Þjóðviljinn - 22.02.1945, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 22. febrúar 1945.
ÞJÓÐ VILJINN
S
l) !
■ Skipan Grikklands var eitt j
af síðustu viðfangsefnum Banda
manna varðandi landamæri og
landaþrætur eftir lok hinnar
fyrri heimsstyrj^ldar. Þar fór
allt á annan veg, en á horfðist
í fyrstu. Draumur Grikkja um
landaítök í Litlu-Asíu, hinum
fornu stöðvum hellenskrar
menningar,' varð að engu. er
Mústafa Kemal hrakti grísku |
hersveitirnar út í sjó og stofn-
aði tyrkneskt þjóðríki. Eftir1
það hugðu Grikkir ekki á land-
vinninga. Þjóðernisdeilur
Tyrkja og Grikkja voru jafnað-
ar að furðulega róttækum
hætti, sem var allnýstárlegur £
þeim árum. Þeir komu sér sam-
an um að hafa mannaskipti,
senda Grikki, sem búsettir voru
í löndum Tyrklands, heim til
Grikklands, og tyrkneska þegna
gríska ríkisins heim í ríki
Mústafa Kemals. Um 15 hundr-
uð þúsundir manna höfðu á
þann hátt bústaðaskipti og voru
þetta þjóðflutningar sem áttu
ekki sinn líka á svo litlu svæði.
En með þessari skurðlækningu
tókst að draga úr hinum ríka
þjóðaríg, sem um langan aldur
hefur eitrað samskipti þjóða á
Balkanskaga. Ekki er ósenni-
legt, að slík bústaðaskipti muni
verða reynd í ríkum mæli að
lokinni núverandi heimsstyrj-
öld. Að minnsta kosti reyndust
þessar aðgerðir affarasælar fyr-
ir Grikki og Tyrkja, því að
með þeim hefur verið hin bezta
-sambúð síðan.
En ófarir Grikkja í Litlu-
Asíu drógu dilk á eftir sér.
Konstantín konungur í Hellas
hafði í miðri fyrri heimsstyrj-
öldinni orðið að hrökkiast frá
völdum fyrir aðgerðir Banda-
manna, sem þótti hann draga
taum Þjóðverja. Hann var
Lvaddur heim aftur 1920 og sett
ur í hásæti; konungskjör hans
var samþykkt með þjóðarat-
ikvæði, þar sem hann hlaut
‘99% allra atkvæða. En hann
sat ekki lengi í náðum. Tveim-
ur árum síðar varð hann að
segja af sér eftir viðburðina í
Xiitlu-Asíu, og sonur hans, Ge-
org II. varð, að fara frá völd-
um 1924, er lýðveldismenn
höfðu gjörsigrað í þingkosning-
nm. Eftir það var Hellas lýð-
■veldi í 11 ár, sem loguðu í
uppreisnum og hersamsærum.
Árið 1934 endurreisti þingið
lconungdóm á Grikklandi, en
rskaut síðan málinu undir þjóð-
aratkvæði. Niðurstöður þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar urðu þær,
•að 97% guldu Georg II. at-
Tcvæði sitt. Af þessu má marka,
að úrslit kosninga á Grikklandi,
eins og raunar víðar í Balkan-
löndum, eru mjög háð þeirri
istjóm, er fer með völdin í land
inu og hefur taumhald á hem-
um, og þegar þessa er gætt,
verða skiljanlegri þær deilur,
•sem verið hafa í Grikklandi út
af afvopnun hinna grísku al-
þýðuherja, svo sem síðar verð-
jur að vikið.
^Georg II. hafði ekki verið við
völd í eitt ár, er hann kvaddi
Metaxas hershöfðingja, Þjóð-
verjavin mikinn, til forsætis-
ráðherra. í ágústmánuði 1936
gerðist Metaxas einræðishérra
að hætti fasista. Að yfirvarpi
var höfð „kommúnistauppreisn“
svo sem venja var á þeim ár-
um; fimtán þingmenn kömmún-
istaflokksins voru handteknir,
þingið var leyst upp og allir
stjómmálaflokkar bannaðir.
