Þjóðviljinn - 04.10.1945, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 4. okt. 1945
ÞJÓÐVILJINH
jpYRIR nokkrú birtist í Þjóð-
viljanum grein eftir Jóhann
J. E. Kúld með fyrirsögninni:
Fiskiveiðahöfn á Grænlandi
er lífsnauðsyn fyrir íslend-
inga í framtíðinni. Segir
hann að opnun einnar,
tveggja eða fleiri fiskveiði-
hafna á Vestur-Grænlandi sé
lífsnauðsyn fyrir framtíð ís-
lenzkrar útgerðar og rekur
það. Telur -hann nauðsyn til
bera að hafizt sé nú handa
um að höndla slík réttindi,
og ef það takist ekki með
samningum, þá með málsókn
á grundvelli sögulegra stað-
reynda og á grundvelli
Gamla sáttmála í alþjóða
dóm. Og er það vel mælt.
Allir hinir elztu og reynd-
ustu menn eru fyrir löngu
sammála og samhuga um það,
að auðugustu og ágætustu
fiskimið heimsins út af vest-
urströnd Grænlands, séu
helzta bjargarvon og lífsnauð
syn fyrir íslenzkan sjávarút-
veg í framtíðinni, er erlendir
botnvörpungar og önnur veiði
sk;p taka að urga uoo miðin
hér og gera þau fiskilaus,
líkt og orðið er um sjávar-
grunnin við Færeyjar, og var
að verða hér síðustu árin fyr-
ir þetta stríð. En hví þeeia
þá þessir góðu menn? Hví
láta þeir hvergi Ijós sitt
skína?
Eitt hið rpest aðkallandi
nauðsynjamál íslenzka fiski-
skipaflotans eftir stríð þetta
verður það, að afla sér
margra góðra og ódýrra
stöðvarskipa, er að því rek-
ur, að hægt verði að fá slík
hentug skip fyrir sáralítið
fé. Slík skip má nota hvar
sem er í heimi. Væri vel, ef
Nýbyggingarráð vildi athuga
þetta mál og legeia til hlið-
ar fé til kauna stöðvarskipa,
er verðfallið á skipum hefur
náð lágmarki sínu. Með stöðv
arskipum getum við stundað
að sumrinu veiðar við Ný-
fundnaland, Biarnarey og
jafnvel einnig við Grænland,
þótt það sé lokað.
Skortur stöðvarskina og
lokun Grænlands aftrar ís-
Jón Dúason:
Fiskveiðahöfn á Grænlandi
lendingum frá að stun^a nota.
stuðnings fyrir hinn nefnda
atvinnurekstur“, þ. e. fisk-
veiðarnar við Vestur-Græn-
land. Þetta virðist einnig
gefa rétt til að ferma og af-
ferma, umhlaða og úthluta
birgðum, taka á móti afla og
gera hvað annað atvinnu-
rekstrinum til löglegs stuðn-
ings á tímabilinu frá 1. maí
til 31. okt. Þessi réttindi eru
veitt öllum þjóðum í eitt
skipti fyrir öll með lögunum,
svo að leyfisbeiðni um að
mega verða þeirra aðnjót-
andi þarf ekki að senda. En
réttindi þessi virðast aðeins
taka til hafnarinnar sjálfrar,
ekki landsins í kring!
í 2. gr. þessara laga segir
svo um landið við höfnina:
Innan þess svæðis, sem samkv.
1. gr. er lagt til hafnarinn-
ar, getur stjórn Grænlands
veitt dönskum og íslenzkum
begnum leyfi til að taka sér
dvöl á því tímabili, sem höfn
in er opin fyrir siglingar.
smbr. 1. gr., og setja þar á
stofn atvinnurekstur einka-
fyrirtækja og stöðvar (An-
læg) er standa í sambandi
við atvinnu þá, er skipin
stunda.
Þetta virðist eiga við
landið við höfnina. Og til
bess að öðlast þessi réttindi,
barf að senda umsókn um
leyfi. Ekki er kunnugt um
að beiðni hafi verið synjað.
