Þjóðviljinn - 06.10.1943, Blaðsíða 3

Miövikudagur 6. október 1943.
r —
í!t-----------------------------
lnðsviftjiiiiK
Otgefandi i
SaroeiningarHokku; nlþý8» --
S&íaliataflekkarimi
Ritatjórar:
Einar Oigeirsson
Sigfúa Sigurhjartarson (áb.)
Ritatjórn:
Garðaatneti 17 — Víkingaprent
Sirai 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif—
stofa Skólavörðustig 19,
neðstu hæð.
Víkingsprent, h.f. Garðastr. 17.
í_______________________________
Samningar til að
forðast misklíð
Bændur og verkamenn efa
ekki aö þeim er baðum bezt,
aö eiga vinsamleg viðskipti,
bæöi á vettvangi viðskipta og
stjórnmála. Þeim er Ijóst, —
mörgum aö minnsta kosti —
aö þaö eru þessar stéttir sem
þurfa aö stjórna þjóðfélaginu,
ef þjóðarbúið á aö verða rek-
iö meö alþjóöarheill fyrir aug-
um. Af þessum sökum er það,
að verkamenn og bændur
hafa áhuga fyrir aö öll mis-
klíðárefni milli þessara stétta
verði fjarlægö, svo einlægt
samstarf geti hafizt milli
þeirra.
Hvaö er það þá, sem helzt
hefur oröið þessum stéttum
aö misklíðarefni?
Ekki þaö verð, sem bændur
fá fyrir afuröir sínar.
Það mun l'eitun á verka-
manni sem telur bændur of-
haldna af því veröi sem þeir
hafa fengið fyrir afurðir sín-
ar og þaö mun leitun að verka
manni, sem telur bændum of-
gott aö komast úr skuldum
og fá aöstöðu til aö bæta
húsakost sinn, og gera lífiö
á ýmsan hátt aðgengilegra.
Hvað bændurna snertir
munu þeir heldur yfirleitt
ekki telja, aö verkamenn búi
við ofsæld, þó kjör þeirra hafi
batnað all verulega á síöustu
tímum. Bændur, sem þekkja
líf verkamannsins við sjóinn,
vita aö hann ber ekki meira
úr bítum fyrir vinnu sína, en
nauðsynlegt er, til aö geta
lifað sæmilega frá degi til
dags. Verkamaðurinn safnar
ekki í kornhlöður.
Hver eru þá misklíðarefn-
in?
Verkamönnum finnst mun-
urinn á því veröi sem þeir
borga fyrir mjólk og kjöt og
því sem bændur fá, óhóflega
mikill. Varan, sem þeir fá er
oft slæm, mjólkin illa hreins-
uð, stundum meö vatni 1. Yf-
ir þessu eru verkamenn óá-
nægðir, og sú óánægja bein-
ist gegn bændum, af því aö
talið er, aö þeir annist vinnslu
og dreifingu landbúnaðarvar-
anna, á innlendum markaöi.
Ef leitaö er hinsvegar til
bændanna, kemur í ljós, aö
kaupgjald sem þeir greiöa er
mjög misjafnt, og oft án sam -
ræmis við verkamannakaup í
ÞJÓDVILJINN
Halldór Pctursson:
íslandsklnkkan
Þaö er kannske skaði hvaö
íslenzk alþýöa lætur það lítt
uppi hvers hún metur skáld
sín og listamenn.
Nú má um þaö deila hvort
alþýöa manna hafi vit á slík-
um hlutum, um það hef ég
hugsað mér að ræöa á oðrum
vettvangi.
Mat almennings á rithöfudi
getur auðvitað orkaö' tvimæl-
is, en bak viö þaö mat stend-
ur ekkert annaö en andleg af-
staöa.
Starf rithöfundar er heldu:-
ekkert friökaup. Hans starf
er aö slá hörpuna meö tár:-
um, ef hendur eru bundnar.
Sá rithöfundur, sem ætlar ser
áö veröa langlífur í landinr
getur aldrei farið framhjá ai-
þýöunni. Hjá alþýðunni er
hans eilífa líf. Það er aö viniia
j fyrir gíg, aö skrifa fyrir hóp
| manna, sem af ytri þörí
I klappar honum lof í lófa.
Og í einu oröi sagt, er stór
hluti ritdóma og skrumaug-
lýsinga um bækur hér á landi,
I skemmdarstarf, sem nauðsyn
er aö hefta, svo framt, sem
mismunur á bókum og bók-
menntum á ekki að þurkast
út.
Halldór Kiljan Laxness, hef-
ur valiö sér hiö góöa hlut-
skipti. Hann hefur skrifað fyr
ir alla þjóöina, án nokkurs
annars tillits. Þó reynt hafi
verið aö binda hendur hans,
hljóma nú tónar íslands-
klukku um gjörvalt þjóðlíf-
ið meö þeim blæbrigöum, aö
nöðrunum mirn líða í brjóst.
