Þjóðviljinn - 03.09.1943, Blaðsíða 3

Föstudagur 3. sept.. 11)43.
ÞJÖJVILJÍNN
HALLDÓR PÉTURSSON:
Iial ii kiiaodi
^ðnpiis
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu —
S6*íalistaflokkurinn
Ritatjórar:
Einar Olgeirsson
Sigfús Sigurhjartarson (áb.)
Ritatjórn:
Oarðastrœti 17 — Vfkingaprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstroeti 12 (I. hœð)
■ SSmi 2184.
VCkingsprent h.f. Garðastrseti 17.
i_______________________________
Samvinna Norður-
landa eftir stríð
Það er talað út úr hjarta ís-
lendinga, jafnt sem Dana, það,
sem Christmas Möller, leiðtogi
frjálsra Dana, sagði í ræðu sinni
er sagt var frá hér 1 blaðinu í
gær: Norðurlönd eiga að hafa
samvinnu eftir stríð og Noregur
á að hafa forgöngu um það. Og
þau eiga sameiginlega að ná sem
beztri samvinnu við Sovétríkin
og Stóra-Bretland.
íslendingar eiga ekki að láta
á sér standa að taka undir þessi
orð. Ríkisstjórn og Alþingi þurfa
að gera heiminum það ljóst nú
þegar, að ísland vill hafa náið
samstarf við Norðurlönd, af því
einmitt sjálfstætt, íslenzkt lýð-
veldi þarfnast slíkrar samvinnu
og óskar eftir henni, þegar það
nú í fyrsta sinn getur tekið þátt
í henni sem jafningi hinna Norð
urlandanna hvað ríkisréttarlega
afstöðu snertir.
Það hefur oft áður verið á það
bent hér í þessu blaði að einmitt
Noregur sé kjörinn til forust-
unnar um slíka samvihnu. Það
forustuhlutverk fellur Noregi 1
skaut, sakir þess hetjuskapar,
sem norska þjóðin hefur sýnt 1
þessu stríði. Norðurlönd munu
verða fátæk að auði eftir þetta
stríð, éins og Evrópa öll. En þau
verða rík að manndáð, fórnar-
lund og vizku.
Það er að koma sá tími að mat
ið á hlutum breytist, að mann-
gildið verður metið peningagild-
inu æðra, að „móraH“ sá, sem
kapitalisminn hefur skapað,
verður að víkja fyrir siðgæðis-
hugmyndum frjálsra manna. Af-
staðan til Noregs er einn vottur-
inn um þetta, „endurmat á öll-
um gildurn."
*
íslendingar eiga það á hættu,
ef þeir ekki gæta sín í utanrík-
ismálum og afstöðu til annarra
þjóða, að einangrast í úreltum
hugmyndum og verða utan-
veltu, þegar aðrar þjóðir taka
upp samstarf um öryggi á sviði
stjórnmála jafnt sem atvinnu-
mála.
Vér íslendingar verðum að'
fara að verða athafnasamir í
utanríkispólitík vorri. Og utan-
ríkispólitík vor verður að vera
sjálfstæð, víðsýn og hleypidóma
laus.
Höfuðverkefni utanríkismála-
stefnu vorrar eru á tveim svið-
um.
í fyrsta lagi að afla landinu
Jafnvel þeir, sem ekkert
hafa séð af ógnum hins æfa-
gamla og endurnýjaða auð-
valdskappleiks, spyrja: hvaö
er framundan? Þessi þráláta
spurning leitar á jafnt og
þétt, hvort sem fleiri eða
færri mætast og svona mun
það vera of veröld alla. Eng-
an þarf aö undra þetta og
ekki ætti alþýöunni sízt aö
vera þetta hugstætt. Verður
sama skipulag. áfram? Skyldu
ógnir atvinnuleysisins hlakka
yfir okkur? Ætli húsnæöisvof-
an teygi fram helkalda fing-
ur til okkar? Skyldi fata og
matar örvæntingin leika
gamla sjónleikinn? Kannske
sjá þessir djöflar að sér og
breyta eitthváð til? Rooseveit
og Churchill vilja nú ábyggi-
lega vel, minnsta kosti ber At
lanzhafssáttmálinn það meö
sér.
Þannig er spurt og þvælt í
ótal tóntegundum, með breyti
legum vangaveltum sem er
eðli nýsaddra manna, sem
vilja losna við að hugsa.
Þessar spurningar kunna
að vera eðlilegar, en jafn-
framt eru þær svo bamaleg-
ar og spursmálslausar að ég
tel mig knúinn til að fara
um þær nokkrum orðum, án
viðurkenningar sem sjálfstæðs
lýðveldis og tryggja síðan með
alþjóðlegum samningum frelsi
þess og friðhelgi.
í öðru lagi að tryggja efna-
hagslega afkomu landsmanna
með millþjóðasamningum um
framleiðslumál.
Það er engum efa bundið að
upp úr þessari styrjöld verður
gerð tilraun á heimsmælikvarða
til þess að skipuleggja fram-
leiðslu heýnsins með það fyrir
augum að hindra kreppur. ís-
lendingar eiga allra þjóða mest
undir því að slík tilraun tækist,
þar sem þeir verða fyrst og
fremst að byggja þjóðarbúskap
sinn á sjávarútveginum og sjáv-
arútveginn á mörkuðum erlend-
is.
