Þjóðviljinn - 27.05.1944, Qupperneq 5

JÓÐVILJINN — Laugardagur 27. maí 1944.
!
gSJÓÐVILJIMðl
TJtgefandi; Sameiningarjlokkur alþýdu — SósíaUstaflokkurinn.
Ritstjórx: Sigurður Ouðmtmdsson.
Stjórnmálaritsijórar: Einar Olgeirsson, Sigjús Sigurhjartaraon.
Ritstjómarskrifstofa: Austurstrœti 1S, rími £870.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðmtíg 19, aími £18í.
Askriftarverðj I Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuífi.
Cti á iandi: Kr. 6.00 á mánuði.
Viking&prenl h.f., Qarðaatrœti 17.
Trygging lýðveldisins út á við
Stórblaðið „Times“ í Lundúnum hefur ritað ritstjórnargrein um
lenzka lýðveldið. Hefur Morgunblaðið birt útdrátt úr grein þeirri og
tað um hana. Þar sem vitanlegt er að „Times“ skrifar ekki út í blá-
in um mál þau, er það blað tekur til meðferðar, er r'étt að ræða þessa
: ein hins fræga Lundúnablaðs nokkru nánar. í grein þessari segir að
)kum svo (í þýðingu Morgunblaðsins):
„Akvörðun íslenzku þjóðarinnar er í alla staði endanleg hvað inn-
■ílandsfullveldi snertir, en það hefur enn ekki verið gengið frá sam-
andi íslands út á við“.
„ísland hefur hvorki her né flota og því hefur verið stjórnað und-
’ifarin fjögur ár í krafti viðurkenninga frá hendi Breta og Bandaríkja-
ianna. Fullveldið, sem landið nú hefur fengið, felur vafalaust í sér, að
ndið mun gera verzlunarsamninga að eigin ósk og er það ekki lítið
'riði fyrir þjóðina, sem að mestu leyti byggir tilveru sína á því, að
.ún fái hagkvæma markaði fyrir fiskinn“.
„En það hefur. eingöngu verið að þakka íhlutun Breta og Banda-
’kjamanna — íhlutun, sem þær þjóðir gerðu eingöngu til að vernda
na eigin þjóðlegu hagsmuni — að ísland hlaut ekki sömu örlög og
'anmörk, og í framtíðinni — ekki síður en i fortíðinni, verður ísland
ð tryggja sér stuðning erlendis frá“.
„Hið litla lýðveldi gefur því einstaklega skýra mynd af því hvað
■amvinnuöryggi“ (Collective security), hvernig sem því verður náð,
:un þýða fyrir smáþjóðirnar við vesturströnd Evrópu“.
Bað er rétt að vekja athygli á þrennu í sambandi við þessa grein
igþað, sem í henni felst:
í fyrsta lagi: Lað felst í þessu'viðurkenning á lýðveldisstofnuninni
íslandi, þar sem sagt er: „Ákvörðun íslenzku þjóðarinnar er í alla
aði endanleg hvað innanlandsfullveldi snertir“. Það er rangt hjá
Iorgunblaðinu að leggja þá meiningu í þessa grein, að einhver tregða
æri frá Breta hálfu að viðurkenna hina löglegu stjórnarskrárbreytingu
: íslandi. A. m. k. verður það síður en svo ráðið af þessari grein.
1 öðru lagi: „Times“ viðurkennir að afskipti Breta og Bandaríkja-
'ianna af íslandi hafi verið gerð „eingöngu til að vernda sína (= þeirra)
gin þjóðlegu hagsmuni“, —■ sem sé alls ekki til að vernda ísland. Þetta
issi maður að vísu, en það er gott að fá það viðurkennt svona afdrátt-
rlaust af slíku blaði sem „Times“.
En svo bendir „Times“ í þriðja lagi á það, að ísland verði „að
ryggja sér stuðning erlendis frá“, á hvað „sameiginlegt öryggi" þýði
rrir land vort og að það hafi hvorki her né flota, til að halda uppi
. ðveldi sínu út á við. „Vissi ég það, Sveinki“. — En það er engin ástæða
; 1 að móðgast við „Times“ út af þessari athugasemd. Hún er þörf
minning um að við lifum ekki í heimi réttarins enn sem komið er,
eldur valdsins — því miður. Og fyrst íslenzka lýðveldið hefur ekki
ald: her og flota — til að halda uppi frelsi þjóðarinnar, ef á hana er
. iðist, þá þurfum við að finna önnur ráð til öryggis sjálfstæði voru.