Þaö er ekki mitt að dæma
hvar Halldór Laxness beri
hæst. Þaö er aðeins af brjóst-
viti sagt, aö íslandsklukkan
sé hans þrauthugsaöasta og
samræmdasta listaverk.
Ár og aldir líða fram í ó-
nærliggjandi þorpum og kaup
stöðum.
Það er augljóst aö leiðin til
þess að komast hjá þessum
misklíðarefnum, sem hér um
ræðir, er samningaleiðin. Fulí
trúar bænda og fulltrúar
neytenda eiga að semja um
þaö verð, sem bændur fái
fyrir kjöt og mjólk heim til
sín, eins og gert var í sex
manna nefndinni og á sama
hátt á Búnaöarfélagið aö
semja viö Alþýðusamband ís-
lands, um launakjör land-
búnaöarverkamanna.
Þetta er grundvöllurinn.
Síðan veröur að fjarlægja
þann möguleika aö deilur rísi
út af dreifingar- og vinnslu-
kostnaöi. Þaö verður ekki meö
öðru móti tryggara en því, aö
neytendur sjálfir taki þessi
mál aö meira eða minna. leyti
í sínar hendur. Þeir geta þá
sjálfum sér um kennt, ef dreif
ingarkostnaðm’ veröur mikill,
og varan verri en efni standa
til, eftir upþruna hennar.
rofinni keðju og endurspegla
líf íslenzku þjóðarinnar á nak
inn og listrænan hátt. Má
vera aö einstaka barnakenn-
ara og aðra menn greini
á um ártöl og kommur og
Vtæri þá vel að þeir gætu
forðað nafni sínu frá
gleymsku með því aö benda
á slíkt, svo ekki þyrfti alltaf
að leita kirkjubóka.
Öldum saman bjó hin ís-
lenzka þjóð á höggstokknum.
Það var hlutverk hlekkjaðra
manna í myrkri örbyrgðai’ og
kúgunar, aö gæta höggstokks-
ins, vatnskrúsarinnar sem þar
stóö og jafnvel axarinnar lika
Þaöan fellur birtan á högg-
stokkinn. Sameign íslenzku
þjóöarinnar var varin á högg-
stokknum.
Hvort H. K. L. kann staf-
setningu, skal ég ekki um
dæma, en ég hygg, að enginn
hafi lesið íslenzk fornrit sér
til meira gagns, þó er hvergi
um stælingu að ræöa. Snilld-
in lýsir sér í því, að láta per-
sónurnar segja hlutinn á
þann hátt, aö lesandinn sjái
sýnir og lesi margar blaösíö-
ur þar sem ein málsgrein
stendur í bókinni.
,,Annars reyndi hver sem
betur gat aö stela ef stolið
var úr hjöllum útvegsbænd-
anna á Skaga á höröum vor-
um, sumir fiski, sumir snær-
um í línu. — Öll vor voru
hörð“.
Hver getur gleymt bóndan-
um í bláskógaheiðinni.
„Nei, sagði öldungurinn.
Mitt fólk hefur aldrei átt tó- 1
bak. Þaö hefur veriö hart í
ári. Sonarböm mín tvö dóu
um sumarmálin. Ég er oröinn
gamall maöur. Klukkuna þá
arna hefur landiö alltaf átt.
Hver hefur bréf upp á það?
sagöi böðullinn. Faðir minn
var fæddur hér í Bláskógaheið
inni, sagöi gamli maöurinn“.
Fólkiö er alltaf aö segja
spakmæli, ekki aö stritast við
þaö, heldur veröa allt spak-
mæli þegar persónurnar eru
sannar. Þaö er ekki einungis
okkar saga, sem blasir viö les-
andanum, lieldur saga ann-
arra þjó'ð'a og viöhorf þeirra
útáviö. Þegar Þjóöverjinn
haföi tekið af Jóni Hreggviös-
syni brauöhleifinn, þuklaði
hann Jón aftur til að vita
hvort hann heföi ekki ost.
„Einhvemtíma, hélt hann á-
fram tyggjandi, einhvemtíma
skal koma sú tíö áö vér þýð-
verskir munum sýna slíkum
brauöætum sem Hollending-
um hváö þaö kostar aö hugsa
um brauð. Vér munum kremja
yöur. Vér munum jafna yöur
viö jöröu. Vér munum útmá
ykkur. EÖa áttu nokkra pen-
inga?“
Gamla konan móöir Jóns:
„Skyldi vera búiö aö höggva
menn á Alþingi núna, sagði
' hún að lokum. Höggva mennV
Hvaða menn, spuröi staðar-
ráðsherrann. Fátæka menn
sagöi gestkonan.
Hver getur gleymt hinu
Ijósa mani, með Álfakropp-
inn mjóa, nóttina á Þingvöll-
um.
Ég veit að margir þykjast
kunna að meta Árna Magnús-
son, en þó fer kannske fleir-
um en mér svo, a'ö lýsing Kilj-
ans á honum sé einskonar
endurfæöing. Eg efast um að
aðrar mannlýsingar hafi ver-
iö skarpar teiknaöar í svo fá-
um dráttum, er þó meiri
vandi að gera þeim manni
skil, en skapa nýja persónu.
