Þjóðviljinn - 20.10.1943, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 20. október 1943.
ÞJÓÐVILJINN
&0tmuum
Útgefandi i
Sa. ’iningarflokkar alþýSn —
S6s._iiitafIokkannn
Ritstjérar t
Einar Olgeiraaon
Sigfúa Sigurhjartaraon (áb.)
Ritatjórn:
GarSaatraeti 17 — Víkingaprent
Sfmi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif—
stofa Skólavörðustíg 19,
neðstu hæð.
Víki ígsprent, h.f. Garðastr. 17.
(______________________________
Stríð gegn einrsði
auðhringanna
Hið stríðandi mannkyn er að
berjast við hin grimmúðugustu
einræðisöfl, sem uppi hafa ver-
ið. Einræði fasismans er á kom-
ið af nokkrum einræðishringum
atvinnulífsins, sem sáu fram á
það, að þeir fengju ekki haldið
valdi sínu og arðránsaðstöðu,
nema koma á einræði í stjórn
málum eins og í atvinnumál-
um.
Allar þjóðir hafa í þessu
stríði fengið dýrkeypta reynslu
af því, hvert skaðræði einok-
unarhringarnir eru. Alstaðar
hafa þeir reynzt frumkvöðlar
harðstjórnarinnar og svo líka
erindrekar fjandmannanna, þeg
ar hagsmunum yfirstéttarinnar
var öruggast borgið með því að
opna landið fyrir fjandmanna-
hernum. Það voru auðhringar
Frakklands, sem sviku landið
í hendur nazista. Það voru auð-
hringar Breta, sem studdu Hitl
er. Það voru auðhringar Amer-
íku, sem birgðu Japani að stáli,
járni og olíu, svo þeir gætu ráð
izt á Kína og Engilsaxa. Það
var Standard Oil of New Jer-
sey, eitt voldugasta auðfélag
heims, sem gerði hinn alræmda
samning við þýzka auðfélagið
I. G. F. og leyndi samkvæmt
honum herstjórn Bandaríkj-
anna aðferðinni við að fram-
leiða gervigúmmí.
Þegar glæsilegustu sigurfrétt
irnar bárust nýlega af austur-
vígstöðvunum og frá Ítalíu
féllu hlutabréf þessara félaga
á kauphöll New York-borgar.
Auðjöfrunum leizt ekkert á, ef
stríðinu skyldi ljúka í ár.
Það er barizt fyrir lýðræði í
heiminum og það verður ekkert
varanlegt og öruggt lýðræði, ef
örfáir, forríkir auðhringar fara
með öll völd í atvinnulífi þjóð-
anna. Skilyrðið fyrir lýðræði
og öruggri afkomu almennings,
fyrir frelsi og friði í framtíð-
inni er að vald einræðishring-
anna sé algerlega brotið á bak
aftur.
Vér Islendingar kynntumst í
síðustu viku drottnunargirni og
skefjalausri frekju síkra hringa
enn einu sinni. Olíuhringarnir
dirfðust að setja þjóð og ríkis-
stjórn Islands skilyrði, rétt eins
og íslendingar væru undirorpn
ir þrælar þeirra og yrðu að
beygja sig í duftið fyrir þeim.
Olíufélögin heimtuðu einræði
sér til handa um olíuverzlun
landsins, kröfðust þess, að öll-
um íslendingum, nema leppum
forríkra útlendinga, væri bann-
Utanríkispólitik Bandaríkjanna
C. A. wYúís, fréttaritari General News
Servíce í Bandaríhjunum ritar í greín
þessari um utanríbisráðuneyti Band-
rikjauna og stefnu þess
Bandaríki Norður-Ameríku
eru tvímælalaust voldugustu
ríki heimsins. Utanríkispólitík
þeirra, eða að sumra dómi sem
ég álít rangan — vöntun á ut-
anríkismálastefnu, er þess
vegna mjög mikilvæg fyrir öll
önnur lönd heimsins, og þó sér-
staklega fyrir bandamenn
þeirra.