Frakkar voru eftir síðasta stríð sterkasta herveldi Evrópu. Þeir
iru samt fram á ábyrgð Bretlands og Bandaríkjanna á sjálfstæði og
iðhelgi Frakklands — og þótti það síður en svo niðurlæging að óska
.. íks, heldur eftirsóknarverð trygging.
Vér íslendingar eigum að óska eftir tryggingu þeirra þriggja stór-
elda, er nú hafa forustu hinna sameinuðu þjóða: Breta, Sovétríkjanna
' Bandaríkjanna á friðhelgi og frelsi lands vors, jafnvel fleiri þjóða.
iíkar yfirlýsingar væri þáttur í því öryggi, sem vér verðum að skapa
lenzka lýðveldinu út á við, — þáttur í því sameiginlega öryggi, sem
náar sem stórar þjóðir þurfa að skapa sér upp úr þessu stríði.
Þetta er eitt af þeim mörgu utanríkismálum, sem þarf að athuga
í sambandi við lýðveldisstofnun vora.
Kennaramenntun á Bretlandi
Laugardagur 27. maí 1944. — ÞJÓÐVÍLJINN
ar orku til að sjúga í sig næring-
arefni, og þær fá hana með því að
brenna fæðu alveg eins og kýrnar
fá sína orku til að ganga og éta.
— Efnabreytingarnar í kúnum og
grasinu eru svo líkar, að hægt er
að fræðast um annað með því að
rannsaka hitt.
Ei’fðalögmál dýra og jurta eru
framúrskarandi lík. — Sumar arf-
gengisreglurnar er auðveldast að
at.huga í jurtum, aðrar í dýrum.
— í góðu erfðafræðinámi ætti að
taka jurtir og dýr fyrir á víxl. —
Til dæmis hefur skyldleikaæxlun
bæði góðar og slæmar afleiðingar.
Auðveldast er að athuga þær í
skýrustu mynd skyldleikaæxlunar,
nefnilega sjálffrjóvgun, sem er
möguleg í flestum jurtum, en í
mjög fáum dýrum.
Ef á hinn bóginn er þörf fyrir
mikinn fjölda 'einstaklinga, er
miklu auðveldara (sérstaklega í
London) að ala upp þúsund smá
skordýr í tíu mjólkurflöskum en
að rækta þúsund liveiti- eða
baunaplöntur. Og sú staðreynd, að
Á næsta ári á að hækka skóla-
skyldualdurinn til 15 ára og til 16
ára einhvern tíma. Breytingartil-
laga um að hækka hann upp í 16
ár 1948 var felld með naumindum
í neðri deildinni, að nokkru leyti
með þeim rökum, að ekki mundi
verða nóg af kennurum.
Ég hef sérstakan áhuga fyrir
þessu af því að ég er háskólakenn-
ari og eitt af aðalverkum mínum
ætti að vera að mennta tilvon-
andi kennara.
Ég mundi helzt vilja, að allir
framhaldsskólakennarar tækju há-
skólapróf. Það er ekki hægt að
kenna vel neinn hlut nema kenn-
arinn viti töluvert meira um hann
en hann þarf vanalega að kenna.
Þá getur hann svarað spurningum
nemendanna og um fram allt get-
ur hann þá sýnt þeim í stórum
dráttum hvernig viðfangsefnið er
tengt öðrum greinum þekkingar-
innar og þjóðfélaginu.
Ef menntun kennara á að verða
eitt af aðalverkefnum háskólanna,
verða þeir að haga kennslu sinni
eftir þessari nýju þörf.
Ég fæst við að kenna líffræði.
Neinendur í Lundúnaháskóla,
sem hafa áhuga á lifandi hlutum,
eiga um tvennt að velja. — Þeir
geta tekið almennt próf í premur ^vwwwwwwwwwwwwwwwwswwvwvwvwtfvwww^
vísindagreinum, svo sem dýra-1
fræði, grasafræði og efnafræði, eða kynin eru aðskilin í flestum dýr-, Bezt væri að allir vísindakenn-
rannsóknum geta raunverulega
skilið, hvernig visindin þróast.
Þeir öðlast líka meiri nákvæmni
en mögulegt er í flýtisverki því,
sem fer á undan prófum. •— Um-
fram allt geta þeir lært þann góða
sið að rannsaka hverja kenningu
og reyna að afsanna hana áður en
maður fellst á hana, sérstaklega ef
það er kenning, sem manni lízt
vel á.
