Þjóðviljinn - 06.07.1944, Qupperneq 4

ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 6. júlí 1944.
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistajlokkurinn.
Ritstjóri: Sigurður Guðmundsson.
Btjórnmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, simi 218ý.
Áskriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Úti á iandi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastrœti 17.
Hvað líður uppsetningu nýju vélasam-
stæðnanna við Ljósafoss?
Reykvíkingar eru orðnir langeygðir eftir rafmagnsaukning-
tmni, sem þeim var lofuð að kæmi eftir nýár í vetur og ekki er
komin enn.
Hvað veldur þessum töfum?
Fyrst er búizt við að allt verði í síðasta lagi tilbúið í febrúar,
svo í maí — og nú er kominn júlí og rafmagnsaukningin^ókomin.
Vitanlegt er að víða bíða menn eftir þessari aukningu og það
þótt sumárið sé komið. Rafmagn er víða.af skornum skammti hér.
Spennistöðvar þarf að setja upp á ýmsum stöðum og mun vart
hægt fyrr en bætt er úr rafmagnsskortinum.
Það væri viðkunnanlegra að bæjaryfirvöldin gæfu skýrslu
um hvað verki þessu líður.
En þetta er máski annars eitt af því sem ekki má spyrja um.
Það kvað sem sé vera amerískur verkfræðingur — eða máski
fleiri en einn — að stjórna samsetningu hinna nýju vélasam-
stæðna — og það verður máski skoðað sem óvingjarnlegt athæfi
við verndara vorn að spyrja.
En menn verða hinsvegar að afsaka: Við, sem erum orðnir
vanir „amerískum hraða“, erum orðnir óþolinmóðir yfir lesta-
ganginum við Ljósafoss.
Hvað gerir þjóðin fyrir þau börnin sín,
sem enga feður eiga að?
Það er komið upp vandamál hér á landi, sem þjóðin þarf að
leysa og leysa sér til sóma.
Hér er nú orðið allmargt barna, sem eiga íslenzkar mæður,
en útlenda hermenn að feðrum. Margt þessara barna á í raun-
ínní aðeins mæðurnar að, og þær eiga flestar við erfið kjör að búa.
Þjóðfélagið hefur hingað til lítt sinnt skyldum sínum við þessi
böm. Á því verður að verða breyting og það strax.
Hið opinbera þarf að aðstoða mæðurnar við að fá greitt með
lag með börnunum og eðlilegast er að hið opinbera greiði með-
lögin til þessara maéðra og semji síðan við ríki þau, sem her
mennirnir eru frá, á eftir. Það er ríkið, sem hefur beðið um her-
inn hingað og ber gagnvart þegnunum ábyrgð á afleiðingum af
dvöl hans.
Það þarf ennfremur að tryggja það að þessi börn verði á
engan hátt látin gjalda þess síðar, hvernig á hingaðkomu þeirra
stendur. Slíkt væri íslenzku þjóðinni til vansa.
Þjóð vor er fámenn. Henni ber að fagna hverjum íslenzkum
borgara er við bætist í þjóð vora. Vér þöfum nóg hlutverk að
vinna fyrir hvern mann. Vér höfum nægan auð til þess að geta
búið hverjum þegn skilyrði til hamingjusams lífs. Og vér erum
ekki haldnir neinum þjóðrembingi eða þjóðflokkahroka gagn-
vart öðrum þjóðum. Menn af erlendu kyni, sem hingað hafa flutzt,
hafa reynzt þjóð vorri jafngóðir íslendingar sem þeir, er ein-
vörðungu voru af íslenzku bergi brotnir.
En vér verðum að gefa hverjum manni frá upphafi lífs hans
tækifæri til þess að tengjast þeim böndum við menningu vora
og sögu, land og þjóð, að eigi rofni.
Það ríður alveg sérstaklega á að þjóðfélagið vanræki ekki
þessa skyldu sína gagnvart þeim börnum, sem aðeins eiga ein-
stæðar mæður að, — og myndu því vitanlega líða undir því í
uppvextinum, ef þeim ekki er hjálpað.