Grikkland var nú komið í flokk
einræðisríkjanna og fylgdi trú-
lega straumi tímans, svo sem
hann féll á fjórða áratugi ald-
arinnar.
2)
En það mátti einnig sjá það
fyrir, að Grikkland mundi
lenda í straumiðu heimsstjóm-
málanna á þeirri stundu, er stór
veldunum lysti saman á nýjan
leik. Grikkland er að vísu ekki
mikið að ummáli né þéttbýlt, I
en landfræðileg staða þess er
hin sama nú og hún hefur jafn-
an verið síðan Miðjarðarhafið
og lönd þess urðu taflborð stór-
veldanna. Grikkland og grísku
eyjarnar eru líkust stökkpalli
handa hverju því stórveldi, er
sækja vill til Austurlanda, og
hvert það ríki, sem fær varið
þennan stökkpall, fær einnig
varið sjó- og landleiðirnar að
austurhlutum Miðjarðarhafsins.
Hin gömlu stórveldi á Miðjarð-
arhafi, Bretland og Frakkland,
gátu að sjálfsögðu ekki setið
hjá, ef ráðizt yrði inn á grískt
land, því að þá var nýlendum
þeirra og á'hrifasvæðum í Aust-
urlöndum stefnt í bráðan voða.
Hins vegar voru sterkar líkur á
því, að Italía mundi reyna að
afla sér olnbogarýmis á þessum
slóðum, í bandalagi við Þýzka-
land, voldugasta ríkið á megin-
landinu. Það var þegar orðið
ljóst, að möndulríkin höfðu í
hyggju mikla sókn suður á
Balkanskaga. Þýzkaland hafði
árum saman treyst fjárhagsleg
og atvinnuleg áhrif sín þar
syðra, og skörumu fyrir heims-
styrjöldina var meira en þriðj-
ungur utanríkisverzlunar
Grikkja í höndum Þjóðverja.
Vígstaða möndulríkjanna til
slíkrar sóknar var hin ágætasta
í mörgum efnum, þar sem ítal-
ía hafði flota sinn og stöðvar á
Tylftareyjum og Rhodos, en
Þjóðverjar vélknúinn landher,
sem gat- brunað suður Balkan-
skaga hvenær sem tækifæri
gafst.
Þegar Mússolíni hertók Al-
baníu á bænadögunum 1939,
máttu jafnvel blindir menn sjá,
hvert möndullinn stefndi geiri
sínum. Bretland og Frakkland
tilkynntu þegar opinberlega, að
þau mundu aðstoða Grikkland
ef ráðizt yrði á það. Þótt þessi
yfirlýsing væri — eins og svo
margar aðrar yfirlýsingar þess-
arra ríkja á árinu 1939 — meira
gefin af vilja en mætti, sýndi
hún þó ljóslega, hve Grikkland
er viðkvæmur blettur í stór-
veldakerfi nútímans.
Árið 1934 höfðu fjögur ríki,
Grikkland, Tyrkland, Rúmenía
og Júgoslavía, myndað með sér
Balkanbandalagið til að afstýra
deilum og landamæraþrætum
og tryggja sjálfstæði Balkan-
landanna. Þegar heimsstyrjöld-
in skall á var þess að vænta að
leikurinn mundi berast suður á
Balkan, og í febrúarmánuði
1940 hittust utanríkismálaráð-
herrar þeirra ríkja, sem voru í
Balkanbandalaginu, og treystu
heit sín um að halda friðinn og
vera á varðbergi, ef hlutleysi
þeirra yrði hætta búin af fram-
rás heimsstyrjaldarinnar. í ág-
ústmánuði s. á. tók Grikkland
áð vígbúast vegna hótana ítal-
íu. Það mátti ekki seinna verða,
því að í lok októbermánaðar
réðust ítalir inn í Grikkland eft
ir að dólgslegum úrslitakostum
þeirra hafði verið hafnað.
Bretar lofuðu Grikjum þegar
í stað allri þeirri hjálp, er þeir
mættu veita og skömmu síðar
voru nokkrar brezkar hersveit-
ir settar á land á Krítarey.