Vísindin þróast svo ört, að við-
bótarnámskeið eru bráðnauðsyn-
leg. Margir skólakennarar eru enn
þó að kenna það, sem þeir lærðu
fyrir um 30 árum síðan, þó að
sumt af því hafi reynzt rangt, og
rnikið af því megi nú kenna í ein-
faldari mynd.
Auðvitað er líka um framfarir
að ræða í sagnfræði og 'öðrum
fræðigreinum, en það er miklu
auðveldara að fylgjast með fram-
förum þeirra með því að lesa bæk-
ur og tímarit, þar sem aftur á móti
ekki er hægt að kenna vísindi nema
með sýningardæmum og tilraun-
riJWWVWl T*r EFTIR
í
\. B, S, Haídanc
sérstakt próf í einni grein, svo
sem dýrafræði, með minni þekk- j í sama einstaklingi, veldur því að
ingu á hinum greinunum. Prófið dýraerfðirnar eru enn margbrotn-
er þá eingöngu kennt við sérgrein-
ina.
Auk kennara ættu landbúnaðar-
ari.
vísindamenn að vita töluvert bæði r*ki nattúrunnar sem þjóðfélags-
um plöntur og dýr. T. d. verða heild, bæði jurtir og dýr. Á-
þeir, sem hafa rótarávaxtaræktun
fyrir sérgrein, ekki aðéins að vita,
hvernig eigi að rækta þá og þroska,
heldur líka þekkja vel skordýr þau
og önnur dýr, sem ásækja þá.
Mjólkurbúasérfræðingar eiga
ekki aðeins að vita allt um kýr,
heldur vera líka fróðir um fóður-
jurtir og aðferðir til að efla gæði
þeirra. Hvorir tveggja ættu að milli Þcirra' Til dæmis eru Það
kunna eitthvað í gerlafræði til að;el)ki einungis kanínurnar heldur
þeir geti barizt gegn jurtasjúk
um, en sameinuð í flestum jurtum arar framhaldsskólanna kæmu aft-
ur í háskólana á námskeið á 5 ára
fresti eða svo. — Enn eru ekki
nógu margir kennarar eða næg
skilyrði í háskólanum, til þess að
þetta sé mögulegt. En ef fræðslu-
málin þróast eftir þeim grundvall-
arreglum, sem gert er ráð fyrir í
hinni ný-útkomnu hvítu bók, ætt-
Ecology kallast fræðigrein sú,
sem er í því fólgin að rannsaka
kveðið svæði er tekið fyrir, mýri,
engi eða stöðuvatn, og er byrjaðjum við að komast á þetta 'stig á
á að semja skrá yfir jurta- og dýra-
tegundirnar ásamt lauslegri ágizk-
un um tíðni þeirra á mismunandi
árstímum.
Því næst er athugað hvaða teg-
undir lifa á öðrum, og þá á hverj-
um, og hvernig samkeppnin er
dómum og rannsakað mjólkursýn-
ishorn. 4- Margir kennarar við
Lundúnaháskóla eru því að ræða
1 líka vírormarnir niðri í moldinni,
sem kunna að keppa við kýrnar
um grasið á enginu.
næstu 12 árum.
Ilér hef ég skrifað um mitt eigið
fag, en ef ég væri sagnfræðingur
eða málfræðingur, landfræðingur
eða náttúrufræðingur, mundi ,ég
komast að likri niðurstöðu.
Við munum því aðeins fá það
fræðslumálakerfi, sem börn okkar
eiga skilið, ef háskólarnir eiga sinn
þátt í því. Og þetta verður því að-
eins mögulegt, að fleiri og fleiri
kjósendur skilji, að fyrsta flokks
Bakteríur í jarðveginum geta framhaldsmenntun fyrir börn
möguleika á að taka upp kennslu eyðilagt ýmislegt það, sem ann- þeirra er ekki óhóf, né heldur tíma-
á líffræði sem heild undir próf. ars mundi auka grasvöxtinn. Sílin eyðsla, eins og Sir Herbert Willi-
Það mundi verða miklu fullkomn- j * vatninu geta líka alveg eins orðið anig í neðri deild þingsins, heldur
ara nám núna en það hefði getað ormum mnan í sér að bráð eins og 1 nauðsynlegur undirbúningur fyrir
orðið um síðustu aldamót vegna j gcddiirium.
hinnar auknu þekkingar á efnum,
sem liggja á mörkum jurtaríkisins
og dýraríkisins.
Eitt af þeim er lífefnafræði
(bioehemistry).