Hinar sameinuðu þjóðir eru
nú þegar að hefjast handa um
lausn þessara viðfangsefna. Þátt
taka Islands á ráðstefnunni í
Hot Springs var vísbending um
að vér ætluðum að vera með.
En það þarf að ganga að þessum
málum með miklu meira fram-
taki og dugnaði, en ekki hang-
andi hendi.
Samúðaryfirlýsing ríkisstjórn
ar og Alþingis með Dönum og
viðurkenning sú á frönsku þjóð-
frelsisnefndinni eru spor í rétta
átt- í alþjóðastjórnmálunum. En
einnig þar þarf að herða róður-
inn. Alþingi þg ríkisstjórn þurfa
samhent að hraða aðgerðum í
öllum þeim utanríkismálum,
sem’ flýtt geta fyrir fullri viður-
kenningu á lýðveldi hér og
tryggingu fyrir sjálfstæði voru,
þess þó að ég hafi mihnsta.
neista af spádómsgáfu.
Þaö skiptir engu máli hvort
talað er i litlu eða stóru broti.
Okkar litla þjóð lýtur alveg
sömu lögmálum og hinar
stæri'i. Við erum háðir sömu
orsökum og afleiðingum.
Þetta held ég að flestum sé
nú aö verða ljóst. Það eru
ekki nema örfá ár síðan aö
feitir, ríkir • og fínir menn
orguðu inn í eyrun á mér að
það sem gerðist úti í löndum
kæmi okkur ekkert við.
„Hvern djöfulinn varöar okk-
ur um Spán, Rússland, Kína
eða. Ameríku? Við erum ís-
lendingar og stöndum á eigin
fótum og fornbókmenntum.
Þú ert ættjaröarlaus, utan-
garðshlaupahundur og Rússi.
Sumir af þessum mönnum
stikla enn um trássinn og
segja fyrir verkum. Samt er
það nú svo, aö það sem gerist
á hinum fjarlægu ströndum
að kveldi fyllir hug okkar aö
morgni og stjómar athöfnum
okkar. Þó aö við séum fáir,
þá eigum viö þaö eins og ann
að sameiginlegt með öðrum
þjóðum að alþýða manna er
í algeröum meirihluta. Allt
þetta fólk á þaö eina takmark
að breyta orku sinni í verö-
mæti, sem skapa. því sem bezt
lífsskilyrði. Er þaö ekki dálít-
ið undarlegt að þetta fólk,
sem alltaf er aö spyrja hvaö
annað hvað sé framundan,
skuli ekki athuga í samein-
ingu aö það er ekkert fram-
undan annaö en það sem það
ræðm' yfir.
Maðurinn er heili heimsins
og ber ábyrgð á honum. Lífs-
stai'f hvers eins er það eitt að
gera sér sem mest úr heim-
inum og við það vaxa báðir.
Það þýðir því ekkert aö
bollaleggja um það hvað taki
við er hildarleiknum lýkur.
Ef við gerum okkur ljóst hvaö
við viljum og vinnum að því,
þá kemur það auðvitað. Og
hverju ættum við að keppa að
öðru en betri lífsskilyi'ðúm og
bjartari framtíð?
En ef viö höldum upptekn-
um hætti þá kemur aðgerðar-
leysið, hik og svik í höfuð
vor. Kannske verða fonnin
eitthvað slípuö og límd á
þau ný slagorö, en undir
sömu þj óö 1'élagsháttum hlýt-
ur að reka á sama boöann
og vér steytum nú. Höfuö-
synd okkar er sú að við van-
rækjum að kynna okkur fé-
lagsmál og byggingu þjóðfé-
lagsins. Þaö eru furðulegar
staðreyndir að tala við fjölda
greindra og góöra manna sem
aldrei hafa hugsaö um slíkt
af neinni alvöru.
Þetta er því undai'legra,
þar sem félagsmál eru mjög
heillandi og þó að öllum fynd
ist þaö ekki, þá hvað? Hlutir,
sem standa í vegi fyrir fram-
þróun okkar, veröa að gerast.
Hér ræður miklu um þáð
lyga- og blekkingarnet sem
félagsmálin eru færð í. En
góði maður sem settur ert í
poka, þú verður auðvitáð aö
sprengja hann utan af þér.
Lesið „Ríki og bylting“ og
vitið hvort ykkur finnst hún
þungskilin.
Hvaö varöar okkur um þáð
þjóðfélag sem við búum í? Á
byggingu þess velta allir okk-
ar möguleikar til lífs og
þroska. Þjóðfélagið er ekkert
annað en stórt hús sem við
búum í. Sé þaö illa byggt og
vitlaust innréttað og því ver
úthlutað, hlýtur þorri manna
skipbi'ot vona sinna. En sé
það aftur á móti byggt upp
með þörf alþýðu fyrir augum
og stjórnaö samkvæmt því,
þá vegnar okkur vel og hver
einstaklingur getur notið sín.