Innrás ítala í Grikkland var
merkileg fyrir þá sök, að nú
kom berlega í ljós, hve fádæma
spilling, öngþveiti og handa-
skömm ríkti í her og stjórn
Italíu. Grikkir hröktu ítali úr
landi sínu og sóttu drjúgan
spöl inn í Albaníu, og þegar
komið var fram á vor 1941 leit
svo út, sem hinn litli og van-
búni gríski her mundi sigra hið
■ítalska fasistastórveldi og reka
her þess af Balkanskaga. Mann-
fall ítala var gífurlegt — um
40% fallnir og særðir af árás-
arhernum. Þótt Mússólíni þætti
súrt í broti varð stóri bróðir,
Þýzkaland, að rétta honum
hjálparhönd. Þegar vika var lið-
in af aprílmánuði 1941 óðu
þýzkar hersveitir suður Strúma
dalinn og eftir þriggja daga
sókn var mikilvægasta borg
Grikklands, Saloniki, á valdi
Þjóðverja. En frá Saloniki
liggja ágætar samgönguleiðir
um Balkanskaga í allar áttir.
Þegar svo var komið mátti sjá
fyrir örlög Grikklands. Hinn 27.
apríl blakti þýzki þórsfáninn
yfir Akrópólis, og 19, maí svifu
þýzkar fallhlífarsveitir miður á
Krítarey, er var hið síðasta, er
Grikkir áttu eftir af landi sínu. I
Rúmlega viku seinna var Krít-
arey í höndum Þjóðverja. Hell-
as hafði enn á ný glatað frelsi I
sínu og orðið þýzkt skattland.
Konungur Grikklands hvarf úr
landi og myndaði útlagastjóm í
skjóli Bretlands, en heima í
Grikklandi voru mynduð hin
fyrstu samtök meðal þjóðarinn-
ar til að heyja baráttuna við
ofurefli hins erlenda innrásar-
hers.
3)
Hernám Þjóðverja í Grikk-
landi olli mikilli truflun í bú-
skap þjóðarinnar og atvinnulífi.
Mestu hveitihéruð landsins,
Makedónía og Þrakía, voru seld
í hendur Búlgörum og raskaðist
við það jafnvægið í matarfram-
leiðslunni. Þegar árið 1941 var
farið að bera á hungursneyð,
farsóttir stungu sér niður, og í
ársbyrjun 1942 dóu 500—2000
manns á degi hverjum í Aþenu
úr hungri eða plágum. Þjóð-
verjar létu greipar sópa um
íorðabúr landsmanna með þeim
árangri, að mikill hluti þjóðar-
innar fékk hvoiXi í sig né á, en
Grikkland getur ekki fætt sig
á friðartímum, hvað þá heldur
í ófriði.
En þótt hungrið og nevðin
sprytti hvarvetna upp úr slóð
þýzka hersins, þá fór í Grikk-
landi á sömu leið og í öðrum
hernumdum löndum Þjóðverja,
að þjóðin óx í raununum og hin
sundurleitustu öfl þjóðlífsins
sameinuðust á þeirri stundu er
mönnum varð ljóst, að þjóðar-
tilvera sjálfra þeirra var í voða
stödd. Þjóðverjum hefur á und-
anförnum árum tekizt að brýna
svo hinar deigustu þjóðir að
þeim bitu Öll vppn. Friðsamir
borgarar, sem ekki máttu
mannsblóð sjá, hafa orðið gunn
reifir bardagamenn á hernáms-
árunum.,í Grikklandi var þetta
engin furða, þar sem vopna-
burður hefur verið almennur
og ævintýralöngunin er öllum
í' blóðið borin, fjallabúanum og
sjómanninum. Það leið því ekki
meir en mánuður frá innrás
Þjóðverja í Grikkland, er fyrstu
drög voru lögð að grískum sam-
tökum, er kölluðust Þjóðlega
frelsisfylkingin — eða EAM fé-
lagsskapurinn, sem hlustendum
er kunnur úr blöðum og út-
varpi. ELAS-mennirnir eru hins
vegar hersamtök þessa félags-
skapar.
