Þjóðviljinn - 28.12.1944, Qupperneq 3

Fimmtudagur 28. desember 1944.
ÞJÓÐVILJINN
3
R1T8TJÓRI:
SIGRÍÐUR ARNLAUGSDÓTTIR
Akureyringa vantar barnaheimili
segir Elísabet Eiríksdóítir
Blindra manna land
,,Of mikil menning er hættu-
leg”, sagði Hitler á sínum tíma.
Sú villimennska, sem Hitler og
óaldarflokkur hans hefur tileink-
að sér og berst fyrir, hefur nú
lifað sinn tíma; afdrif hennar
geta ekki orðið nema ein.
Þekking er afl, sem engin
hernaðartæki fá bugað til lengd-
ar, hversu rammger sem þau eru.
Fólk sem les mikið er sjaldan
eða aldrei leitt á lífinu. Nazist-
arnir vissu hvaða máttur fylgdi
þekkingunni og þeir brenndu
dýrmætustu bókmenntir þjóðar
sinnar á báli. Óaldarseggir naz-
istanna hefðu aldrei reynt að
leggja undir sig heiminn, hefðu
J>eir ekki treyst á það, að fjöld-
inn gæti ekki hugsað fyrir sig
sjálfur, að hægt væri að teyma
hann í blindni og blekkja eftir
vild í fáfræði sinni.
Uppeldið er ekki allt fyr en
ævinni er lokið, og sjálfsuppeld-
ið hlýtur alltaf að verða stærsti
‘þátturinn.
Hlutverk skólanna er að vekja
en ekki að ala upp, dýrmætasti
þátturinn í menntun hvers manns
er sá, sem hann aflar sér sjálf-
ur. Ef til vill stafa vandræði okk-
ar í heiminum í dag mest af því,
að fjöldinn veit lítið eða ekkert
um flesta hluti.
Auðvitað segja margar konur,
að þær hafi varla tíma til að
anda, hvað þá lesa bækur um
allt milli himins og jarðar. En
athugið konur sem lesa mikið,
tíminn er þeim ótrúlega drjúgur;
þær eyða honum ekki í þvaður
um náungann, búðaráp eða
hundavaðslestur á blöðum, sem
eru útbreidd aðeins vegna þess
að þau segja okkur, hvað við eig-
um að hugsa og losa okkur við
alla andlega áreynslu. Við segj-
um oft, að við lesum okkur til
skemmtunat, en meinum að við
lesum til að losna við að hugsa.
Við lesum bækur eins og við
myndum taka inn aspirin, en að-
all góðrar bókar er einmitt sá,
að hún vekur okkur til umhugs-
unar. Við eigum að lesa eins og
við eigum að lifa: við eigum allt-
af að læra. Við þurfum á bókum
að halda og tíma til að lesa þær,
Prjónaður „túrlian44
Ein af sorgum okkar kven-
fólksins þennan vetur er að nú
fæst ekkert garn, en margir
eiga afganga, smáhnykil af þess
um lit og annan af hinum.
Þessi „túrban“ er einmitt gerð-
ur úr afgöngum, þrír litir eða
jafnvel fleiri, ef þeir fara vel
saman.
Fitjið upp 61 lykkju og prjón-
ið perluprjón, aukið út um eina
lykkju á hverjum prjóni þang-
að til komin er 91 lykkja, prjón-
ið þá beint áfram þangað til
stykkið er'orðið 25 cm. Prjónið
þá 44 lykkjur (alltaf perlu-
prjón), snúið við og prjónið til
baka, prjónið þennan helming-
inn þangað til hann er orðinn
* vel hálfur metri á lengd, fellið
þá af. Byrjið á 47 lykkjunum
sem eftir eru, fellið fyrst 3 af
(í miðjunni) og prjónið síðan
44 lykkjuij jafn langt og áður,
fellið af. — Randirnar fara auð-
vitað eftir því hvað margir litir
eru notaðir, en séu notaðir þi'ír,
| er fallegt að hafa tvær umferð-
ir af fyrsta lit, tvær af öðrum
og eina af þeim þriðja. Fallegra
er að hafa randirnar aldrei
breiðar, helzt ekki meira en
tvær umferðir.
EHsabet Eiríksdóttir var einn af
fulltrúunum frá Akureyri á Al-
þýðusambandsþinginu. Kvennasíð
an náði tali af henni áður en hún
fór úr bænum aftur.
— Hefur þú verið lengi á Akur-
eyri?
— Eg kom til Akureyrar 1921
og hef stundað smábarnakennslu
niestan tímann.
— Kennirðu við barnaskólann?
alveg eins og við þurfum tíma
til að eta og drekka.
Síðasta áratuginn hefur mikið
verið rætt um rétt og rangt mat-
aræði og það áreiðanlega ekki
að ástæðulausu, en ég held, að
engu síður þyrfti að gefa gaum
andlegri fæðu fjöldans.
Hvað eigum við að lesa ? Við
gætum t. d. snúið okkur að þeirri
hlið, sem að heimilinu snýr til
að byrja með. Kvenfólk lifir oft-
ast mestan hluta ævi sinnar inni
í húsum. Karlmenn stunda vinnu
sína úti á höfum og hingað og
þangað á berangri, en konur
vinna nær alltaf innanhúss; þó
láta þær sig sjaldan nokkru skifta
byggingu húsa. Þar er nóg efni
að nema, og það er efni, sem
konur eiga ekki að láta afskifta-
laust. Engum tækist að braska
með illa gerð hús, ef almenning-
ur þekkti nóg til byggingarmála.
