Þjóðviljinn - 10.12.1944, Blaðsíða 1

3. árgangur. * Sunnudagnr 10. des. 1944 251. tölublað.
1« trá Budaiest
fyrír nordan borgína. —
Ný scfenarlcíd opnast tíl Vínar
Grísku frelsisvin-
irnir torsóttir
Scobie hershöjðingi Breta í
Grilcklandi segir, að hermenn sín-
ir haji unnið á í Aþenu í gœr, þrátt
jyrir aukna mótspyrnu skœrulið-
anna. — Segja Bretar, að búast
megi við, að það taki talsverðan
tíma að bœla mótspyrnuna niður.
Herskip Breta skjóta á varnar-
stöðvar föðurlandsvina í Pireus.
Bretar segja ýmsa herflokka úr
ELAS ekki hafast neitt að og jafn-
vel vera vingjarnlega við sig.
Þrír af ráðherrum þeim, sem
sögðu af sér, eru sagðir reyna að
koma sáttum á, en án árangurs
hingað til.
Franco farinn frá?
íhlntun Banda-
manna í Belgíu
mótmælt
Kommúnistaflokkur Belgíu hélt
:ráðstefnu í Bruxelles í gær. —
Samþykkt var að halda áfram
mótspyrnunni gegn stjórn Pierlots.
Flokkurinn lýsti því yjir, að
hann liarmaði, að Bandamenn
skyldu haja hlutazt til um innan-
landsmál Belgíu.
Stalín tilkýnnti í dagskipun til Malínovskis hers-
höfðingja í gær, að rauði herinn hefði brotizt gegnum
varnir óvinanna á 120 km. langri víglínu og sótt fram
allt að 65 km. — Hann er kominn að Dóná á löngum
kafla fyrir norðan Búdapest og er á einum stað aðeins
6 km. frá borginni.
Herfræðingar segja, að nú geti rauði herinn sótt
vestur Dónárdalinn til Vínarborgar, ef hann vilji.
Rússar hafa einnig unnið mik
ið á fyrir sunnan Búdapest. —
Þar fóru þeir yfir Dóná á nýj-
um stað og sameinuðust her
þeim sem sækir fram norður
með Dóná að vestan.
Mi xistar sameinaöir í einum flokki
í Slóvakiu
Nokkrum vikum eftir að uppreisnin hófst í Slóvakíu, héldu
Kommúnistaflokkurinn og Sósíaldemokrataflokkurinn sameig-
Rauði herinn tók um 150 þorp
og bæi í gær, þ. á m. Vac, 25
km. fyrir norðan Búdapest, og
Dúanarasti, 20 km. frá borgr
inni.
Ungverska leppstjómin er flú
in frá Búdapest og hefur sezt
að í bili í bæ skammt frá Aust-
urríki.
Hún hefur látið dæma einn
hershöfðingja og fjóra herráðs-
foringja til dauða fyrir sam-
særi gegn „foringjanum" —
Hafa 3 þeirra þegar verið hengd
ir.
inlegt þing í himun frelsaða landshluta. — Á þinginu varð sam-
komulag um að sameina flokkana. — Hinn sameinaði flokkur
á að bera nafnið Kommúnistaflokkur, samkvæmt sérstakri
Þessi sameining er árangurinn
heiðni sósíaldemokratanna.
af sameiginlegri leynistarfsemi
um margra ára skeið.
Allir aðrir lýðræðisflokkar,
:sem hafa ekki sósíalisma á
stefnuskrá sinni, hafa samein-
azt í einn flokk, sem nefnist
„Lýðræðissinnaflokkurinn“.
Borgaraflokkarnir leystust
~upp árið 1939, þegar næstum all
ir leiðtogar þeirra gengu í fas-
istaflokk kvislingsins séra Tis-
'Os. — en flestir fylgismenn
þeirra neituðu að fara að dæmi
þeirra, og „Lýðræðissinnaflokk-
iurinn“ er árangurinn af samein
aðri mótspyrnu þeirra gegn
'Tisos.