Mynd Árna í baöstofu Jóns
Hreggviðssonar, myndin þeg-
ar Jón heimsækir hann í
Kaupmannahöfn. „Þessar bæk
ur hef ég keypt“. Umrenning-
urinn Jón Marteinsson.
„Viö eigum ekki nema einn
mann“.
„Hapn hefur fengið þær all
ar“.
Snæfríöur íslandssól, lík-
þrá andlit í baksýn.
„Hún sem ríkir yfir nótt-
inni og leysir þig“.
Hið sokkna land.
„ísland er sokkiö hvorteö
er — — —“ „Þaö er sokkið
__ __ __u
„Aldrei hefur nokkurt land
sokkiö jafn djúpt — — —“.
„Aldrei getur slíkt land ris-
iö framar----------“.
En skáldið veit um skilyrð-
: in fyrir risi landsins.
Viö hinn frumstæðasta
geisla leitar hugur Jóns heim.
„Nú smáfer landiö aö nsa
aftur“. Ég efast heldur ekki
um, að við lestur þessarar
bókar, rísi land og þjóö aö
mun.
„Ein þjóð lifir ekki af náð“.
Þaö hefur H. K. L. skilið og
hagaö sér samkvæmt því. Líf
skáldsins er í veði við hverja
setningu. Hlutverk manns-
ins er það', að líf hans standi
að veöi fyrir verkum hans.
Þaö mun einhverjum þykja
mein, að ekki hefur veriö
minnst á galla á íslandsklukk
unni. Mín einasta afsökun er
sú, aö snilld hennar hefur
orkað svo á mig, aö ég hef
ekki getað einangrað gallana.
Þó efast ég ekki um aö þeir
séu til, enda munu aðrir fást
til aö vinna þar að. Ég hef
oft undrast árásirnar á Kilj-
an, ekki fyrir þaö, aö ekki
sé sjálfsagt að gagnrýna hann
heldur er það vettvangurinn,
sem valinn hefur verið. En
reynist skoöun þessa ritskýr-
enda rétt, áö H. K. L. sé skyld
astur risaeðlum miöaldanna,
sem átu mörg tonn í mál,
þá gæti maöur freistazt til
aö halda, að þeir hinir sömu
menn heföu erft heilastæöi
þessara dýra, sem voru á ó-
nefndum staö ofarlega á lík-
amanum.
' Halldór Pétursson.
Umræður um mjólk-
ursölu bæjarfélagann
í gær var haldið áfram um-
ræðum um frumvarp sósíalista
um heimild bæjarfélaganna til
að taka að sér mjólkursöluna.
Emil Jónsson viðurkenndi, að
allt, sem Alþýðuflokkurinn
hefði ætlazt til að næðist með
mjólkurskipulaginu hefði mis-
tekizt. Hinsvegar kvaðst hann
ekki sjá, að það næðist heldur
með þessu frumvarpi. Ekki
benti hann á neina aðferð til
\þess að ná því takmarki, sem
fyrir flokk hans vekti. — Úr-
ræðagóður flokkur!
Sveinbjöm Högnason kvað allt
hafa fengizt með mjólkurskipu-
laginu, sem menn frekast gætu
óskað sér: mjólkin væri góð,
mjólkin væri ódýr og alltaf væri
nóg af henni! — Með öðrum orð-
um: Framsókn hefði völdin og
þá verði staðreyndirnar að gjöra
svo vel að hypja sig burt.
Sigurður Kristjánsson talaði
með frumvarpinu og með eðli-
legri samvinnu neytenda og
bænda.
Umræðu var ekki iokið.
FTTil
r-n’.VLTro
Hrímfaxí
Tekið á móti flutningi til
Þórshafnar, Raufarhafnar,
Kópaskers, Húsavíkur, Akur-
eyrar, Siglufjarðar, Hofsóss
og Sauðárkróks í dag.
Þór
Tekið á móti flutningi til
Vestmannaeyja á morgun.
Rifsnes
Tekið á móti flutningi til
Hornafjaröar, Djúpavogs,
Breiðdalsvíkur og Stöðvar-
fjai’ðar á morgun.
r
Armann
Áætlimarferðir til BreiÖafjarð
ar næstkomandi föstudag.
Tekið á móti flutningi til
Gilsfjarðar og Flateyjar fyrir
hádegi samdægurs.
Esja
fer héðan í kvöld skyndiferö
til Vestfjaröa, aðeins vegna
farþega. ViÖkomustaðir í þess
ari röö: ísafjöröur, Þingeyri,
Bíldudalur, Patreksfjöröur.
Farseðlar óskast sóttir fyrir
kl. 3 í dag.
KARLMANNANÆRFÖT
eru fyrirliggjandi í öllum
stærðum.
Verzlun H. Toft
Skólavörðustíg 5
Sími 1035