Þjóðviljinn - 10.12.1944, Blaðsíða 3

Simmidagur 10. desember 1944.
ÞJOÐVILJINN
T/LUKKAN er að byrja að
■ ganga 4 að morgni. Eg nudda
stírurnar í augunum, hlusta og
lít út í gluggann. Það virðist
vera komið blankalogn og skaf-
heiðríkur himinn. Tækifærið
ef til vill komið eða að koma,
er fyrsta hugsun mín, um að
gera að sleppa því ekki ef svo
er.
Eg hendist fram úr rúminu
og klæði mig; nú dugar ekki
annað en hafa hraðann á. Á
svipstundu er ég klæddur. Allt
er til taks, böslin, færið og krók
urinn, spegilfagur, hanga á sín-
um stað; það er búið að hanga
þar í margar vikur, aðeins tek-
ið ofan endrum og eins til frek-
ara öryggis, og stundum borið
til sjávar án frekari aðgerða.
Síðan geng ég til eldhúss. Þar
hefur verið búizt við sjóferð.
Nú er rösklega tekið til matar,
því þó listin sé ekki sem bezt,
þá er þó full þörf á að borða
vel, því lítið verður um nær-
ingu þann daginn ef sæmilega
gengur, en áríðandi að halda
vel út. Þá er það blessuð kaffi-
kannan, ekki dugar annað en
fá sér kaffisopa þó hugurinn
sé mikill. Eg bregð henni í flýti
á olíuvélina og bíð aðeins eftir
að það volgni; það er nóg. Síðan
er henni gerð góð skil. Jæja,
þá er manni ekkert að vanbún-
aði. Eg lít á klukkuna. Tæpt
fjögur. Allt í lagi. Hálftíma
gangur til sjávar í mesta lagi.
Eg tek böslin ofan, bregð þeim
á öxlina. Vantar nú nokkuð?
Engu má gleyma. Vettlingarnir,
sjóbitinn. Honum hafði ég
gleymt í flýtinum; sem sízt
mátti gleymast. Eg er nú ekki
lengi að snarast eftir honum.
Þá er víst allt með sem með
þarf.' Bara það verði nú ekki
fýla í dag, segi ég við sjálfan
mig um leið og ég geng út úr
dyrunum.
Það er aðeins farið að bregða
birtu. Eg hlusta. Ofurlítið suð-
andi hljóð úr suðvestri berst
mér að eyrum. Það er sjávar-
hljóð. Óvenjulega lágvær núna
sá gamli, hugsa ég. Guði sé lof.
Og það lifnar yfir mér. Þá er
lagt á stað, og farið nokkurn
veginn beinustu leið til skips,
sem er í naust tvö til þrjú
hundruð metra frá sjó. Þar eru
þá fyrir nokkrir af hásetunum.
Við göngum fram, og tökum
okkur stöðu sem næst flæðar-
máli, og athugum sjávarlagið.
Við sjáum fljótt, að fært muni
vera; þó læðist hann að öðru-
hvoru, og ekki laus við að vera
óhreinn. Sjaldan sem maður á
kost á honum sléttum við bera
ströndina, þar sem hafsjóirnir
koma næstum óbrotnir að landi.
Nú eru allir komnir fram;
einnig formaður. Að þessu sinni.
er ekki lengi staðið við hann.
Menn verða kvikir og svip-
ákveðnir, skunda í flýti upp eft
ir, allir ákveðnir í að hrinda
skipi úr naust og leita bjargar
í djúpi Ránar. Árar eru bomar
fram, trén smurð, örugglega
gengið frá keipum og séð um
nð allt sé í lagi. Síðan raða
menn sér á skipið, Einn ber
trén, einhver sem er léttur á
sér. það smámjakast fram.
Skipt er á köllum til hvatning-
ar og samtaka. „Fjörugir piltar,
I
allir það. Komið þið með hann!
kalla framámenn. Leiðum skip-
ið, piltar!“ kallar formaður.
Allir taka undir það hátt eða
í hljóði en með sama ásetningi.
