Þjóðviljinn - 21.11.1943, Blaðsíða 2

2
ÞffÓÐVIlifflNN
Sunnudagur 21. nóvember 1943.
í húsi samvinnumanna
íslenzkir samvinnumenn eiga hús
niður við Sölvhólsgötu. í hópi þess-
ara manna eiga allir íslenzkir
stjómmálaflokkar fylgjendur, eins
bezt sést á aðalfundi S. í. S. að
Hólum í Hjaltadal í sumar. Þar
sátu hlið við hlið í fundarstjóra-
sæti alþingismennirnir Sigurður
Þórðarson, fulltrúi Framsóknar, og
Jón Sigurðsson, fulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins, þar var Guðgeir Jónsson
forseti Alþýðusambandsins, sem er
Alþýðuflokksmaður eins og kunn-
ugt er, og þar var Sigfús Sigur-
hjartarson, svo nefnd séu dæmi. í
þessu húsi íslenzkra samvinnu-
manna hafa nokkrir pólitískir brask
arar boðið sér inn, þar halda þeir
fundi og gera samþykktir sjálfum
sér til skammar, og samvinnumönn-
um og öðrum sæmilegum mönnum
til óþurftar.
Tíminn segir frá
Að því er Tíminn hermir, hafa
braskarar þessir setzt í hús sam-
vinnumanna í síðustu viku og virð-
ast þeir Jón, sá er kjötið urðaði,
og Sveinbjörn, sá er kvað sér það
„sanna ánægju“ að neita kerlingum
í Reykjavík um smjör, hafa stjóm-
að innrásarliðinu.
Liðið gerði eftirfarandi samþykkt,
að því er Tíminn segir:
„Fundur Framsóknarmanna í
Revkjavík 18. nóv. 1943, lítur svo á,.
að sókn sú, sem nú er beint gegn
bændum og samvinnufélögum lands
ins með skefjalausum skrifum dag-
blaðanna í Reykjavík og framkomn-
um tillögum á Alþingi, um rannsókn
á félagssamtökum bænda, eignar-
námi á mjólkurstöðvum o. fl.
myndi reynast stórskaðlegt neytend
urr) í bæjunum, ef árangur bæri,
þar sem vitandi vits er að því stefnt
að hindra framleiðslu og sölu á
matvælum landbúnaðarins til bæj-
anna, neytendum sem framleiðend-
um til stórtjóns, og skapa með því
neyðarástand. Skorar fundurinn á
Alþingi að stöðva fram komnar til-
lögur í þessum málum“.
Samþykktin þarf ekki útskýring-
ar.
„Sóknin“ gegn samvinnu-
félögunum
Það er rétt athugað hjá þeim,
Framsóknarmönnum, að sótt er
býsna fast, og af þó nokkurri
kænsku gegn hinni óflokksbundnu
samvinnuhreyfingu. Á efstu hæðinni
' húsi okkar samvinnumanna hef-
ur Jónas hreiður,1 þar kennir hann
ungum mönnum Framsóknarfræði.
Á næstu hæð fyrir neðan er af-
greitt blað okkar samvinnumanna
„Samvinnan" — sami Jónas er lát-
inn nota það til baráttu gegn stjóm-
málaílokkum samvinnumanna, og
þá fyrst og fremst sósíalistum.
í þessu sama húsi heldur Fram-
sóknarflokkurinn fundi sína og ekki
greiðir hann húsaleigu fyrir fund-
arsalinn. Allt miðar þetta að því
að setja Framsóknarmerki á sam-
vinnuhreyfinguna og þar með hindra
útbreiðslu hennar. Samvinnuhreyf-
ingin er í eðli sínu ekki flokkspóli-
tísk. og henni er lífsnauðsyn að
starfa í samræmi við það, flokks-
streita Framsónkarmanna innan
samviHnuhreyfingarinnar hefur ver-
ið helzti þröskuldurinn á vegi henn-
ar til meiri þroska og útbreiðslu.
