Þjóðviljinn - 12.12.1944, Side 5

Í>-JÓL: VILJINN. — Þriðjudagmn 12. des- 1944.
ÞlÓÐVHJmM
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sásíahsiaflokkurinn.
Bitstjóri og ábyrgðarmaður: Sigurður Guðmundsson.
Stjómmálaritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrceti 12, simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218b.
Áskriftarverð: í Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuífi.
Uti á landi: Kr. 6.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastrœti 17.
„Örlagasporið“
„Hér var örlagasporið stigið í íslenzkum fjármálum og at-
yinnumálum — og raunar stjórnmálum“. —
Þannig mælti Hermann Jónasson í eldhúsumræðunum um
dagixm. Og „örlagasporið11 var stigið, að hans dómi árið 1942,
þegar leyfarnar af stjóm Hermanns létu undan fyrir sam-
stilltu átaki verkalýðsfélaganna, og gerðadómslögin féllu.
Ekki er með öllu ósennilegt að sagan dæmi að þessu leyti
eins og Hermann. Það eru miklar líkur til að ársins 1942 verði
minnst í sögu íslands sem örlagaárs.
Á þessu ári beið stefna Framsóknarflokksins ósigur, á
þessu ári vann stefna verklýðssamtakanna sigur, og allar líkur
benda til að ósigur fylgi ósigri og sigur sigri, unz afturhalds-
stefna Framsóknar er þurrkuð út, en íramfara og mannréttinda-
stefna verklýðshreyfingarinnar ráðandi.
Á árunum 1927 til ársins 1942 skipuðu Framsóknarmenn
óslitið sæti forsætisráðherra. Allan þennan tíma réðu Fram-
sóknarmenn mestu, og oftast öllu, um stjórn landsins. Þessa
tímabils í sögu þjóðarinnar verður minnst sem tímabils valda-
misbeitingar og bamalegrar f jármálastefnu-
Fyrstu fjögur árin eru mótuð af stefnu Jónasar Jónssonar.
Þetta tímabil hefur það fram yfir síðari tímabil Framsóknar-
mennskunnar, að maður er að verki, sem hefur víða yfirsýn
yfir stjórnmál og stefnir að settu marki. En þessi maður, Jónas
Jónsson, er tvímælalaust hinn samvizkusnauðasti meðal íslenzkra
stjórnmálamanna, á síðari árum, haldinn brjálæðiskenndu hatri
í garð andstæðinga, og takmarkalausri fyrirlitningu á lítilsigld-
um stuðningsmönnum. Ekki skorti þó blíðu við stuðningsmenn.
íslenzkir bændur hafa löngum gert vel við fjárhunda sína.
09
eftír Oskar B* Bjarnason
efnaverkfrœbing
Það er nýkomin skýrsla Iðnað- Þarna eru töflur yfir efnagrein-
ardeildar Atvinnudeildar Há- ingar fyrir landbúnaðardeildina
skólans fyrir árin 1941 og 1942. í sambandi við fóðrunartilraunir
Áður hafa komið þrjár samskon- j sem staðið hafa yfir nú í að
ar skýrslur, fyrir árin 1938, 1939 minnsta kosti 5 ár, og hefur eng-
og 1940. inn árangur verið birtur. Það
Þetta eru nær eingöngu töfl-
ur yfir efnagreiningar á aðsendum
sýnishornum svo sem síldarmjöli,
þorskalýsi, heyi, smurningsolíu,
leir og grjóti. Sumum sýnishorn-
virðist því hafa lítinn tilgang að
birta þessar efnagreiningar hér
án samhengis við sjálfar tilraun-
irnar. Tafla yfir krómákvarðanir
í kúamykju (krómpreparat gef-
unum hefur rannsóknarráð látið ið með fóðrinu) hefur t. d. ekki
safna, t. d. meir en 200 sýnis-
hornum af *mó og surtarbrandi
víðsvegar að af landinu.
Iðnaðardeild er partur af stofn-
un, sem heitir Atvinnudeild Há-
skólans. Stofnun þessi er þó há-
skólanum óviðkomandi, en sam-
kvæmt lögum um hana (lög um
náttúrurannsóknir nr. 68, 7. maí
1940), á hún að vinna að rann-
sóknum í þarfir atvinnuveganna.