GOTT SAMKOMULAG MILLI
. FLOKKANNA
Báðir flokkarnir, „Kommún-
istaflokkurinn“ og „Lýðræðis-
Egiil Sig?rge'rs<on
ráðinn logfræðingur
iAtyýðiisambands íslands
Egill Sigurgeirsson hæstarétt-
armálaflutningsmaður hefur
verið ráðinn lögfræðingur Al-
býðusambands íslands meðan
Áki Jakobsson gegnir ráðherra-
störfum, en hann hafði áður
verið ráðinn lögfræðingur Al-
þiýðusambandsins í stað Ragn-
ars Ólafssonar lögfræðings.
kommúnista og sósíaldemokrata
sinnaflokkurinn11, stofnuðu í
sameiningu þjóðnefnd Slóvakíu.
— Nefnd þessi stjórnar hinu
frelsaða landsvæði, og er hún í i
einu b'ráðabirgðaþing og fram- |
kvæmdastjóm.
Samvinna flokkanna er svo
góð, að hver starfsmaður þjóð-
nefndarinanr hefur varamenn
úr andstæðingaflokknum.
Forseti þjóðnefndarinnar er
dr. Vavro Srobar, hin 77 ára
gamla frelsishetja Slovakíu- —
Hann stjórnaði frelsisbaráttu
Slóvaka 1918 og var mikill vin-
ur dr. Masaryks. — Gamli mað-
urinn var gestur á þingi því
sem stofnaði hinn nýja Komm-
únistaflokk.
Varaforsetinn var Karol
Smidke, sem nú er forseti Kom-
múnistaflokksins. — Hann var
áður þingmaður fyrir kommún-
ista í tékkoslóvakiska þinginu
í Prag, og hefur undanfarin ár
verið einn af leiðtogum leyni-
baráttunnar. — Hann er land-
vamafulltrúi þjóðnefndarinnar.
í þjóðnefndini eru 48 menn
og átta manna framkvæmdaráð.
— Nefndin hefur sett 11 full-
trúa yfir stjómardeildirnar. —
Þeir eru ekki kallaðir ráðherr-
ar, af því að nefndin vill, að
það sé alveg ljóst, að hún ætlar
sér ekki að stofna sjálfstætt
200 KM. FRÁ VÍNARBORG
Herfræðingar segja, að Dón-
árdalurinn sé ákjósanleg sóknar
ríki, en er sammála um að
Tékkoslóvakía eigi að vera
sameiginlegt ríki Tékka, Slo-
vaka og Karpato-Úkraina.
Þetta er markmið beggja
flokkanna, og þeir eru sammála
um öll mikilvæg mál líðandi
stundar og framtðar.
ALÞÝÐLEGT LÝÐRÆÐI
í fyrstu yfirlýsingu þjóðnefnd
arinnar, sem var gefin út 1. sept
ember, var sagt að markmið
nefndarinnar væri að endur-
reisa Tékkoslóvakíu sem alþýð-
legt lýðræðisríki.
Uppreisnin í Slóvakíu byrjaði
29. ágúst, og hafði frélsisvinun-
um tekizt að frelsa fjórðung
landsins tveimur mánuðum
seinna-
Fyrir nokkm tilkynntu„ Þjóð-
verjar, að þeir væm búnir að
bæla niður uppreisnina í Slo-
vakíu, og það mun /era rétt,
að. þeim hefur unnizt töluvert
á a. m. k. hafa þeir tekið bæ-
inn Banska Bystrica, þar sem
þjóðnefndin hafði aðsetur en
föðurlandsvinirnir berjast enn
af miklu harðfengi. — Og hjálp
in er nú skammt undan, því að
rauði herinn hefur nú mikinn
hluta af austurenda Tékkosló-
vakíu á valdi sínu og mun áður
en langur tími líður komast
til slóvönsku héraðanna, þar
sem föðurlandsvinir heyja hug-
prúða baráttu sína gegn ofurefl-
inu.
leið til Vínarborg, ef Rússar
kæri sig um að reyna það. —
En þeir hafa fengið aðstöðu til
þess núna, þegar þeir eru komn
ir að Dóná við dalsmynnið.