Ríki og bæjarfélag þurfa strax að láta þessi mál til sín taka.
Það er skylda þeirra gagnvart þjóðinni og þeim einstaklingum,
sem í hlut eiga: börnunum og mæðrunum.
Mennirnir, scm hýða sjálfa sig
Aiþýð&flokkorinn, sem fyrir nokkrum árum lagSf í herferO til að „vinna
sveitirnar", kallar nú sína elgin afstððu „skemmdarstarf", til þess að
reyna að sanna þjðnslund sína og tryggð við Hrifluafturhaldið
Það er hörð refsing að vera
hýddur opinberlega, en ógeðslegra
fyrirbrigði er þó hitt að hýða sjálf-
an sig opinberlega.
Það gerir Alþýðublaðið í gær.
Ritstjórnargrein þess fjallar um
hina hneykslanlegu samþykkt
Hriflunga á S.Í.S.-fundinum og er
ein óslitin lofgerðarrolla um þessa
furðulegu ályktun, sem fleStir,
nema svæsnustu Hriflungar,
skammast sín fyrir. Svo vitstola
er Alþýðublaðið orðið af hatri til
sósíalista að það má hvergi neinar
ávítur á þá sjá án þess að taka
undir og spangóla sem hundur, án
þess að hafa minnstu hugmynd
um ástæðurnar til ávítananna eða
hirða nokkuð unr þær.
Fyrir hvað voru Hriflungar að
ráðast á Sósíalistaflokkinn á S.Í.S.-
fundinum í þessari alræmdu álykt-
un?
Höfuðatriðin í ásökununum
voru: ummœlin um liraun-kjötið,
tillagan um vald neytenda yfir
dreifingu mjólkurinnar, tillaga um
rannsókn á meðferð og skipulagi
á þessum vörum og svo uppbóta-
málið.
Og hver var afstaða Alþýðu-
flokksins til þessara mála?
Alþýðuflohkurinn og Alþýðu-
blaðið þóttust vera alveg jafn á-
kveðin og Sósíalistaflokkurinn með
þessum málum, jafnvel róttœkari
í þeim sumurn! Ávitur hinnar al-
rœmdu samþykktar 8dA.-fundar-
ins beinast því í rauninni eins mik-
ið gegn Alþýðuflokknum, — ef
nokkrum Ilriflungi dytti í hug að
taka nokkuð alvarlega sem sá
flokkur segir.
Iin svo takmarkalaus er fyrir-
litning Hriflunga á þræl sínum,
Alþýðuflokknum, að þeim kemur
ekki til hugar að gera honum þá
þægð að skamma hann fyrir „and-
stöðu“ gcgn verstu hneykslum
Framsóknar, af því Hriflungar vita
að slík andstaða er einvörðungu
látalæti og lýðskrum.
Og svo takmarkalaus er fyrir-
litning Alþýðublaðsins á Alþýðu-
flokknum og sjálfu sér að það
sleikir út um að fá að lepja skamm-
irnar um sósíalista frá Ilriflung-
um, þó þeir eigi ásamt Sósíalista-
flokknum að nokkru heiðurinn af
þeim verkum, sem valda ópum
afturhaldsins.
Dýpra cr varla hægt að sökkva.
Og hve djúpt Alþýðuflokkurinn
er sokkinn með þessari ritstjórn-
árgrein gera menn sér ef til vill
betur Ijóst, ef rifjað er upp hvað
hann ætlaði sér að vinna fyrir
nokkrum árum.
„NÆSTA IILUTVERKIÐ ER
Afí VINNA SVEITIRNAR“.
Það var næsta sporið, sem Al-
þýðuflokkurinn ætlaði að stíga og
gekk ekkert smáræði á, þegar þetta
var útbásúnað um land allt um
leið og lýst var eilífðarbanninu al-
ræmda á konimúnista.
Og hvernig hefur það svo gengið
að vinna þetta hlutverk undir leið-
sögn og ritstjórn Stefánanna?