5. gr. þessara laga heimil-
ar forsætisráðherra Danmerk
ur að veita dönskum og ís-
lenzkum fiskiskioum leyfi til
ve;ð'i í grænlenzkri landhelgi
meðfram vesturströnd Græn-
lands, frá 62° 40' nbr. norður
á 65° 15' nbr., inn að línu
milli vstu eyja, hólma, skerja
og rifa. svo sem sýnt er á
’modrætti. er fvlgir lögunum
frá 7. maí 1937. nr. 141. En
slík levfi ná víst aðeins til
ve:ða á færi og línu, þau
ve’ðitæki sem Færeyingar
Samkvæmt frumvarpinu og
lögunum frá 1939 er danska
forsætisráðherranum heimil-
að að opna fyrir dönskum
skipum og sömuleiðis fyrir
bátfiski hafnirnar. Torkussak
og Stóru-Hrafnsey með líkum
kjörum og sagt var um Fær-
eyingahöfn, þ. e. höfnin sjálf
er frjáls en sækja þarf um
leyfi til að leggja á land eða
nota landið við höfnina.
í 2. gr. þessa lagafrum-
varps er forsætisráðherra
Dana heimilað í samráði við
atvinnurekendafélög á Fær-
eyjum að opna fjórðu höfn-
ina norðar, og mun það hafa
verið gert vorið 1939.
í frumvarpinu 1939 er for-
sætisráðherranum heimilað
að lengja svæði það, sem
dönskum (ekki útlendum)
skipum er leyft að fiska á í
landihelgi frá stað norðan við
\rsuk í Miðfjörðum norður
og sjókortin (þ. e. aðeins að
láni).
Að skerjagarðslínan á upp-
dráttunum verði endurskoð-
uð (þ. e. breytt í samræmi
við það, að fiski getur nú
fengizt • leyft inn að f jarðar-
opunum á handfæri og línu).
Þetta eru þá bæði öll og
sum atvinnuréttindi íslend-
inga á Grænlandi, samkvæmt
jafnréttindaákvæði Sambands
laganna, er enn. mun ekki úr
gildi fellt. Er jafnréttisákvæð
ið er úr gildi, verður Færey-
ingahöfn opin fyrir íslenzk
skip sem og skip allra þjóða.
Einn af allra mætustu mönn-
um þjóðar vorrar sagði við
kunningja sinn um daginn,
að bað'væri hart, að landar
Eiríks rauða mættu ekki stíga
fæti á Grænland og taka þar
vatn. Þetta var vel mælt, því
svona er þetta í raun og veru.
Er að því er gáð, að vestur-
•>ð stað sunnan við Agto í I strönd Grænlands nær ekki
Greipum með undanskildum yfir færri breiddarstig en
stöku smásvæðum, þar sem
bessi fiskiréttur rekst á hags-
m'ini grænlenzkra þorpa.
Enn merkari réttarbót er
bó það, að forsætisráðherran-
um er heimilað að breikka
bétta veiðisvæði, því. honum
er heimilað að veita dönsk-
um fiskimönnum leyfi til
dvalar og fiskveiða í Skerja-
garðinum allt inn að megin-
landi á tilteknum stórum
samhangandi svæðum fram
með allri ströndinríi. er ráð-
herrann ákveður, og þar sem
atvinnuhagsmunir Grænlend-
msa eru fremur litlir.