Það bezta, sem nú gæti hent sam
vinnuhreyfinguna, er að Framsókn-
armenn hættu hinni flokkslegu sókn
gegn henni, geri þeir það ekki, hlýt-
ur því enn að fara fram, sem verið
hefur, að hægt gangi að vinna henni
land við sjávarsíðuna, eða að sam-
vinnuhreyfing sjávarsíðunnar klofn-
ar frá samvinnuhreyfingu sveit-
anna.
Hvorugur kosturinn er góður.
„Sókn“ gegn bændum
Það er einnig rétt hjá Framsókn-
armönnum, að allhörð sókn geisar
nú gegn bændum. Aðalvopnið, sem
beitt er í þessari sókn, er að vekja
hatur milli bænda og verkamanna,
en samstarf þessara stétta þýðir
eflingu beggja. Þeir, sem stuðla að
illindum milli stétta þessara, sækja
gegn þeim báðum.
Meðal sóknaraðgerða má nefna:
Eyðileggingu matvæla, yfirlýsingar
' Sveinbjamar um að honum sé á-
nægja að því að neita Reykvíking-
um um nauðsynjavörur, og blaða-
útgáfa Framsóknarmannsins Gunn-
ars Bjarnasonar, þar sem hann með
al annars líkir bændum við Gyðinga
og borgarbúum við höfuðfjendur
þeirra, nazista.
Er þá Jónas sannleikurinn?
Gunnar þessi segir það hlutverk
sitt með blaðamennsku, að stíga á
vogarskálarnar með sannleikanum
þegar á hann halli. Blað hans,
„Bóndinn", virðist frá upphafi hafa
verið málgagn Jónasar, „Dagvinn-
an“ á Akureyri nægir honum ekki,
enda hefur Jónas skrifað mikið í
„Bóndann". Gunnar sýnist því hafa
fengið þar hlutverk að stíga á meta
skálamar með Jónasi, gegn Her-
manni. En er þá Jónas sannleikur-
inn?
Það verður eigi annað sagt,
en að útgáfa þessi fari mjög vel
af stað. Erindi Björns Sigfús-
sonar um íslenzkt mál hafa ver
ið afburðavinsæl, enda flutt af
manni, sem hefur bæði þekk-
ingu og víðsýni til að bera í
þessum efnum.
Bókin er 64 blaðsíður að
stærð í fremur litlu broti og á
erindasafnið að vera í því broti
framvegis.
Bókinni er skipt í þessa kafla:
Áttu vald á málinu? „Feyskj-
ur í skóginum“, Mannanöfn,
Farið rétt með — skiljið rétt,
Skógarnöfn, Uppruni orða og
setninga, Ornefnaslcýringar og
kveðjur og kurteisi.
HÆTTAN Á HNIGNUN
TUNGUNNAR
í bók þessari ræðir Björn Sig-
fússon meðal annars hættuna á
hnignun tungunnar og segir
svo:
„Enginn veit, hvað átt hefur
fyrr en misst hefur, og þess
vegna dettur fæstum nútíma-
mönnum í hug sú hætta, að
þjóðin gleymi svo miklu af orða
Frumvarpið um olíu-
geymana komið til
tiriðju umræðu
Frumvarp ríkisstjórnarinnar
um aðstoð við samlög útvegs-
manna til að koma upp olíu-
geymum, var samþykkt til 3.
umræðu í neðri deild í fyrradag.
Samþykkt var að fella út úr
frumvarpinu ákvæði þess efnis,
að almenn samvinnufélög hefðu
sama rétt í þessu efni og olíu-
samlög fiskimanna. Greiddu
Framsóknarmenn einir atkvæði
gegn því.
íhaldið var á móti 6. gr. frum-
varpsins, sem fjallar um rétt-
inn til að taka lóðir og lóðar-
réttindi, svo og olíugeyma, sem
eru í eign einstaklinga eða fé-
laga, eignarnámi, en sú grein
var samþykkt með 16 atkv.
gegn 7.
