Þjóðviljinn - 27.11.1943, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐVILJINN
Laugardagur 27. nóvember 1943
Arnfínntir tónsson;
Ungmennaeítirlitið
Þegar frú Vigdís Blöndal birti
ádeilu sína á barnaverndar-
nefnd, þóttist ég sjá, að þar
væri um einskonar könnunar-
ferð að ræða. Og mér datt þá
jafnvel í hug,’ að frúnni væri
ekki sjálfri ljóst hvaða hlutverk
hún var að leika og að verið
var að misnota áhuga hennar
fyrir velferð ungmenna hér í
bænum til þess að velta ávirð-
ingum ungmennaeftirlitsins yf-
ir á barnaverndarnefnd. Eg bið
frúna fyrirfram afsökunar, ef
þessi tilgáta mín er ekki rétt,
en verð þó jafnframt að játa,
að henni hefði þá gengið verra
til með árás sinni en ég gat
ætlað henni.
Eg hef áður getið þess, að
ungmennaeftirlitið hafi starfað
í blóra við barnaverndarnefnd
að því leyti, að það fór inn á
starfssvið nefndarinnar án þess
að hafa heimild til þess. Afleið-
ingin af þessu hefur orðið sú,
að barnaverndarnefnd var um
allt kennt, sem miður þótti fara
hjá eftirlitinu og hefur nefndin
jafnvel hlotið mikla óvild ein-
staka, ef ekki fjölmargra for-
eldra og ungmenna í bænum
fyrir verk, sem hún hefur aldrei
nærri komið. Það kom mjög
flatt upp á mig, þegar ég kynnt
ist hug stúlknanna á Kleppjárns
reykjum til barnaverndarnefnd-
ar, og ég þóttist alltaf finna, að
þær vændu mig um ósannindi,
þégar ég sagði þeim, að nefnd-
in hefði ekki fjallað um mál
þeirra og að mér væru þau al-
veg ókunn nema að því leyti,
sem ég hefði lesið skýrslur ung
mennaeftirlitsins.
★
Leiðrétting sú, er ég setti á
sínum tíma í Morgunblaðið við
fréttina um að heimilið á Klepp
járnsreykjum hefði verið lagt
niður, var því til þess gerð,
að mótmæla því, á eins vægan
hátt og frekast var unnt, að
barnaverndarnefnd bæri ábyrgð
á starfi ungmennaeftirlitsins.
Og þó bjóst ég strax þá við því,
að þessi hlutlausa leiðrétting
mundi koma illa við þá, sem
vildu láta almenning halda að
allt væri í lagi hvað ungmenna-
eftirlitið snerti; það væri að-
eins barnaverndarnefndin, sem
vanrækti störf sín og hún bæri
ábyrgð á því, sem miður færi
í þessum efnum.
Það var því síður en svo, að
fyrsta grein frú Vigdísar kæmi
flatt upp á mig, þó ég byggist
við henni úr annarri átt, en
raun varð á. Hinsvegar furðaði
mig a því; hversu djarflega frú-
in deildi á barnaverndarr.efnd-
ina, því hefði þeirri ádeilu ekki
verið mótmæit, þá var það þar
með opinberlega staðfest, að
nefndin væri ábyrg fyrir gerð-
um ungmer.naeftirlitsins, en
það gátu þeir ekki sæít sig við,
sem héldu að eftirliíið Heíði far
ið freklega út fyrir verksvið <
sitt og inn á staríssviö nefnd-
arinnar.
Það fór svo, að könnunar-
skrifi frá Blöndal var svarað
bæði af mér og frú GuðrúnU
Guðlaugsdóttur. Afleiðingin
varð sú að í dag kemur ung-
mennaeftirlitið fram á ritvöll-
inn í MorgimbÍaðinu í eigin
persónu. Sannleikurinn er sem
sé sá, að stofnunin með þessu
langa nafni er aðeins ein kona:
frk. Jóhanna Knudsen. Mur.
henni hafa þótt þetta nafn virðu
legra en hið eiginlega starfs-
heiti hennar, sem samkvæmt
skipunarbréfi hennar mundi
eiga að vera: lögregla eða götu-
lögregla.
★
Grein frökenarinnar er hóf-
lega rituð en svo löng, að ekki
verður reynt að svara henni
orði til orðs heldur leiðrétt það,
sem ég tel að ekki megi ómót-
mælt vera en mestu máli skipti.