Sem verksvið Iðnaðardeilclar er
í lögunum talið upp þetta: —
..Rannsóknir í þágu iðnaðarins,
svo sem rannsóknir hráefna,
orkulinda og iðnaðarvarnings,
matvæla- og fjörefnarannsóknir,
gerlarannsóknir, náma- og jarð-
efnarannsóknir* ‘.
Eftir skýrslunum að dæma
virðist þó ekki vera um neinar
sjálfstæðar rannsóknir að ræða.
þegar frá eru taldar tilraunir sem
heyra undir þann lið, sem heitir
þýðingu fyrir neinn nema í hæsta
lagi þann eina mann, sem fæst
við fóðurtilraunirnar.
Annars virðist Iðnaðardeild,
eins og áður ei sagt. helzt slarfa
að efnagreiningum á aðsendum
sýnishornum frá fyrirtækjum og
vörur skorti eðlilega hollustu, o.
s. frv.“ (Lög um eftirlit með
matvöru og öðrum neyzlu- og
nauðsynjavörum 1936).
Ein blaðsíða í hverri skýrslu
er um þessar rannsóknir, og er
raunar ekki annað en tafla yfir
tegund þeirra sýnishorna, sem
rannsökuð hafa verið. — Ymsar
vörur, sem nauðsynlegt væri að
hafa'eftirlit með, virðist mér þó
vanta á þennan lista, t. d. má
minna á að kol er ein af þeim
nauðsynjavörum, sem flutt er inn
í stórum stíl og ekkert eftirlit er
með. Kol eru þó sannarlega mis-
munandi að gæðum, en ég held
að aldrei hafi verið gerð hita-
gildisákvörðun á ijeinum kola-
einstaklingum, gerir t. d. mikið farmi, sem fluttur hefur verið
af söluanalýsum á þorskalýsi og
síldarmjöli. Allt þetta er hrein
rútínuvinna og getur ekki talizt
til rannsókna.
Samkvæmt því sem upplýst er
í síðustu skýrslu (bls. 14) fæst
Iðnaðardeildin einnig við rann-
sóknir og efnagreiningar. sem
ekki má birta, vegna þess að
ekkert nrívatfyrirtæki hefur borg-
að fyrir þær. Það virðist hlá-
legt að þessi rannsóknarstofnun
í þarfir atvinnuveganna skuli fást
við rannsóknir í þágu eins fyrir-
tækis, sem haldið er leyndnm,
ef eitthvert gagn skyldi vera að
gerlarannsóknir. — Sá partur þeim, og efast ég um að það sé
skýrslnanna er það eina, sem í samræmi ^við tilgang stofnun-
gefur manni hugmynd um að í arinnar. Þó má kannski segja að
þessum stað muni fara fram vís-
indastarfsemi. Það eru einkum
rannsóknir á aðferðum til skyr-
gerðar, ostagerðar og votheys-
þetta sé árangur þess, að stofn
uninni er ætlað að vinna fyrir
einstaklinga og taka borgun fyr-
ir samkvæmt gjaldskrá. En af
Þessir ókostir Jónasar voru styrkleiki hans, en sá var veik- j verkunari sem hér er um að þessu leiðir, að Atyinnudeildin
leiki hans, að hann hafði ekki vit á f jármálum né atvinnumál-; ræða. Sem stendur er að eins , hlýtur að vera hlutdræg, ef um
einn lærður gerlafræðingur á öllu ' fleiri en eitt fyrirtæki í sömu iðn-
landinu og virðist mér að við grein er að ræða. Segjum t. d.
um fremur en kötturinn á sjöstjömunni.
Jónas gerði sér ljóst að flokkur hans varð að byggja á
dreifbýlinu“. Það varð að halda bændum og búaliði við svo' Mjótum að þurfa fleiri menn í að Atvinnudeildin geri einhverj,
1 J þessari fræðigrein, og er það at-1 ar rannsóknir fyrir málningar-
virðast þær rannsóknir vera tals
vert mikið verk og geta haft
erfiðar aðstæður, að þeir þyrftu styrki til lífsframfæris, var hugan<Ji fyHr unga
þannig með nokkrum hætti hægt að koma þorra bænda í sömu
aðstöðu til flokksins, sem Hermanni, Eysteini og öðrum sem á
mála vom teknir.