Upp til sveita er ástandið þann-
ig, að þar er nú, eftir 8 ára óslitna
„sigurför“ Alþýðublaðsins, erfiðara
að finna Alþýðuflokksmann í sveit
en saumnál í heystakk.
Og í bæjunum er hægt að segja
sögu Alþýðuflokksins í einni setn-
ingu: alltaf að tapa. Tapa verk-
lýðsfélögunum, tapa þingsætunum,
tapa ærunni — og nú síðast leif-
unum af virðingunni fyrir sjálfum
sér.
Svona hafa hægri menninrir,
undirtyilur Framsóknar, farið með
flokkinn, sem ætlaði að vinna
sveitirnar. Þeir hafa sjálfir gerzt
erindrekar þess lélegasta, sem ís-
lenzkar sveitir hafa nokkurntíma
frámleitt: Hrifluafturhaldsins.
Það er tími til kominn að þurrka
burtu ÆÍðustu leifarnar af áhrif-
um þessara afturhaldserindreka í
samtökum fólksins. Allir heiðar-
legir Alþýðuflokksmenn taka
höndum saman við sósíalista til
þess að útrýma áhrifum Hriflung-
anna og þýja þeirra.
Ilin hneykslanlega samþykkt
Jóns Árnasonar og kumpána lians
og lof Alþýðublaðsins um hana
sýnir reykvískri alþýðu hver þörf
er á því að hún tátki liöndum sam-
an í ICron til þess að þurrka áhrif
þessara skemmdarvarga út. Sósí-
alistar og ýmsir góðir Alþýðu-
flokksmenn stóðu þar síðast sam-
an að ávítum á Jónas frá Hriflu
fyrir skrif hans í „Samvinnuna“,
en hægri klíka Alþýðuflokksins
sýndi sig í því máli sem öðru und-
irlægju Hrifluvaldsins.
Og nú kórónar Alþýðublaðið
niðurlæginguna með því að taka
undir þegar Hrifluvaldið
þykkir sínar vitlausu ályktanir á
móti sósíalistum og sæmilegum AI-
þýðuflokksmönnum, en vísar frá
félögum þeim, sem verkalýðurinn
í Kron stóð að.
Mælir Alþýðublaðsklíkunnar er
svo fullur að út úr flóir.
Önnur greín Títos marskálfes
rimmtudagur o. juli 1944.
PJ (Jrt V IJNJN
undur okkar Hihailovitsj
Þegar cftir komu mína til hins
frelsaða landsvæðis í ágústmánuði
1941 fór ég til fundar við Miha-
ilovitsj í Ravnagorafjöllum. Hann
tók á móti mér á heimili Voivoda
Misjitsj í þorpinu Strúganik í
staðinn fyrir í sínum eigin bústað
í Ravnagora. Misjitsj majór og
hinn alræmdi stórserbi, Dragisja
Vasitsj, voru einnig viðstaddir.
Lítill árangur varð af þessum um-
ræðum. Mihailovitsj bar ýmsu við,
m. a. því, að tíminn væri enn ekki
kominn, og neitaði algerlega að
berjast gegn Þjóðverjunum. Þá
þafði hann þegar stjórnað nokkr-
um Sjetnikaherdeildum, sem liðs-
foringjar hans höfðu skipulagt á
landsvæðunum, sem skæruliðarnir
höfðu frelsað í Vestur-Serbíu. Eini
árangurinn, sem varð af þessum,
umræðum, var sá, að Mihailovitsj
lofaði, að Sjetnikar hans mundu
sýna skæruliðunum fulla hollustu
og mundu ekki ráðast á þá. Sjet-
nikar Vojvoda Pesjanats gerðu
það.