Við þörfnumst góðrar mjólkur
til að sjá okkur fyrir fyrsta flokks
Loks eru bakteríur, sem ekki
aðeins valda sjúkdómum, heldur
líka allskonar efnabreytingum, sem
okkur hættir til að skella saman í
citt að kalla hrörnun eða rotnun,
mjög mikilvægar í jarðveginum.
En eins og stendur eru það aðeins
þjóðfélagsborgar,a.
eggjahvítuefni, sérstaklega handa' læknisfræðinemar, sem rannsaka
börnum og unglingum, sem eru að þær ítarlega, en allir liffræðingar
ættu að vita eitthvað um þær.
Þetta er ein af ástæðunum til
Yfirlýsing ameríska stórblaðsins „New York Times“, um að veldi
' au er ráði við Atlantshaf, „hljóti að ráða fyrir íslandi og nota landið
■i á þau sé ráðist" sýna það berlegast hve nauðsynlegt okkur það er,
1 vera á verði og gera allt, sem í okkar valdi stendur, til þess að tryggja
iðhelgi landsins og frelsi lýðveldisins gegn ásælni, hvaðan sem hún
..emur og undir hvaða yfirskyni sem hún kann að vera framin.
vaxa.
En kýrnar geta aðeins framleitt
mjólkureggjahvítuefnið úr eggja- þess, að líffræðinámskeið ætti að
hvítuefni því, sem er fyrir hendi j vera miklu meira en samsetning
í grasinu, sem þær éta, og grasið úr jurtafræðinámskeiði og dýra-
getur því aðeins myndað það, að fræðinámskeiði, og ég vona, að við
nóg sé U1 í jarðveginum.
En þó að kýrnar og grasið séu
ólíkar lífverur að lögun, þá eru
efnasamböndin og efnabreyting-
arnar í þeim líkari en álitið var
til skamms tíma.
Til dæmis þarfnast grasræturn-
getum byrjað slíkt námskeið í
London áður en líður á löngu.
Mér litist vel á, að væntanlegir
líffræðikennarar við framhalds-
skóla tækju þátt í rannsóknum svo
scm eins og um tvcggja ára tíma.
Aðeins þeir, scm liafa tekið þátt í
Guðm. V. Kristjánsson
I
Framh. af 2. síðu.
af sér chlstæðan þokka hér á meðal
vor íslendinga, var sprottinn af
nánum kynnum við ágæta menn-
ingu, scm reyndar er sögð jafn
eldri. 111 örlög hafa bægt frá oss
kynnum af fjársjóðum Indialands
og annarra Austurlanda, cn skáldið
meðal íslenzkra málara, Jóhannes
Kjarval, gerði mynd af hugmynd-
um þeim er Guðmundur gaf hon-
um um þá (að ég hygg) og gaf
honum. Sú mynd má með engu
móti týnast, hún er mynd af ljóm-
andi dýrgripum og sjálf Ijómandi
dýrgripur í íslenzkri myndlist.
Máljríður Einarsdáttir.
Verkamenn vita
hverníg ber að um-
gangast slíka menn
Að aflokinni þeirri deilu, er Al-
þýðusambandið átti í við ríkis-
stjórnina, og lauk með fullum
sigri samtakanna, fékk stjórn Al-
þýðusambandsins sent í ábyrgð
svohljóðandi bréf:
„Iláttvirt stjórn Alþýðusam-
bands íslands!
Þar scm ég, þann þriðja þessa
mánaðar, er rekinn heim frá vinnu
minni af fulltrúum Alþýðusam-
baridsins, og bönnuð vinna við mitt
verk, um óákveðinn tíma, og þar
sem hinn óákveðni tími reyndist
að verða 12 dagar (virkir) og skaði
minn við þetta verður sem næst
800 kr. — átta hundruð krónur, —,
sem er stórfé á minn mælikvarða,
og þar sem nú þetta atliæfi er allt
ólöglegt, þá leyfi ég mér hér með
að krefjast fullra bóta fyrir það
tjón, er ég hef af þessu hlotið eða
kann að hljóta.
Mjög væri æskilcgt að heyra
svar ykkar við fyrsta tækifæri, því
hin lagalega leið er oft seinfarin,
en liana legg ég út á, ef mót von
minni þið neitið bóta.
Virðingarfyllst,
(undirskrift)“.