Verkalýðshreyfinguna hataði Jónas öllu öðru fremur. En
hann gerði sér ljóst að svikasamstarf við .hana var nauðsyn-
legur liður í baráttu hans. Þetta samstarf hóf hann að vel at-
huguðu ráði og samkvæmt nákvæmlega gerðri áætlun. Hann ^ mikla þýðingu fyrir byggingar-
hlóð undir þá forustumenn verkalýðshreyfingarinnar, sem ekki ^ iðnaðinn, ef þeim væri haldið á-
voru líklegir til stórræða, en gátu verið þægilegir í snúninga. ’ fram, eins og fram kom í um-
Milli þessara Framsóknarfulltrúa innan verkalýðshreyfingarinn-: ræSum á byggingarmálaráð-
ar og hinna djarfari og vaskari forustumanna hennar, hugðist j stefnu(nni- _ Þessar rannsoknu eru
Jónas skapa ýfingar og helzt fjandskap. Með þessum hætti gerði gonar
hann ráð fyrir að geta í senn haldið verkalýðshreyfingunni; ----------
nægilega veikri til að hún hindraði ekki áform hans og nægi-
lega sterkri til að hún gæti staðið undir völdum hans, að
nokkru-
Þetta tókst að verulegu leyti, af því Jónas missti aldrei
sjónar á markinu.
inn, né þess krafist, að seljandi
láti fylgja efnagreining á kola-
farmi.
Eitt af verkefnum matvæla-
rannsókna virðist mér mundi
vera að prófa C vítamínmagn í
ávöxtum og grænmeti því, sem
hér er framleitt í gróðurhúsum.
Sömuleiðis væri fróðlegt að fá
rannsakað hversu rniklar sveifl
stofnun þessi á að vísu að starfa
að rannsókn búfjársjúkdóma
fyrst og fremst, en mun þó auk
þess vera ætlað að taka til með-
ferðar önnur verkefni fyrir land
búnaðinn.
Nú er ralað um, að byrja á
víðtækum rannsóknum á íslenzk-
um jarðvegi; meðal annars að
komast að því hvað helzt er hægt
að rækta á hverjum stað. hvaða
áburðar er þörf, o. s. frv. Sem
stendur petur Iðnaðardeild ekki
annað þessum rannsóknuni m.
a. fyrir áhaldaleysi. — Annað-
hvcrt þarf að búa Iðnaðardeild-
ina fullnægjandi tækjum og
starfskröftum lil þessara rann-
sókna, eða setja upp fullkomna
efnarannsóknarstofu á Keldum,
og framkvæma þar allar efna-
rannsóknir fyrir landbúr.aðinn,
bæði jarðvegsrannsóknir og ann-
að.
Eitt af verkefnum Iðnaðaideild-
ar er í lögunum talið ,,jarðefna-
og námarannsóknir“. Til þessa
flokks mun mega telja mórann-
sóknir þær, sem rannsóknarráð
lét gera. Það má teljast fullreynt
ur eru í magni A- og D-efna í ís- að ekki er hægt að þurrka hér
lenzku smjöri. (Sennilega lágt að mó til eldsneytis í stórum stíl,
vetrinum, sérstaklega ef fóður
kúnna er slæmt)).
Atvinnudeildin hefur nú starf-
nema í beztu sumrum, hvað svo
sem kostnaðarhliðinni líður. —
Annað mál er það, hvort ekki er
að í meir en 7 ár, og mætti því ^ægt að þurrka móinn í vélum og
vænta þess, að árangur af starfi framleiða úr honum brikeitur,
hennar væri farinn að koma í e^a t>yggJa a honum einhvern
ljós, hvaða verkefni hún hefur
leyst
Það er óhætt að segja, að þeirri
stefnu hefur verið fylgt,
Iðnaðárdeild snertir, að
ar:nan iðnað.
Það getur vel verið að hér séu
fólgin einhver fleiri verðmæti í
hvað jörðu (auk jarðhitans), — það
gera er mál sem þarf að rannsaka.
helst engar sjálfstæðar rannsókn-
ir, en láta sér nægja að gera em
Lítilsháttar hefur fundist af
surtarbrandi, járnsteini og bleiki
Kyrrð og friður í Bruxelles
Þj.rðjudaginn 12. ues. 1944.