Síðan var frumvarpið í heild
samþykkt til 3ju umræðu.
Siðferðisbrot
í fyrradag kvað sakadómari
upp dóm yfir 48 ára gömlum
manni fyrir siðferðisbrot gegn
6 ára gömlu stúlkubarni.
Var hann dæmdur í fjögurra
mánaða fangelsi og sviptur
kosningarrétti og kjörgengi.
forða sínum á þessum sviðum
og öðrum, að hún verði and-
lega fátæk við það. En sú hætta
vofir nú yfir miklum hluta
hennar“.
„Hættan á fábreytni orðavals
og þroskaleysi í meðferð tung-
unnar væri hverfandi lítil, þótt
einhverjir færu að berjast fyr-
ir orðfæð, ef ekki væri önnur
hætta á bráðri þróun fábreytni
og þroskaleysis með yngstu kyn
slóðinni í Reykjavík og nokkr-
um öðrum stöðum, einmitt kyn
slóðinni, sem hefur framtíð
menningar okkar í hendi sér.
Vaxandi skólamenntun getur
unnið bug á þessari hneigð,
bægt frá hættunni, en engan
veginn er tryggt, að hún geri
það. Bókaval flestra nemenda
utan lexíulestrar bendir til þess,
að torsótt muni með prédikun-
um að umsnúa tízkunni, sem
hjá þeim er háðust kvikmynd-
um, og koma þeim vel á rek-
spöl að lesa bækur á kjarn-
bezta máli okkar. Þetta segi ég
ekki í ádeilskyni en til íhug-
unar. Beri ég saman Reykjavík-
ur unglinga með dálitla skóla-
Merk útgáfustarfsemí
Auðug tunga og menning
er fyrsta bókin í Erindasafni Útvarpstíðinda
Fyrir nokkru skýrði Þjóðviljinn frá því að útgefendur Út-
varpstíðinda, þeir Gunnar M. Magnúss og Jón úr Vör hefðu í
hyggju að hefja útgáfu ýmissa erinda, sem flutt hafa verið í út-
varpið.
Fyrsta heftið er nú komið út, Auðug tunga og menning,
og eru það erindi þau sem Bjöm Sigfússon hefur futt í útvarp-
ið um íslenzkt mál.
Athyglisverður árangur af
bólusetningu gsgn kfghósta
Níðurstöður úr skýrslu læhnanna
er önnuðust bólusetníngu í fyn*a
í síðasta tbl. Læknablaðsins skrifa þeir Níels
Dungal prófessor, Skúli Thóroddsen o g Hreiðar
Ágústsson um árangurinn af bólusetningu þeirri gegn
kíghósta, sem fram fór hér í fyrra.
Sýnir skýrsla þeirra að! 28,3% þeirra bama, sem
bólusett voru, fengu engan kíghósta, en aðeins 4,9%
þeirra, sem ekki voru bólusett sluppu við kíghósta.
Þungan kíghósta fengu aðeins 5,3% bólusettra
bama, en 11,5% óbólusettra bama.
Fer hér á eftir nokkur hluti fyrmefndrar grein-^
ar í Læknablaðinu.
Engar skýrslur var unnt að
fá frá læknum um bólusetning-
arnar og varð því að afla þeirra
með öðru móti. Eyðublöð voru
send foreldrum til útfyllingar,
með spurningum um bólusetn-
inguna og árangur af henni.
Með þessu móti fengust þó ekki
nothæf svör um meira en rúm-
lega 100 börn. Var þá það ráð
upp tekið, að ganga til foreldr-
anna og spyrja um bólusetn-
inguna og árangur hennar.