Viö megum fyrir alla muni
ekki lifa lengur í þeiri’i
blindni, aö bygging þjóðfélags
ins komi okkur ekki viö.
í skjóli þessa sinnuleysis
hrifsa auðvaldsklíkurnar allt
í sínar hendur. Mönnum ætti
að vera ljóst af smærri dæm-
um, að þeir, sem ekki viija
hugsa eða vera þátttakendur,
þurfa einskis aö vænta nema
ills.
Ætli þaö væri ekki réttast
fyrir bóndann, sem ætlar áð
koma upp kynbótabúi, að fá
einhvem sem aldrei hefði séð
kind fyiT, til að velja hrút-
ana og æmar.
Svo væri afdalabóndinn
fenginn fyrir 1. vélstjóra á
einhvern „Fossinn“ o. s. frv.
Sem betur fer varðar okk-
ur um mörg hin smærri at-
riði. Við viljum t. d. gi'and-
skoöa ibúð sem við flyojum í
til fári'a mánaða. Svo erurn
við kannske neydd til að
flytja í hana, þó að hún sé
algjöi’lega óhæf til íbúöar, en
þá er bara hætt að rannsaka
hvers vegna viö veröum að
sætta okkur við þetta, Fólkiö
bara norpir þarna, sýður í
sinni kastai'holu og býr til
böm upp á kraft. En hvei'ju
eigum við að svara böi’num
okkar þegar þau eyðilögð á
sál og líkama spyrja: Því
létuð þið okkur fæöast 1 þess-
um kjallara og alast upp í
svona umhverfi?
Ef við gerðum okkur það
Ijóst af hverju við búum í
svona íbúöum, þá myndi
margt verða öðru vísi. Hvern-
ig getum við vænzt þess að
þjóðfélag örfárra eigenda og
snikjudýra byggt á ofbeldi og
auðgi’æðgi, henti almenningi-
meö tvær hendur tóma,’. Okk-
ur verður að skiljast áð við
veiöum að vera virkit- þátt-
takendur 1 stjórn þjóðfélags-
ins. Við eigum enga afsökun
lili?
fyrir okkur né börn okkar
fyrr en við snúum okkur að
þessu og stofnum til þjóðfé-
lags utan happdrættis.
Þegar við gegnumlýsxim
byggingu húss gamla þjóðfé-
lagsins, þá verður það strax
ljóst, að hún getur ekki stað-
izt ef öll mennska á ekki að
þuirkast út. Jafnvel hárösvír-
aðir íhaldsmenn veröa að
játa að hagkerfi okkar sé
mikils ábótavant.
Hvaö ætti líka að vera því
til fyrirstöðu að byggja nýtt
hagkerfi, nýja þjóðfélagsgrind
með nýtízku innréttiní j. Sé
alþýða manna sannfæi'ö um
að þetta þurfi aö gerast er
það jafn sjálfsagt og flytja
Úr kjallaraholu í sólai'her-
bergi. Óvinir mannkynsins
hamast sífellt á því að slíkt
geti ekki gerzt nema með
blóðbaði. Þetta er aðeins sér-
leyfislýgi. Þeim fórst líka að
tala um aö spara blóð, sem
hafa lagt blóöslóð um gjöx-
valla jörðina.
En hitt er annað mál, ef
einhverjir slíkir menn vildu
með valdi hindra slíka bygg-
ingu, þá mættu þeir þefa af
sinni eigin framleiðslu.
Það er alveg ljóst, áð þær
hörmungar, sem nú eru að
tröllsliga mannkynið, eiga rót
sína í hagskipulaginu. Þetta
hagskipulag verður því að
leggjast í rúst. Margir, og
jafnvel menn sem vilja vel,
vilja ekki fallast á þetta. Þeir
vilja ennþá í’eyna stoðir og
styttur aö gömlum óvana.
Þetta er sorglegur misskiln-
ingur. Kerfið er byggt upp
með ofbeldi og til að stjórn-
ast með ofbeldi af örfáum
mönnum. Um þaö liggja. ótal
leyniþræöir sem peninga-
mennirnir stjórna eftir hvers-
konar stjórn sem situr við
völd. Þeir sem eiga jörðina og
fi’amleiöslutækin stjórna
stjórninni hver sem hún er.
Þenna augljósa sannleika er
svo bágt* að hamra irm í
höfuð manna.
Þáð er enginn aö lasta frið
samlega þróun, en hún verð-
ur bara að eiga skilyrði
Menn benda á Dani og Svía.
Á hve mörgum klukkustund-
um var þróunin í Danmörku
lögð 1 rústir og breytt í þræl-
dóm.
Mér kæmi ekki á óvart að
Danir óg Svíar heimtuðu, að
þessu stríði loknu, sterkai’i
rámma utan um þróunina
og þaö yrðu færri páfagauk-
arnir sem bara jórtruðu þró-
un, þróun án þess að skilja
nokkuö. Meðan auðvaldsklík-
urnar sitja með allt á hönd-
um, er ekkert öryggi til fyrir
almenning. Skilgreining á
góðum og vondum mönnum,
Framh. á 4. síðu.