Utanríkispólitík Bandaríkj-
anna hefur einnig mjög mikla
þýðingu fyrir Hitler, enda hef-
ur málpípa hans, Göbbels, lagt
sig fram til að skýra einstakar
staðreyndir í viðskiptum Banda
ríkjanna við umheiminn, frá
sínu sjónarmiði. En það ma
ekki fæla okkur frá því að
veita þessum staðreyndum nána
athygli, því þær snerta okkur
mjög, bæði hvað styrjaldar-
rekstrinum við kemur og friðn-
um.
Fyrst er ástæða til að taka
það fram, að gagnrýni á utan-
ríkisráðuneyti Bandaríkjanna
er mun harðari, að maður segi
ekki ósvífnari, heima í Banda-
ríkjunum, en nokkurs staðar
annarsstaðar. , Eg minnist þess
ekki“, sagði hinn kunni útvarps
fyrirlesari Alistair Cook 28. ág.,
„að nokkurntíma síðastliðin tíu
ár hafi komið fram jafnmikil
gagnrýni á utanríkisráðuneytið,
frá jafn mörgum og ólíkum öfl-
um í Bandaríkjunum.11
Og einmitt í þeim mánuði
fékk skoðanakönnun Gallups,
er hefur unnið sér orð fyrir
það hve ábyggileg hún sé, þau
óvæntu úrslit að aðeins fimm
Bandaríkjamennn af hundraði
teldu utanríkisráðuneytið full-
trúa fyrir skoðanir sínar á utan-
ríkismálum.
Þriðja áfallið fyrir diplómat-
ana, snemma í þessum sama
mánuði, var árás frá hinu virðu
lega blaði New York Times, er
til þessa hefur verið einn öflug-
asti verjandi stefnu Cordell
Hulls. „Stjórnarsérfræðingar
hafa flutt forsetanum þá niður-
að að verzla með mestu nauð-
synjavöru sjávarútvegsins. Olíu
félögin heimtuðu verzlunar-
frelsi með olíu með öllu afnum-
ið og einokun á setta þessari
fimmtu herdeild erlends auð-
valds til handa.
Það lætur engin þjóð, sem
ann frelsi og vill hafa hjá sér
lýðræði, bjóða sér slíkan yfir-
gang. Hið eina og sjálfsagða
svar við slíkum einræðiskröfum
er að banna starfsemi slíkra ein
ræðishringa, veita með aðstoð
ríkisins olíukaupendum nauð-
synlega hjálp til þess að geta
notið frelsis á þessu sviði, að
svo miklu leyti sem það er
mögulegt, meðan slíkir einræð-
ishringar drottna erlendis.
Baráttan gegn yfirráðum olíu
hringanna og annarra auð-
hringa er veigamikill þáttur í
baráttunni fyrir lýðræðinu í
heiminum. Og það er ekkert,
sem ætti að geta hindrað ís-
lenzku þjóðina 1 að heyja það
stríð fyrir lýðræðinu unz full-
ur sigur er fenginn.
stöðu að utanríkisráðuneytið sé
ekki starfi sínu vaxið, og það
á tíma þegar það verður að taka
á sig hin stórkostlegu verkefni
komandi friðarsamninga. Sendi
herrar erlendra ríkja eru for-
viða á þeim andstæðum sem
fyrir eru meðal háttsettra em-
bættismanna.“
New York Times er stuðnings
blað stjórnarinnar. En hin vold-
ugu blöð Repúblikanaflokksins
hafa að sjálfsögðu verið and-
stæðari hinni opinberu stjórn-
arstefnu. Ýmis smáblöð repú-
blikana eru alveg ábyrgðarlaus
í slíkum málum og blaðahringir
hinna fyrrverandi einangrunar-
sinna, svo sem Hearst og Mc
Cormick-blöðin, eru engan veg-
inn fulltrúar álits almennings í
Bandaríkjunum yfirleitt né
flokksmanna repúblikana.