Þar sem fiskurinn ligp"r
inni í þessum sundum, síð-
ara hluta sumars, og það á
mjög grunnu, er slíkt Veiði-
ipvfi í skerjagarðinum, er þó
Tklega aðeins nær til siávar-
ms. miög mikils virði, en
mldir l'klega enn aðeins fyr-
ír handfæri og línu. Aað er
heldur ekki efi á, að íslend-
’ngum hafi vegna Sambands-
sem svara frá nyrztu töngum
Noregs og suður í Norður-
Afríku þá er þessi geysimikla
strandlengja að heita má al-
gerlega lokuð fyrir því, þótt
ísland, eiganda Grænlands,
að það leyfði Darumörku lok-
un og kaupþrælkun Græn-
lands, enda mundi þar vissu-
lega til mikils mælzt. Hins-
vegar eru leyfisbeiðslur þær
sem Danir hafa sett í fisk-
veiðalögin við Grænland frá
1937 og 1939 beinlínis stílað-
ar gegn íslendingum í von
um, að það, að þeir verði að
knékrjúpa erlendu ríki og
beiðast af því réttinda, sem
þeir eiga sjálfir, muni aftra
þeim frá að leita til Græn-
lands og verka þannig líkt
og krossmarkið gegn hinum
vonda, og í öðru l>agi til að
geta sviot íslendinga levfun-
um og bakað þeim tjón og
útilokun ef þeir hegða sér
ekki í auðmýkt eins og
danska stjórnin vill, eða leyfa
sér að gagnrýna þrælkun
Grænlands, og í þriðja lagi
til þess, ef verða mætti, að
þvinga með þessum hætti
fram viðurkenningu íslands á
dönskum landsyfirráðum á
Grænlandi eða leyfi íslands
fyrir því, að Danmörk megi
hafa Grænland lokað.
Grænland er að réttum
lögum íslenzkt land. Dan-
mörk getur ekki sýnt
nokkra þjóðaréttarlega e’gn
arheimild á því. Öll lög
Grænlands fram til 1905.
þar á meðal anordning frá
18. marz 1776, sem lokun
ná megi þar í vatn á 4 stöð-, Grænl. hvílir á, eru sett af
um undir dönsku eftirliti, og; einvaldskonungi íslands, og
því ströngu, því enginn má j því ísienzk, þótt Danir, sem
skyggnast í hina guðlausu, va.lciiö' hafa á Grænlandi
meðferð Dana á afkomendum ' beiti þeim nú sem dönsk
íslendihga á þessari strönd.
En sú spurning, sem fyrst
vaknar í sambandi við lokun
og kaupþrælkun Grænlands
er ekki sú, að knékrjúpa Dön
um og biðja um opnun nokk-
urra hafna þar eða kaupa
slíkt af þeim, heldur hin
um.
ísland á að binda sem
bráðastan endi á ofbeldis-
verk, íhlutun og réttinda-
rán Dana á Grænlandi, og
sækja þaö mál í alþjóða-
dóm. En lokun Grænlands
hlýtur hjá hverjum íslend-
með hvaða réiti Danir loki ingi, er kynnt hefur Sér mál
, .. , , ! íð, að vekja tvennar hugs-
landinu a svo mðmgslegan | ^ „ að :slandi beri
hatt. Og he.rr, soummgu er nauðs tu þess a5 Alþlnei
auðsvarað. Jafnvel þott Dan-
ir ættu Grænland, og völd
þeirra þar á landi væri ekki
réttarrán frá meir en 30 sinn
veiðar þar. Lokuninni eru og
samfara önnur ólög Dana þar
í landi.
Þótt Grænland væri og sé
enn lokað land. voru bó r-ofn-
?ðar glufur í M 'okun áður
en þeipisstyriöldin skall á.
Voru það Frr're',:r>cu’T . er,
brot:ð höfðu ^essi skörð í
mtirinn.
Fiskveiðilög þau sem fyrst
rufu ^körð í mú’*ipn eru
dönsk lög nr. 141 frá 7. maí
1937. Samkvæmt þeim er ein
höfn á Vestur-Grænlandi.
Færeyingahöfn í Góðvonar-
systu opin sk'pum a1lra
þjóða frá 1. maí til 31. októ-
ber ár hvert. Um fiskrkkin er
■sagt, að bau hafi rétt til að
sigla inn og út 'og dvelja (at
besejle og tage Ophold) í
þessari höfn. „Sama rétt hafa
skip er flytja nauðsynjavör-
ur, flytja heim farma eða
leysa af hendi önnur störf til
Það er ekki kunnugt um.'ihffanna verið ætlaður sami
að forsætisráðherrann hafi
syn.’að nemum um slíkt leyfi.
Svona stóðu bessi hafnar-
mál fram t:l 1939, að vegna
kraJa off kvsrtana Færevinga
vir baf'of bsnda,um viðbót
-: 'L Iö°:n ' frá 7. maí 1937.