Þar sem Mihailovitsj hélt af
sam- einhverjum ókunnum ástæðum, að
ég.væri Rússi og stóð í þeirri trú
nokkurn tíma, talaði hann mjög
opinskátt um Króatana og aðrar
þjóðir Júgóslavíu. Þegar hann var
spurður um þjóðernisvandamál
Júgóslavíu, svaraði hann hrein
skilnislega, að Króatar, Múham-
eðstrúarmenn og aðrir yrðu að
sæta hinum grimmilegustu hegn-
ingum og að þeir yrðu að'lúta
Serbum fullkomlega, eftir að þeim
hefði verið gefin sú ráðning, sem
þeir ættu skilið.
Þegar ég mótmælti þessu, svar-
aði hann, að þetta væri fullkom-
lega réttlætanlegt, þar sem Króat-
ar væru algerlega ábyrgir fyrir
hryðjuverkum Ústasjanna og allir
þeir, sem ynnu með Þjóðverjun-
um, væru Ústasjar og svikarar. Að
lokum lofaði Draja (Álihailovitsj)
mér að íhuga málið og tilkynna
mér, hvernig og hvenær herdeildir
hans mundu byrja baráttuna.
í september umkringdu skæru-
hópar okkur ásamt einni herdeild
undir stjórn Rasjitsj borgina Sabac
og réðust á hana. Rasjitsj þessi
féll einnig í ónáð lijá Mihailovitsj
um þessar mundir fyrir að liafa
aðstoðað okkur í baráttunni. Árás-
in heppnaðist ekki. Þjóðverjar
fluttu þangað tvær divisjónir, tvö
eða þrjú Króataregiment og nokkr-
ar hereiningar úr hinni serbnesku
Lúðvík Krístjánsson;
/ '
Lyttveldisstofnon og
taelgisgæzia
land
Þessi athyglisverða grein, sem liér íer á eftir, birtist í síðasta hún frekar auki virðingu fyrir
tölublaði Ægis, tímariti Fiskifélags íslands.
/ nóvember 1936 lýsti Stefán
Jóhann Stefánsson því í voldugri
rœðu á þingi Alþýðusambandsins
hvert vœri nœsta sporið, sem Al-
þýðuflokkurinn œtlaði að stíga.
Það var ek/cert smárœði, sem
flokkurinn setti sér þá. Ilann
kvaðst vera búinn að vinna bœina
og nú lýsti Stefán Jóhann hlutverlc-
inu, sem nœst lcegi fyrir, með þess-
um orðum:
Sólstöðumánuður ársins 1944
mun marka* tímamót í sögu ís-
lenzku þjóðarinnar. Með honum
mun rætast sá draumur, sem marg-
ar kynslóðir hafa alið í brjósti.
Þjóðin mun á ný verða frjáls og
fullvalda, og hún mun sjálf'vclja
sér þá stjórnskipun, er hún telur
bezt falla skapgerð sinni.
En máltækið segir, „að ekki sé
minna um vert að gæta fengins fjár
en afla þess“. Fæstuin mun dylj-
ast, að lítil þjóð, sem er að taka
öll ráð í sínar hendur, eftir að hafa
lotið erlendu valdi í margar aldir,
verður áð vera vel á verði, sVo að
hún geti unnið sér traust og virð-
ingu annarra þjóða, jafnt á vett-
vangi stjórnmála sem annarra við-
skipta.
Fjöregg vort er sjórinn. Líf vort
og menning hvílir að mestu leyti á
þeirri björg, sem þangað ér sótt,
og fremur nú en nokkru sinni fyrr.
Sjórinn hefur verið og mun verða
ein styrkasta stoðin undir sjálf-
stæði voru.
En sjórinn er öllum frjáls innan
takmarka alþjóðasamninga og það
eru fleiri en vér einir, sem sækjum
„björg í bú“ úr liafinu umhverfis
landið, en þar ber oss sem sjálf-
stæðri þjóð að halda uppi lögum
og reglu, ekki aðeins inrian heldur
og utan landhelginnar.
Vér köllum þetta jafnan land-
helgisgæzlu, en hún er þó ekki
einvörðungu í því fólgin að gæta
landhelginnar sjálfrar, heldur jafn-
framt, að alþjóðasamþykktir séu í
heiðri hafðar utan hennar, t. d. að
hinn sterkari sýni ekki hinum
minni máttar yfirgang á fjarlæg-
ari fiskislóðum.