Tveir okkar (Sk. Th. og H. Á.)
fóru í húsin, þar sem mæðurn-
ar urðu alla jafna fyrir svör-
um. Þótt langt væri liðið frá
bólusetningunni (rúmt ár) var
furða hvað góðar upplýsingar
mæðurnar gátu gefið, því að
venjulega mundu þær nokkuð
nákvæmlega hvenær barnið
hafði verið bólusett og hve
langt var um liðið frá bólu-
setningu og þangað til það veikt
ist. Reynt var að ná í skýrslur
um sem flest óbólusett börn
til samanburðar, en vegna þess
hve mikið hafði verið bólusett
reyndust óbólusettu börnin til-
tölulega fá, ekki nema 122 alls.
Alls fengust skýrslur um 888
bólusett börn, langsamlega flest
á aldrinum 0—8 ára. Af þeim
voru 770 fullbólusett, en 118
veiktust áður en bólusetningu
var lokið, eða innan viku frá
síðustu dælingu.
í skýrslunum er gerður grein-
armunur á vægum, miðlungs-
þungum og þungum kíghósta.
Með vægum kíghósta er átt við
að barnið hafi engin sog feng-
ið. Með miðlungsþungum er átt
við að barnið hafi fengið 5—10
sog og með þungum að það hafi
fengið yfir 10 sog á sólarhring
eða- lungnabólgu.
Óbólusett böm.
Fjöldi %
Enginn kíghósti ... 6 4.9
Vægur kíghósti ... 60 49.2
Miðlungsþungur ... 42 34.4
Þungur ............ 14 11.5
Hita fengu 30 börn, eða
menntun og ýmissa landshorna
fólk, sem ég hef unnið með í
frumstæðu síldarþorpi. þá ber
orðauðgi landshornalýðsins af,
og eftir því virðist hugmynda-
auðgi fara.
Frh á 5. síðu.
31.1%. Meðaltími, sem börnin
voru veik, var 9,8 vikur. Lungna
bólgu fengu 4 börn, eða 3.3%.
Bólusett börn.
Fjöldi %
Enginn kíghósti . . 218 28.3
Vægur kíghósti . . . 381 49.5
Miðlungsþungur . . 130 16.9
Þungur 41 5.3
Samtals 770 100.0
Hita fengu 160 börn, eða 20%
Meðaltími, sem börnin voru
veik, var 8,1 vika. í 44 tilfellum
var meiri eða minni vörn við-
höfð, til að reyna að verja börn-
in smitun. Af þeim 218 börn-
um, sem talið er að engan kíg-
hósta hafi fengið, er ekki ugg-
laust nema 7 þeirra hafi feng-
ið kíghósta, því þau fengu lítils-
háttar hósta, en engin sog.
Lungnabólgu fengu 12 börn,
eða 1.6%.
Loks eru börnin, sem ekki
voru fullbólusett áður en þau
veiktust. Þau eru talin hér hálf-
bólusett. Sum veiktust strax eft-
ir fyrstu dælingu, önnur ekki
fyrr en eftir að fjórðu dælingu
var lokið, en innan viku frá
henni, svo að barnið er smitað
löngu áður en bólusetningunni
er lokið.
Hálfbólusett böm.
Fjöldi %
Enginn kíghósti . . 7 5.9
VægUr kíghósti .. . 77 65.2
Miðlungsþungur .. . 24 22.3
Þungur . 10 8.6
Samtals 118 100.0
Hita fengu 33 börn, eða 28%
Lungnabólgu fengu 6 eða 5.1%.
Niðurstöður.
Tölurnar sýna ótvírætt að
bólusettu börnin sleppa mun
betur en þau óbólusettu. Rúm-
lega fimm sinnum fleiri sleppa
alveg við kíghóstann ef þau
eru bólusett og færri fá hann
þungan eða miðlungsþungan.
Af bólusettu börnunum fá að-
eins 22.2% þungan eða miðlungs
þungan kíghósta, en 45.9 af
þeim óbólusettu. Færri bólusett
börn fá hita og lungnabólgu,
én hinsvegar styttist sjúkdóms-
tíminn ekki mikið hiá þeim
bólusettu börnum sem veikjast,
eða aðeins um 1.7 viku (18%).