriðjudagui’ 24. ágúst 1943.
Þ JÓÐ VILJINN
3
ftlðMJMI
Útgefandi:
Sameiningarflokkm alþýðu —
Sóaialiataflokkurinn
Ritaljóiar:
Kinar Olgeirsson
Sigfús Sigurhjartarson (áb.)
Ritstjórn:
Caiðastrœti 17 — Víkingsprent
Sími 227-6.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstrseti 12 (I. hseð)
Sími 2184.
Vikingaprent h.f. GarSastraeti 17.
I_________________________________
„Sá sem valdið hefur
og bílana"
Þaó er mikió talaö um aug-
lýsinguna hans „Steindórs“
sem birtist í Morgunblaöinu
á laugardaginn. Auglýsingin
var þannig:
„Engar Þingvallaferöir á
sunnudögum. Hér talar sá,
sem valdiö hefur og bílana
Steindór“.
Já þaö er mikiö talað um
þessa auglýsingu, og allir
mæla á einn veg, þann, að
það séu firn mikil, aö Stein-
dór skuli leyfa sér slíka frekju
og offors, sem auglýsing þessi
birtir.
Þaö er vissulega ástæöa til
aö athuga þessa auglýsingu
nokkru nánar og þann boö-
skap sem hún flytur.
Sjálfsagt er að byrja á byrj-
uninni og gera sér ljóst, að
auglýsingin greinir frá blá-
köldum staöreyndum. Þaö er
Steindór sem hefur bílana og
þar af leiðandi valdið. Hon-
um ber engin skylda til að
senda sína „þjóöfrægu“ bíla
til Þingvalla á sunnudögum,
og þaö er því undir náð hans
hei'radóms, Steindórs Einars-
sonar, komiö, hvort þeir Reyk-
víkingar, sem ekki hafa ráð
á einkabílum, og þeir eru flest
ir, geta leyft sér þann munaö
aö njóta sunnudagsins á Þing-
völlum og hvort náö Stein-
dórs drýpur yfir lýðinn, er
ýmsum atvikum háö, t. d.
hvort hinum allra háæruverö-
ugasta Steindóri Einarssyni,
semur vel eöa illa viö hand-
hafa xíksvaldsins, sem úthluta
sérleyfum til langferöa og þá
sem úthluta bílum þekn, sem
til landsins flytjast. Steindór
þarf að minna þessa herra á
valdiö, sem samfara er bíla-
eign hans, því sá sem hefur
mikið vald, þi'áir meira vald,
sá sem á marga bíla og raeöui’
feröum á mörgum ’ langleiö-
um, þráir fleiri bíla og alræöi
á fleiri langleiðum.
Og Steindór reiknar rétt,
hann þekkir þau spilltu bjálía
menni, sem hann á vald sitt
aö nokki’u undir aö sækja,
hann veit aö þá skortir hug
og dug til allra skynsamlegra
og réttmætra ráöstafana, aö
þeim kemur aldrei til hugar
aö svipta hann bílunum og
þar með valdinu, og fá ríkinu
þaö í hendur, þó allir heiöai'-
legir menn viðui’Kenni að þaö
væi'i hin ■ eina rétta lausn
þessa máls.
njiáiáí'
Siriisnirmið 01 oflirstrlisoaiilaiill
Siðari hluti greinar eftir rússneska blaða-
manninn llalinin úr tímaritinu
„Stríðið og verkalýðurinn“
Alveg óháð tillögunni um
sundurhlutun Þýzkalands er
þaö vandamál hver vera skuii
landamæii Þýzkalands aö
loknu stríði, hvort sem af því
yrði tekið eða þaö látiö óskei't.
Þá er úr því að ráða hvort
þaö eigi að fá landamæri eft-
ir þjóðerni, og jafnvel fá aö
halda SúdetahéruÖxmum og
Austurríki, eöa hvort ætti aö
halda fast viö þau lahdamæi'i
er Þýzkaland hlaut í Versala-
samningunum, eöá hvort taka
eigi meira af landi þess og
leggja til nágrannai'íkja. Kom
iö hafa fram raddir um aö
losna viö óþægindín af Dan-
zighliöinu meö því aö afhenda
Póllandi Austur-Prússland.