Þetta In ori tveggja er lífsnaui'
syn gagnvart oss sjálfum, því >
mikill liluti fiskveiða vorra byggist
á veiðum smáskipa á djúpmiðum
innan um stærri skip af ýmsu þjóð-
erni, og á verndun smáfisksins á
grunnmiðum hvílir framtíð fisk-
veiða vorra. Gagnvart öðrum þjóð-
um, er Jiangað sækja til veiða,
ætti oss að vera engu minna áhuga-
mál að rækja gæzluna af fremsta
megni, því að vanræksla eða mis-
tök á því sviði gætu auðveldlega
leitt til lítt æskilegrar íhlutunar
nágranna vorra um þessi mál. Af
þessum ástæðum er það ekki að-
eins nauðsyn heldur og skylda vor
gagnvart oss sjálfum, að landhelg-
isgæzlan sé þannig framkvæmd, að
sjálfstæði voru en hitt.
Nú, þegar fyrir dyrum stendur,
að vér lýsum yfir og fáum viður-
kcnnt fullkomið sjálfstæði, er rétt
að gera sér grein fyrir því, livernig
ástatt er hjá oss í þessum efnum,
hvort gæzlan er svo fullkomin, sem
vér teljum æskilegt, og ef svo er
ekki, þá hverju er ábótavant og
hvort vér erum þess megnugir að
bæta úr því.
Vér getum ávallt deilt um stærð
g fjölda varðskipanna, það verð-
ur alltaf háð þörf vorri og fjár-
hagslegri getu, en hins vegar ætti
mönnum ekki að blandast liugur
um það, að höfuðskilyrði þess, að
vér fáum full not þeirra. skipa,
scm vér á hverjum tíma getum
látið starfa að gæzlunni, er að
starfsemin sé vel rækt og skipu-
lögð.
Rekstur landhelgisgæzlunnar og
strandferðaskipa ríkisins hefur um
all mörg ár lotið sömu stofnun, og
stafar Jiað fyrirkomulag eflaust af
því, að ]>að hefur þótt fjárhags-
lega hagkvæmast á sínum tíma.
Hins vegar megum vér ekki
gleyma ]>ví, að hér er um tvenna
ólíka starfsemi að ræða ineð ger-
ólíkum verkefnum. Vér setjum á
Fr&mliald á 8. alðu.
sem stafa mundi af ‘því, að við
töpuðum aftur Jiví landsvæði, sem
við höfðum unnið. Mihailovitsj
féllst á Jiað, og hersveitir hans
börðust við hlið okkar frá októ-
ber þangað til í nóvember 1941.
En jafnvel á þessum stutta tíma,
sem hersveitir okkar unnu saman,
flýðu Sjetnikarnir, sem voru und-
ir stjórn Misjitsj majórs, eftir
fyrstu verulegu viðureignina við
Þjóðverjana og skildu skæruliða
okkar eina eftir á vígvellinum. Eft-
ir að skæruliðar okkar höfðu frels-
að Cacak, Uzicka-Pozega og
Gornji-Milanovac, byrjuðu liðsfor-
ingjar Mihailovitsj allsherjarher-
væðingu meðal bænda og búaliðs
í nafni konungsins og undir slag-
orðinu: „Þeir, sem gánga í lið með
Sjetnikunum, munu verða um
kyrrt á heimilum sínum, en þeir
sem ganga í lið með skæruliðun-
um, munu láta lífið í óhagstæðum
bardögum á vígvcllinum". Enda
þótt skæruliðarnir hefðu frelsað
Vestur-Serbíu, var yfirstjórn Sjet-
fasistahreyfingu D. Ljotitsj og nikanna veitt lcyfi til þess að
skipuleggja hersveitir sínar á liinu
frelsaða landsvæði og skipuleggja
sameiginlegar sveitir Sjetnika og
skæruliða í Cacak, Uzice, Gornji-
Milanovac og öðrum borgum.