Vegna þess að lialdið var, að
maður þessi hefði gert kröfu til
skaðabóta í algeru athugaleysi, eða
verið att til þess af sér verri mönn-
um, var hann beðinn að koma til
viðtals í skrifstofu sambandsins,
hvað hann og gcrði. Var mannin-
um gefinn kostur á að fá bréfið til
baka, án þess að það væri birt í
blöðum eða sent til verkalýðsfé-
laganna þeim til athugunar, en því
boði hafnaði maðurinn, og vildi fá
annað hvort já eða nei um það
livort skaðabætur yrðu greiddar.
Að sjálfsögðu var manninum gefið
neitandi fevar.
Maður þessi, sem er bílstjóri,
segist vera félagsbundinn í Vcrka-
mannafélaginu „Báran“ á Eyrar-
bakka, og gæti ég búizt við, að
verkamönnum þar þyki sér lítill
sómi sýndur með framkoinu þessa
félaga síns, enda eiga þeir áreiðan-
lega enga sök þess, að krafan er
fram komin.
Fyrirbrigði sem þetta má lieita
alveg einstakt í sögu verkalýðs-
samtakanna íslenzku, að verka-
maður geri kröfu til samtakanna
um skaðabætur vegna vinnutaps í
verkfalli, og þá sérstaklega þar
sem verkfallið færði vegavinnu-
mönnum víða um land stórhækk-
að kaup, og þeim öllam að ein-
liverju leyti auknar kjarabætur.
Að svo stöddu verður nafn
mannsins ekki birt, en ef liann ger-
ir alvöru úr hótun sinni um máls-
höfðun, mun það að sjálfsögðu gert
Maður drukknar
í Keflavík
Það slys vildi til í Kefiavík
aðfaranótt s. I. miðvikudags, að
maður að nafni Snorri Karlsson
ók bifreið í sjóinn í Keflavík
og drukknaði.
Lík Snorra fannst á floti
morguninn eftir. Skipverjar á
„Guðmundi Þórðarsyni“ fundu
líkið þegar þeir komu úr róðri.
— Karl, faðir snorra, er einn
af skipverjum á Guðmundi
Þórðarsyni.
Eigi er vitað á hvern hátt
slysið hefur gerzt, en þar sem
bifreiðin fór í sjóinn er 8—10
metra dýpi.
WWWVWWWVWUWWWW^^WWV^^JWWWWWWUWWV
Þegar slðasla umferðin á skákmótinu i 2. c2—d g7—g6
Kemeri í Lettlandi 1939 hófst, voru þeir 3. Rbl—cS d7—cL5
efstir Flohr og Szabo með 11 vinninga i. Rgi—13 BfS—g7
hvor, en næslir voru Mikenas og Stahl- 5. Ddl—b3 d5Xci
berg með 10'A yinning. Flohr tefldi við 6. Db3Xci 0—0
Mikenas og vann og varð þannig efstur 7. e£—ei c7—c6
með 12 vinninga, Stahlberg gerði jafntefli 8. Bjl—cíZ 67—66
og fékk 11 vinuinga, en Szabo tapaði fyrir
Feigin og birtist sú skák hér með athuga-
semdum eftir Kmoch.
Szabo er Ungverji og einn af beztu
skákmönnum Evrópu, en Feigin er Letti
og hefur lengi verið einn 'af fremstu skák-
mönnum þar í landi.
M. Feigin.
HVÍTT:
1. d£—dí
L. Szabo.
SVART:
Rg8—j6
EflnliniiilimsIIsHsifllsltnds
Únotaleg ummsli í New Yrok Times
Frá utanríkisráðuneytinu.
„The Economist" birtir 20.
maí grein um sjálfstæðismál
íslands. Er aöalefni hennar á
þessa leiö:
„Eitt af athyglisveröustu
fyrirbærum í stjórnmálum og
milliríkjamálum Noröur-Ev-
rópu er samband þaö milli ís-
lands og Danmerkur, sem nú
á að binda'' enda á samkvæmt
uppsögn af íslands hálfu. Það
hefur ekki komiö fyrir síöan
1905, er Noregur skildi viö Sví
þjóö, aö tvö ríkk skildu skipt-
um á svo friðsamlegan hátt.
Svo stendur aftur á móti á um
þessar mundir, aö kringum-
stæöur valda því aö erfitt er
að skilja þróunina innan ís-
lands á liöinni öld, því að ís-
land, sem nýtur amerískrar
herverndar og sjóherverndar
Bretíands, myndi undir öllum
kringumstæöum hafa full-
komna og rettmæta ástæöu
til að slíta tengsl viö Dan-
mörku, sem hernumin er af
ÞjóÖverjum. Enda eru einu
rökin fyrir því aö fresta skiln-
aöi eins og konungur hvatti
til, þau aö aögeröir íslands
kynnu • aö valda misskilningi
erlendis“.