Flokkar þeir og félög, sem
stóðu að samtökum Frelsisfylk-
ingarinnar, voru Bændaflokkur-
inn, Sósíalistaflokkurinn, Alþýð
legi lýðræðisflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn. En
brátt bættust í hópinn hin sund
urleitustu múgsamtök Grikk-
lands, svo sem frjálslyndi. æsku
lýðsfélagsskapurinn, kvennasam
tök, félög opinberra starfs-
manna og fjölmennustu verka-
lýðsfélög landsins. Ef hægt er
að tala um grískt lýðræði, þá
er þess að leita í þessum sam-
tökum og félögum Þjóðfrelsis-
Sverrir Kristjánsson 5 agnfrœdi ngur
ritar um sögu Qrikklands
FímntifeB og síðasta grcín
fylkingarinnar, því að þau
höfðu .öll hver á sinn hátt háð
baráttu gegn einræði Metaxas
einræðisherra og forsætisráð-
herra Georgs II. Grikkjakon-
ungs. Barátta Þjóðfrelsisfylking
arinnar varð því tvíþætt, beind-
ist annars vegar gegn hinum
erlendu ránsmönnum. hins veg-
ar gegn fylgismönnum hins inn
lenda einræðis, sem vaxið hafði
upp í skjóli hins gríska kongs-
valds. Þetta verða menn að hafa
í huga, þegar meta skal og
rannsaka innanlandsbaráttu þá,
sem háð hefur verið í Grikk-
landi síðustu mánuði.
Stefnuskrá Þjóðfrelsisfylking-
arinnar ber þess sýnilega merki,
að hún er ekki verk einstaks
flokks, heldur reynir hún að
sameina sundurleitustu flokka
um ýms meginmál, sem allir
sannir þjóðvinir geta orðið á
einu máli um. Helztu atriði
stefnuskrárinnar eru í stuttu
máli þessi: 1) Að frelsa Grikk-
land undan ánauð fasistaherj-
anna og gera landið frjálst og
sjálfstætt og leysa það undan
erlendri stjórn og íhlutun. 2)
Þegar þjóðin hefur fengið frelsi
sitt skal setja á stofn bráða-
birgðastjórn, sem skipuð er
raunverulegum andstæðingum
fasista. Stjórn þessari skal gert
að skyldu að gefa þjóðinni aft-
ur lýðræðisréttindi sín, tryggja
öllum vinnu og fæðu og Grikk-
landi sjálfstæði, styðja baráttu
Bandamanna gegn fasistum af
öllum mætti, gefa pólitískum
föngum úr hópi andfasista
frelsi og undirbúa frjálsar kosn
ingar í landinu.
Þetta voru hinar almennu
kröfur hins gríska heimavarn-
arliðs, sem háð hefur hina erf-
iðu baráttu á heimavígstöðvun-
um. Þetta eru hinar sömu kröf-
ur og heimavarnarlið allrar
Evrópu hefur sett fram, kröfur
hins alþýðlega lýðræðis, mann-
) anna, sem fundu fyrst hvað
lýðræði var, er þeir höfðu
misst það.
Mótspyrnuhreyfingin gríska
varð brátt mjög öflug í borgun-
um, enda þott lýðsamtökin þar
hefðu orðið fyrir hörðum bú-
sif jum frá einræðisstjórn Metax
as. í baeklingi einum, sem þjóð-
frelsisnefndin gaf út, er mönn-
um leiðbeint um það hvernig
þeir skuli verjast fjandmönn-
unum án þess að veita mót-
spyrnu:
„Neitið hvers kyns samstarfi
við fjandmennina. Forðizt að
tala við þá eða gefa þeim upp-
lýsingar.
Leyfið ekki konum ykkar,
systrum, mæðrum, dætrum eða
ættingjum að hafa mök við þá.
Kaupið aldrei neitt af óvin-
unum né seljið þeim. Felið upp
skeruna fyrir þeim.
Seljið þeim ekkert hvað sem í
boði er.
Vinnið ekki fyrir þá, en ef
þið eruð neyddir til þess, þá
vinnið ykkur hægt, vinnið illa
I og ljúkið ekki við vinnuna".
Frairih. á 5. síðu.