Meðan frelsun Uzice stóð yfir
tókum við mikið herfang, t, d. 100
bifreiðir, vopnaverksmiðju, sútun-
arverksmiðju, útibú þjóðbankans
ásamt 55 milljónum dinara í reiðu
fé o. s. frv. Okkar eigin vopna-
verksmiðja framleiddi nú 150
riffla og 40.000. til 50.000 skot dag-
lega, en síðar tókst okkur að auka
framleiðsluna upp í 420 riffla og
80.000 skot daglega.
Sigrar okkar vöktu á annan bóg-
inn ótta hjá Þjóðverjum og mönn-
um Ncditsj og á hinn bóginn öf-
und hjá Mihailovitsj og liðsfor-
ingjum hans. Þá þegar, í október
1941, voru þe^r að búa sig undir
byrjuðu fyrstu sókn sína, sem stóð
með nokkrum hléuni út nóvem-
‘bermánuð. Mest var barizt á
Macva, Cer, Procerina, í Jadar-
dalnum og í Cavlak. Ilerdeildir
okkar hörfuðu hægt undan og
vörðu með mestu þrautseigju sér-
hvern fermetra.
Áður en Þjóðverjarnir hófu sókn
sína, hafði Jiað verið ákveðið, að
bændurnir í Macva skyldu flytja
eins miklar kornbirgðir og þeim
væri unnt til hálendisins nálægt
Krupanj og Sokolska Planina. Þús-
undum saman óku bændurnir með
vagna sína í áttina til fjallanna.
Bændurnir leituðu sér skjóls í skóg-
unum fyrir þýzku sprengjuflugvél-
unum, sem gerðu stöðugar árásir
á þá. Þjóðverjunum tókst að ná
Loznica á sitt vald og landinu
sem liggur að Jadardalnum. En
okkar mönnum tókst að eyðileggja Jiað í laumi að ráðast á okkur með
20 þýzka skriðdreka, enda þótt
þeir hefðu hér um bil engar skrið-
drekabyssur.. Meira en 1000 óvina-
hermenn féllu í þessum bardögum
og 600 voru teknir hondum. Þar
sem Þjóðverjarnir höfðu orðið fyr-
ir mjög mikilli mótspyrnu og miklu
það fyrir augum að ná Uzice úr
okkar höndum.
Neditsj hélt áfram að senda
fleiri og fleiri erindreka inn í raðir
Sjetnika Mihailovitsj og þessir er-
indrekar ráku stöðugan áróður til
Jiess að koma af stað erjum milli
tjóni, áræddu Jieir ekki að halda Sjetnika Mihailovitsj og skærulið-
'sókninni áfram upp í hálendið og
byrjuðu heldur öflugan undirbún-
ing undir sókn á langri víglínu,
frá Kraljevo í áttina til Valjevo
til Orinafljóts. Skæruhópar okkar
hófu gagnsókn og tóku aftur mest-
an hluta af Macva og Posavina, en
stærsti skæruhópurinn — Valjevo-
hópurinn — umkringdi þýzka setu-
liðið í Valjevo algerlega.
Hersveitir okkar umkringdu
einnig, ásamt Sjetnikuin Mihailo-
vitsj, borgina Kraljevo og brutust
inn í borgina með hjálp stórskota-
liðs og skriðdreka. Þegar í októ-
bermánuði unnu um 1200 Sjetnikar
Mihailovitsj með okkur í hernað-
araðgerðunum við Kraljevo og
Valjevo. Þessu fékkst framgengt
vegna þess, að ég sendi bréf til
Mihailovitsj frá Krupanj í þann
mund, er Þjóðverjarnir hófu sókn
sína, og benti honum á Jiá hættu,
anna. Þeir tóku Uzicka-Pozega
með ofbcldi, trufluðu stöðugt járn-
brautarsamband okkar við Cacak
og Gornji-Milanovac og æstu til
erja gegn okkur.
ÉG FER ENN Á FUND
SJETNJKANNA.