Blaðið rekur síðan í stórum
diáttum sögu sjálfstæðisbar-
áttu íslendinga og helztu á-
kvæöi sambandslaganna, þar
á hneöal uppsagnarákvæöin, og
segir síöan:
„Uppsagnarákvæöiu eru
skýr viðurkenning á þeim
metnaöi, er íslendingar ala eft
if íullu sjálfstæöi og á því
hversu óhjákvæmilegt þaö
væri aö ríkin skildu, ef ófriö-
arhætta héldist milli stór-
velda.
Reynsla Napóleonsstyrjal'd-
anna og tveggja stórstyrjalda
á þessari öld hefur sýnt, aö
hvenær, sem til ófriöar dreg-
öllum skipulagsbundnum verka-U1’ rýtur landfræöilegur aö-
mönnum til fróðleiks. skilnaður hiö pólitíska sam-
Jón Sigurðsson. úand, enda hafa ísland og
Danmörk jafnan neyözt til aö
fara sína ,leiö hvort, þegar svo
stóö á. Danmörk getur ekki
brotizt undan áhrifasvæöi
meginlandsins, fremur en ís-
Hindrar hrókun hjá hvítum vegna 9.
.... BaG; 10. D—, BXe2; 11. RXe2,
RXe4. Aftur á móti fær svartur nú veikt
peð á c-Iínunni.
9. Dci—d3
Ekki gott. Betra vax BaO.
10. 0—0
11. ci—c.5!
Rj6—h5
RbS—d7
Ilótar gi með mannsvinuing. Svartur
kemst nú í alvarleg vandræði.
11.......
18. h£—hS
13. Hjl—dl
U. di—d5!
Rd7—bS
Jig7—hS
Rh5—g7
Ef nú 14....... cXdð, þá 15. Dxd5,
Dxd5; 16. RXd5 (hótar RXe7 mát), Rc6;
17. Bb5 og vinnur.
U......
15. DdS—eU
16. Rc3Xd5
Bc8—b7
c6Xd5
Hótar að vinna þegar í stað með 17.
f Rf6f, eXfö; 18. Dxb7. Jafn vonlaust fyr-
hersveita jr svarUin er að drepa á d5 vegna 17.
Hxd5.
16.......
17. Rj3—g5!
Rg7—eö
Hótar m. a. 18. RXe6, fXe6; 19. Rf6f,
eXf6; '20. Dxb7 og vinnur.
17.......
18. Be2—j3
Dd8—d7
Leikfclag Rcykjavilcur biður fasla frum-
sýningargesti að sækja aðgöngumiða sína
i dag milli kl. 3 og 5 að frumsýningu á
„Paul Lange og Thora Parsberg", sem verð-
ur á annan í Hvítasunnu.
land undan áhrifum mesta
stórveldis þessa stríðs. Enda
fór svo aö þégar Þjóðverjar
réðust inn í Danmörku í apríl
1940, gat konungur eigi rækt
skyldur sínar hvaö ísland
snerti“.
Þá er getið í greininni her-
náms Breta og
Bandaríkjanna, og um yfir-
lýsingu bandamanna segir á
þessa leiö:
„Stjórnir Bandaríkjanna og
Bretlands hafa einnig lýst yf-
ir fullu sjálfstæði og sjálfsfor-
ræði íslands, enda lofaö aö
beita fyllstu áhrifum í þá átt
aö fá allsherjar viðurkenn-
ingu fyrir sjálfstæði þess viö
friðarsamningana. Á þennan
hátt hefur afstaða Breta og
Bandaríkjanna verið tryggö
til þeirra raöstafana, er ís-
lenzka stjórnin hyggst gera,
og eins og sakir standa skipt-
ir fátt annaö miklu máli frá
pólitísku sjónarmiði“.
í greinarlok er síöan skýrt
frá þeirri breytingu kjördæma
skipunar, er nýlega var gerð,
svo og frá stjórn og flokka-
skiptingu.
„New York Times“ hefur
birt forystugrein um sam- og búa við lítin mun efnahags,
bandsslitin, og er greinin, sem1 og sýnist þá augljóst að jafn
nefnist „íslenzka lýðveldið", á vel hinum hugljúfasta kon
Stöðugt nýjar hótanir. T. d. RXe7f.