Þaðx er vitað að Pólland ger-
ir einnig kröfur til Austur-
Schlesíu og jafnvel meiri
landa austan Elbefljóts.
Tékkóslovakía stefnir aö
sjálfsögöu að því aö halda
sínum fyrri landamærum, og
vei’öi ÞjóÖverjar fluttir burt
úr SúdetahéruÖunum.
Hvaö ítalíu snertir, viröast
skoöanirnar ekki venalega
skiptai;. Skyldu ekki vera uppi
þær tilhneigingar aö taka
vægt á ítölsku þjóöinni og
undanþiggja hana ábyrgö á
styrjöld, er Mússolini rak hana,
út í? ÞaÖ eru auðvitaö ekki
skiptar skoöanir um það, að
úti’ýma þurfi' fasistastjórn á
Ítalíu. En deilur hafa risiö
varöandi innri mál ítala í
fi’amtíönni, einkum hvort
telja eigi afsögn Savoykon-
ungsættarinnar sj álf sagða:,
eöa hvort láta eigi ítala sjálf-
í’áða meö öllu um þaö mál.
Þá eru vandamálin varð-
andi stjórn landsins í milli-
bilsástandinu. Þaö veröa vai’la
margir aörir aöiir en ítalskir
flóttamenn sem leggja til aö
ítalía fái aftur Afi’íkunýlend-
ur sínar. Þaö mál er að vissu
leyti tengt nýlendumálunum
almennt.
En þaö er engan veginn
svo aö þessar viðræöur um
skipulagningu heimsins eftir
stríö snerti eingöngu örlög
Þýzkalands, Ítalíu og annarra
leppríkja Hitlers. Til umræöU
hafa einnig verið ýmsar til-
lögur um landamál milli Sam-
einuöu þjóöanna sjálfra. All-
mikiö hefur einnig veriö i*ætt
um aöstööu smáþjóöanna.
Enda þótt grundvallaiTegl-
an um sjálfsákvöröun og full-
veldi sé viöurkennd, hefur vei’-
iö bent á aö þessar smáþjóöir,
einangraðar, veröi of auð-
veldlega leiksoppur í stór-
veldadeilum, og þar af komi
aukin alþjóöleg árekstrar-
hætta. Tillögur hafa komið
fi’am um stórveldaumsjá meö
smáríkjum eöa aö myndaö
vei’Öi bandalag smáþjóöa. Viö
nánari athugun á þessum til-
lögum getur maöur ekki var-
izt því að láta sér koma til
hugar aö sumar læknisaögerö-
ir eru hættulegri en sjálfur
sjúkdómui’inn sem lækna á.
í Bi’etlandi hefur verió rætt
af áhuga um fjárhagsleg og
atvinnuleg vandamál eftir-
stríösskipulagningu heimsins.
Til dæmis hefur tryggingaá-
ætlun Beveridge og Keynesá-
ætlxmin, er gerir ráö fyrir al-
þjóölegix ,,clearing“-kerfi, unn
iö sér talsverðar vinsældir.
Tillögur hafa einnig komiö
íram mn alþjóölega efth’lits-
stjórn nýlendnanna, og mynd-
un alþjóðahers til að hindra
friörof.
Meöal Bandaríkjamanna er
mikiö haft viö tillögur um
róttæka endurskoðun á af-
stööu nýlendna Breta, Frakka
Belgíumanna, Hollendinga og
annarra þjóöa. í stað eftirlits-
stjórnar Þjóöabandalagsins, er
lagt til aö nýlendurnar verði
undir einskonar alþjóöavernd,
og hinum ýmsu nýlendum
veitt sjálfstæöi á tilskildum
tíma.