ÞjOÐVILJíNN
Síðastliðinn sunnudag héldu
vopnaðar raðir brezkrar og
kanadiskrar herlögreglu uppi
reglu á aðalgötunum í höfuð-
borg Belgíu, á meðan feiknar-
legur mannfjöldi lét í ljós and-
úð sína á ríkisstjórn Pierlots.
— Þetta er ískyggilegasti at-
burðurinn sem hefur átt sér
stað, síðan herir okkar byrjuðu
að, frelsa meginlandið. — Hann
þýðir, að hermenn okkar voru
notaðir til að vernda auðsjá-
anlega óvinsæla ríkisstjórn fyr-
ir gremju almennings. — Þessi
íhlutun var ennfremur fram-
kvæmd í nafni laga og friðar
gegn belgisku mótspymuhreyf-
ingunni.
Það, sem framkvæmt hefur
verið í Belgíu með jafnopin-
skáum hætti, verður e. t. v.
endurtekið hvað eftir annað
(núna í Grikklandi, — þýð.),
þar sem herir okkar hafa æðstu
hervöld á meginlandinu, nema
almenningsálitið sé stöðugt á
verði.
Hinir vestrænu bandamenn
munu hafa æðstu völd, bæði
hemaðarleg og efnahagsleg, á
næstu mánuðum eða árum. —
Þeir geta um tíma, — og að-
(Ritstjómargrein í hinu kunna, enska vikubiaði, New
Statesman and Nation, 25. nóvember s.l.).
eins um tíma —, lagað stjóm-
mál frelsuðu landanna og óvina
landanna í hendi sér með því
að nota sér aðstöðu sína sem
lögregluþj ónar og eins með því
að láta af hendi eða halda í
matvæli og hráefni.
Sumir munu segja, að Ers-
kine hershöfðingi (Breta) hafi
neyðzt til að skerast í leikinn,
þegar meðlimir mótspymu-
hreyfingarinnar tóku til að
halda útifundi og fara í mót-
mælagöngur undir • forystu
Kommúnista. — Hann hefði
ekki getað leyft, að það kæmi
til árekstra mílli vopnaðra
manna, því að þeir gætu leitt
til borgarastyrjaldar eins og
æsingurinn var orðinn mikill.
Belgía er herstöð okkar. —
Samgönguleiðir okkar liggja
gegnum Bruxelles. — Það var
því áríðandi, að friðurinn væri
varðveittur, — með brezku her-
liði, ef þörf krefði. — En er
hverjar prófanir á aðsendum sýn- jörð, en ekki hefur enn verið
ishornum. ÞaS er raunar svo, aS rannsakaS hvort svo mikiS er til
þaS skortir flest á þessum staS, af þessum efnum, aS hægt sé aS
til þess aS um rannsóknarstarf- byggja á þeim námarekstur.
semi geti veriS aS ræSa. ÞaS
skortir áhöld og ýmsan útbún
ViS rannsókn og leit aS verð-
mætum jarSefnum þurfumviðað-
menn, sem verksmiðjuna Hörpu. ÞaS vi.ð-
eru aS byrja háskólanám. — Til ist því útilokað aS málr.ingar-
sjálfstæðra rannsókna má og j verksmiðjan Litir og Lökk geti
telja rannsóknir IðnaSardeildar á, fengið nokkrar upplýsingar urn
íslenzkum byggingarefnun:. sér-1 þessar rannsóknir eða að At-
ftaklega einangrunurefnum. og! vinnudeildin geti tekið að sér að Sk.01 tU. Ckkl
*-'1" ■ géra nokkrar rannsóknir fyrir þá I tvmnu ei m vai reist ,
verk«miðju krepputimum og hefur æ siðan ( um nu fynr sjavarutvegmn fara
að, þaS skortir húsrúm og það stoðar jarSfræSingar.na, en þeir
.skortir starfsfólk, en vonandi hafa ekki ennþá veriS spurðir
ráða.
skortir ekki verkefni eða fram-
Helstu rannsóknir sem við höf-
veik íorstjórans, Trausla Ólafs-
Einn þáttur í starfsemi ISnaS-
ardeildar er matvælarannsóknir^
og eru þær hugsaSar sem ef'.rlit
með hverskonar neyzluvöru, sem
höfð er á markaði. Þetta eftirlit
á aS ,,vernda menn gegn tjóni,
sem stafað getur af því, að slíkar
gjörhugsuðu pólitík Jónasar, en héldu að þeir væru miklir
menn af því þeir kunnu þó nokkuð að herma eftir uppeldis-
föður sínum.