Hins vegar verður að taka til-
lit til svo vinsælla og voldugra
blaða og New York Herald Tri-
bune, sem eru lifandi afl í
bandarísku lýðræði, og dómar
þeirra um utanríkisráðuneytið
vekja víðtæka athygli og eiga
það skilið. Þegar í marz s.l.
skrifaði einn þekktasti blaða-
maður Bandaríkjanna Walter
Lippmann, í Saturday Evening
Post (blað sem þekkt er fyrir
andstöðu við Sovétríkin): „Það
eru Bandaríkin, en ekki Sovét-
ríkin, sem nú eru orðin mesta
fáðgáta heimsins.“
í maí var Oscar Lange, að-
stoðarritstjóri Herald Tribune,
kvaddur til Hvíta hússins af
forsetanum og Cordell Hull,
vegna þess að blað hans hafði
stöðugt gagnrýnt utanríkispóli-
tík stjórnarinnar. Um sama
leyti birti New York Post harða
ádeilu á utanríkispólitík Banda-
ríkjanna, og hélt því fram að
hún stefndi að myndun ríkja-
bandalags gegn Sovétríkjunum
í Mið- og Austur-Evrópu, og því
að nota hernaðarlega og fjár-
hagsyfirburði til að neyða Bret-
land inn á línu Bandaríkja-
stjórnar í alþjóðamálum.
„Það er ískyggilegur mögu-
í leiki,“ sagði New York Post,
i að utanríkispólitík Bandaríkj-
! anna stefni að því vitandi vits
að mynda í Evrópu bandalag
íhaldssamra, hálffasistískra eða
fasistískra ríkja sem varnar-
garð gegn Sovétríkjunum. ...
Erum við að nota hið mikla
áhrifavald Bandaríkjanna í al-
þjóðamálum til að neyða Breta
til einskonar afsláttarstefnu?
Erum við að undirbúa ný stór-
kostleg vonbrigði fyrir hinar
kúguðu Evrópuþjóðir?
Við lítum svo á að hin ægi-
lega hætta af nýrri heimsstyrj-
öld hafi verið vakin upp af
Bandaríkjunum og þeim ein-
, ,, tt
um.
Það er ekki erfitt að finna á-
stæðuna fyrir þessari ólýðræð-
islegu stefnu eins mesta lýð-
ræðisríkis heimsins. Þrásinnis
hefur verið bent á það óhemju
vald sem auðhringarnir hafa.
Samruni fjármála- og stjórn-
málaáhrifa er kominn á hátt
stig í Bandaríkjunum, og það
eru áhrif auðhringanna, sem
mega sín meira í leyndarsölum
utanríkisráðuneytisins, en rödd
almennings, sem ekki fær að
greiða atkvæði sitt nema fjórða
hvert ár.
Það hefur jafnan loðað við
milliríkjamál að auðvelt er að
koma þar við kænlega duldum
áhrifum. Og hinir voldugu auð-
hringar líta á utanríkisráðuneyt
ið sem nytsamt verkfæri. Þar
eru að starfi fjöldinn allur af
lögfræðingum, er áður hafa unn
ið fyrir auðhringana, og menn
með önnur sambönd við hinar
margvíslegu greinar stórauð-
valdsins.
Hinir miklu einokunarhring-
ar telja yfirráðin í utanríkis-
ráðuneytinu mjög mikilvægt
atriði, og ekki að ástæðulausu.