1S......
19. Dei—U!
£0. Rg5 X h7
IljS—dS
Re6—{8
Gerir út um skákina. Ef 20...Rxk7,
þú 21. Rxe7f.
Málsmr Suia lelðréttip
Vegna ritgerða varðandi lýðveld-
isstofnun á íslandi og afstöðu Svía
til hennar, eftir Sviann frk. A. Z.
Osterman (Alþbl. 23. maí) og rit-
stjóra Ttmans (Tíminn 25. maí),
þar sem tekið er máli Svía gegn
íslendingum, vil ég leyfa mér að
bera fram þá leiðréttingu, að því
er mig snertir, að hvergi í ritum
mínum samanlögðum er hægt að
finna nokkurt orð hinni sænsku
þjóð eða nokkrum sænskum manni
til hnjóðs, þaðan af síður ummæli
í þá átt, sem frk. Osterman kall-
ar „hatrömm ummæli“ um Svía
og ritstjóri .Tímans kallar „óhróð-
ur“ um Svia. Þessar æsingatilraun-
ir frökenarinnar og ritstjórans í
þeim tilgangi að þóknast málstað
Svía gegn íslendingum, eru byggð-
ar á hreinum uppspuna og eiga
því enga átyllu í veruleikanum.
Ilins er skemmst að minnast að
þegar storblöð Svía, er tiilka 'al-
menningsálitið þar í landi, hófu
dólgsleg skrif um íslenzku þjóðina,
þar sem lýst var yfir „óbeit“ Svía
og „andúð“ á okkur íslendingum,
og okkur brugðið um stirðbusa-
skap og skort á mannasiðum á-
samt mörgu fleira af því tagi,
vegna máls sem er með öllu óvarð-
andi Svía, þá gat ég þess í einni
setningu í blaðagrein að við ísr
lendingar kærðum okkur ekki mik-
ið um að kynnast þessari þjóð sem
stendur.
Forlögin hafa viljað að við hefð-
um engin samskipti við þjóð þessa
á liðnum öldum og litla kunnleika
á henni, nema rétt að nafni, utan
okkur var einu sinni sendur hing-
að sænskur erkibiskup frá Upp-
sölum til að taka við biskupsdómi
í Skálliolti, Jón að nafni Gerreks-
son.
Ég tel engan vafa á því, að við
höfum farið mikils á mis í fortíð-
inni að hafa ekki átt því láni að
fagna að kynnast þessari ágætu
þjóð betur, en ef kunnleikar eiga nú
að hefjast um leið og hið unga
lýðveldi rís með því að helztu mál-
gögn sænsku þjóðarinnar keppist
um að lýsa andúð sinni á okkur
íslendingum, þá sýnist mér hvor-
ugum óhapp þó upphaf viðurmæla
frestaðist enn. II. K. L.
Leíbfélagtð
Pnl Diiií di nora Parstero
éftír Bídrnsfjcrne Bjðrnson
Á annan í hvítasunnu hefur Leikfélag Reykjavíkur frumsýn-
ingn á leikritinu Paul Lange og Thora Parsberg eftir Björnsson
með frú Gerd Grieg í hlutverki frk. Parsberg, en frúin er jafn-
framt leikstjóri og hefur unnið að uppsetningu þessa leiks síðan
í haust.
Upphaflega var ætlunin að hafa
frumsýningu í febrúar, en það
fórst fyrir af óviðráðanlegum
80......
21. Rh7xj8
£2. Bcl—g5
RbS—c6
HdSXf8
Ennþá sterkara en 22. RÍ6f, sem svartur
myndi svara með 22.........BXf6.
28.........
23. Bg5 X c7
Dd7—e6.
og svartur gaf.
þessa leið:
„Ákvöröun íslenzka lýð-
veldisins að slíta hollust við
ungi kunni aö vera þeim of-
aukið.
íslendingar eiga sér glæsi-
Kristján Danakonung og ; lega sögu og höfðu góöa reyn-
stofna sjálfstætt lýöveldi berj slu af lýöveldi fyrir meira en
aö á þeim tíma aö þaö mun þúsund árum. Síðan gekk á
hryggja marga Dani. En1 ýmsu, meðan þeir voru þegn-
samband þaö, sem falizt hef-
ur í sameiginlegri hollusiu ís-
lendinga og Dana viö sö.nu
konungspersónuna, hefur ver-
ið fátt annað en táknið eitt.