^k:f sa^ninga við Færey-
:nga og á grun^velli sáttar-
^erðar milli beirra og. Th,
St'i’’n:n vs forsætisráðberra.
■’odirritað’i 30. ian. 1937, var
bffou 22. febr. 1939 lagt fyrir
"’nn'ka þing:ð frumvarn um
’-ýmkun þeirra réttinda, er
veitt voru 1937, m. a. með
bað fyrir augum að Færev-
ingar gætu stundað bátafiskirí
frá Grænlandi á sumrin.
Frumvarp þetta var sam-
bykkt óbreytt áður en Græn-
landsvertíð hófst. 1939, en
sjálf lögin hef ég bó ekki
fyrir mér heldur frumvarpið
og sáttargerðina.
’,éttur og Dönum.
Það er heldur ekk> kunn-
'ifft að um þetta veiðileyfi
hafi verið synjað.
Fvrir notkun hinna oDnuðu
bafna á Grænlandi verður að
o^íða giald til grænlenzkra
sióða og er upphæð þess í
hóf stillt.
í sættargerð Færeyinga við
Stauning heitinn, frá 30. jan.
1939, er þessu enn fremur
lofað:
Það er heitið velviliugri
fvrirgreiðslu á frumvarpi
fdönsk'i lagafrumvarpi) er
leggi fiárbagslegan grundvöll
•”ffdir dráttarbraut fyrir skip
í Færeyingahöfn, ásamt fjár-
veitingu til vita og skipa-
brvngju þar.
Að bað sé prentuð lýsmg á
hafi og strönd Grænlands
um minni vopnlausri þjóð.
ofbeldisverk Dana gegn ís-
landi, verra réttindarán en
hernám Þjóðverja á Dan-
mörku. og langvarandi lög-
laus íhlutun erlends ríkis ’
málefni Íslands á Grænlandi.
mundi lokun Grænlands
samt vera algerlega löglaus
oq algert brot á hinum al-
menna hluta þjóðaréttarim
qean öllum þeim þjóðaréttar-
aicðam, sem ekki hafa leyft
lokunina. Danir hafa farið
bónarveg til flestra ríkja og
beðið þau með mannúðaryf-
’rskyni að leyfa lokun Græn-
lands, og nálega öll ríki, sem
málið varðar, hafa fyrir sitt
leyti leyft lokunina í verzl-
•’narsamningum sínum við
Danmörku. þar á meðal Nor-
egur, Svíþjóð, Stóra-Bret-
land og Bandaríkin. Þrátt fyr
ir margar og miklar tilraunir
hefur Holland ekki fengizt til
að leyfa lokunina og danska
IFarvandsbeskrivelse) er stjórnin hefur ekki, svo kunn
skipin geti fengið á líkan hátt • ugt sé farið þess á leit við
nemi anordninguna frá 18.
marz 1776 hið bráðasta úr
lögum, og að með tilvísun
tií þjóðaréttarins þoli Island
Danmörku það ekki, að
halda noltkrum einasta
hluta Grænlands lokuðum
fyrir íslendingum. Séi'hver
þjóð getur af hernaðai'á-
stæðum eöa vegna sóttvarna
lokað landi sínu að meira
eða minna leyti í bili, en
baö er annars skylda allra
þjóöaréttarríkja, að hálda
öllum löndum sínum ,opn
urn fyrir siglingum, verzlun
og samgöngum allra þjóða-
réttai'ríkja svo og menning
arlegum viðskiptum við
þau. Sé litið á Grænland
sem danskt land, yrði þaö
svo að kalla allt landssvæði
Danmerkur. Frá hagsmuna
legu sjónarmiði og flestum
öðrum sjónarmiðum yrði
Grænland þá svo að segja
allt danskt land, en Ðan-
mörk sjálf sem svolítið brot
af því. Gagnvart íslenzkum
sjónarmiðum yrði þá lokun
Grænlands hartnær hið
sama og lokun nálega alls
hins danska lands gagnvart
Framhald á 5. síðu.