Vandamál sem veröur Sam-
einuöu þjóöunum erfitt, er að
koma á fót í löndum, sem
Hitlerssinnar hafa hei’numið
og stjómaö annaöhvort beint
eöa meö kvislingum, bráöa-
birgöastjórn, meöan vei’iö er
aö leita eftir vilja þjóöarinn-
ar sjálfrar.
Áætlanir um nýja heims-
skipun hljóta aö fela 1 sér
ráöstafanir til aö tryggja þá
skipun, eöa nieö ööxum orð-
um koma á alþjóðlegu valdi
henni til verndar. Fáir munu
gerast formælendur þess aö
Þjóðabandalagiö veröi &ndur-
í-eist í sinni fyrri mynd. Langt
um vinsælli er sú hugmynd
aö koma upp stjórn fulltrúa
helztu stói'veldanna, er gæfu
reglulega 'skýrslu um störf
sín fjölmennum alþjóölegum
samkomum eöa þingi, þar sem
allar þjóðir ættu fulltrúa.
Samkvæmt þeim áætlunum
yrði stórveldunum falin al-
| þjóöleg löggæzlustörf, og
j myndu hafa nægilegan her
til aö framfylgja þeim.
Vér höfxim ekki einu sinni
minnzt á öll þau vandamál
eftirstríösskipulagningai’innar,
sem þegar hafa veriö tekin
til meöferöar opinberlega. Vér
höfum varla minnzt á hag-
fræðileg vandamál.
Jafnvel þó vér takmörkimr
oss viö þau mál er snerta af-
stöóu Sameinuöu þjóöanna
annars vegar og Hitlers-Þýzka
land og leppríkja þess hins
vegar, veröa fyrir oss svo
mörg vandamál og flókin, aö
þau vei’öa að sumra dómi,
ekki leyst nema á löngum
tíma, og mjög langt vopna-
hlé sé óhjákvæmilegt áöur en
friöur veröur saminn.
Sovétríkin, er ná yfir sjötta
hluta jai’Öar, og eiu voldug-
asta riki meginlandsins, —
í’íki, sem í þessu stríði hefiu’
sannaö hiö stórkostlega afl
eitt og takmarkalausu oi’ku-
lindir, munu, aö allra dómi,
hafa eitt af úrslitaatkvæðun-
um þegar skipulagnihg heims-
ins aö stríöinu loknu verður
ákveöin.
Þaö féll í hlut Sovéti’íkj-
anna áö veröa fyrir ægileg-
ustu árás Hitlersherskaranna,
og þar af leiöandi veröa fyrir
meiri hörmungum af þeirra
völdum en aðrar SameinuÖu
þjóöimar.
Sovétríkin munu þarfnast
varanlegs friðai’ til aö bæta
tjóniö er atvinnulíf þjóðarinn-
ar hefur beöið. Þau hafa þess
vegna sérstakra hagsmuna aö
gæta af því, aö engin fi’iörof
vei’öi liöin framar.
Ekkert af vandamálum
skipulagningar heimsins eftir
stríð er hægt að leysa né má
leysa án beinnar og virkrar
þátttöku Sovétríkjanna.
Bæjarpösftirinn
Framh. af 2. síðu.
Hvorn skiptir það meiru máli, Þór
arinn Þórarinsson, sem kaupir mjólk
í Reykjavík, eða Jón Jónsson, sem
framleiðir mjólk austur í Flóa, hvort
i dreifingar- og vinnslukostnaður
mjólkur er um 30 aurar eins og hér
í Reykjavík eða um 12 aurar eins og
á Akureyri.
Er ekki líklegt, að sá þessara
tveggja heiðursmanna, sem meiri hef
ur hagfemunanna að gæta, komist
lengra í þvi að lækka þennan kostn-
aðarlið?