Fiskilegt er talið ef vel gengur
að setja skip frá og að sjó, og
þó frekar að. Það hefur líka
komið skriður á. Nú hallar orð-
ið undan fæti. Allir hlaupa við
fót með skipið á milli sín; því
er ekki lengur kokað áfram
eins og stundum verður að
sætta sig við. Bilið styttist óð-
um. Flestir eru orðnir berhöfð-
aðir og er farið að vatna. Það
hefur líka haft sín áhrif á trjá-
manninn. Hann er orðinn á
harða hlaupum með trén og all-
ur í svitabaði. Einn hleypur
undir bagga með honum, hann
hefur ekki orðið undan. Að
vörmu spori er komið fram í
flæðarmál, og skipinu lagt á
meðan menn skinnklæðast. Það
tekur ekki langan tíma. Senn
eru allir orðnir sjófærir, sem
sem til er, enda erum við komn-
ir út yfir brimgarðinn áður en
við fáum af vitað. „Betur á
stjórn, slakið til á bak!“ er sagt
afturá. Það hafði aðeins slegið
á stjórn í útróðri, en allt óstýrt.
Báturinn reisir sig, sígur svo
hægt og mjúklega ofan 1 næsta
öldudal, og aldan að baki líður
með sínum vana þunga upp að
ströndinni.
Þegar komið er nokkur ára-
tog út, er beðið sjóferðabænar.
Formaður byrjar og segir: Biðj-
um allir almáttugan guð að
vera með okkur í Jesú nafni.
Taka þá allir ofan, og lofa öld-
unni að leika um skinið. Þeg-
ar lokið er bæninni, signa sig
allir og formaður krossar aftur
og fram um skip. Síðan segir
formaður: „Guð gefi okkur öll-
um góðan dag, í Jesú nafni.
Amen.“
Allir hafa setið hljéðir. Nú
kemst hreyfing á, menn spjalla
saman um veðurblíðuna og ann

EFTIR
B&Idur Sfcíánsson
--dWWWVWVWVð
kallað er. Hver tekur sína ár,
því allir kunna bezt við sína;
stinga þeim í keipana í sínu
rúmi. Þá raða menn sér á bát-
inn og hafa rétt.
Mér verður litið yfir skips-
höfnina, fimmtán manns. Eng-
in vandræði ættu að vera að
fljóta. Ekkert um of samt. Tveir
unglingar eru með, óharðnaðir,
sem ekki hafa flotið áður. Að
vísu efnilegir piltar, og vísir til
að standa sig vel. En það hefur
stundum komið fyrir að sú
gamla, sjósóttin, hefur leikið
menn grátt í fyrsta sinn. Allij
standa tilbúnir við sitt rúm. i
Tveir styðja fram í (barka-
rúm), tveir í andófi, tveir mið-
skipa, tveir austurrúm og sex
í skut, auk fonnanns.
„Allir tilbúnir!“ kallar for-
maður. Hljótt: Setjum við þá
nær í Jesú nafni.
Þegar fram í brimgarðinn
kemur, er staldrað við og beðið
eftir lagi. Allir hafa nóg að
gera að halda skipinu réttu.
Öðruhvoru er það á floti, inn-
sogið sér fyrir því, þeir fremstu
fá þá smáskvettu yfir sig. For-
maður skimar út yfir brimgarð
inn og athugar öldufarið. Ekki
er það vandalaust að sjá út
gott lag, og kalla mátulega.
„Tökum við nú á honum!“ kall-
ar formaður. Allir sem einn
taka viðbragð án þess að hika.
Nú vita allir hverju máttur
samtaka fær áorkað, og þörf-
ina að nota hans til hins ýtr-
asta, því það getur oltið á líf'i
jafnvel allrar skipshafnar ef út
af er brugðið. Tekið er á því
að er fyrir augu ber. í austri
hillir undir bjarma er stafar
upp á himininn bak við fjöll-
in; það leynir sér ekki hver þar
er á ferð. Sólgyðjan gullbúna
lætur ekki glepjast, og alltaf
þráir maður að sjá hana og
vermast af geislum hennar. All-
ir eru í ljómandi skapi, því
skyldi líka svo ekki vera. Ham-
ingjan mundi áreiðanlega verða
þeim hliðholl nú eins og oft
áður í hinni erfiðu baráttu er
bóndinn ásamt sínum, heyir fyr
ir lífinu, því allt eru þetta
bændur og bændasynir sem hér
eru innanborðs. Nú er róið út,
allir samstilltir og ákveðnir að
finna þann gula. Á grunni skal
leitað áður en dýpra er haldið.