Síðan hefur Framsókn, undir reikandi forustu Hermanns
verið miðuð við kreppu. ASal-
atriðið að spara, — gera sem
minnst.
BúnaSardeildin hefur raunar
ald rei o;SiS annaS en nafnið. —
Þar starfa tveir menn við skrif-
borð og einn forstjóri, sem óþarfi smáurn stíl.
fram á rannsóknarstofu Fiskifé-
lagsins (vítamínrannsóknir) og
svo á Fiskideildinni, sem fæst
einkum við rannsóknir á fiski-
göngum, aldursrannsóknir á fiski
og þess háttar, en allt er þetta í
er aS telja meS, því hann vinn-
ur fullt starf annars staðar og em-
bættí haps í Atvinnudeildinm
Mér þykir sennilegt aS við
þurfum aS reisa sérstaka tilrauna-
stofnun fyrir sjávarútveginn, þar
því ekkert annað en bitlingur, I sem hægt er að gera tilraunir í
eins og þetta embætti hefur ver- ! tekniskum stíl til að prófa nýjar
og Eysteins, reynt að halda áfram á Jónasarbrautunum jafn-
Þó varð ekki hjá því komist, að verkalýðshreyfingin reyndi framt því að berjast fyrir gjöreyðingu Jónasar. Þessi herferð
að hrista af sér Jónasar-Framsóknarokið. Á árunum 1930—32
leiddi þetta til þess að Jónasi fötuðust tökin að nokkru og milli-
bilsástand skapaðist í stjómmálum 1931—34, og voru þá nokkr-
ar líkur til að verkalýðshreyfingunni ætlaði að takazt að losa
sig undan áhrifum Framsóknar.
Árið 1934 náði Framsókn tökunum aftur, en nú var raun-
hefur tekizt hvað Jónas snertir, hans ferli er lokið í íslenzkri
pólitík, en árið 1942 mistókst hún á hinum vígstöðvunum, þá
missti Framsókn tökin á ríkisvaldinu að formi til, þó hún
héldi þeim í reynd fram á þetta haust. Frá sama tíma hafa
áhrif og völd verkalýðshreyfingarinnar vaxið, og nú er loks
horfið frá hinni fávíslegu fjármála- og atvinnumálastefnu Fram-
verulega breytt um forustu. Jónasi var vikið til hliðar, upp- j sóknar. Rætur þessar má rekja til falls gerðadómsla^anna 1942.
eldissynir hans tóku við forustunni. Þeir höfðu aldrei skilið hina j þa var örlagaspor stigið í íslenzkum stjórnmálum.
ið fra byrjun. Það er í rauninni
sjálfsagt að leggja Búnaðardeild-
ína niður og taka húsrúm henn
ar til afnota fyrir Iðnaðaideild-
ina.
Ég meina ekki að það eigi eng-
ar rannsóknir að gera í þágu
landbúnaðarins. Það fara fram
rannsóknir og tilraunir í búnaði
á Sámsstöðum, á Keldum og víð-
ar, og nú er í ráði að reisa rann-
sóknarstofnun að Keldurri fyrir
2 milljónir króna. Rannsóknar-
framleiðsluaðferðir eða enduV-
bætur á framleiðsluaðferðum. —
Þar mætti t. d. gera tilraunir
með þurrkun (dehydration) á
fiski og síld, ennfremnr veyk-
ingu á síld. Það er ekki van-
þörf á að gera fisk- og síldar-
framleiðslu okkar fjölbreyttari.