Æðsta herráð okkar gerði allt,
sem í Jiess valdi stóð, til þess að
komast hjá slíkum erjum, og lagði
til við Mihailovitsj, fyrir milli-
göngu Mititsj, sambándsforingja
(liaison officer), að samningaum-
leitanir yrðu reyndar að nýju. Það
var stungið upp á því við Miha-
ilovitsj, að samningaumleitanirnar
færu fram í hlutlausu héraði, ná-
Iægt Kosoric-byggðarlaginu, en
hann reyndi stöðugt að komast
hjá þeim. Eftir þetta fór ég til
Ravna Gora ásamt tveim meðlim-
uin æðsta herráðsins, Streten
Tsjujevitsj og Mitér Bakitsj.
Samningsuppkastið, sem ég hafði
gert, var í tíu liðum; en okkur
tókst ekki við viðræðurnar í Jiorp-
inu Brajici í Ravnaora-héraði (að
viðstöddum um það bil tíu liðs-
foringjum úr herráði Mihailovitsj),
að komast að samkomulagi um
þýðingarmesta atriðið: sameigin-
lega yfirstjórn. Við liöfðum gert
tillögu um sameiginlega yfirstjórn
herjanna, sem byggð vrði á regl-
um þjóðfrelsisnefndarinnar. Auð-
veldast var að ná samkomulagi
um að skipta á milli okkar eign-
um þjóðbankans og vopnunum,
sem framleidd voru í vopnaverk-
smiðjunni í Uzice og um herstjórn-
endur í hinum ýmsu borgum.
Næsta dag eftir samningaumleit-
anirnar létum við strax af hendi
við Mihailovitsj 500 nýja riffla og
25.000 skot úr vopnaverksmiðju
okkar. Það er athyglisvert, að
Mihailovitsj neitaði tillögu minni
um það, að Bretinn Hudson kap-
teinn, sem var í næsta herbergi,
tæki þátt í viðræðunum.
Á fjórða degi eftir samningaum-
leitanirnar réðust Sjetnikar Draja
Mihailovitsj á okkur við Uzicka-
Pozega með sömu rifflunum og
skotunum, sem þeir höfðu fengið
frá okkur. Og eftir þessa bardaga
við UzickaÆozega var Blagoje-
vitsj, yfirmaður. Súmadjaskæru-
hópsins, neyddur út úr lest sinni,
þegar hann var á leið sinni til
höfuðstöðvanna, og myrtur á
hryllilegasta hátt af mönnum
Glisjitsj kapteins. Glisjitsj kap-
teinn vann sjálfur eftir fyrirskip-
unum Mihailovitsj.
Sökum þess að ég hafði ekki
minnstu hugmynd um örlög
Blagojevitsj sendi ég kröftug mót-
mæli til aðalbækistöðva Mihailo-
vitsj og krafðist þess, að Blagoje-
vitsj yrði tafarlaust látinn laus.
Það svar barst, að ekkert væri vit-
að um handtöku manns með þessu
nafni. Á sama tíma barst okkur í
hendur mikijyæg skjöl frá Sjet-
nikaráðinu í Kremnja, þar sem öll-
um hervæddum Sjetnikum var
skipað að mæta í skóginum tíu
kílómetra frá Uzice kl. 5.00 f. h.
2. nóvember. Okkur varð Jiegar í
stað Ijóst, að Mihailovitsj bjó sig
undir vopnaða árás á Uzice.
Þessi ályktun okkar var stað-
fest með því, að Mihailovitsj hafði
flutt 800 Sjetnika sína frá Kral-
jevo, í þeim tilgangi (eins og við
komumst síðar að raun um) að
ráðast á Cacak. Þessir Sjetnikar
opnuðu ekki einungis leiðina fyrir
Þjóðverja til Kraljevo; þeir sviku
einnig nokkrar fallbyssur og skrið-
dreka úr höndum hersveita okkar
á Jiessum slóðum, sem þeir notuðu
síðar í árás sinni á Cacak. Við
vorum aftur á móti neyddir til að
flytja hersveitir okkar frá Valjevo
til þess að verja Uzice og Cacak.