Enginn veit líka nema hann
hafi þokað sér inn á; það má
ekki henda mann að fljóta út
af honum, ef svo væri. Allir
vilja vera fyrstir í botn. Ekki er
hann nú fljótur til. Einn verð-
ur samt var og annar til, annar
kemur með hann inn ljómandi
fallegan stútung. Hinn missti.
Nú eggjar hver annan, en dug-
ar ekki til, enginn verður svo
mikið sem var við umgang.
Einn inni, lítið var það, en þó
lífgun. Að líkindum hafði hann
ekki hætt sér á grunninn. „Haf-
ið uppi!“ segir formaður; dýpra
er haldið. Fiskilegan kippum,
er sagt. Allir taka undir það,
leggja sig á bakið og hnykkja
á. Siór blánar með ári; engin
fúatök eru höfð við, öllum hef-
ur hlaupið kapp í kinn, sami
skellurinn kveður við með jöfnu
millibili; sjólöðrið fossar inn og
aftur með kinnung án afláts,
og báturinn lyftir manni létti-
lega upp og niður hina bungu-
mynduðu ölduhryggi. Hér og
hvar eru siófuglar á sveimi, eða
láta ölduna vagga sér mjúklega
til og frá. „Hættið!“ segir for-
ur. Hér skal leitað á þrítugu
djúpi. Allir komnir í botn á
augabragði. Logandi fjör og eft
irvænting er mótuð í hverjum
fyrir sig; enginn undanskilinn.
Það stæði sannarlega ekki á,
ef hann gengi um. Einhver góð-
ur maður að byrja. Einn fer til
aftur á, er sagt. Það er formað-
ur. Jú, það var honum líkt,
blessuðum. Annar fer til,
framámaður er að því, bita-
menn báðir, miðskipa, alltaf
einhver að bví, stundum marg-
ir í senn, og flestir koma þeir
inn. Já, nú er orðið líf í hverju
sinni, handasláttur og bakföll
eru tekin, sá guli veður uppi
um allt' skip.
Og ég minnist þess nú. er
ég í fyrsta sinn dró fisk úr
sjó, þá sjóveikur og að öðru
leyti magnlítill, hálfliggjandi
út af, og var að bera mig að
keipa, Þá er allt í einu kippt
mjúklega en ákveðið í færið.
Þá var það sem mér fannst að
um mig færi fagnaðarkenndur
straumur sem iljaði mér öllum.
Eg rís upp án þess ég geri mér
þess grein, og byrja að tosa í
færið. Mér fannst lítið ganga
að koma inn færinu, en þó kom
að því að glitta tók í eitthvað
efst í sjóskorpunni. Þetta var
þá stór og bústinn þorskur sem
ég með naumindum, að mér
l’annst, hafði að innbyrða. En
vænt þótti mér um hann, og
maður fannst mér ég meiri eft-
ir en áður, og ekki fann ég til
sjóveiki svo teljandi væri það
sem eftir var dagsins, Mér
fannst þama eins og hafsdjúp-
ið hefði yfir að ráða einhverjum
seiðandi krafti næstum ómót-
stæðilegum. Margan fiskinn er
ég búinn að innbyrða síðan,
en alltaf finnst mér eima eftir
af þessari tilfinningu,. þegar ég
kemst í færi við ægi og hans
gesti.
Þetta var nú annars hálfgeng
is útúrdúr, sem smeygði sér
fram í hugann.