Nú er talað um að breyta síldar-
iðnaðinuiri meira í matarfram-
leiðslu, t. d. með aukinni niður-
suðu og niðurlagningu síldar. og
virðist mér þurrkun og reyking
gæti komið þai til viðbótar. Um
þetta mál mun ég ef til vill skrita
meira síðar.
Eitt tekniskt viðfangsefni væri
t. d. að gera tilraunir til að að-
greina (frakajóne.a) síldarolí-
una með kælingu í acetónupp-
lausn, þannig, að hægt væri að
nota nokkurn hluta olíunnar í
stað línolíu eða ásamt línolíu r
málningu og fernis.
Tilraunir í smáum stíl hafa
sýnt að svona kæli-aðgreining
ber árangur; en spurningin er
auðvitað, hvort þetta er fram-
kvæmanlegt tekniskt og hvort
það þá borgar sig. —
Líka væri fróðlegt að prófa að
hve miklu leyti er hægt að nota
herta síldarolíu í smjörlíki. Um
þetta er hvergi upplýsingar að
fá í bókum; en að því er ég bezt
veit, er hert síldarolía einmitt
mest notuð í þessu augnamiði nú
á síðustu árum. Ég hef einu-
sinni áður stungið upp á að þess-
ar tilraunir væru gerðar í At-
vinnudeildinni og í samvinnu við
smjörlíkisverksmiðjurnar, en það
var þá ekki hægt vegna áhalda-
leysis og annars trafala.
Ég hef tekið þessi dæmi til
þess að eitthvað sé nefnt, en’það
er að sjálfsögðu af nógu að taka.
Hinir réttu aðilar að skipulagn-
ingu og framkvæmd allra rann-
sókna í þarfir atvinnuveganna
er, eins og kunnugt er, forstjór-
ar Atvinnudeildarinnar og rann-
sóknarráð, sem þar á að hafa
yfirstjórn og finna starfseminni
verkefni, eða réttara sag:, ákveða
hvaða verkefni skuli ganga fyr-
ir. —
En það þarf að hætta þessari
nánasarlegu sparsemi og aum-
ingjaskap, sem viðgengist hefur
í þessum málum hingað til, ann-
ars er einskis árangurs að vænta.
Við eigum marga ágæta menn í
efnafræði og öðrum hagnýtum
vísindum, sem eru búnir með
nám, eða munu bráðlega ljúka
því, t. d. úti í Danmörku og ann-
arsstaðar á Norðurlöndum. Við
1 þurfum að skapa þessum mönn-
um vinnuskilyrði hér, annars er
hætt við að þeir neyðist til að
setjast að í útlöndum, og því er
ekki að leyna. að það hafa marg-
ir gert á árunum fyrir stríð, vegna
þess að ekki hefur verið brúk
fyrir þá hér heima af einhverjum
ástæðum.
Það virðist þó lítil skynoemi í
því að ríkið styrki menn til náms
við útlenda háskóla, ef svo er
ekki brúk fyrir þá þegar þeir
hafa lokið námi. En ekki er ég
að lá mönnum, þó þeir vilji held-
ur vinna ,í útlöndum en lepja
dauðann úr skel hér heima. í
flestum löndum er nú mikill
hörgull á mönnum með sérþekk-
ingu í. ýmsum greinum, og hefur
verið frá stríðsbyrjun. En hér
hefur það ekki verið svo, hing-
að til. Við höfum efni á því að
láta lærða efnafræðinga vinna
sem skrifstofumenu, eins og
dæmi eru um.
Nú virðist þetta vera að breyt-
ast. Nú vantar alstaðar menn. —
Alstaðar er fyrirhuguð uppbygg-
ing, ný skip, nýjar verksmiðjur,
endurskipulagning Iandbunað-
arins, nýir skólar, bændaskóli í
Skálholti, verkfræðideild við Há-
skólann, rannsóknarstöð á Keld-
um fyrir 2 milljónir.
Það er gaman fyrir þá, sem nú
eru að byrja háskólanám að vita
að þeirra er full þörf. Þetta var
ekki svo fyrir 10 til 12 árum, þeg-
ar ég og mínir jafnaldrar voru að
byrja háskólanám. Þá voru
krepputímar og offramleiðsla af
menntamönnum, eins og öllu
öðru; aðalatriðið að skrimta ein-
hvernveginn. —
Það er gleðilegt að nú eru betri
tímar framundan, tímar bjart-
sýni og framfara. Nú er þess
loks að vænta að atvinnuvegir
okkar komist í kynni við vís-
indi og tækni, enda er þess ekki
vanþörf, svo mjög sem vuð er-
um aftur úr í þeim efnum.