Eg er frk. Knudsen sammála
um margt, sem hún segir um
nauðsyn ungmennaeftirlitsins
yfirleitt, en okkur greinir áreið-
anlega á um það, í höfuðatrið-
um, hvernig því skuli háttað og
hver eigi að vera tilgangur þess.
Þaðan stafar það, að ég tel, að
mjög alvarlegar misfellur hafi
orðið í starfi frk. Knudsen, svo
alvarlegar, að vafasamt sé að
sumar stúlkurnar, sem lentu á
vegum eftirlitsins, bíði þess
nokkurntíma bætur. Frökenin
virðist hihsvegar álíta að starf
hennar hafi verið gott og líta-
laust, eða a. m. k. að tilgangur-
inn hafi helgað mistökin, ef
nokkur væru.
Að því er mér nú skilst, hefur
ungmennaeftirlitið eingöngu
fjallað um hin svonefndu kyn-
ferðismál, þ. e. a. s. mál ungra
stúlkna, sem lentu á siðferðis-
legum villigötum, sérstaklega í
sambandi við hinn fjölmenna
her, sem dvalið hefur í landinu
undanfarin ár. Þessi mál eru
svo viðkvæm að ég hygg að
flestir, ef ekki allir, séu sam-
mála um, að um þau beri að
fjalla af hinni mestu nærgætni
og skilningi, hvað stúlkunum
viðkemur, og að ráðstafanir í
sambandi við þau megi aldrei
snúast upp í refsingu í nokkurri
mynd. Því var það, að þegar
barnaverndarnefnd var boðin
aðstoð frk. Knudsen, er ung-
mennaeftirlitið var skapað, að
nefndin tók ekki í mál að yfir-
færa neitt af vandasömustu
störfunum, svo sem yfirheyrslur
o. þ. h. frá sér og til ungmenna-
eftirlitsins, en lýsti sig að sjálf-
sögðu reiðubúna til samstarfs
við frk. Jóhönnu Knudsen „um
EFTIRLIT meö ungmennum í
bœnum“ og fól starfsmanni sín-
um að hafa samstarf við hana
um þau mál.
★
Menn greinir naumast á um
það, hver reginmunur er á því,
að hafa eftirlit með ungmenn-
um og að kalla þau fyrir rétt,
halda þeim í strangri yfir-
heyrslu klukkutímum saman,
og svipta þau síðan frelsi, stund
um svo umsvifalaust, að þau
voru flutt í gæzlu beint frá yf-
irheyrzlunni án þess að aðstand-
endur þeirra væru til kvaddir.
Bréfið frá formanni barnavernd
amefndar, sem frökenin birtir,
sannar þá staðhæfingu mína,
að rannsóknir mála og yfir-
heyrslur á þeim, hafi hún ekki
unnið í umboði barnavemdar-
nefndar heldur hafi hún í því
efni tekið sér vald, sem hún
ekki hafði.
Knudsen er sem sé ráðin til
starfs síns af lögreglustjóra, en
hann hefur ekki vald til að ann-
ast rannsóknir mála né fela
starfsmönnum sínum að fram-
kvæma þær. Og frá sakadóm-
ara gat hún eðlilega ekki feng-
ið neitt umboð til málarann-
sókna, þar sem hún var ekkert
á hans vegum. Verður því ekki
annað séð en að hún hafi tekið
það upp hjá sjálfri sér að yfir-
heyra unglinga og rannsaka mál
þeirra.
Og það er einmitt þetta, sem
að mínu viti er upphafið og höf-
uðorsökin að öllum þeim miklu
misfellum, sem orðið hafa a
starfi ungmennaeftirlitsins.
Skal nú vikið að nokkrum til-
fellum, sem ég tel sanna, áð
málatilbúnaður hafi verið hin
mesta „óhæfa“, eins og ég
nefndi það í fyrstu grein minni
um þessi máj til þess að forðast
sterkari orð, sem þó hefðu verið
réttmæt.