Þjóðverjar segja, að Rússar
hafi ekki nógu mikið lið til að
leggja út í sókn þá leið. — Það
mun koma í ljós.
Það er til marks um, hvað
bardagamir hafa verið harðir í
þessari sóknarlotu, að Rússar
eyðilögðu 63 skriðdreka og 46
flugvélar fyrir Þjóðverjum í
fyrradag.
Ymsar ósamhljóða jregnir ber-
ast nú jrá Spáni. — í einni þeirri
er sagt, að Franco haji lagt niður
völd.
Engin staðjesting hejur jengizt
á þessu í Madrid.
Sjang Kajsék
sáttfúsari
í fréttum frá Kína, er sagt, að
Sjang Kajsék forseti hafi formlega
fallizt á þá hugmynd, að Komm-
únistaflokknum verði veitt hlut-
deild í stjórn landvarnamála.
Bókðsýningin í Hótel Heklu
hefst í dag
15 bókaútgefendur og eitt bókmenntafélag hafa efnt til sýn-
ingar á bókum í Hótel Heklu. Hefst sýningm í dag kl. 1 og
stendur fram að jólum.
Á sýningunni er fjöldi bóka,
gamalla og nýrra. Þá eru sýnd
línurit yfir bókaútgáfu á ís-
landi yfir visst árabil, innflutn-
mg á bókum, útgáfu blaða og
tímarita, bókmenntafélög, lestr
arfélög o. fl.
Árið 1910 voru gefnar út 106
bækur og bæklingar hér á
landi, en 1943 er bókaútgáfan
komin upp í 392. Sama ár
(1943) voru fluttar inn bækur
fyrir 646,7 þúsundir króna, en
aðeins 176 þúsundir árið 1920.
Þá er útgáfa blaða og tíma-
rita á íslandi ekkert smáræði
að vöxtum. Árið 1943 eru gefin
Götubardagar
í Saarreguemines
Ákafir götubardagar eru háð-
ir í borginni Saarreguemines
við Saarána.
3. bandaríski herinn er kom-
inn alllangt inn í Siegfriedvam-
arbeltið umhverfis Saarlautem.
í Norðausturhorni Frakk-
lands veita Þjóðverjar harða
mótspyrnu nálægt Haguenau.
— Um 20 km- fyrir norðan
Strasburg eru bandamenn
komnir inn í smábæ.
9. bandaríski herinn hefur
tekið síðustu tvær vamarstöðv-
ar Þjóðverja á vesturbakka
Roers.
í bardögunum við Roer hafa
bandamenn fellt um 8000 Þjóð-
verja og tekið um 2000 höndum.
út 4 dagblöð, 17 vikublöð og
141 tímarit, ársrit og önnur
blöð.
Það sem ekki vekur hvað
minnsta athygli á þessari sýn-
ingu, er safn af kortum af ís-
landi frá ýmsum tímum. Kem-
ur þar fram hvaða hugmyndir
menn gerðu sér um lögun ís-
lands hér fyrr á öldum, og eru
sumar þeirra næsta fáránlegar.
Þetta merkilega safn er eign
Þorsteins Thorsteinsson.
Bókasöfn og lestrarfélög í
sveitum og sjávarþorpum voru
samtals 178 árið 1941. Binda-
fjöldi þeirra var 104,435 bindi.
Útlán námu alls 118,497 bind-
um, lánþegar voru 8256. Keyptu
söfnin bækur fyrir 50 þúsund
krónur á því ári.
Það er talið að Mývetningar
hafi lesið mest allra lands-
manna árið 1941. Lestrarfélag
þeirra á 2093 bindi. Bókaeignin
skiptist þannig: Frumsamdar
bækur íslenzkar 1161 bindi,
þýddar á íslenzku 418 og erlend
ar bækur 514. Lánþegar safns-
ins voru 114 og hafði hver
þeirra lesið að meðaltali 63
bækur á árinu.
Athyglisvert er að fyrsta
prentsmiðja hér á landi er stofn
sett árið 1530 en fyrsta prent-
smiðja Noregs ekki fyrr en
1643.
Eins og sjá má af því sem
talið er hér að ofan, er þama
Framhald á 8. síðu.