það réttlætanlegt, að Erskine
hershöfðingi skyldi afvopna
hina 100000 menn mótspymu-
hreyfingarinnar án þess að
setja þeirri ríkisstjóm, sem
hann þannig festi í sessi, nein
skilyrði? — Leiðtogar mót-
spymuhreyfingarinnar tóku þá
afstöðu, sem okkur öllum
fannst sanngjörn, þegar franski
heimaherinn tók hana í við-
skiptum sínum við de Gaulle.
Hann bað um að fá að gánga í
hinn reglulega her sem heild og
ásamt foringjum sínum. — De
Gaull féllst á þetta. — Af
! hverju hafnaði Pierlot því? —
! Hver svo sem ástæðan var, þá
I var hún ekki sú, að Belgíu-
1 menn taki nú þegar hæfilegan
þátt í hernaði Bandamanna. —
Belgía hefur jafnmikla þörf
fyrir hjálp þessara áhugasömu,
ungu sjálfboðaliða og við. Þeir
em líklegir til að verða betri
hermenn en herforingjar gamla
hersins, sem voru ánægðir með
að eyða síðastliðnum fjórum
hernámsárum í samþykkjandi
þögn og hlutleysi. — En frá
sjónarmiði Pierlots getur verið,
að þessir herforingjar, sem eru
stétarbræður hans, virðist á-
reiðanlegri en ungu mennirnir,
sem buðu böðlum óvmanna
byrginn og voru undir forustu
manna, sem margir voru komm
únistar.
Það er glöggt, að hér er í
rauninni um stéttarbaráttu að
ræða. — Ráðherrarnir þrír, sem
sögðu af sér, hafa lýst greini-
lega ágreiningi sínum og stjórn
arinnar- — Þeir bera á hana
þyngri sakir en þróttleysi í af-
skiptum sínum af matvæla-
skortinum, í ráðstöfunum sín-
um til að bæla svarta markað-
inn niður, til að útrýma sam-
yerkamönnum Þjóðverja úr
iðnaðinum, embættismanna-
stéttinni og lögreglunni. —
Sannleikurinn er sá, að sam-
vinna við Þjóðverja var miklu
útbreiddari í belgisku milli-
stéttinnf, allt frá stóriðjuhöld-
um til bænda, en hún var í
Frakklandi. — Allar fáanlegar
upplýsingar staðfesta þessa
gagnrýni. — Svarti markaður-
inn er almennur og óskamm-
feilinn. — Dagblöðin skýrðu
nýlega frá því, að skömmtun-
arvörur hafi farið minnkandi
undanfamar vikur. — Ríkis-
stjórn Pierlots virðist ekki hafa
gert tilraun til að taka eigna-
námi þau miklu auðæfi, sem
ýmsir samverkamenn Þjóð-
verja hafa safnað á hemáms-
ámnum.
Ef maður kynnir sér skoðanir
sósíaldemokrata og les blað
þeirra, Le Peuple, kemst mað-
ur að raun um að það styður og
endurtekur gagnrýni komm-
únista gagnvart stjórninni (Al-
þýðublaðið ætti að athuga það,
þýð.). En það heldur því fram,
að aðalástæðan sé „þróttleysi"
og biður um þolinmæði. — Það
segir líka, að verið sé að semja
Kínverji fær eld hjá bandarískum hermanni.
Ungmennafélag Grímsstaðaholts
Framhald af 3. síðu.
uga, og ofninn k?p,n sýnilega
vel við það nýja hlutverk sitt
að verma reykvískt æskufólk
sem kemur saman í leit að
heilbrigðu félagslít'i. — Vatns-
leiðslu þurfti að leggja 80—90
m. spotta, og er það vinnan við
vatnsleiðsluna sem sést á mynd
inni (með skálanum). Rafmagn
var einnig lagt þangað. Allir
gluggar voru endurnýjaðir.