En síðari atburðir hafa sýnt, að
þessi árás var ráðgerð eftir sam-
komulagi við Neditsj og jafnvel
við Þjóðverjana, til þess að hún
kæmi á sem hentugustum tíma fyr-
ir þá í árás þeirra á Kraljevo og
hæðadrög Turina.
Látlaust er barizt á hverjum degi í lofti og á láði. — Efri myndin
sýnir brezka Spitfireflugvél, reiðubúna til árásarferðar á Þýzka-
land. Spitfireflugvélar hafa upp á síðkastið gert tíðar árásir á
herstöðvar Þjóðverja á meginlandinu, i einni slíkri árásarför
flaug ein sveitin 800 milur og kom heim án þess að hafa orðið
fyrir nolckru tjóni. — Ncðri myndin sýnir brezkan skriðdreka.
LEIKRITASAMKEPPNI RÍKISÚTVARPSINS
M iurstii wðiaun narn nellt
Tveir prestar blutu ðnnur verðlaun
Ríkisútvarpið efndi á sínum tíma til verðlaunasamkeppni um
leikrit til flutnings í útvarpi.
Skyldu fyrstu verðlaun í samkeppni þessari vera 1000 kr.
Alls bárust ríkisútvarpinu 40 leikrit í samkeppni þessari og
hefur nú dómnefnd sú sem valin var til þess að dæma um sam-
keppnisleikrit þessi, kveðið upp úVskurð sinn og hlaut ekkert
leikritanna 1. verðlaun.
Dómnefndin taldi, sem fyrr seg
ír, ekkert leikritanna bera svo
af að hægt væri að veita fyrir
Um Fjallkonuna
Jf’ramh.af 3. síðu
að hún var komin og gátu svo ekki
verið að bíða lengur. Þetta stafaði
af mistökum, sem meðal annars
áttu rót sína að rekja til Jiess að
verið var að bíða eftir betra veðri
og annarra breytinga á dagskránni.
Hið eina sem ef til vill gat gefið
ungu stúlkunni ástæðu til þess að
óttast að í greininni væru ásakanir
í hennar garð var fyrirsögnin:
„Fjallkonan hopar af hólmi“ — og
verð ég að viðurkenna að í slikri
fyrirsögn felst verknaður, sem
táknið Fjallkonan auðvitað ekki
gat framið og hefði greinin því
fremur átt að heita: l’cir létu Fjall-
konuna hopa af hólmi, og hefði
það verið í ennþá betra samræmi
við það að karlmaðurinn var og er
gjörandi þjóðfélagsins og þar með
hátíðarinnar, en konan einungis
þolandi.
það 1. verðlaun, en ákvað hins
vegar að veitan tvenn önnu
verðlaun og aukaverðlaun fyri
önnur tvö, 300 kr. fyrir hvort.
Þau tvö, sem önnur verðlaui
hlutu (500 kr.), voru: Talað :
milli hjóna, einþáttungur oj
reyndist höfundurinn vera sr
Pétur Magnússon í Vallanesi
og: Tvenn spor í snjónum, lík;
einþáttungur og reyndist höf
undurinn vera sr. Gunnar Árna
son Æsustöðum.
Þau tvö leikrit sem aukverð
launin hlutu (300 kr.) voru: j
upphafi var óskin, í tveim þátt
um og reyndist höfundur þes:
vera Gunnar M. Magnúss rit
höfundur. Hitt leikritið var
Dalamenn, eþnþáttungur, gam
anleikur, sem fornsagnapersón
ur eru færðar í nútímabúninj
og reyndist höfundurinn ver;
Oddný Guðmundsdóttir rithöf
undur.
í dómnefndinni voru: Vil
hjálmur Þ. Gíslason skólastjóri
Ragnar Jóhannesson cand. mag
og Helgi Hjörvar skrifstofu
stjóri.

nf