LÖGREGLAN OG
UNGMENNAEFTIRLITIÐ
Það héfur mjög einkennt
starfsemi ungmennaeftirlitsins,
hversu götulögreglunni hefur
verið beitt gegn stúlkunum, sem
í hlut áttu. Auðkenndir lögreglu
bílar og einkennisbúnir lögreglu
þjónar hafa mjög verið á ferli
fyrir eftirlitið til að sækja stúlk
umar og flytja þær milli staða
í bænum. Þannig veit ég dæmi
til þess að einkennisbúnir lög-
regluþjónar hafa komið á vinnu
stöðvar, þar sem stúlkurnar
unnu og fjöldi fólks var fyrir
og skipað þeim að koma tafar-
laust með sér eins og um þjóð-
hættulega stórglæpamenn væri
að ræðá. Þegar stúlkurnar voru
fluttar að og frá upptökuheim-
ilinu hér í bænum mun það
að jafnaði hafa verið gert í lög-
reglubíl og þær sem sendar
voru að Kleppjárnsreykjum
voru fluttar til skips í lögreglu-
bíl. Einnig þær, sem komu það-
an aftur, munu oftast hafa ver-
ir sóttar til skips af lögregl-
unni og það eins þó þær væru
að koma í bæinn til lækninga.
Þess munu og dæmi að stúlk-
ur, sem engin siðferðisbrot sönn
uðust á, hafi verið sóttar heim
til sín af einkennisbúinni lög-
reglu og fluttar heim aftur af
henni að lokinni yfirheyrslu hjá
frk. Knudsen.
Menn fari nú í eigin barm og
athugi, hvernig þeim mundi
sjálfum verða innanbrjosts, þótt
fullþroska séu, ef þeir gætu á
hverri stundu átt von á því að
götulögreglan svifi að þeim á
Misskilningur varðandi
hressingarheimilið fyrir
drykkjumenn
„Kunnugur“ skrifar Hannesi á
Hominu Alþýðublaðsins í gœr,
um Kleppsjámsreyki og Kumbara-
vog. Flest sem hann segir um
hressingarhælið fyrir drykkjumenn
að Kumbaravogi, er byggt á mis-
skilningi og hefði hann fremur átt
að kalla sig ókunnugan en kunnug-
an hvað það snertir, hvað sem hinu
hælinu líður.
„Hvor þessara stofnana hefur
kostað upp undir eina milljón“, seg-
ir „kunnugur". Ríkið hefur lagt
fram 30 þús. kr. til hælisins í
Kumbaravogi, en auk þess hefur
það borgað fyrir vistmenn, lögum
samkvæmt, eins og fyrir sjúklinga á
Vífilstöðum, þ. e. ' fjóra fimmtu
hluta af dvalarkostnaði, miðað við
5 kr. grunngjald á dag. Ekkert fram
yfir þetta hefur ríkið greitt til
Kumbaravogs. Þá telur „kunnug-
ur“ að vistmenn í Kumbaravogi
hafi þar ekkert fyrir stafni. Þetta
er ekki rétt. í sumar voru þeir við
garðrækt og heyskap eftir því sem
við varð komið, í vetur eiga þeir
kost á að nema og stunda bókband,
auk þess hirða þeir herbergi sin og
annast önnur hússtörf. Hinsvegar er
það rétt, að enn vanta nægilega
fjölhæf vinnuskilyrði við þetta 1
vinnustað þeirra eða inn á heim
ili þeirra, flytti á brott með sér
og stimplaði þá þannig sem a
m. k. grunaða um einhvern
glæp. Eg hygg að flestir muni
álíta að slík meðferð á börnum
geti haft ævarandi áhrif á sái-
arlíf þeirra og gangi glæpi
næst.
Og þó er ekki þessi saga öll
Ef það kæmi fyrir að fullorð-
inn maður væri sóttur af götu-
lögreglunni með þeirn hætti,
sem að framan segir. þá býst ég
við að það væri einsdæm, ef
ástæðan væri ekki sú, að hann
væri a. m. k. grunaður um að
hafa framið alvarlegt afbrot.
Hann mundi þó verða yfirheyrð
ur af manni, sem hefði óum-
deilanlegt vald til þess.
★
En öðru máli gegnir um ungu
stúlkurnar, sem lent hafa á veg-
um ungmennaeftirlitsins. Þær
eru fluttar til frk. Knudsen, og
yfirheyrðar af henni einni, oft
án þess að nokkur sé viðstaddur
sem borið geti um hvað þar fer
fram né komið í veg fyrir að
óhæfilegum aðferðum sé beitt
við yfirheyrsluna. Margar
þeirra hafa líka verið svo um-
komulausar, að þær virðast
engan málsvara hafa átt utan
dyra ungmennaeftirlitsins, Að-
eins skýrslurnar, sem frk.