Viðskipti íslands voru fyrir
stríð meiri viö Þýskaland en
viö Danmörku og meiri viö
Bretland en viö Þýskaland.
Tilfinningatengslin voru sterk
ari, en þó lifði endurminning-
in um fyrri aldir,
ísland var hjálenda
,stætt vilja sínum. Þar viö
bættist aö íslendingar eru lýö
frjáls þjóð, óbrotnir í háttum
1 ar sambands Noregs og Dan-
metkur, þegnar Noregs og
þegnar Danmerkur. 1918 hlutu
þeir jafnrétti viö Danmö'’ku,
svipaö því sem samveldislönd
Breta hafa, og var konunf:-
dæmið þá eina tákn sambauds
ins. Þjóöin er öfsmá; fólks-
fjöldi Vz minni en borgarinn-
ar Richmond, en byggja land,
sem er svipað Virginíu-ríki aö
þegar j stærð. Þó eiga þeir menningu
gagn- og þjóðarvitund, og það er ó-
hugsandi, aö Danir muni
hyggja á neinar þvingunar-
Framhald á 8. síðu.
Kæktunarhugleiðingar
f rarnn. «i 2. síöu.
bletti af svokölluðum eigendum
þeirra, að á þá megi helzt enginn
stíga, heldur séu þeir þeim og
þeirra fólki til augnayndis.
Talsvert er nú orðið ræktað hér
í bæ og í grennd af grænmeti, eink-
um tómötum. Þó er það langt frá
því að vera nóg, ef verð á þeirri
vöru væri hæfilegt. Tómata og
ýmsar káltegundir þarf að fram-
leiða í stórum stil, svo að allir geti
fengið nægju sína af því, þann
tíma sem það er fáanlegt, eins þeir,
sem minnsta hafa kaupgetu. Skil-
yrðin eru frábær frá náttúrunnar
hendi þar sem eru liverirnir. Okk-
ur er ekki nóg, að nokkrir menn
framleiði það mikið að þeir geti
vel lifað á afrakstrinum. Við þurf-
um stórframleiðslu fyrir fjöldann.
23. maí 1944
Bjóm Guðmundsson frá Fagradal.
Skrifið Æskulýðssíðunni
Framh.af 3. síðu
kannski vakið annað ungt fólk
til meðvitundar um stöðu sína
í þjóðfélaginu og skyldur við
mannkynið
Byrjið nú strax í dag og skrit
ið Æskulýðssíðunni um áhuga-
mál yklcar, þau eiga erindi tii
allrar hinnar íslenzku æsku.
Utanáskrift Æskulýðssíðunnar
er: „Æskulýðssíðan" Skólavörðu
stíg 19. Reykjavík.
ástæðum. — Æfingar lágu því
niðri þar til í byrjun maí, en
þá hófust þær að nýju og hefur
síðan verið unnið sleitillaust.
Hlutverkaskipting er gannig:
Frú Gerd Grieg leikiíjr frk.
Thoru Parsberg, Vajurí Gísla-
son leikur Paul Lange, ^Brynj-
ólfur JóhannessoÁ'1 Kijmmer-
herrann, Gestur Pálssori Arne
"Kraft, Jón Aðils Östlie, $ímelía
Borg frú Ban, Haraldur^Björns
son Balke stórþingsmann^ Ævar
R. Kvaran Sanne, Tómáþ Hall-
grímsson Pienne, Váldimar
Helgason Ramm, — aijlk þess
eru milli J3*ogmánns í öðr-
um þætti, sem eru v
ugestir
hjá frk Parsberg^má þ^r telja
fl
Pétur Jónssoaa^ SE&rus ! ngólfs'
son, Gunnar Bjarnason c. fl. —
Lárus Pálsson leikur Storm
gamla afa Thoru, en har n varð
að hlaupa inn í það h utverk
með örstuttum fyrirvar i fyrir
annan leikara sem varð skyndi
lega að hætta vegna j ess að
heimilisástæður leyfðu ekki.
Búningar þeir sem fri Grieg
leikur í, eru saumaðir í Ijondon
og eru þeir mjög glaésilegir.
Vilhjálmur Þ. Gíslason hefur
þýtt íenonh’ ’<Fei%x Finne.
norskur IptahiIsiðuS í London,
gerði uppdræui að leilÁviðinu,
en Láfiis HÍflgpl|g?pp.ýieáir unn-
ið úr]feSPAhéíS9bBie |
Þar sem nú er orðið &vo álið-
ið má'^era' rað fyrir aíeins fá-
einurrTsyningúm. v"~*