Skálinn er að verða ágæt vist-
arvera, enn vantar borð og
bekki, en trésmiðir og gervi-
smiðir félagsins ætla ekki að
láta standa á því.
VÍGSLUHÁTÍÐ
Annan desember var skálinn
vígður með hátíðlegn skemmt-
un eða réttara sagt skemmti-
legri hátíð, sem þótti eiustæð-
ur viðburður á Grímsstaðaholti.
Þar sátu kaffiveizlu um 150
Holtsbúar, og höfðu stúlkurnar
í ungmennafélaginu sjálfar
undirbúið allar veitingar af
mestu rausn. Formaður félags-
ins Gunnar Jónsson verzlunar-
maður setti hófið með ræðu og
auk hans töluðu Eðvarð Sig-
kennari, er hefur hjálpað til
urðsson og Ingimar Jóhannsson
áætlun um félagslegar trygg-
ingar í líkingu við tillögur
Beveridge
Þessi afsökun er ekki til-
komumikil.
Það er augljóst, að í Belgíu
er háð barátta á milli yngri
kynslóðarinnar og þeirrar eldri,
sem aðhald margra flokka-
bandalaga hefur vanið á still-
ingu. — Það vill svo til, að
djúp það, sem er á milli ell-
innar og æskunnar, samsvarar
yfirleitt djúpinu á milli stétt-
anna. — Valdabaráttan stendur
hér nakin. — Sumir þessara
ungu manna eru óþolinmóðir
hugsjónamenn, aðrir eru hungr
aðir öreigar- Það er þess vegna
að Erskine hershöfðingi er að
afvopna þá, samkvæmt beiðni
Pierlots.
Herir okkar fóru til Belgíu
til að sigra óvinina og frelsa
vini okkar, — ekki til að ganga
á mála hjá gagnbyltingunni.
við félagsstofnunina með ráð-
um og dáð, enda þaulreyndur
ungmennafélagi. Þorsteinn
Halldórsson flutti félaginu
frumort kvæði, sem var sung-
ið með mikilli hrifningu, þrjár
systur sungu, lesin var upp saga
og hermt eftir. Að lokum var
dansað fram undir morgun, og
fór öll skemmtunin prýðilega
fram-
Til er ætlazt að í framtíðinni
verði skálinn félags- og tóm-
stundaheimili æskunnar á
Grímsstaðaholti, þar á að verða
opið hús ein fjögur kvöld í
viku, spil og töfl, málfundir,
fræðsluerindi og annað til
skemmtunar og fróðleiks.
Félagið telur nú um 60 með-
limi, og hefur þegar eignazt
skálann skuldlausan. Stjórn fé-
lagsins skipa: Formaður Gunn-
ar Jónsson verzlunarmaður,
varaformaður Haraldur Karls-
son, ritari' Eðvarð Sigurðsson,
gjaldkeri Sigríður Sigurðardótt-
ir, fjármálaritari Steinunn Sig-
urgeirsdóttir. Hússtjórn skál-
ans skipa: Lárus Sigurgeirsson,
Óskar Pálmarsson, Magnús
Þorbjömsson, Hulda Pálmars-
dóttir og Þórlialla Karlsdóttir.
Þessi félagsstofnun og starf-
ið við skálann á Grímsstaða-
holti er til fyrirmyndar, og er
það sérstaklega athugandi að
nauðsyn á tómstundaheimili
verður ekki leyst með einni
æskulýðshöll í Reykjavík, þó
hún muni gera mikið gagn.
Reykjavík er orðin það stór, að
hver bæjarhluti þarf að eiga
stað, þar sem ungt fólk getur
komið saman til félagslífs,
fræðslu og skemmtana. Bæjar-
yfirvöldin hafa sýnt fullkomið
tómlæti um þessi mál, svo æsk-
an verður sjálf að eiga frum-
kvæðið. En fullkomlega væri
ástæða til að bæjarfélagið
styrkti slíka einbeitta menning
arviðleitni og kemur fram í
starfi Ungmennafélags Gríms-
staðaholts, og ætti það ekki að
gleymast þegar samin verður
næsta fjárhagsáætlun bæjarins,
— enda þótt forgöngumönn-
unum hafi aldrei komið til
hugar að fara fram á slíkt.
S.G.