Þannig er haldið áfram góð-
an tíma. En sjí blessun, verður
mönnum að orði, og er heldur
ekki að ósynju, að menn blessi
aflann. Heima er hans full þörf. i
Öllum er það ljóst, og að eiga
von á nýrri soðningu er ekki |
hversdagslegt. Því kunna menn '
líka að þakka og meta-
Vesturfall er og komin þétt-
ingsbræla á landnorðan. Okkur
hefur rekið drjúgan til suðvest-
urs. Hann er líka farinn að
tregast og missir mikill. Nær
annarhver maður verður að sjá
af honum án þess að geta að
gert. Því er hugsað um að kippa
á sömu slóð, og vitja hvort liðk-
ast ekki um. Brælan eykst nu
jafnt og þétt. Haldið er á móti
straumi og vindi. Nú er ekki
svikist um. „Allir sama skell-
inn,“ er sagt. Menn leggja sig
alla fram að ná sem mestum
árangri í hverju áratogi. Það
brakar í keipum, og árablöðin
svigna undan átakinu, mynda
einskonar boga. Áríðandi er að
komast á sömu slóð, áður en
meira hvessir. Talað er um að
bátnum sé orðið brugðið. Nokk-
ur ágjöf er annað kastið, er
báturinn stingur sér í kvikuna.
Eftir hálftíma barning eða svo,
er komið á sömu slóð- Þá er
rennt í botn, og allir keppast
við að finna til hans. Þeir bylta
honum inn fram um og aftur
inn með nokkru millibili. Já,
örari mætti hann nú vera, en
það smáprýkkar í bátnum.
Svona er haldið áfram þar
til sól er tekin að nálgast hafs-
brún. Búinn að vera barningur
og mikill burður lengst af. En
nú tekinn að lægja og sjór að
kyrrast. Allir eru kátir og hress
ii, þrátt fyrir erfiði dagsins,
enda ekki af ástæðulausu
hleðsla af rígaþorski. Nú er
haldið í áttina til lands, langi
kippurinn upp í þann svarta,
með stundar viðdvöl á legunni,
um það bil á þriðja sjó í góðu,
eins og nú er. Þar er seilað út,
og allt gert klárt. Síðan er
dokað við eftir lagi. „Allir til-
búnir“, kallar formaður. Róið
í land, og brátt skríður báturinn
í sandinn á mátulegri fyllingu,
án þess að nokkur hafi fengið
skvettu á sig. Þvínæst er gengið
í að koma skipinu upp undir
skiptif jöru, þar sem aflinn á að
deilast niður á skipshöfnina.
Síðan er gengið í, seilarnar, að
koma þeim undan sjó-
Þegar afli er kominn á einn
stað, eru tveir menn settir til
hlutaskipta. Hinir koma skipi
í hróf, ganga frá því sem bezt,
því tvísýnt er um veður og ó-
víst um sjóferð ef snögglega
breytir. Síðan er aflans vitjað
og þá til heimflutnings. Margt
manna er því nú fyrir, bæði
ungir og gamlir, svo að sýni-
lega er fátt heima nema hús-
freyja. Burðarhestar eru komn-
ir, einnig þeir reiðhestar sem til
hafa verið. Skiptin hafa farið
fram: <„18 í hlut,“ segja menn
hver við annan. „Já, skárri er
það nú blessaður dagurinn.“ Þá
er hugsað til heimferðar og
gengið frá aflanum á burðar-
hestunum. Síðan er haldið af
stað, menn kveðjast og dreifast
i smáhópa.
Sól er gengin undir. Það er
alstirndur síðvetrarhiminn.
Rökkrið er að smáfærast yfir.
Blikubakki er að mjaka sér
upp á vesturloftið, það er rrierki
um veðurbreytingu. Og bónd-
inn og sonurinn hugsa um lið-
inn dag, um hvernig hann kom
og fór, án þess yrði verulega
vart nema í endurminningun-
um, um heimkomuna, þar bíður
margt er gera þarf, áður en
nóttin leggst á. Bústofninn hef-
ur að nokkru orðið að sitja á
hakanum, þó húsfreyjan hafi
ekki legið á liði sínu, þá hefur
hún ekki annað tveggja, þriggja
manna verki.