Knudsen „tekur af stúlkunum",
eru til óyggjandi frásagnar um
það, sem fram hefur farið við
yfirh'eyrslurnar, en þær eru
líka með þeim hætti, sem ég
tel ekki samborið siðaðri þjóð,
því þær snúast fyrst og fremst
um það, að fá stúlkurnar til
þesíj að játa á sig sem flest af-
brot, tilfinningum þeirra er
fl«tt í sundur ögn fyrir ögn og
svo virðist sem reynt sé að
slíta upp með rótum úr hugar-
hæli, og einnig hitt, að ekki hafa
allir sem þangað hafa leitað verið
fúsir til vinnu, og þeim hefur ekki
verið til hennar þröngvað. Enn seg-
ir kunnugur, að „árangur“ af starf-
inu „verði enginn". Ekki er þetta
rétt heldur. Einn maður hefur til
þessa lokið vistartíma sínum að
Kumbaravogi. Hann hefur ekki
bragðað áfengi síðan hann kom
þaðan, hann stundar vinnu og lifir
í hvívetna fyrirmyndarlífi. Fjórir
menn hurfu burt frá Kumbaravogi
áður en þeir höfðu lokið þar um
sömdum tíma, tveir þessara manna
stunda nú vinnu sína sem reglu-
samir menn, og er það árangur
þeirrar hvíldar er þeir nutu austur
þar. Hinir tveir haía horfið að fyrri
lifnaðarháttum og gert starfinu
hjá fyfri drykkjumönnum hið mesta
ógagn, en í framtíðinni mun fyrir
það gert að vistmenn hlaupi frá
hælinu áður en þeir hafa lokið þar
umsömdum tíma.
Þeim sem stjórna hressingarhæl-
inu fyrir drykkjumenn er ljóst, að
hælið þarf að hafa á sér blæ góðs
heimilis og þar má hóflega vinnu
ekki vanta, og þegar menn koma
þaðan þurfa þeir að geta horfið að
vinnu á vistlegu heimili og í góð-
um félagsskap. Að öllu þessu stefna
þeir sem heimilinu að Kumbara-
vogi stjórna.
Kiumugur.
fari þeirra allt það, sem í dag-
legu tali er kallað blygðunar-
semi. Allt þetta sýnir, að stúlk-
urnar, sem hlut eiga að máli,
hafa í höndum ungmennaeftir-
litsins orðið svo réttlausar, að
segja má, að þær hafi verið orðn
ar utan garðs í þjóðfélaginu.
Og þó eru þetta nálega allt
börn, sem allir telja sig vilja
hjálpa og enginn vill kannast.
við að beri að refsa né með-
höndla sem sakamenn.
★
Þessi meðferð á ungmennum
er brot af því, sem ég kallaði
„ljóta sögu“ í fyrstu grein
minni. Og ástæðan til þess að
málin lenda út á þessa óheilla-
vænlegu braut er sú, að í stað
þess „að hafa eftirlit með ung-
mennum í bænum“ og vera
þannig götulögreglunni til að-
stoðar, fer frk. Knudsen inn á
svið barnaverndarnefndar og'
vinnur þar verk, sem hún hafði
ekkert umboð til — og gat naum
ast fengið umboð til að vinna.
Eg veit, að það má með nokkr
um rétti ásaka mig fyrir að hafa
ekki hreyft þessu máli opinber-
lega, að fyrra bragði, og játa
jafnframt, að ég ætlaði ekki að
gera það ef sú leiðrétting feng-
ist sem ég taldi nauðsynlega.
en hún var svo vel á veg komin,
áður en blaðaskrifin byrjuðu.
eins og ég gat um í síðustu
grein minni, að ég taldi mig
geta við unað. Það sem orðið
var, var ekki aftur tekið, og
ég áleit, að sízt yrði bætt fyrir
það, sem illa hafði farið með
blaðaskrifum. Það, að ég reyndi
ekki að hafa persónuleg áhrif
á starfsaðerðir frk. Knudsen í
þessum efnum, stafaði bæði af
því, að ég gat ekki viðurkermt
rétt hennar til rannsókna og
Frh. á 5. síðu.