Ef við hefðum hugmynd um,
hvað borgir geta verið fallegar,
myndu íslenzkir bæir ekki lengi
líta út eins og þeir gera nú. —
Borgir eru vöggur þjóðanna, ef
þær eru ljótar og óþægilegar, er
kippt úr vexti þeirra sem byggja
þær.
í annan stað er barnauppeldi.
Ekkert háir jafn mikið framför-
um í uppeldismálum og fáfræði
almennings. Það er til fjöldi
bóka sem vinna að því að brúa
þetta bil milli kennara og for-
eldra. Fyrstu ár barnsins hafa
|
miklu meiri þýðingu fyrir upp-
eldi þess síðar meir en almenn-
I ingur veit, og margt myndi horfa
| öðruvísi við í heiminum, ef for-
eldrar vissu meira um þá ábyrgð,
sem þeir hafa tekizt á hendur,
og þá möguleika, sem þeir hafa
úr að spila.
Við eigum að sjá lengra en að
okkar eigin bæjardyrum. Vjð
þurfum að vita um erfðavenjur
og siði annarra þjóða, ef friður
á að haldast. Það er ekki nauð-
synlegt að vera sagnfræðingur til
að uppgötva eina óvænta stað-
reynd veraldarsögunnár — þá
staðreynd, að hilið mrlli þjóð-
anna minnkar stöðugt, mannkyn-
ið er að verða æ meiri heild. —
Eftir hverja styrjöld borgara eða
þjóða í milli hafa múrarnir hrun-
ið, himinháir múrar fáfræði og
Framliald á 5. síðu.
— Nei, ég hef haft einkaskóla.
Það er mjög ótrygg atvinna, með-
al annars vegna þess að þá er eng-
inn réttur til eftirlauna. Eg hef
því stundað erfiðisvinnu með
kennslunni allan tímann, og það
varð til þess, að ég fór að taka
þátt í verkakvennahreyfingunni.
Verkakvennafélagið Einingin er
nú nærri þrjátíu ára gamalt og er
nú orðið öflugt félag með nærri
200 meðlimum. Erfiðast var að
vinna að verkalýðsmálum á Akur-
eyri eins og annars staðar á land-
inu á þeim árum sem verklýðs-
hreyfingin var tvístruð innbyrðis.
Við höfum sömu sögu að segja og
margir aðrir kaupstaðir frá þeim
árum. Við áttum í höggi við sundr-
ungaröifl í okkar eigin luipi, og það
dró mjög lir krafti verkalýðssam-
takanna á þessu tímabili. En nú
hefur tekizt að sameina verkafólk-
ið að mestu leyti og stendur það
því miklu öruggara og sterkara í
baráttunni fyrir hagsmunum sín-
um.
— Eru verksmiðjustúlkurnar í
Einingu?
— Nei, á Akureyri er starfandi
Iðju-félag, en því miður er alltof
stór hópur verksmiðjustúlknanna
hvergi félagsbundinn.
— En hvað er um starfsstúlk-
ur á heimilum?
— Þær eiga heima í okkar fé-
lagi, en um þær er það sama og
verksmiðjustúlkurnar, þær eru allt
of fáar sem eru í félaginu.
— Þær þyrftu þó allra stétta
rnest á því að halda að bindast
sterkum félagssamtökum.
— Já, en það er mjög erfitt að
ná til þeirra. Þær eru svo flöktandi.
Þær eru ráðnar á einum stað þenn-
an tímann og annars staðar þann
næsta. Starfsstúlkurnar eru flest
ungar stúlkur, sem vilja sjá sig um.
Þær eru í vist á Akureyri í vetur,
en í Reykjavík eða á einhverju allt
öðru landshorni næsta vetur.
Aftur á móti eru það mest giftar
konur, sem vinna við útivinnu, að
vísu er nokkuð af ungum stúlkum,
en yfirgnæfandi meirihlutinn eru
j konur, sem liafa þessa vinnu með
heimilisstörfunum.
— Hafið þið þá barnaheimili til
að létta þessum konum störfin
heima fyrir?
— Nei, það er nú einmitt það,
sem tilfinnanlegast vantar, og það
hlýtur að verða okkar næsta skref
að vinna að því að koma upp
barnaheimili og jafnvel vöggustofu
svo að konurnar geti stundað sjálf-
stæða atvinnu án þess að það þurfi
að verða þrotlaus þrældómur. Eins
og heimilisstörfum er nú háttað,
I eru þau jnikið strit en lítil vinnu-
afköst. Þau hafa dregizt aftur úr
í þróun atvinnuháttanna. Hús-
mæðurnar hafa oft lengri vinnu-
tíma en nokkur önnur stétt, en
vinnuafköst þeirra eru langt frá
því að vera að sama skapi.
Óvenjuleg tvíbandapcyna í tveim litum, má vera \mcð löngum ermum og
hneppt upp úr ef vill. Munstrið, sem fylgir, er óbreytt á ermunum, en
aðeins skáblómin meðfram börmunum og að neðan, nema i miðju að
aftan, þar er upprétta. blómið einnig.