Mundi það þurfa að vera ófriðar-
efni bænda og bæjarbúa. að leitað
væri að þeim leiðum, sem líklegast-
ar eru til að draga úr milliliðakostn-
aði og sú leiðin hiklaust farin, sem
vænlegust þykir til góðs árangurs?
En við skulum hvei’fa urr.
sinn fi’á Steindóri, og athuga
hvort ekki gæti gerzt, og
hvort ekki hafi gerzt, eitthvaö
hliöstætt, á öörum svícum
þjóölífsins.
Væri ekki hugsanlegt aö ein
hverntíma birtust svohljóö-
andi' auglýsingar í Morgun-
blaöinu:
„Engin atvinna fyrir togara
sjómenn. Hér talar sá sem
valdið þefur og togaran*
Kjartan“.
Og svona um viöbit í næsta
dálki:
„Ekkert smjör á brauöió,
engin fita meö fiskinum. Hér
talar sá sem valdiö TiFfúr og
vélámár,
Hringui’inn“.
Það er raunar ekki senni-
legt að þessir herrar auglýsi
beinlínis svona 1 Morgunblaö-
inu, það er ekki hagkvæmt
fyrir þá, þó það henti SLcin-
dóri, en þeir hafa framkvæmt
þaö sem i þessari aug’ýsiugu
segir, og þaö er ekki aðems
sennilegt, heldur víst, ac þeir
gera þaö, hvenær sem þeir
telja sig hafa liag af því og
þaö getuv cröið fyrr en varii.
Þannig er nú þjóðfiíagið
okkar, hvar sem litið er biasir
við’ sama sýnin, allt miöaö viö
hag og vald „Steindóranna11,
þörf okkar hinna fyrir atvinnu
og skemmtun, víkur hvenær
sem þeim þóknast aö minna
á vald sitt.
Er ekki kominn tími til að
breyta þessu? Væri rétt að
láta vald og eignir Steindór-
,anna víkja fyrir þörfum þjóð-
arinnar ?
Þaö mætti svo minna á það
svona í einskonar eftirmála,
hvernig Steindór fékk bílana
og valdiö. Hann var einu sinni
fátækur umkomulaus maöur,
eigandi ékki fyrir fari til
Þingvalla.
Þá datt Honum í hug aö
gera „góðverk“. Hann fór aö
svala þyrstum mönnum, Ekki
lét hann sér jafn annt um aö
svala allra þorsta, hann valdi
betri borgara úr, einkum þá
sem höföu einhverja skækla
ríkisvaldsins í sínum höndum.
— Hygginn maöur Steindór.
— Svo komu bílarnir og meö
þeim ,,valdiö“, svona eins og
guöslaun fyrir unnin góöverk.
Guö borgar fyrir hrafninn, og
hann gleymir ekki þeim sem
sva-la sárþyrstum embættis-
mönnum í Reykjavík.
VitiÖ þiö svo lesendur góðir
hvaö þaö mundi kosta aö
segja sannleikann eins og
hann er, meö beinum og ber-
um oröum? AÖ þessu er spurt,
af því aö stundum er sagt:
Þ\ú fletta ekki blööin ofan af
þessu? — Þaö kostar nokkur
þúsund króna sekt, og fang-
elsi í eitt eöá; tvö ár, og þaö
liggur viö aö þaö veröi aö
viröa okkur blaöamönnunum
þaö til vorkunnar, þó aö við
teljum okkur ekki hafa tíma
til aö sitja svo lengi inni. Svo
þarf aö minna á annáö í þessu
sambandi, þaö er ekki hægt
aö gefa út blöö nema þau hafi
auglýsingar, og auglýsingar íá
þau ekki ef þau segja sann-
leikann um þá sem „valdiS
hafa“.
Hér hefur veriö stiklaö á
stóru um þá sem ,valdiö hafa‘
en væri ekki rétt aö taka í
taumana, áöur en svohljóð-
andi auglýsing birtist:
„Engin atvinna fyrir verka-
menn. Hér talar sá sem vald-
iö hefur og vinnutækin
Claessen“.