Raymond Gram Swing, einn
kunnasti útvarpsfyrirlesari
Bandaríkjanna, sagði 29. ág. s.l.:
„Utanríkisráðuneytið er voldug
asti hluti Bandaríkjastjórnar-
innar.“
Það er fjarri því, að þetta sé
mál er ekki komi hinum sam-
einuðu þjóðunum við. Banda-
ríkjamenn eru ekki myrkir í
máli er þeir gagnrýna stjórnar-
stefnu grannríkja sinna og
bandamanna, samkvæmt þeirri
heilbrigðu grundvallarreglu að
„heimurinn sé einn og óskipt-
ur“. Og aðgerðir bandarískra
stjórnmálamanna í utanríkis-
málum eru að sjálfsögðu mjög
mikilvægar fyrir þjóðirnar
sem þær snerta.
Afl hinna sameinuðu þjóða
mun verða 1 réttu hlutfalli við
það gagnkvæma traust, er ríkir
þeirra á milli. Bæði aflið og
traustið hlýtur að byggjast á
grundvelli lýðræðisins. Skiln-
ing á því „verða Bandaríkja-
menn að öðlast ef takast á að
byggja frið á heilbrigðum
grundvelli“, skrifaði brezki
stjórnmálamaðurinn A. J. Cum-
mings nýlega.
Það eru sterk og heilbrigð öfl
í Bandaríkjunum, sem gera sér
þetta ljóst. Cummings var ekki
langt frá ritstjórnargreinum í
hinum áhrifamiklu blöðum Was
hington Post og New York Post,
er hann heldur áfram: „Eg tel
það ekki sigurvænlegt að afsala
okkur pólitískri dómgreind í
hendur bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins; með því að láta
alltaf undan Washington þegar
um er að ræða afturhaldssama
ákvörðun varðandi eftirstríðs-
stefnuna í Evrópumálum.
Við höfum þegar gengið allt-
of langt í þess háttar afslætti,
er oft hefur haft slæmar og ó-
þægilegar afleiðingar.“
Sönn eining á stríðs- og frið-
artímum milli tveggja stór-
þjóða getur ekki byggt á þögn
varðandi þessa erfiðleika. í þess
j um málum eins og flestum öðr-
! um slíkum á það við að „þögn-
in er háværasta lygin.“
j Lýðræðisöflin í Bandaríkjun-
f um viðurkenna þá staðreynd,
að heilbrigð og vingjarnleg, en
þó einbeitt gagnrýni, frá banda
mönnum þeirra, eykur þeim
styrk í baráttunni við baktjalda
áhrifin í utanríkispólitík hinnar
voldugu þjóðar þeirra á þessari
örlagastundu sögunnar.
Félag Suðurnesja-
manna í Reykjavik
Félag Suðumesjamanna í
Reykjavík var stofnað hér í
bænum s.I. sunnudag.
Á stofnfundinum gengu unt
100 manns í félagið.
Formaður félagsins var kos-
inn Egill Hallgrímsson kennari.
Aðrir í stjórninni eru þessir:
Ársæll Árnason bóksali, Friðrik
Magnússon stórkaupmaður,
séra J ón Thorarensen og
Tryggvi Ófeigsson forstjrói.
Félagið mun starfa á svipuð-
um grundvelli og önnur byggða
félög hér í bænupm.
Mjólfcm í sani~
eíottðn þingi
Tillaga Alþýðuflokksmanna
um að stöðva mjólkursölu til
setuliðsins var til umræðu í
sameinuðu Alþingi. Ekki varð
umræðum lokið. Séra Svein-
björn taldi að mjólk sú sem
setuliðið fær nemi nú nær 5
þús. 1. á dag, en hefði áður num
ið um 8 þús. 1. Hann hélt því
fram að ástand mjólkurbúða
Alþýðubrauðgerðarinnar væri
svo slæmt að heilbrigðisnefnd
hefði ákveðið að loka þeim ef
þær yrðu ekki lagfærðar fyrir
1. des.
Haraldur Guðmundss. kvaðst
taka þessar upplýsingar Svein-
bjarnar með sömu varúð og allt
annað er hann segA.
Ármann
Áætlunarferð til Snæfells-
nesshafna og Búðardals í dag.
Flutningi veitt móttaka fram
eftir degi eftir því sem rúm
leyfir.